Sanal Dünya.. Günümüzde 7 den 70 e herkesi esir almış olan çağdaş bir virüs adeta. Oturduğumuz yerden bir kaç tıkla meskene su dahil bilnlerce muhtaçlığımızı söyleyebildiğimiz, kıyafetleri mağazaya gitme kaygısında olmadan internetten sipariş edebildiğimiz hatta gerçek yerleri 3 boyutlu haliyle bilgisayardan güya oradaymışçasına gezebildiğimiz ya da görüntü oyunlarında hayali karakterlerin hayali hayatlarını canlandırdığımız bir dünya. Pekala neden bunu bir virüs olarak isimlendirdim? Faydaları hiç mi yok? Ziyanları neler, çocuklarımızın beyinleri bu virüsten nasıl etkileniyor?
Öncelikle şunu ayırt etmemiz lazım. Bir şeyi kullanmakla suistimal etmek ortasında fark var. Çok hastasınızdır, özel bir durumunuz vardır, o gün dışarı çıkamıyorsunuzdur, internetten konuta su söyleyebilirsiniz. Bu hayatınızı kolaylaştırır. Lakin hiçbir derdiniz yoktur, eliniz ayağınız tutuyordur, buna karşın her saniye her gereksiniminizi internetten halletmek, suistimal etmektir. Fakat teknolojiyi değil, kendinizi suistimal ediyorsunuz.
İnternet ve bu sanal dünya günlük işlerimizi kolay bir halde halletmemizi sağlasa da şu "tek tıklar" bizi tembelliğe ve sabırsızlığa itiyor. Zira işlerimiz o kadar süratli halloluyor ki sabır göstermemiz, uğraş etmemiz gereken yerler ve vakitlerde da "tek tık" la her şeyin hallolmasını bekliyor beynimiz. Zira buna alışıyor. Hatta bir şeyler okumanız gerektiğinde cümleleri güya youtube'da görüntüyü ileri sararmışçasına atlayarak okuduğunuz bile oluyordur tahminen. Eh ne de olsa hayatta bizi sabırsızlığa alıştırdılar o denli değil mi? Her şeyi bizim yerimize düşünüp gereksinimlerimizi karşılayan dijital ebeveynler var adeta. Biz ise dijital ebeveynlerin dijital çocuklarıyız. Şu sıkça sorulan şeyi bir de ben size sorayım. İnternetin, cep telefonlarının ya da tabletlerin bu kadar yaygın olmadığı devirlerde beşerler nelerle gereksinimlerini gideriyorlardı? Doğal ki kendi gayretleriyle, sabırlarıyla. O vakitler bu çaba olağan sayılıyordu, artık ise "aman kim uğraşacak" deniyor. A Pekala dijital ebeveynlerimizin halledemediği sorunlarla karşılaşınca o vakit ne olacak?Tabii ki sorunlardan kaçış, sıkıntılara tahlil üretememe, düşünememe, harekete geçmeme, sonrasında öfke ve tahminen de depresyon. O vakit bununla nasıl baş edeceğiz? Mağazadan alışveriş ederek, markete giderek, dışarı çıkarak, nitekim toplumsallaşarak görüntü seyretmek yerine daha zahmetli bir yol olan kitap okuyarak, araştırarak, yani kendi bireyselliğimizi kendi elimize alarak.
Ya çocuklarımız? Biz sonradan dijitalleştik lakin onlar dijital doğdular. Yani her şey hazırdı. 1.5-2 yaşından itibaren ellerine tablet verilip bir de üzerine "ne zeki çocuk, tableti kullanıyor okuma yazma bilmediği halde" demiyorlar mı? Esasen emel bu. Yani herkesin kullanmasını sağlayacak kolaylıkta bir araç üretip, bu aletlere tutsak hale getirip bundan rant elde etmek.
