Dandanakan savaşının onemi nedir kısaca
Horasan'ı kaybeden Gazneli Sultanı Mesut, Selcuklulara kesin bir darbe indirmek icin ordusunun başına gecti Sefer esnasında katılanlarla birlikte Gazneli ordunun mevcudu 100 bine ulaşmıştı Selcuklu kuvvetleri ise ancak 20 bini bulan hafif suvarilerden oluşmaktaydı Bu dengesizlik sebebiyle Selcuklu ordusu yıpratma savaşı vermeyi uygun bulmuştu Bu sebeple ordu collere doğru cekildi Nişapur'a giren Gazneli Mesut, Selcuklu ordusunu takibe koyuldu Selcuklu birliklerinin vurkac taktiği ile iyice yıpranan Gazne ordusuna karşı meydan savaşı yapma zamanının geldiğine karar veren Cağrı Bey nihayet Merv yakınındaki Dandanakan Hisarı onunde Gaznelileri karşıladı Uc gun suren savaş sonucunda Gazneli ordusu ağır bir yenilgiye uğratıldı (2224 Mayıs 1040) Gazneli Mesut beraberindeki 100 kadar atlı ile ancak kacabildi ise de Hindistan'a giderken kendi adamları tarafından olduruldu
Dandanakan Savaşı, Selcuklular icin bir donum noktası olmuştur Aslında Serahs Savaşı'yla fiilen kurulmuş olan devlet, bu savaş neticesinde hukuken bağımsızlığını kazanmış, bolge ulkeleri ve halife Selcuklu devletini tanımıştır Boylece bolgedeki en buyuk guc haline gelen Selcuklular, Turkleri bir bayrak altında toplamaya başlayacak ve İslamiyet'in onculuğunu ustleneceklerdir
Dandanakan Savaşı'nın hemen ertesinde Tuğrul Bey Selcuklu Sultanı ilan edildi Merv'de yapılan kurultayda devlet teşkilatı duzenlendi Selcuklu ulkesi ve ele gecirilmesi planlanan memleketler Selcuklu hanedanına mensup uc lider arasında taksim edildi Buna gore merkezi Merv olmak uzere Ceyhun ve Gazne arasındaki bolge Cağrı Bey'e; Herat merkez olmak uzere Bust Sistan arazisi Musa Yabgu'ya verildi Tuğrul Bey Sultan unvanı ile başkent Nişapur'da kaldı, Irak kendisine bağlandı Ceşitli bolgelere gonderilen diğer hanedan uyeleri de Sultan Tuğrul'un emrine verildi Bunlar daha sonra Buyuk Selcuklulara bağlı kalmakla beraber kendi devletlerini kurdular
Hanedan uyeleri kendilerine ayrılan toprakları birer birer zapt ediyordu Doğuda yapılan seferlerde Cağrı Bey Gaznelileri tamamen Horasan'dan cıkardı, Belh şehrini ele gecirdi Karahanlıları barış yapmak zorunda bıraktı Cağrı Bey'in oğlu Yakuti Hint denizi kıyılarındaki Mekran'ı aldı Diğer oğlu Kara Arslan Kavurd ise Buveyhiler'in hakimiyetindeki Kirman'ı , Hurmuz Emirliği'ni ve Umman'ı Selcuklu idaresine bağladı Tuğrul ve Cağrı Beylerin birlikte cıktığı seferde Harezm bolgesi tamamen Selcuklulara gecti (1043)
Tuğrul Bey İran'daki bircok bolgeyi bizzat cıktığı seferle ele gecirdi Tuğrul Bey'in uvey kardeşi İbrahim Yınal, İran'ın en onemli merkezlerinden Rey şehrini zapt etti ve Tuğrul Bey'i buraya davet etti Tuğrul Bey, fetih bolgelerine daha yakın olması sebebiyle Nişapur' u bırakarak, Rey'i devletin yeni başkenti yaptı (1042)
