Toplumsal ve duygusal gelişim süreci düzgün ilerlediğinde bir çocuk temelde 5 temel toplumsal ve ilişkisel marifet edinir:
Öz farkındalık:
Birey neyin ilgi alanına girdiğini, kendisinin güçlü istikametlerini bilir. Ne hissettiğini anlar ve hislerini tanır. Bu sebeple kendisine özgüveni vardır ve geleceğe yönelik olumlu ve umutlu bir yaklaşımı vardır.
Toplumsal Farkındalık:
Diğerlerine bakış açısını, empatiyi ve kümeyle olan benzerlik ve farklılıklarını tanır ve takdir eder. Ailede, okulda, akran kümelerinde ve öbür etraflarda takviye kaynaklarını bilir, bulur ve kullanabilirler.
Münasebet marifetleri:
Birey işbirliğine dayalı karşılıklı tatmin edici ve sağlıklı bağlar başlatabilir ve sürdürebilir. Bireyler ortası çatışmalarda yapan rol alabilir. Çatışmaları önleyebilir, tahlilin bir modülü olabilir ve gerektiğinde yardım arayabilir.
Öz idare:
Dürtülerini denetim edebilir, pürüzlerle baş etmede sebat edebilir ve hayat gerilimini yönetebilir. Hayatıyla ilgili maksatlara yönelik odaklanabilir ve gerekli yolları takip edebilir. Farklı durumlarda hislerini tabir etmenin uygun yollarını bulabilir.
Sorumluluk ve seçim yapma:
Genel etik bedellere, güvenliği tehdit edici faktörlere, uygun toplumsal beklentilere nazaran rastgele bir hareketin mümkün sonuçlarını bilir. Buna yönelik seçimler yapabilir ve seçimlerinin sorumluluğunu alabilir.
Toplumsal duygusal gelişimin birinci adımları bakış, bağlanma, dikkat ve jestlerdir.
Bakış:
Bebeğin davranışına nazaran şimdi 4-5 aylıkken bile, yetişkin gülümsediğinde bebek gülümser, yetişkin gülümsemeyi bıraktığında bebek de gülümsemeyi bırakır ve kaşlarını çatar. İşte bu çeşitten davranış ve etkileşimler toplumsal duygusal gelişimin ve bağ hünerlerinin birinci bebek adımlarıdır.
Bağlanma:
Hayatın birinci yılında bebeklerle onlara bakım veren yetişkinler ortasında çok güçlü ve derin duygusal bağlar oluşur. Bağlanma teorisinin yaratıcısı John Bowlby bebeklerin 6-30 ay ortasında bir yahut birkaç değerli yetişkinle ilgi ve yakınlığa dayalı güçlü bağlar kurduğunu gözlemlemiştir. Duygusal öğrenmelerin en temelinde bu ağır duygusal ilgi vardır. Günlük bakım, sevgi ve ilgi ritüelleri çocuğun öbür insanlardan ne bekleyeceğine dair çekirdek tecrübeler olarak iç dünyasında yerini bulur. Böylelikle bağ hünerlerinin temelleri atılmaya devam eder.
Ortak Dikkat:
Bu bir öteki kişi bebeğe birşey işaret ettiğinde yahut onunla dikkatini çeken birşeyi jest ve mimikleriyle tabir ettiğinde bebeğin buna katılması manasına gelir. Yaklaşık bir yaş civarında bebekler yetişkinle obje ortasında bakışlarını değiştirmeyi ve böylelikle ortak dikkat kurmayı yavaş yavaş öğrenirler. Bebek için birşeyler anlaşılmaz geldiğinde de bakışını yetişkin bireye kaydırır. Daha çok bilgi almak yahut rahatlamak için yapıyor olma mümkünlüğü olan bu davranış da bir ortak dikkat davranışıdır. Ortak ilgi ve dikkat de alaka hünerlerinin temeli olarak kabul edilir.
Kasıtlı jestler ve işaret etme
Bebekler yeniden birinci yaş civarında obje ve olaylara işaret etmeye başlayabilir ve kimi kasıtlı hareketler yapmaya başlayabilir. Evet ve hayır manasında başını sallayabilir yahut yetişkine el sallayabilir. Bu kasıtlı davranışlar da toplumsal duygusal gelişimin ve irtibat hünerlerinin temelini oluşturur.
