Depremler neden oluyor

[SoruCevap]

Depremler neden oluyor Depremler nicin olur?

Depremlerin olma sepepleri;

Dunyanın ic yapısı konusunda, jeolojik ve jeofizik calışmalar sonucu elde edilen verilerin desteklediği bir Yeryuzu modeli bulunmaktadır Bu modele gore, Yerkurenin dış kısmında yaklaşık 70100 km kalınlığında oluşmuş bir taşkure (Litosfer) vardır Kıtalar ve okyanuslar bu taşkurede yer alır

Litosfer ile cekirdek arasında kalan ve kalınlığı 2900 km olan kuşağa Manto adı verilir Mantonun altındaki cekirdeğin nikeldemir karışımından oluştuğu kabul edilmektedir Yerin, yuzeyden derine gidildikce ısının arttığı bilinmektedir Enine deprem dalgalarının, Yerin cekirdeğinde yayılamadığı olgusundan giderek, cekirdeğin sıvı bir ortam olması gerektiği sonucuna varılmaktadır

Manto, genelde katı olmakla beraber yuzeyden derine inildikce, icinde yerel sıvı ortamları bulundurmaktadır Taşkurenin altında Astenosfer denilen yumuşak Ust Manto bulunmaktadır Burada oluşan kuvvetler, ozellikle konveksiyon akımları nedeni ile, taş kabuk parcalanmakta ve bircok Levha lara bolunmektedir

Ust Mantoda oluşan konveksiyon akımları, radyoaktivite nedeni ile oluşan yuksek ısıya bağlanmaktadır Konveksiyon akımları yukarılara yukseldikce Taşkurede gerilmelere ve daha sonra da zayıf zonların kırılmasıyla, levhaların oluşmasına neden olmaktadır Halen 10 kadar buyuk levha ve cok sayıda kucuk levhalar vardır Bu levhalar uzerinde duran kıtalarla birlikte, Astenosfer uzerinde sal gibi yuzmekte olup, birbirlerine gore insanların hissedemeyeceği bir hızla hareket etmektedirler

Konveksiyon akımlarının yukseldiği yerlerde, levhalar birbirlerinden uzaklaşmakta ve buradan cıkan sıcak magma da okyanus ortası sırtlarını oluşturmaktadır Levhaların birbirlerine değdikleri bolgelerde surtunmeler ve sıkışmalar olmakta, surtunen levhalardan biri aşağıya Mantoya batmakta ve eriyerek yitme zonlarını oluşturmaktadır Konveksiyon akımlarının neden olduğu bu ardışıklı olay, Taşkurenin altında devam edip gitmektedir

İşte Yerkabuğunu oluşturan levhaların birbirine surtundukleri, birbirlerini sıkıştırdıkları, birbirlerinin ustune cıktıkları ya da altına girdikleri bu levhaların sınırları Dunyada depremlerin oldukları yerler olarak karşımıza cıkmaktadır Dunyada olan depremlerin buyuk coğunluğu bu levhaların birbirlerini zorladıkları levha sınırlarında, dar kuşaklar uzerinde olusmaktadır

Birbirlerini iten ya da diğerinin altına giren iki levha arasında, harekete engel olan bir surtunme kuvveti vardır Bir levhanın hareket edebilmesi icin, bu surtunme kuvvetinin giderilmesi gerekir İtilmekte olan bir levha ile bir diğer levha arasında surtunme kuvveti aşıldığı zaman bir hareket oluşur Bu hareket, cok kısa bir zaman biriminde gercekleşir ve şok niteliğindedir Sonunda cok uzaklara kadar yayılabilen deprem (sarsıntı) dalgaları ortaya cıkar

Bu dalgalar gectiği ortamları sarsarak ve depremin oluş yonunden uzaklaştıkca enerjisi azalarak yayılır Bu sırada Yeryuzunde, bazen gozle gorulebilen, kilometrelerce uzanabilen ve fay adı verilen arazi kırıkları oluşabilir Bu kırıklar bazen Yeryuzunde gozlenemez, yuzey tabakaları ile gizlenmiş olabilir Bazen de eski bir depremden oluşmuş ve Yeryuzune kadar cıkmış, ancak zamanla ortulmuş bir fay yeniden oynayabilir

Depremlerinin oluşumunun bu sekilde ve Elastik Geri Sekme Kuramı adı altında anlatımı, 1911 yılında, Amerikalı Reid tarafından yapılmıştır ve laboratuvarlarda da denenerek ispatlanmıştır Bu kurama gore, herhangi bir noktada, zamana bağımlı olarak, yavaş yavaş oluşan birim deformasyon birikiminin elastik olarak depoladığı enerji, kritik bir değere eriştiğinde, fay duzlemi boyunca varolan surtunme kuvvetini yenerek, fay cizgisinin her iki tarafındaki kayac bloklarının birbirine goreli hareketlerini oluşturmaktadır

Bu olay ani yer değiştirme hareketidir Bu ani yer değiştirmeler ise bir noktada biriken birim deformasyon enerjisinin, acığa cıkması, boşalması, diğer bir deyişle mekanik enerjiye donuşmesi ile ve sonuc olarak yer katmanlarının kırılma ve yırtılma hareketi ile olmaktadır

Aslında kayaların, onceden bir birim yer değiştirme birikimine uğramadan kırılmaları olanaksızdır Bu birim yer değiştirme hareketlerini, hareketsiz gorulen Yerkabuğunda, ust mantoda oluşan konveksiyon akımları oluşturmakta, kayalar belirli bir deformasyona kadar dayanıklılık gosterebilmekte ve sonrada kırılmaktadır

İşte bu kırılmalar sonucu depremler oluşmaktadır Bu olaydan sonra da kayalardan uzak zamandan beri birikmiş olan gerilmelerin ve enerjinin bir kısmı ya da tamamı giderilmiş olmaktadır Coğunlukla bu deprem olayı esnasında oluşan faylarda, elastik geri sekmeler (atım), fayın her iki tarafında ve ters yonde oluşmaktadırlar

Faylar, genellikle hareket yonlerine gore isimlendirilirler Daha cok yatay hareket sonucu meydana gelen faylara Doğrultu Atımlı Fay denir Fayın oluşturduğu iki ayrı blokun birbirlerine goreli olarak sağa veya sola hareketlerinden de bahsedilebilir ki bunlar sağ veya sol yonlu doğrultulu atımlı faya bir ornektir

Duşey hareketlerle meydana gelen faylara da Eğim Atımlı Fay denir Fayların coğunda hem yatay, hem de duşey hareket bulunabilir