Tuğrul Bey zamanında Bizans ve Gurculere karşı da buyuk başarılar sağlanmıştı Arslan Yabgu'nun oğlu Kutalmış ve İbrahim Yınal, BizansGurcu kuvvetlerini Pasinler Savaşı ile buyuk bir hezimete uğrattılar (1048) Bu savaşta Gurcu Kralı Liparit esir edilmiş; İstanbul'daki yıkık bir caminin onarımı ve Tuğrul Bey adına burada hutbe okunması şartıyla serbest bırakılmıştır 1054 yılında Tuğrul Bey Azerbaycan'daki mahalli hukumdarları itaat altına aldıktan sonra Anadolu'ya yonelmiş ve Malazgirt'i kuşatmıştır Ancak kışın yaklaşması uzerine geri donmuş, Yakuti'yi Anadolu akınlarını devam etmekle gorevlendirmiştir Tuğrul Bey, Abbasi Halifesi Kaim biEmrullah'ın isteği uzerine, Şii Buveyhoğullarının tehdidi altındaki Bağdat'a 1055 ve 1058'de iki kez girmiş ve boylece doğunun ve batının hukumdarıunvanını bizzat halifeden alarak, Selcukluların İslam dunyasının koruyucu liderliğini ustlendiğini kabul ettirmiştirDevletin kuruluşunda onemli rol oynayan Cağrı Bey 1060'ta ve Sultan Tuğrul Bey ise 1063'de oldu Cağrı Bey cesareti ve kumandanlığı, Tuğrul Bey ise adaleti ve siyasi zekasıyla, II Gokturk Devleti'ndeki Bilge ve KulTigin kardeşleri hatırlatan buyuk şahsiyetlerdir
Tuğrul Bey' in cocuğu yoktuBu sebeple Selcuklu tahtına Cağrı Bey'in buyuk oğlu Suleyman'ı vasiyet etmişti Ancak Cağrı Bey'in diğer oğlu Alp Arslan bunu kabul etmedi Henuz cocuk yaştayken babasını temsil eden Alp Arslan, Karahanlı ve Gaznelilere karşı başarılar elde etmiş, onları itaate zorlamıştı Bu sebeple Selcuklu tahtının hakkı olduğunu duşunuyordu Aynı zamanda Arslan Yabgu'nun oğlu Kutalmış da kendini sultan ilan etmişti Askerlerin desteklediğini alan Alp Arslan, Kutalmış'ın isyanını bastırdı ve Rey'de tahta cıktı Nizamulmulk'u vezirliğe getirdi (1064)
Alp Arslan, devlet nizamını sağlar sağlamaz Azerbaycan ve Anadolu uzerine sefere cıktı Tuğrul ve Cağrı Beyler, henuz devlet kurulmadan bu bolgelere akınlar duzenlemişler, kalabalık Turkmen kitleleri batıya yonelmişlerdi Bu sebeple Alp Arslan, yeni fetih alanı olarak Anadolu'yu secmiştir Alp Arslan Azerbaycan ve Kafkasya'da bircok kaleyi ele gecirdikten sonra Doğu Anadolu'ya girdi Hıristiyanlığın doğudaki en guclu kalesi olan Ani'yi şiddetli bir kuşatmadan sonra ele gecirdi Ardından Kars'a girdi (1064)1065 yılında, atalarının ilk yerleştiği şehir olan Cend'e gitti ve Kıpcakları hakimiyeti altına aldı Kirman Meliki Kavurd'un isyanını da bastıran Alp Arslan, boylece devletin doğu sınırlarının emniyetini sağlayarak, butun gayretini Anadolu'ya sarf etmeye başladı
Sultan Alp Arslan Azerbaycan uzerinden Malazgirt'e gelerek burayı kısa surede ele gecirdi Ardından Ahlat, Meyafarikin (Silvan), Amid (Diyarbakır) ve havalisini fethetti
Sultan, Abbasi halifeliğini tehdit eden Mısır Fatimi Devleti'ne karşı sefere hazırlandığı sırada Bizans İmparatoru Romen Diyojen'in Doğu Anadolu'ya ilerlediğini oğrendi Şam'a yurumekten vazgecen sultan, hızla geri dondu ve Malazgirt'te Bizans ordusunu ağır bir yenilgiye uğrattı Bu savaş sonucları itibarıyla Dandanakan'dan sonra cereyan eden en onemli meydan savaşıdır Bu savaştan sonra Turkler icin Anadolu'da yeni bir donem başlarSultan Alp Arslan, Malazgirt'ten sonra cıkan karışıklıkları bastırmak amacıyla Maveraunnehir uzerine sefere cıkar Ancak burada esir alınan bir kale komutanı tarafından hancerlenir ve 25 Kasım 1072'de vefat eder