Kimi ebeveynler çocuklarına tahminen de bilmeden en büyük berbatlığı yapıyorlar. Çocuklarının ekranla meşgul olup "ebeveynlerin hayatını zorlaştırmamaları"için teknolojiyle oyalıyorlar. Yemeği tv karşısında yediriyorlar, konut işlerini halledecekleri vakit tablet izlettiriyorlar, bir restorana gittiklerinde çocuk daha uzun mühlet yanlarında sessizce dursun diye tekrar tablet veriyorlar. Yani gaye çocuğu dijital bakıcıyla dizginlemek, biraz kendine vakit ayırmak. Fakat hiç bir teknolojik alet çocuğun anne baba ile kurduğu duygusal ve ruhsal bağı kuramaz. Yapılan araştırmalar duygusal manada doyurulmamış çocukların zihin gelişimlerinin geride kaldığını gösteriyor. Hatta erken yaşta ekran müddetinin çok yüksek olması otizm gibisi rahatsızlıklara, söz edici lisan marifetlerinin gelişmemesine dahi yol açabiliyor. Yani çocuğunuzun konuşması gecikiyor. Zira ekran demek çocuğun daima pasif halde saatlerce bulunduğu cansız bir alet demek. Biri daima anlatıcı, gösterici durumunda başkası ise yalnızca dinleyici pozisyonundadır. Yani pasiftir. İnsanoğlu pasif değil etkin pozisyonda olduğunda en güzel öğrenme gerçekleşir. En kolay biçimiyle bir seminere gittiğinizi, ya da bir iş toplantısında olduğunuzu düşünün. Konuşmacıların daima konuşmacı sizin ise daima dinleyici (pasif) pozisyonda yer almanız bir yerden sonra beynin dinlenme moduna geçmesine yol açarak verimliliği düşürür. Fakat sizin de o toplantılarda soruları sorabildiğinizi, kendi fikirlerinizi tartışabildiğiniz ortamların olduğunu, etkin pozisyonda yer aldığınızı düşünelim. Hangisi sizin için daha öğretici yani akılda kalıcı olur? Bu şu demek değil. Bu siz pasif olduğunuzda bir şey öğrenemezsiniz manasına gelmez, öğrendikleriniz ve aklınızda kalanlar daha yüzeyseldir, zira siz bir şeyleri düşünme, sorgulama, paylaşma bahtına sahip değilsinizdir. Çocuklar da tabletten bir şeyler elbette öğrenirler. Lakin öğrendikleri dış dünyayı gezerken, dokunurken, koklarken,duyarken öğrendiklerinin yanında bir hiçtir. Siz dış dünyayı ne kadar çok deneyimlerseniz beyninizdeki nöron irtibatları o kadar ağır ve sağlam olur. Yani dış dünyayla ne kadar çok etkileşim o kadar "nöral bağ" yani zeka manasına gelir.. Ağır tablet, televizyon kullanımında gelişim sorunları de bu yüzden ortaya çıkar ve uyaran eksikliğine bağlı olarak gelişimi geriden geliyor denir. Yani televizyon, tablet kullanımına bağlı oluşan gelişim gerilikleri çocuğun beynindeki mahzurdan ötürü değil hayatı gereğince deneyimlememesinden ötürü olur.
Bununla bir arada insanoğlu olumlu davranışlarında onay görerek olumsuz davranışlarında ise uyarılarak yapılması istenen ve istenmeyen şeyleri öğrenir. Çocuğunuzun birinci sefer rastgele baba dediği vakti hatırlayın. Orada sizin verdiğiniz coşkulu reaksiyon çocuğa güzel bir şey yaptığını hissettirerek daha çok konuşmaya çalışması tarafında motive edecektir. Tablet bunu yapamaz ve çocuğunuz da var olan kazanımlarını arttıramaz ve sergileyemez. Bu bile başlı başına çocuğun konuşma ve lisan marifetlerini etkileyecek bir faktördür.
Bu şu demek oluyor. Çocuklarınızla ekransız vakit geçirin. Bir arada oyun oynayın, lunaparka gidin, alışveriş yapın, sevin, sarılın, dünyayı birlikte deneyimleyin, günün nasıl geçtiğini sorun, kendinizi anlatın, öykü okuyun, ona hayatı siz öğretin. Yani emek harcayın.
