Tuvalet eğitimi, çocuğun idrar ve dışkı kontrolünü hem uyku hem de uyanıklık anında kazanması, dışarıdan herhangi bir yardım almadan tuvaletinin geldiğini anlaması ve bu ihtiyacını kendi başına giderebilmesi sürecidir. Çocuklara verilen tuvalet eğitimi, onların psikolojik gelişimleri açısından önemli bir yer tutmakta ve genellikle 1-3 yaşları arasında başlamaktadır. Bununla birlikte her çocuğun kendine özel olduğunu da unutmamak gerekir. Bu nedenle her çocuk için tam bir yaş dönemi verilememektedir, tuvalet eğitimine hazır olunan yaş çocuktan çocuğa değişebilir. Çocukların tuvalet eğitimine hazır olduklarını işaret eden bazı ipuçları vardır. Bunlardan bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz:
En az 2 saat süreyle bezinin kuru kalabilmesi ve günlük altını ıslatma miktarının azalması
Bezine idrar veya dışkı yaptığında bundan rahatsızlık duyması
Tuvaletini yapma ihtiyacını sözel olarak ya da bazı davranış kalıplarıyla karşısındaki kişilere anlatabilmesi
Yürüme, oturma, eğilme gibi hareket becerilerini kazanmış olması
Ebeveynlerini taklit edebilme becerilerini kazanmış olması
Kendisine verilen basit yönergeleri takip edip uygulayabilmesi
Tuvaletini kendi başına yapabilme becerisini kazanmak çocuklar için bağımsızlığın ilk adımı olarak görülür. Bu beceri, çocuğun günlük hayatta yerine getirmesi gereken sorumlulukları bağımsız bir şekilde yönetebileceğini çocuğa öğreten ilk kazanımdır. Çünkü çocuğun kasları artık onları kontrol edebileceği kadar gelişmiş haldedir.
Çocuklarınız hazır değilse, üzerlerinde baskı kurmayın!
Tuvalet eğitimi, çocuğun öğrenmesi gereken diğer görevlere kıyasla daha güç olabilmektedir. Bu eğitim sırasında hem ebeveynler hem de çocuklar çok daha fazla zorlanabilmekte, başarısızlık yaşama, özerklik yitimi ve otorite sorunları gibi psikolojik problemlere zemin hazırlayabilmektedir. Bu sorunların ortaya çıkmasındaki en büyük etken; çocuklar tuvalet eğitimine hazır olmadan, ebeveynlerin kendi çocuklarını başka çocuklarla kıyaslayıp beklentiye girmeleri ve çocuklarını bu beceriyi kazanmaları için zorlamalarıdır. Bu davranışlara birkaç örnek verelim:
Tuvalet eğitimini önemsemeyip çocuğu dışkı ve idrar içinde uzun süre bırakmak, tuvalet eğitimi konusunda çocuğa karşı cezalandırıcı yaklaşımlar sergilemek, eğitim sırasında zorlanınca çocuğu suçlamak, tuvalete gitme alışkanlığını kazanması için çocuk üzerinde baskı kurmak gibi davranışlar çocuğu psikolojik sorunlara sürükleyebilir.
Tuvalet eğitimi sırasında uygulanan yanlış tutum ve davranışlar bu süreci kabusa çevirebilir. Çocuklarınıza bu alışkanlığı kazandırırken tüm dikkatiniz yalnızca tuvalet eğitiminde olursa bu davranışınız da çocuk üzerinde baskı yaratabilir. Bu baskılar da çocuk üzerinde kakayı içeride tutma, kakayı bilerek koltuk veya halı gibi tuvalet dışında herhangi bir yerde çıkarma, idrar tutma, kabızlık, idrar kaçırma gibi birçok soruna sebep olabilir. Bu sorunlar kalıcı bir hal alabilir.
Ebeveynlerin ve çocukların bu süreci olumlu atlatabilmeleri için birkaç tavsiyede bulunmak gerekirse:
Dikkat edilmesi gereken en önemli kural çocukları cezalandırmadan, onlara bağırmadan, kızmadan, baskı yapmadan, çocuğu küçük düşürecek bir bakış dahi atmadan bu eğitimi tamamlamaktır. Süreç tamamen olumlu tutumlar üzerinden yönetilmelidir ve çocuk övgülerle yönlendirilmelidir.
