Öfke, her insanda belirli bir düzeyde görülmesi çok sıradan bir duygudur. Öfke kişiden kişiye değişiklik gösterir. Kiminin öfkesi çok üst düzeylerde olabiliyorken kiminin öfkesi de orta ya da düşük seviyede olabilir. Bu olağan duygu, aslında bebeklerin doğum esnasında ağlamasıyla dünyaya uyum sağlamaya çalıştığı dönemlerde de görülür. Çocukların öfke içeren duygu ve davranış geliştirmeleri aile ve çevresel etmenlerle bağlantılıdır. Temel olarak öfke, şiddet ve saldırganlığı incelediğimizde karşımıza gereksinimlerin ve isteklerin karşılanmasına engel olan olay, durum, kişiler, düşünceler, objelerin olması, haksız duruma düşmek, fiziksel-psikolojik şiddete ve tacize uğramak, beklentilerin karşılanmaması, hayal kırıklığı gibi pek çok etmenler sayabiliriz. Kişiler yaşadıkları bu tarz negatif olaylara karşı öfkelenerek aslında kendini bir korumaya ve savunmaya alarak karşılaştığı durumla baş edebilmek için bu yöntemi kullanır. Kendisi için geliştirmiş olduğu savunma ve korunma çabalarından sadece bir tanesidir öfkelenmek. Çocuklarda görülen öfkelerde genellikle aile içinde rollerin belirsiz olması, sınırların tam, kesin ve net bir biçimde çizilmemiş olması, sırf çocuk ağlıyor diye yapmaması gereken bir davranışı yapmasına izin verilmesi, çocuğun her istediğinin yapılması gibi durumlara alışan çocuk okul hayatında ya da çevresiyle olan diyaloglarında bu tarz davranışlarla karşılamadığında istediği davranışın yapılması için ilk olarak öfkeye şiddete ve saldırganlığa yönelir.
Çocuklarda öfkenin nedenleri:
- Küçük çocuklarda öfke özellikle kendilerini ifade edememelerinden kaynaklanır.
- Ailenin, çocuk için olduğundan fazla bir beklentiye girmesinden kaynaklanıyor olabilir.
- Şiddet ve öfkeli bir ortamda yetişen bir çocuğun öfkeli ve saldırgan tavırlar sergilemesi olasıdır.
- Çocuk anlaşılmadığını düşündüğü zamanlarda öfkelenebilir.
Öfke yaş dönemlerine göre değişiklik gösterebilir. Örneğin 3 – 5 yaş arası çocuklarda öfke genellikle yapmak istediklerinin engellenmesi, oyuncaklarının ellerinden alınması gibi pek çok sebebi sayabiliriz. Okul çağındaki çocukların öfkeleri ve öfkelerini ifade etme şekilleri daha çok arkadaşlar arasındaki ilişkilerden, dışlanma, dalga geçilme gibi sebeplerden kaynaklanır.
Öfke problemi yaşayan çocuklar için aileler ne yapmalı?
Öfkenin sebebi anlaşılmadığında çözüm yolu bulmak aynı oranda azalmaktadır. Bu sebeple çocuğun öfkesinin neyden kaynaklandığını anlayabilmek en önemlisidir. Öfkenin sebebi öğrenildikten sonra bu öfkenin çocuğu ne düzeyde etkilediği öğrenilmelidir. Öfkeye karşı öfkeyle ve sert bir şekilde verilen tepki çocuğun öfkesini azaltmak yerine tam tersine daha da artmasına neden olur. Eğer çocuk öfke nöbeti yaşıyorsa o sırada istediğini yerine getirmek bu davranışı pekiştirerek daha sık bir şekilde öfke nöbetleri geçirmesine sebebiyet verir. Öfkenin azalması beklenmelidir. Öfkesi geçene kadar sarılmak çocuğun daha hızlı bir şekilde sakinleşmesini sağlayacaktır. Çocukla sakinleşmeden önce konuşmak problemi çözmek için hiçbir anlam ifade etmez. Çocuk sakinleştikten sonra nazik bir şekilde yaptığı bu davranışı onaylamadığınızı belirtmelisiniz. Ne olursa olsun ailesinin onu sevdiğini bilmesi ve hissetmesi gerekir. Öfkelendikten sonra ‘’seni sevmiyorum’’, ‘’sana kızdım’’, ‘’bir daha böyle saldırgan olursan sana hemşireler iğne yapar’’, ‘’seni polislere veririz götürürler’’ gibi kurulan yanlış cümleler çocuğunuzda çeşitli kaygıları ve travmaları oluşturup tetikleyebilir. Ailenin kesinlikle bu tarz cümlelerden uzak durması gerekmektedir.