Çocuklarda teknoloji kullanımı o kadar riskli durumdaki, çocuklarımız kendilerini oyalamak nedir bilmiyorlar, oyuncaklarla nasıl oyun oynanır, oyun nasıl kurulur bilmiyorlar, paylaşımı bilmiyorlar, arkadaş nasıl edinilir, irtibat nasıl kurulur, ahenk nasıl gösterilir bilmiyorlar. Orta sıra aileler bir ortaya geldiklerinde ise birden fazla çocuğun tek yaptığı yan yana oturup tablet oynamak. İşin berbatı anne babalar da toplumsallaşma ismine dışarı çıktıklarında "telefonlarıyla" sosyalleşiyorlar. Bağlantı sıfır, paylaşım da sıfır. Telefonlarınızı değil; ailenizi yemeğe, cümbüşe götürün. Bir tabiat seyahatinde, konserde, müzede o anların hoşluklarını telefonun ekranlarından evvel kendi gözünüzle görün. kendi belleğinize atın, sonra çok ölümsüzleştirmek istiyorsanız çekiminizi yaparsınız.
Öncelikle şunu ayırt etmemiz lazım. Bir şeyi kullanmakla suistimal etmek ortasında fark var. Çok hastasınızdır, özel bir durumunuz vardır, o gün dışarı çıkamıyorsunuzdur, internetten konuta su söyleyebilirsiniz. Bu hayatınızı kolaylaştırır. Lakin hiçbir derdiniz yoktur, eliniz ayağınız tutuyordur, buna karşın her saniye her gereksiniminizi internetten halletmek, suistimal etmektir. Fakat teknolojiyi değil, kendinizi suistimal ediyorsunuz.
İnternet ve bu sanal dünya günlük işlerimizi kolay bir halde halletmemizi sağlasa da şu "tek tıklar" bizi tembelliğe ve sabırsızlığa itiyor. Zira işlerimiz o kadar süratli halloluyor ki sabır göstermemiz, uğraş etmemiz gereken yerler ve vakitlerde da "tek tık" la her şeyin hallolmasını bekliyor beynimiz. Zira buna alışıyor. Hatta bir şeyler okumanız gerektiğinde cümleleri güya youtube'da görüntüyü ileri sararmışçasına atlayarak okuduğunuz bile oluyordur tahminen. Eh ne de olsa hayatta bizi sabırsızlığa alıştırdılar o denli değil mi? Her şeyi bizim yerimize düşünüp gereksinimlerimizi karşılayan dijital ebeveynler var adeta. Biz ise dijital ebeveynlerin dijital çocuklarıyız. Şu sıkça sorulan şeyi bir de ben size sorayım. İnternetin, cep telefonlarının ya da tabletlerin bu kadar yaygın olmadığı devirlerde beşerler nelerle gereksinimlerini gideriyorlardı? Doğal ki kendi gayretleriyle, sabırlarıyla. O vakitler bu çaba olağan sayılıyordu, artık ise "aman kim uğraşacak" deniyor. A Pekala dijital ebeveynlerimizin halledemediği sorunlarla karşılaşınca o vakit ne olacak?Tabii ki sorunlardan kaçış, sıkıntılara tahlil üretememe, düşünememe, harekete geçmeme, sonrasında öfke ve tahminen de depresyon. O vakit bununla nasıl baş edeceğiz? Mağazadan alışveriş ederek, markete giderek, dışarı çıkarak, nitekim toplumsallaşarak görüntü seyretmek yerine daha zahmetli bir yol olan kitap okuyarak, araştırarak, yani kendi bireyselliğimizi kendi elimize alarak.
Ya çocuklarımız? Biz sonradan dijitalleştik lakin onlar dijital doğdular. Yani her şey hazırdı. 1.5-2 yaşından itibaren ellerine tablet verilip bir de üzerine "ne zeki çocuk, tableti kullanıyor okuma yazma bilmediği halde" demiyorlar mı? Esasen emel bu. Yani herkesin kullanmasını sağlayacak kolaylıkta bir araç üretip, bu aletlere tutsak hale getirip bundan rant elde etmek.