Toplumsal duygusal gelişim: okul öncesi çocukların diğerlerinin bakış açılarını toplumsal olarak öğrenmesi
Toplumsal duygusal gelişim seyahatindeki bir sonraki kilit evre, oburlarının bakış açılarının anlaşılmasının ortaya çıkmasıdır.
Ahmet o gün annesiyle bir arada dışarı çıkmadan evvel oyuncak otomobilini yatağının altına koydu. Annesi o görmeden oyuncağı alıp dolabın içine koydu ve böylelikle yerini değiştirdi.Dışarı gidip geldikten sonra Ahmet oyuncak otomobilini almak istedi. Bu kıssanın görüntüsünü 3 yaşındaki ve 5 yaşındaki çocuklara izletip şöyle sorabiliriz: “Sence Ahmet oyuncağını nerede arayacak?” 3 yaşındaki çocukla 5 yaşındaki çocuğun karşılığı neye nazaran değişecek dersiniz? Tabi ki kendi bakış açısıyla Ahmet’in bakış açısı ortasındaki farkı görme konusunda farklı karşılıklar vereceklerdir.
Bu anlattığımız hikayenin gibisi bir öykü kuran araştırmacılar çocukların diğerlerinin bakış açısını anlamakla ilgili bir gelişim etabından geçtiğini tespit ettiler. Üç yaşındaki çocuk Ahmet’in oyuncağı dolabın içinde arayacağını söylediler. Zira onların bakış açısından oyuncak en son dolabın içindeydi. Ahmet’in bakış açısından olayı değerlendiremezler. Fakat 5 yaşındaki çocuk size hakikat karşılığı büyük olasılıkla verecektir. Zira o kendisinden farklı olarak Ahmet’in oyuncağın yerinin değiştiğini görmediğinin farkındadır ve onun bakış açısından da durumu kıymetlendirebilir.
Üstteki örnek, çocukların toplumsal duygusal gelişimlerinin bir öteki basamağı olan “başkalarının bakış açısını anlama”maharetini örneklendiriyor. Natürel ki çocuklar geliştikçe, daha yüksek toplumsal duygusal öğrenme seviyelerine ulaşırlar.
Öz farkındalık:
Birey neyin ilgi alanına girdiğini, kendisinin güçlü istikametlerini bilir. Ne hissettiğini anlar ve hislerini tanır. Bu sebeple kendisine özgüveni vardır ve geleceğe yönelik olumlu ve umutlu bir yaklaşımı vardır.
Toplumsal Farkındalık:
Diğerlerine bakış açısını, empatiyi ve kümeyle olan benzerlik ve farklılıklarını tanır ve takdir eder. Ailede, okulda, akran kümelerinde ve öbür etraflarda takviye kaynaklarını bilir, bulur ve kullanabilirler.
Münasebet marifetleri:
Birey işbirliğine dayalı karşılıklı tatmin edici ve sağlıklı bağlar başlatabilir ve sürdürebilir. Bireyler ortası çatışmalarda yapan rol alabilir. Çatışmaları önleyebilir, tahlilin bir modülü olabilir ve gerektiğinde yardım arayabilir.
Öz idare:
Dürtülerini denetim edebilir, pürüzlerle baş etmede sebat edebilir ve hayat gerilimini yönetebilir. Hayatıyla ilgili maksatlara yönelik odaklanabilir ve gerekli yolları takip edebilir. Farklı durumlarda hislerini tabir etmenin uygun yollarını bulabilir.
Sorumluluk ve seçim yapma:
Genel etik bedellere, güvenliği tehdit edici faktörlere, uygun toplumsal beklentilere nazaran rastgele bir hareketin mümkün sonuçlarını bilir. Buna yönelik seçimler yapabilir ve seçimlerinin sorumluluğunu alabilir.
Toplumsal duygusal gelişimin birinci adımları bakış, bağlanma, dikkat ve jestlerdir.
Bakış:
Bebeğin davranışına nazaran şimdi 4-5 aylıkken bile, yetişkin gülümsediğinde bebek gülümser, yetişkin gülümsemeyi bıraktığında bebek de gülümsemeyi bırakır ve kaşlarını çatar. İşte bu çeşitten davranış ve etkileşimler toplumsal duygusal gelişimin ve bağ hünerlerinin birinci bebek adımlarıdır.