Çocuğunuza tuvalete gitme alışkanlığı kazandırırken bu durumu onlar için eğlenceli hale getirmeniz de mümkün. Çocuğunuz için davranış tabloları düzenleyebilir ve onunla birlikte altı kuru olduğu zamanlar güneş, altı ıslak olduğu zamanlarda ise yağmurlu bir bulut çizebilirsiniz. Tabloda güneş resimlerinin sayısının arttığını görmek çocuğu mutlu edecektir.
Çocuğunuz kakasını yaptığı zaman vücudundan bir parçayı kaybettiğini düşünüp korkabilir. Tuvalet eğitimi öncesinde çocuğa tuvaleti tanıtmanız, gerekirse kaka gösterip korkulacak bir şey olmadığını önden anlatmanız, çocuğun eğitim öncesinde rahatlamasına yardımcı olabilir.
Tuvalet çocuklara çok büyük göründüğü zaman tuvaletin kendilerini yutacağından korkabilirler. Bu ihtimali en başından eleyebilmek adına tuvaletin önüne çocuğun rahat ulaşabileceği yükseklikte bir tabure koyabilirsiniz. Bu şekilde çocuğunuz kendini güvende hissedecektir.
Çocuğunuz ilk aşamada tuvalete karşı bir korku geliştirirse, lazımlık üzerine oturtabilirsiniz. Zaman geçtikçe çocuğun zorlanmayacağı şekilde aşamalı olarak tuvalet eğitimine hazır hale getirebilirsiniz.
Tuvalet eğitimine başlama kararı alındığı andan itibaren gündüzleri çocuğun altına bez bağlanmamalıdır, geceleri uyurken bağlanmasında bir sakınca yoktur. Uyanık haldeyken altında bez olmaması çocuğu tuvalete yönlendirecek ve tuvalete gitme motivasyonunu arttıracaktır. Ayrıca sizi, çocuğunuza tutarsız davranış sergilemekten koruyacaktır.
Başlarda tuvalete gitme ihtiyacını kazanmış olmadığı için çocuğunuz tuvalete gitmesi gerektiğini söylemeyi unutabilir. Bu nedenle çocuğunuzu 1-1,5 saatlik aralarla tuvalete götürmeniz faydalı olacaktır.
En az 2 saat süreyle bezinin kuru kalabilmesi ve günlük altını ıslatma miktarının azalması
Bezine idrar veya dışkı yaptığında bundan rahatsızlık duyması
Tuvaletini yapma ihtiyacını sözel olarak ya da bazı davranış kalıplarıyla karşısındaki kişilere anlatabilmesi
Yürüme, oturma, eğilme gibi hareket becerilerini kazanmış olması
Ebeveynlerini taklit edebilme becerilerini kazanmış olması
Kendisine verilen basit yönergeleri takip edip uygulayabilmesi
Tuvaletini kendi başına yapabilme becerisini kazanmak çocuklar için bağımsızlığın ilk adımı olarak görülür. Bu beceri, çocuğun günlük hayatta yerine getirmesi gereken sorumlulukları bağımsız bir şekilde yönetebileceğini çocuğa öğreten ilk kazanımdır. Çünkü çocuğun kasları artık onları kontrol edebileceği kadar gelişmiş haldedir.
Çocuklarınız hazır değilse, üzerlerinde baskı kurmayın!
