CP, dimağın süratli geliştiği periyotlarda non-progresif(ilerleyici olmayan) bir travmaya maruz kalması sonucu, vücut duruşu ve/veya hareketlerinde ortaya çıkan kalıcı ama ilerlemeyen bozukluklar olarak tanımlanabilir. CP’nin birtakım semptomları kas zayıflığı ya da gevşekliği, şiddetli istemsiz hareketler, vücut duruşunda dengesizlik ve kasılmadır. Gelişmiş memleketlerde SP’nin görülme sıklığının 1000 doğumda bir ile dört arasında değiştiği bilinmektedir.
CP’lilerin sınıflaması umumiyetle motor bozukluğa ve ekstremite tutulumuna nazaran yapılmaktadır (3): Motor bozukluğa nazaran: 1. spastik (kas tonusunda artma), 2. diskinetik (khoreik, athetoid, distonik hareketler) ve 3. ataksik (hareketlerde uyum bozukluğu, hipotonik) halindedir. Ekstremite tutulumuna nazaran ise 1. quadriplejik (dört ekstremite eşit etkilenmiş), 2. diplejik (alt ekstremiteler daha çokça tutulmuş), 3. paraplejik (alt ekstremiteler tutulmuş, üstler sağlam) ve 4. hemiplejik: (vücudun bir yanı tutulmuş, lakin tutulum kolda daha fazla) formundadır.
CP’li evlatların günlük bakımı, mahsusen beslenmelerindeki zorluklar, ebeveynler ve bakıcıları için büyük meselelere yol açmaktadır. Nörogelişimsel sorunlu evlatların anaları, bu evlatları beslemek için günde ortalama 3 saat harcarken, olağan evlatların valideleri yalnızca 0.8 saat harcamaktadır. Lakin bu kadar uğraş bile SP’li evlatların yerinde büyüme-gelişmesini sağlayamamaktadır.
Yapılan çalışmalarda, serebral palsili çocuklarda beslenme sorunları görülme sıklığı %30-90 arasındayken malnütrisyon (Kötü beslenme) orantısı %90’lara ulaşmaktadır (9). Öztürk ve Ark. 44 CP’li evlat üzerinde yaptığı araştırmada araştırmaya alınan 44 CP’li evladın 23’ünde (% 52.3) değişik noktalarda Oral Motor uyum bozukluğu vardı. Bu nispetin quadriplejiklerde (% 86.7) başkalarına nazaran daha yüksek olduğu gözlendi. Tekrar Stallings ve arkadaşlarının 142 Quadriplejik CP’li evlatla yaptıkları bir araştırmada, bu evlatların 119’unda değişik noktalarda Oral Motor uyum bozukluğu olduğunu ortaya koymuşlardır.
En sık karşılaşılan beslenme meseleleri oral-motor uyum, yutma ve özofageal işlevin fonksiyonel motor bozuklukları ana başlığı altında toplamak mümkündür. Likit ve/veya katı besinleri bolus formasyonu haline getirmede güçlükler ve yutma güçlükleri orofaringeal disfaji alt başlığı altında bulunmaktadır. Mevcut sınıflandırmaya oral-motor fonksiyon bozukluklar ismi altında anılan, emme, çiğneme ve lisan hareketi meseleleri, yutma diskoordinasyonu (aspirasyona yol açan laringeal penetrasyon eşlik edebilir), ve faringoözofageal diskinezi de eklenebilir. Bu meselelere bağlı gelişebilecek komplikasyonlar, ömür kalitesini de olumsuz cihette etkilemektedir. Bu beslenme meseleleri tedavi edilmediği takdirde, zayıf beslenme ve büyüme-gelişme geriliğine yol açarak morbidite (Hastalık oranı) ve mortaliteyi (Ölüm oranı) olumsuz istikamette etkilemektedir.
Oral-motor ve yutma disfonksiyonuna bağlı tipik semptomlardan biri uzamış beslenme devirleriyle birlikte zayıf beslenmeye yol açan haddinden fazla ağızdan dışarı taşırmadır. Yemek sırasında mahsusen likit alımında öksürük ve tıkanma nöbetleri de oral-motor zayıflıkların bir belirtisidir. Beslenme bozuklukları ile ilgili komplikasyonlar sonrasında hastalarda ehliyetsiz alım, aspirasyona bağlı olarak büyüme-gelişme geriliği, özofajite bağlı üst gastrointestinal sistem kanaması ve özofageal striktür gelişebilir.