Bağlanma:
Hayatın birinci yılında bebeklerle onlara bakım veren yetişkinler ortasında çok güçlü ve derin duygusal bağlar oluşur. Bağlanma teorisinin yaratıcısı John Bowlby bebeklerin 6-30 ay ortasında bir yahut birkaç değerli yetişkinle ilgi ve yakınlığa dayalı güçlü bağlar kurduğunu gözlemlemiştir. Duygusal öğrenmelerin en temelinde bu ağır duygusal ilgi vardır. Günlük bakım, sevgi ve ilgi ritüelleri çocuğun öbür insanlardan ne bekleyeceğine dair çekirdek tecrübeler olarak iç dünyasında yerini bulur. Böylelikle bağ hünerlerinin temelleri atılmaya devam eder.
Ortak Dikkat:
Bu bir öteki kişi bebeğe birşey işaret ettiğinde yahut onunla dikkatini çeken birşeyi jest ve mimikleriyle tabir ettiğinde bebeğin buna katılması manasına gelir. Yaklaşık bir yaş civarında bebekler yetişkinle obje ortasında bakışlarını değiştirmeyi ve böylelikle ortak dikkat kurmayı yavaş yavaş öğrenirler. Bebek için birşeyler anlaşılmaz geldiğinde de bakışını yetişkin bireye kaydırır. Daha çok bilgi almak yahut rahatlamak için yapıyor olma mümkünlüğü olan bu davranış da bir ortak dikkat davranışıdır. Ortak ilgi ve dikkat de alaka hünerlerinin temeli olarak kabul edilir.
Kasıtlı jestler ve işaret etme
Bebekler yeniden birinci yaş civarında obje ve olaylara işaret etmeye başlayabilir ve kimi kasıtlı hareketler yapmaya başlayabilir. Evet ve hayır manasında başını sallayabilir yahut yetişkine el sallayabilir. Bu kasıtlı davranışlar da toplumsal duygusal gelişimin ve irtibat hünerlerinin temelini oluşturur.
Toplumsal duygusal gelişim: okul öncesi çocukların diğerlerinin bakış açılarını toplumsal olarak öğrenmesi
Toplumsal duygusal gelişim seyahatindeki bir sonraki kilit evre, oburlarının bakış açılarının anlaşılmasının ortaya çıkmasıdır.
Ahmet o gün annesiyle bir arada dışarı çıkmadan evvel oyuncak otomobilini yatağının altına koydu. Annesi o görmeden oyuncağı alıp dolabın içine koydu ve böylelikle yerini değiştirdi.Dışarı gidip geldikten sonra Ahmet oyuncak otomobilini almak istedi. Bu kıssanın görüntüsünü 3 yaşındaki ve 5 yaşındaki çocuklara izletip şöyle sorabiliriz: “Sence Ahmet oyuncağını nerede arayacak?” 3 yaşındaki çocukla 5 yaşındaki çocuğun karşılığı neye nazaran değişecek dersiniz? Tabi ki kendi bakış açısıyla Ahmet’in bakış açısı ortasındaki farkı görme konusunda farklı karşılıklar vereceklerdir.
Bu anlattığımız hikayenin gibisi bir öykü kuran araştırmacılar çocukların diğerlerinin bakış açısını anlamakla ilgili bir gelişim etabından geçtiğini tespit ettiler. Üç yaşındaki çocuk Ahmet’in oyuncağı dolabın içinde arayacağını söylediler. Zira onların bakış açısından oyuncak en son dolabın içindeydi. Ahmet’in bakış açısından olayı değerlendiremezler. Fakat 5 yaşındaki çocuk size hakikat karşılığı büyük olasılıkla verecektir. Zira o kendisinden farklı olarak Ahmet’in oyuncağın yerinin değiştiğini görmediğinin farkındadır ve onun bakış açısından da durumu kıymetlendirebilir.
Üstteki örnek, çocukların toplumsal duygusal gelişimlerinin bir öteki basamağı olan “başkalarının bakış açısını anlama”maharetini örneklendiriyor. Natürel ki çocuklar geliştikçe, daha yüksek toplumsal duygusal öğrenme seviyelerine ulaşırlar.