Tuvalet eğitimi, çocuğun öğrenmesi gereken diğer görevlere kıyasla daha güç olabilmektedir. Bu eğitim sırasında hem ebeveynler hem de çocuklar çok daha fazla zorlanabilmekte, başarısızlık yaşama, özerklik yitimi ve otorite sorunları gibi psikolojik problemlere zemin hazırlayabilmektedir. Bu sorunların ortaya çıkmasındaki en büyük etken; çocuklar tuvalet eğitimine hazır olmadan, ebeveynlerin kendi çocuklarını başka çocuklarla kıyaslayıp beklentiye girmeleri ve çocuklarını bu beceriyi kazanmaları için zorlamalarıdır. Bu davranışlara birkaç örnek verelim:
Tuvalet eğitimini önemsemeyip çocuğu dışkı ve idrar içinde uzun süre bırakmak, tuvalet eğitimi konusunda çocuğa karşı cezalandırıcı yaklaşımlar sergilemek, eğitim sırasında zorlanınca çocuğu suçlamak, tuvalete gitme alışkanlığını kazanması için çocuk üzerinde baskı kurmak gibi davranışlar çocuğu psikolojik sorunlara sürükleyebilir.
Tuvalet eğitimi sırasında uygulanan yanlış tutum ve davranışlar bu süreci kabusa çevirebilir. Çocuklarınıza bu alışkanlığı kazandırırken tüm dikkatiniz yalnızca tuvalet eğitiminde olursa bu davranışınız da çocuk üzerinde baskı yaratabilir. Bu baskılar da çocuk üzerinde kakayı içeride tutma, kakayı bilerek koltuk veya halı gibi tuvalet dışında herhangi bir yerde çıkarma, idrar tutma, kabızlık, idrar kaçırma gibi birçok soruna sebep olabilir. Bu sorunlar kalıcı bir hal alabilir.
Ebeveynlerin ve çocukların bu süreci olumlu atlatabilmeleri için birkaç tavsiyede bulunmak gerekirse:
Dikkat edilmesi gereken en önemli kural çocukları cezalandırmadan, onlara bağırmadan, kızmadan, baskı yapmadan, çocuğu küçük düşürecek bir bakış dahi atmadan bu eğitimi tamamlamaktır. Süreç tamamen olumlu tutumlar üzerinden yönetilmelidir ve çocuk övgülerle yönlendirilmelidir.
Çocuğunuza tuvalete gitme alışkanlığı kazandırırken bu durumu onlar için eğlenceli hale getirmeniz de mümkün. Çocuğunuz için davranış tabloları düzenleyebilir ve onunla birlikte altı kuru olduğu zamanlar güneş, altı ıslak olduğu zamanlarda ise yağmurlu bir bulut çizebilirsiniz. Tabloda güneş resimlerinin sayısının arttığını görmek çocuğu mutlu edecektir.
Çocuğunuz kakasını yaptığı zaman vücudundan bir parçayı kaybettiğini düşünüp korkabilir. Tuvalet eğitimi öncesinde çocuğa tuvaleti tanıtmanız, gerekirse kaka gösterip korkulacak bir şey olmadığını önden anlatmanız, çocuğun eğitim öncesinde rahatlamasına yardımcı olabilir.
Tuvalet çocuklara çok büyük göründüğü zaman tuvaletin kendilerini yutacağından korkabilirler. Bu ihtimali en başından eleyebilmek adına tuvaletin önüne çocuğun rahat ulaşabileceği yükseklikte bir tabure koyabilirsiniz. Bu şekilde çocuğunuz kendini güvende hissedecektir.
Çocuğunuz ilk aşamada tuvalete karşı bir korku geliştirirse, lazımlık üzerine oturtabilirsiniz. Zaman geçtikçe çocuğun zorlanmayacağı şekilde aşamalı olarak tuvalet eğitimine hazır hale getirebilirsiniz.
Tuvalet eğitimine başlama kararı alındığı andan itibaren gündüzleri çocuğun altına bez bağlanmamalıdır, geceleri uyurken bağlanmasında bir sakınca yoktur. Uyanık haldeyken altında bez olmaması çocuğu tuvalete yönlendirecek ve tuvalete gitme motivasyonunu arttıracaktır. Ayrıca sizi, çocuğunuza tutarsız davranış sergilemekten koruyacaktır.
Başlarda tuvalete gitme ihtiyacını kazanmış olmadığı için çocuğunuz tuvalete gitmesi gerektiğini söylemeyi unutabilir. Bu nedenle çocuğunuzu 1-1,5 saatlik aralarla tuvalete götürmeniz faydalı olacaktır.