Alp Arslan, kendinden sonra tahta gecmesi icin oğlu Melikşah'ı veliaht olarak hazırlamıştı Nitekim Alp Arslan'ın olumu uzerine Melikşah henuz 18 yaşında iken sultanlığa getirildi (1072) Melikşah oncelikle sınırlara tecavuz eden Karahanlı ve Gazneliler'i yenerek, barışa zorladı Ardından amcası Kavurd'un isyanını bastırdı (1073)
Devlet merkezi Rey'den daha guneydeki İsfahan'a taşındı Bizans'ın Malazgirt'ten sonra anlaşmaya uymamaları uzerine Anadolu akınları hızlandırıldı Kutalmış'ın oğulları ve bazı Turkmen reisleri Batı Anadolu'ya kadar akınlar duzenlediler Bu arada Turkmen liderlerinden Atsız Suriye'yi ele gecirdi Kudus şehri Fatımilerden alındı Melikşah, kardeşi Tutuş'a Suriye'nin idaresini verdi (1078) Anadolu fatihlerinden Artuk Bey, Melikşah'ın emriyle Arabistan Yarımadası'ndaki Hicaz, Yemen ve Aden'i Selcuklu topraklarına kattı
Melikşah 1087'de cıktığı sefer sonucunda Karahanlıların doğu kolunu da hakimiyeti altına aldı Sultan Melikşah henuz 38 yaşında iken zehirlenerek oldu (1092) Melikşah zamanında Buyuk Selcuklu Devleti en geniş sınırlarına ulaşmıştır Bu sınırlar, batıda Anadolu ve Mısır'dan, doğuda Balkaş ve Isık golune; kuzeyde Kafkaslardan guneyde Arabistan Yarımadası'na kadar uzanmaktaydı
Horasan'ı kaybeden Gazneli Sultanı Mesut, Selcuklulara kesin bir darbe indirmek icin ordusunun başına gecti Sefer esnasında katılanlarla birlikte Gazneli ordunun mevcudu 100 bine ulaşmıştı Selcuklu kuvvetleri ise ancak 20 bini bulan hafif suvarilerden oluşmaktaydı Bu dengesizlik sebebiyle Selcuklu ordusu yıpratma savaşı vermeyi uygun bulmuştu Bu sebeple ordu collere doğru cekildi Nişapur'a giren Gazneli Mesut, Selcuklu ordusunu takibe koyuldu Selcuklu birliklerinin vurkac taktiği ile iyice yıpranan Gazne ordusuna karşı meydan savaşı yapma zamanının geldiğine karar veren Cağrı Bey nihayet Merv yakınındaki Dandanakan Hisarı onunde Gaznelileri karşıladı Uc gun suren savaş sonucunda Gazneli ordusu ağır bir yenilgiye uğratıldı (2224 Mayıs 1040) Gazneli Mesut beraberindeki 100 kadar atlı ile ancak kacabildi ise de Hindistan'a giderken kendi adamları tarafından olduruldu
Dandanakan Savaşı, Selcuklular icin bir donum noktası olmuştur Aslında Serahs Savaşı'yla fiilen kurulmuş olan devlet, bu savaş neticesinde hukuken bağımsızlığını kazanmış, bolge ulkeleri ve halife Selcuklu devletini tanımıştır Boylece bolgedeki en buyuk guc haline gelen Selcuklular, Turkleri bir bayrak altında toplamaya başlayacak ve İslamiyet'in onculuğunu ustleneceklerdir