Oral motor uyum bozuklukları:
Hipotoni
Zayıf emme
Lisan lateralizasyon yokluğu
Daima lisan itme
Tam olmayan dudak kapanması
Çiğneme meseleleri
Nörolojik gelişim eksikliği
Mütemadi emme
Tonik ısırma
Hiperaktif öğürme refleksi
Koordine olmayan yutma.
CP'li evlatlar hipotoni, lisan lateralizasyonunun olmayışı yahut gecikmesi, mütemadi olarak lisanın itilmesi yahut lisanın retraksiyonu, zayıf dudak kapanması, çiğneme hareketlerindeki zayıflık üzere nedenlerle gıdayı bolus haline dönüştüremez ve farinkse yanlışsız itemez. Böylelikle yutmanın oral hazırlama ve oral transport fazı etkilenir. Oral motor fonksiyon bozukluğu nedeniyle münhasıran katı azıkların alınması sorunlu olduğundan aileler ezilmiş yahut püre kıvamında ya da likit besinleri tercih eder.
Gastrointestinal Sistem Meseleleriyle Bağlı Semptom Yahut Bulgular
Persistan olarak emme
Çiğneme sorunları
Diş meseleleri
Yutma Güçlüğü
Salya akması
GÖRH
Öğürme, öksürük, tıkanma Aspirasyon
Barsak motilite bozukluğu ve konstipasyon.
Emme Güçlüğü yahut Mütemadi Olarak Emme süreci Yapılması
En primitif(ilk oluşan) oral hareket emmedir. Sağlıklı evlatlar büyüdükçe emme refleksi inhibe olur, noktasını dişleri ile besinleri koparma ve çiğneme hareketi alır. CP'li çocuklarda, SSS'i matürasyonu(olgunlaşma) tamamlanmadan evvel hasarlandığı için, primitif refleks paternlerin inhibisyonu gecikir, böylelikle emme refleksi geç inhibe olur. Bu durumda evlatlar katı besinlerle beslenebilecek yaşta olmasına karşın, bunu başaramazlar.
Çiğneme Sorunları
CP’li evlatların lisan ve çene hareketlerinin santral paternleri emme formunda olduğundan bolu-sun oluşturulması ve hareket ettirilmesi bozuktur. Spastik hastalarda lisan ve lateral çene hareketleri limitlidir, sıradan çiğneme hareketi yapılamaz.
Diş Sorunları
Dudak, lisan ve yanak kaslarının anormal uyumu uzun süreçte ağız teneffüsüne neden olur. Maksiller orbikularis oris kasının üst dudağı kapatmadaki zayıflığından ötürü üst dişlerde ileri itim laf mevzusudur. Çiğneme kasları hipertonik olduğunda mandibula (alt çene) geçmişte konumlanır. Lisan itme, baş durumu ve anormal yutkunmaya bağlı olarak açık kapanış mevcuttur.
Salya Akması
Salya akması SP'li evlatların yaklaşık %10'unda görülen ve içtimaî kasvete yol açan kıymetli bir meseledir. Oral motor sorunu olan SP'li ço¬cuklarda yutma frekansı azaldığı için, tükürük ağız boşluğunda birikir. Ağız kapanması da tam olmadığından tükürük dışarı akar. Fasial tonusun azalması ve baş tutmanın gecikmesi de yerçekiminin tesiriyle tükürüğün ak¬masına yardımcı olur.
Orofasial kaslar ve nörolojik sistem matür hayli, salya akması azalır. Uygulanacak elektro terapi yoluyla Orofasial kaslar uyarılarak gelişimi sağlanıp salya akması önlenebilmektedir.
Gastroözofageal Reflü Illeti (GÖRH)
GÖRH gastrik içeriğin distal özofagusa yanlışsız patolojik reflüsü sonucu ortaya çıkan semptomatik klinik durumları ya da histopatolojik değişiklikleri tanımlar.
Öğürme, Öksürük, Tıkanma, Boğulma
Öğürme, öksürük, tıkanma; oral kaviteyi duru tutmayı amaçlayan doğal gözetici yanıtlardır. Şayet yemek esnasında öksürük yahut öğürme oluyor ve birkaç haftadan çokça devam ediyorsa, bu önemli bir sinyaldir ve acil kıymetlendirme gerektirir. Öğürme immatür yahut patolojik oral motor transport, artmış kas tonusu ve öğrenilmiş reddet¬me ile ilgili olabilir.