Çocukların kendini ifade edebilmelerini ve duygularını tanıyıp yansıtabilmelerini geliştirmeye yönelik çeşitli oyunlar oynamak çocukların öfkeyle baş etmelerine daha çok fayda sağlayacaktır. Örneğin o an kendini nasıl hissettiğiyle ilgili bir surat ifadesine bürünmesi istenebilir. Aynı şekilde farklı surat ifadeleri gösterilerek ‘’Sence bu surat ifadesine sahip olan kişi ne yaşamışolabilir?’’ gibi sorular sorulabilir. Çocuğun enerjisini boşaltabileceği bir aktiviteye yönlendirilebilir.
Bu tarz yöntemlerle bir çözüm yolu bulmak daha da kolay. Fakat bazı durumlarda bu yöntemlerde işe yaramayabilir hatta katlanarak artış gösterebilir. Böyle durumlarda psikolojik destek alınmalı önerilmektedir.
Çocuklarda öfkenin nedenleri:
- Küçük çocuklarda öfke özellikle kendilerini ifade edememelerinden kaynaklanır.
- Ailenin, çocuk için olduğundan fazla bir beklentiye girmesinden kaynaklanıyor olabilir.
- Şiddet ve öfkeli bir ortamda yetişen bir çocuğun öfkeli ve saldırgan tavırlar sergilemesi olasıdır.
- Çocuk anlaşılmadığını düşündüğü zamanlarda öfkelenebilir.
Öfke yaş dönemlerine göre değişiklik gösterebilir. Örneğin 3 – 5 yaş arası çocuklarda öfke genellikle yapmak istediklerinin engellenmesi, oyuncaklarının ellerinden alınması gibi pek çok sebebi sayabiliriz. Okul çağındaki çocukların öfkeleri ve öfkelerini ifade etme şekilleri daha çok arkadaşlar arasındaki ilişkilerden, dışlanma, dalga geçilme gibi sebeplerden kaynaklanır.
Öfke problemi yaşayan çocuklar için aileler ne yapmalı?
Öfkenin sebebi anlaşılmadığında çözüm yolu bulmak aynı oranda azalmaktadır. Bu sebeple çocuğun öfkesinin neyden kaynaklandığını anlayabilmek en önemlisidir. Öfkenin sebebi öğrenildikten sonra bu öfkenin çocuğu ne düzeyde etkilediği öğrenilmelidir. Öfkeye karşı öfkeyle ve sert bir şekilde verilen tepki çocuğun öfkesini azaltmak yerine tam tersine daha da artmasına neden olur. Eğer çocuk öfke nöbeti yaşıyorsa o sırada istediğini yerine getirmek bu davranışı pekiştirerek daha sık bir şekilde öfke nöbetleri geçirmesine sebebiyet verir. Öfkenin azalması beklenmelidir. Öfkesi geçene kadar sarılmak çocuğun daha hızlı bir şekilde sakinleşmesini sağlayacaktır. Çocukla sakinleşmeden önce konuşmak problemi çözmek için hiçbir anlam ifade etmez. Çocuk sakinleştikten sonra nazik bir şekilde yaptığı bu davranışı onaylamadığınızı belirtmelisiniz. Ne olursa olsun ailesinin onu sevdiğini bilmesi ve hissetmesi gerekir. Öfkelendikten sonra ‘’seni sevmiyorum’’, ‘’sana kızdım’’, ‘’bir daha böyle saldırgan olursan sana hemşireler iğne yapar’’, ‘’seni polislere veririz götürürler’’ gibi kurulan yanlış cümleler çocuğunuzda çeşitli kaygıları ve travmaları oluşturup tetikleyebilir. Ailenin kesinlikle bu tarz cümlelerden uzak durması gerekmektedir.
Çocukların kendini ifade edebilmelerini ve duygularını tanıyıp yansıtabilmelerini geliştirmeye yönelik çeşitli oyunlar oynamak çocukların öfkeyle baş etmelerine daha çok fayda sağlayacaktır. Örneğin o an kendini nasıl hissettiğiyle ilgili bir surat ifadesine bürünmesi istenebilir. Aynı şekilde farklı surat ifadeleri gösterilerek ‘’Sence bu surat ifadesine sahip olan kişi ne yaşamışolabilir?’’ gibi sorular sorulabilir. Çocuğun enerjisini boşaltabileceği bir aktiviteye yönlendirilebilir.
Bu tarz yöntemlerle bir çözüm yolu bulmak daha da kolay. Fakat bazı durumlarda bu yöntemlerde işe yaramayabilir hatta katlanarak artış gösterebilir. Böyle durumlarda psikolojik destek alınmalı önerilmektedir.