Dandanakan Savaşı'nın hemen ertesinde Tuğrul Bey Selcuklu Sultanı ilan edildi Merv'de yapılan kurultayda devlet teşkilatı duzenlendi Selcuklu ulkesi ve ele gecirilmesi planlanan memleketler Selcuklu hanedanına mensup uc lider arasında taksim edildi Buna gore merkezi Merv olmak uzere Ceyhun ve Gazne arasındaki bolge Cağrı Bey'e; Herat merkez olmak uzere Bust Sistan arazisi Musa Yabgu'ya verildi Tuğrul Bey Sultan unvanı ile başkent Nişapur'da kaldı, Irak kendisine bağlandı Ceşitli bolgelere gonderilen diğer hanedan uyeleri de Sultan Tuğrul'un emrine verildi Bunlar daha sonra Buyuk Selcuklulara bağlı kalmakla beraber kendi devletlerini kurdular
Hanedan uyeleri kendilerine ayrılan toprakları birer birer zapt ediyordu Doğuda yapılan seferlerde Cağrı Bey Gaznelileri tamamen Horasan'dan cıkardı, Belh şehrini ele gecirdi Karahanlıları barış yapmak zorunda bıraktı Cağrı Bey'in oğlu Yakuti Hint denizi kıyılarındaki Mekran'ı aldı Diğer oğlu Kara Arslan Kavurd ise Buveyhiler'in hakimiyetindeki Kirman'ı , Hurmuz Emirliği'ni ve Umman'ı Selcuklu idaresine bağladı Tuğrul ve Cağrı Beylerin birlikte cıktığı seferde Harezm bolgesi tamamen Selcuklulara gecti (1043)
Tuğrul Bey İran'daki bircok bolgeyi bizzat cıktığı seferle ele gecirdi Tuğrul Bey'in uvey kardeşi İbrahim Yınal, İran'ın en onemli merkezlerinden Rey şehrini zapt etti ve Tuğrul Bey'i buraya davet etti Tuğrul Bey, fetih bolgelerine daha yakın olması sebebiyle Nişapur' u bırakarak, Rey'i devletin yeni başkenti yaptı (1042)
Tuğrul Bey zamanında Bizans ve Gurculere karşı da buyuk başarılar sağlanmıştı Arslan Yabgu'nun oğlu Kutalmış ve İbrahim Yınal, BizansGurcu kuvvetlerini Pasinler Savaşı ile buyuk bir hezimete uğrattılar (1048) Bu savaşta Gurcu Kralı Liparit esir edilmiş; İstanbul'daki yıkık bir caminin onarımı ve Tuğrul Bey adına burada hutbe okunması şartıyla serbest bırakılmıştır 1054 yılında Tuğrul Bey Azerbaycan'daki mahalli hukumdarları itaat altına aldıktan sonra Anadolu'ya yonelmiş ve Malazgirt'i kuşatmıştır Ancak kışın yaklaşması uzerine geri donmuş, Yakuti'yi Anadolu akınlarını devam etmekle gorevlendirmiştir Tuğrul Bey, Abbasi Halifesi Kaim biEmrullah'ın isteği uzerine, Şii Buveyhoğullarının tehdidi altındaki Bağdat'a 1055 ve 1058'de iki kez girmiş ve boylece doğunun ve batının hukumdarıunvanını bizzat halifeden alarak, Selcukluların İslam dunyasının koruyucu liderliğini ustlendiğini kabul ettirmiştirDevletin kuruluşunda onemli rol oynayan Cağrı Bey 1060'ta ve Sultan Tuğrul Bey ise 1063'de oldu Cağrı Bey cesareti ve kumandanlığı, Tuğrul Bey ise adaleti ve siyasi zekasıyla, II Gokturk Devleti'ndeki Bilge ve KulTigin kardeşleri hatırlatan buyuk şahsiyetlerdir
Tuğrul Bey' in cocuğu yoktuBu sebeple Selcuklu tahtına Cağrı Bey'in buyuk oğlu Suleyman'ı vasiyet etmişti Ancak Cağrı Bey'in diğer oğlu Alp Arslan bunu kabul etmedi Henuz cocuk yaştayken babasını temsil eden Alp Arslan, Karahanlı ve Gaznelilere karşı başarılar elde etmiş, onları itaate zorlamıştı Bu sebeple Selcuklu tahtının hakkı olduğunu duşunuyordu Aynı zamanda Arslan Yabgu'nun oğlu Kutalmış da kendini sultan ilan etmişti Askerlerin desteklediğini alan Alp Arslan, Kutalmış'ın isyanını bastırdı ve Rey'de tahta cıktı Nizamulmulk'u vezirliğe getirdi (1064)