Aspirasyon
Havayoluna yabancı husus yahut azıkların girdiğini gösterir. Orofarinks, larinks yahut trakeanın motor uyumunun etki¬lendiği CP'li çocuklarda tekrarlayıcı aspirasyon riski yüksektir. Havayolunda besinlerin birikmesi irritasyon ve inflamasyona neden olur. Aspirasyonun sıklık ve ölçüsüne bağlı olarak, evlatta rekürren(tekrarlayan) pnömoni (Zatürre), bronşit, yahut trakeit ge¬lişebilir. Ne yazık ki birtakım evlatlar öksürük, öğürme, tıkanma üzere rastgele bir gözetici yanıtı uyarmadan aspire ederler; bu "ses¬siz aspirasyon” olarak isimlendirilir.
Yiyeceğe İlgisizlik ve Yiyecek Reddi
SP'li evlatların bir kısmı acıkmış üzere davranır lakin birkaç ısı¬rıktan sonra yemeyi reddeder. Evlat yemek sırasında aspire et¬tiği anda yemek yemeyi istemeyebilir. Kabızlık reddetmeye ekte bulunabilir. Yemek ye¬meyle gastrokolik refleks uyarıldığı için, evlat kramp hissedece-ğinden yemeğe ilgisini kaybeder.
Konstipasyon(Kabızlık)
SP'li evlatların birçoklarında konstipasyon kronik bir meseledir. Buna koordine olamayan kas kontraksiyonları, rektal sfinkter denetimindeki bozukluk, zayıf likit ve lif alımının kombinasyonu neden olur.
Orofasial, suphyoid ve suprahyoid kaslara uygulanacak elektro terapi yoluyla ve destekleyici ağız içi apereyler, çeşitli oral-motor egzersizlerle Yutma meselesini, salya akmasını ve aspirasyonu önlüyoruz. Binaenaleyh ehil likit ve lif alımını sağlayarak kabızlığı; yutkunmasını ve dudaklarını kapatmasını sağlayarak diş sorunlarını; aspirasyonu önleyerek rekürren pnömoniyi önlemiş oluyoruz. Bütün bunları sağlayarak ta büyüme-gelişme geriliğini önlemiş oluyoruz.
CP’lilerin sınıflaması umumiyetle motor bozukluğa ve ekstremite tutulumuna nazaran yapılmaktadır (3): Motor bozukluğa nazaran: 1. spastik (kas tonusunda artma), 2. diskinetik (khoreik, athetoid, distonik hareketler) ve 3. ataksik (hareketlerde uyum bozukluğu, hipotonik) halindedir. Ekstremite tutulumuna nazaran ise 1. quadriplejik (dört ekstremite eşit etkilenmiş), 2. diplejik (alt ekstremiteler daha çokça tutulmuş), 3. paraplejik (alt ekstremiteler tutulmuş, üstler sağlam) ve 4. hemiplejik: (vücudun bir yanı tutulmuş, lakin tutulum kolda daha fazla) formundadır.
CP’li evlatların günlük bakımı, mahsusen beslenmelerindeki zorluklar, ebeveynler ve bakıcıları için büyük meselelere yol açmaktadır. Nörogelişimsel sorunlu evlatların anaları, bu evlatları beslemek için günde ortalama 3 saat harcarken, olağan evlatların valideleri yalnızca 0.8 saat harcamaktadır. Lakin bu kadar uğraş bile SP’li evlatların yerinde büyüme-gelişmesini sağlayamamaktadır.
Yapılan çalışmalarda, serebral palsili çocuklarda beslenme sorunları görülme sıklığı %30-90 arasındayken malnütrisyon (Kötü beslenme) orantısı %90’lara ulaşmaktadır (9). Öztürk ve Ark. 44 CP’li evlat üzerinde yaptığı araştırmada araştırmaya alınan 44 CP’li evladın 23’ünde (% 52.3) değişik noktalarda Oral Motor uyum bozukluğu vardı. Bu nispetin quadriplejiklerde (% 86.7) başkalarına nazaran daha yüksek olduğu gözlendi. Tekrar Stallings ve arkadaşlarının 142 Quadriplejik CP’li evlatla yaptıkları bir araştırmada, bu evlatların 119’unda değişik noktalarda Oral Motor uyum bozukluğu olduğunu ortaya koymuşlardır.
En sık karşılaşılan beslenme meseleleri oral-motor uyum, yutma ve özofageal işlevin fonksiyonel motor bozuklukları ana başlığı altında toplamak mümkündür. Likit ve/veya katı besinleri bolus formasyonu haline getirmede güçlükler ve yutma güçlükleri orofaringeal disfaji alt başlığı altında bulunmaktadır. Mevcut sınıflandırmaya oral-motor fonksiyon bozukluklar ismi altında anılan, emme, çiğneme ve lisan hareketi meseleleri, yutma diskoordinasyonu (aspirasyona yol açan laringeal penetrasyon eşlik edebilir), ve faringoözofageal diskinezi de eklenebilir. Bu meselelere bağlı gelişebilecek komplikasyonlar, ömür kalitesini de olumsuz cihette etkilemektedir. Bu beslenme meseleleri tedavi edilmediği takdirde, zayıf beslenme ve büyüme-gelişme geriliğine yol açarak morbidite (Hastalık oranı) ve mortaliteyi (Ölüm oranı) olumsuz istikamette etkilemektedir.
Oral-motor ve yutma disfonksiyonuna bağlı tipik semptomlardan biri uzamış beslenme devirleriyle birlikte zayıf beslenmeye yol açan haddinden fazla ağızdan dışarı taşırmadır. Yemek sırasında mahsusen likit alımında öksürük ve tıkanma nöbetleri de oral-motor zayıflıkların bir belirtisidir. Beslenme bozuklukları ile ilgili komplikasyonlar sonrasında hastalarda ehliyetsiz alım, aspirasyona bağlı olarak büyüme-gelişme geriliği, özofajite bağlı üst gastrointestinal sistem kanaması ve özofageal striktür gelişebilir.
Oral motor uyum bozuklukları:
Hipotoni
Zayıf emme
Lisan lateralizasyon yokluğu
Daima lisan itme
Tam olmayan dudak kapanması
Çiğneme meseleleri
Nörolojik gelişim eksikliği
Mütemadi emme
Tonik ısırma
Hiperaktif öğürme refleksi
Koordine olmayan yutma.
CP'li evlatlar hipotoni, lisan lateralizasyonunun olmayışı yahut gecikmesi, mütemadi olarak lisanın itilmesi yahut lisanın retraksiyonu, zayıf dudak kapanması, çiğneme hareketlerindeki zayıflık üzere nedenlerle gıdayı bolus haline dönüştüremez ve farinkse yanlışsız itemez. Böylelikle yutmanın oral hazırlama ve oral transport fazı etkilenir. Oral motor fonksiyon bozukluğu nedeniyle münhasıran katı azıkların alınması sorunlu olduğundan aileler ezilmiş yahut püre kıvamında ya da likit besinleri tercih eder.
Gastrointestinal Sistem Meseleleriyle Bağlı Semptom Yahut Bulgular
Persistan olarak emme
Çiğneme sorunları
Diş meseleleri
Yutma Güçlüğü
Salya akması
GÖRH
Öğürme, öksürük, tıkanma Aspirasyon
Barsak motilite bozukluğu ve konstipasyon.
Emme Güçlüğü yahut Mütemadi Olarak Emme süreci Yapılması
En primitif(ilk oluşan) oral hareket emmedir. Sağlıklı evlatlar büyüdükçe emme refleksi inhibe olur, noktasını dişleri ile besinleri koparma ve çiğneme hareketi alır. CP'li çocuklarda, SSS'i matürasyonu(olgunlaşma) tamamlanmadan evvel hasarlandığı için, primitif refleks paternlerin inhibisyonu gecikir, böylelikle emme refleksi geç inhibe olur. Bu durumda evlatlar katı besinlerle beslenebilecek yaşta olmasına karşın, bunu başaramazlar.
Çiğneme Sorunları
CP’li evlatların lisan ve çene hareketlerinin santral paternleri emme formunda olduğundan bolu-sun oluşturulması ve hareket ettirilmesi bozuktur. Spastik hastalarda lisan ve lateral çene hareketleri limitlidir, sıradan çiğneme hareketi yapılamaz.