Alp Arslan, devlet nizamını sağlar sağlamaz Azerbaycan ve Anadolu uzerine sefere cıktı Tuğrul ve Cağrı Beyler, henuz devlet kurulmadan bu bolgelere akınlar duzenlemişler, kalabalık Turkmen kitleleri batıya yonelmişlerdi Bu sebeple Alp Arslan, yeni fetih alanı olarak Anadolu'yu secmiştir Alp Arslan Azerbaycan ve Kafkasya'da bircok kaleyi ele gecirdikten sonra Doğu Anadolu'ya girdi Hıristiyanlığın doğudaki en guclu kalesi olan Ani'yi şiddetli bir kuşatmadan sonra ele gecirdi Ardından Kars'a girdi (1064)1065 yılında, atalarının ilk yerleştiği şehir olan Cend'e gitti ve Kıpcakları hakimiyeti altına aldı Kirman Meliki Kavurd'un isyanını da bastıran Alp Arslan, boylece devletin doğu sınırlarının emniyetini sağlayarak, butun gayretini Anadolu'ya sarf etmeye başladı
Sultan Alp Arslan Azerbaycan uzerinden Malazgirt'e gelerek burayı kısa surede ele gecirdi Ardından Ahlat, Meyafarikin (Silvan), Amid (Diyarbakır) ve havalisini fethetti
Sultan, Abbasi halifeliğini tehdit eden Mısır Fatimi Devleti'ne karşı sefere hazırlandığı sırada Bizans İmparatoru Romen Diyojen'in Doğu Anadolu'ya ilerlediğini oğrendi Şam'a yurumekten vazgecen sultan, hızla geri dondu ve Malazgirt'te Bizans ordusunu ağır bir yenilgiye uğrattı Bu savaş sonucları itibarıyla Dandanakan'dan sonra cereyan eden en onemli meydan savaşıdır Bu savaştan sonra Turkler icin Anadolu'da yeni bir donem başlarSultan Alp Arslan, Malazgirt'ten sonra cıkan karışıklıkları bastırmak amacıyla Maveraunnehir uzerine sefere cıkar Ancak burada esir alınan bir kale komutanı tarafından hancerlenir ve 25 Kasım 1072'de vefat eder
Alp Arslan, kendinden sonra tahta gecmesi icin oğlu Melikşah'ı veliaht olarak hazırlamıştı Nitekim Alp Arslan'ın olumu uzerine Melikşah henuz 18 yaşında iken sultanlığa getirildi (1072) Melikşah oncelikle sınırlara tecavuz eden Karahanlı ve Gazneliler'i yenerek, barışa zorladı Ardından amcası Kavurd'un isyanını bastırdı (1073)
Devlet merkezi Rey'den daha guneydeki İsfahan'a taşındı Bizans'ın Malazgirt'ten sonra anlaşmaya uymamaları uzerine Anadolu akınları hızlandırıldı Kutalmış'ın oğulları ve bazı Turkmen reisleri Batı Anadolu'ya kadar akınlar duzenlediler Bu arada Turkmen liderlerinden Atsız Suriye'yi ele gecirdi Kudus şehri Fatımilerden alındı Melikşah, kardeşi Tutuş'a Suriye'nin idaresini verdi (1078) Anadolu fatihlerinden Artuk Bey, Melikşah'ın emriyle Arabistan Yarımadası'ndaki Hicaz, Yemen ve Aden'i Selcuklu topraklarına kattı
Melikşah 1087'de cıktığı sefer sonucunda Karahanlıların doğu kolunu da hakimiyeti altına aldı Sultan Melikşah henuz 38 yaşında iken zehirlenerek oldu (1092) Melikşah zamanında Buyuk Selcuklu Devleti en geniş sınırlarına ulaşmıştır Bu sınırlar, batıda Anadolu ve Mısır'dan, doğuda Balkaş ve Isık golune; kuzeyde Kafkaslardan guneyde Arabistan Yarımadası'na kadar uzanmaktaydı