Diş Sorunları
Dudak, lisan ve yanak kaslarının anormal uyumu uzun süreçte ağız teneffüsüne neden olur. Maksiller orbikularis oris kasının üst dudağı kapatmadaki zayıflığından ötürü üst dişlerde ileri itim laf mevzusudur. Çiğneme kasları hipertonik olduğunda mandibula (alt çene) geçmişte konumlanır. Lisan itme, baş durumu ve anormal yutkunmaya bağlı olarak açık kapanış mevcuttur.
Salya Akması
Salya akması SP'li evlatların yaklaşık %10'unda görülen ve içtimaî kasvete yol açan kıymetli bir meseledir. Oral motor sorunu olan SP'li ço¬cuklarda yutma frekansı azaldığı için, tükürük ağız boşluğunda birikir. Ağız kapanması da tam olmadığından tükürük dışarı akar. Fasial tonusun azalması ve baş tutmanın gecikmesi de yerçekiminin tesiriyle tükürüğün ak¬masına yardımcı olur.
Orofasial kaslar ve nörolojik sistem matür hayli, salya akması azalır. Uygulanacak elektro terapi yoluyla Orofasial kaslar uyarılarak gelişimi sağlanıp salya akması önlenebilmektedir.
Gastroözofageal Reflü Illeti (GÖRH)
GÖRH gastrik içeriğin distal özofagusa yanlışsız patolojik reflüsü sonucu ortaya çıkan semptomatik klinik durumları ya da histopatolojik değişiklikleri tanımlar.
Öğürme, Öksürük, Tıkanma, Boğulma
Öğürme, öksürük, tıkanma; oral kaviteyi duru tutmayı amaçlayan doğal gözetici yanıtlardır. Şayet yemek esnasında öksürük yahut öğürme oluyor ve birkaç haftadan çokça devam ediyorsa, bu önemli bir sinyaldir ve acil kıymetlendirme gerektirir. Öğürme immatür yahut patolojik oral motor transport, artmış kas tonusu ve öğrenilmiş reddet¬me ile ilgili olabilir.
Aspirasyon
Havayoluna yabancı husus yahut azıkların girdiğini gösterir. Orofarinks, larinks yahut trakeanın motor uyumunun etki¬lendiği CP'li çocuklarda tekrarlayıcı aspirasyon riski yüksektir. Havayolunda besinlerin birikmesi irritasyon ve inflamasyona neden olur. Aspirasyonun sıklık ve ölçüsüne bağlı olarak, evlatta rekürren(tekrarlayan) pnömoni (Zatürre), bronşit, yahut trakeit ge¬lişebilir. Ne yazık ki birtakım evlatlar öksürük, öğürme, tıkanma üzere rastgele bir gözetici yanıtı uyarmadan aspire ederler; bu "ses¬siz aspirasyon” olarak isimlendirilir.
Yiyeceğe İlgisizlik ve Yiyecek Reddi
SP'li evlatların bir kısmı acıkmış üzere davranır lakin birkaç ısı¬rıktan sonra yemeyi reddeder. Evlat yemek sırasında aspire et¬tiği anda yemek yemeyi istemeyebilir. Kabızlık reddetmeye ekte bulunabilir. Yemek ye¬meyle gastrokolik refleks uyarıldığı için, evlat kramp hissedece-ğinden yemeğe ilgisini kaybeder.
Konstipasyon(Kabızlık)
SP'li evlatların birçoklarında konstipasyon kronik bir meseledir. Buna koordine olamayan kas kontraksiyonları, rektal sfinkter denetimindeki bozukluk, zayıf likit ve lif alımının kombinasyonu neden olur.
Orofasial, suphyoid ve suprahyoid kaslara uygulanacak elektro terapi yoluyla ve destekleyici ağız içi apereyler, çeşitli oral-motor egzersizlerle Yutma meselesini, salya akmasını ve aspirasyonu önlüyoruz. Binaenaleyh ehil likit ve lif alımını sağlayarak kabızlığı; yutkunmasını ve dudaklarını kapatmasını sağlayarak diş sorunlarını; aspirasyonu önleyerek rekürren pnömoniyi önlemiş oluyoruz. Bütün bunları sağlayarak ta büyüme-gelişme geriliğini önlemiş oluyoruz.