Kimi ebeveynler çocuklarına tahminen de bilmeden en büyük berbatlığı yapıyorlar. Çocuklarının ekranla meşgul olup "ebeveynlerin hayatını zorlaştırmamaları"için teknolojiyle oyalıyorlar. Yemeği tv karşısında yediriyorlar, konut işlerini halledecekleri vakit tablet izlettiriyorlar, bir restorana gittiklerinde çocuk daha uzun mühlet yanlarında sessizce dursun diye tekrar tablet veriyorlar. Yani gaye çocuğu dijital bakıcıyla dizginlemek, biraz kendine vakit ayırmak. Fakat hiç bir teknolojik alet çocuğun anne baba ile kurduğu duygusal ve ruhsal bağı kuramaz. Yapılan araştırmalar duygusal manada doyurulmamış çocukların zihin gelişimlerinin geride kaldığını gösteriyor. Hatta erken yaşta ekran müddetinin çok yüksek olması otizm gibisi rahatsızlıklara, söz edici lisan marifetlerinin gelişmemesine dahi yol açabiliyor. Yani çocuğunuzun konuşması gecikiyor. Zira ekran demek çocuğun daima pasif halde saatlerce bulunduğu cansız bir alet demek. Biri daima anlatıcı, gösterici durumunda başkası ise yalnızca dinleyici pozisyonundadır. Yani pasiftir. İnsanoğlu pasif değil etkin pozisyonda olduğunda en güzel öğrenme gerçekleşir. En kolay biçimiyle bir seminere gittiğinizi, ya da bir iş toplantısında olduğunuzu düşünün. Konuşmacıların daima konuşmacı sizin ise daima dinleyici (pasif) pozisyonda yer almanız bir yerden sonra beynin dinlenme moduna geçmesine yol açarak verimliliği düşürür. Fakat sizin de o toplantılarda soruları sorabildiğinizi, kendi fikirlerinizi tartışabildiğiniz ortamların olduğunu, etkin pozisyonda yer aldığınızı düşünelim. Hangisi sizin için daha öğretici yani akılda kalıcı olur? Bu şu demek değil. Bu siz pasif olduğunuzda bir şey öğrenemezsiniz manasına gelmez, öğrendikleriniz ve aklınızda kalanlar daha yüzeyseldir, zira siz bir şeyleri düşünme, sorgulama, paylaşma bahtına sahip değilsinizdir. Çocuklar da tabletten bir şeyler elbette öğrenirler. Lakin öğrendikleri dış dünyayı gezerken, dokunurken, koklarken,duyarken öğrendiklerinin yanında bir hiçtir. Siz dış dünyayı ne kadar çok deneyimlerseniz beyninizdeki nöron irtibatları o kadar ağır ve sağlam olur. Yani dış dünyayla ne kadar çok etkileşim o kadar "nöral bağ" yani zeka manasına gelir.. Ağır tablet, televizyon kullanımında gelişim sorunları de bu yüzden ortaya çıkar ve uyaran eksikliğine bağlı olarak gelişimi geriden geliyor denir. Yani televizyon, tablet kullanımına bağlı oluşan gelişim gerilikleri çocuğun beynindeki mahzurdan ötürü değil hayatı gereğince deneyimlememesinden ötürü olur.
Bununla bir arada insanoğlu olumlu davranışlarında onay görerek olumsuz davranışlarında ise uyarılarak yapılması istenen ve istenmeyen şeyleri öğrenir. Çocuğunuzun birinci sefer rastgele baba dediği vakti hatırlayın. Orada sizin verdiğiniz coşkulu reaksiyon çocuğa güzel bir şey yaptığını hissettirerek daha çok konuşmaya çalışması tarafında motive edecektir. Tablet bunu yapamaz ve çocuğunuz da var olan kazanımlarını arttıramaz ve sergileyemez. Bu bile başlı başına çocuğun konuşma ve lisan marifetlerini etkileyecek bir faktördür.
Bu şu demek oluyor. Çocuklarınızla ekransız vakit geçirin. Bir arada oyun oynayın, lunaparka gidin, alışveriş yapın, sevin, sarılın, dünyayı birlikte deneyimleyin, günün nasıl geçtiğini sorun, kendinizi anlatın, öykü okuyun, ona hayatı siz öğretin. Yani emek harcayın.
Çocuklarda teknoloji kullanımı o kadar riskli durumdaki, çocuklarımız kendilerini oyalamak nedir bilmiyorlar, oyuncaklarla nasıl oyun oynanır, oyun nasıl kurulur bilmiyorlar, paylaşımı bilmiyorlar, arkadaş nasıl edinilir, irtibat nasıl kurulur, ahenk nasıl gösterilir bilmiyorlar. Orta sıra aileler bir ortaya geldiklerinde ise birden fazla çocuğun tek yaptığı yan yana oturup tablet oynamak. İşin berbatı anne babalar da toplumsallaşma ismine dışarı çıktıklarında "telefonlarıyla" sosyalleşiyorlar. Bağlantı sıfır, paylaşım da sıfır. Telefonlarınızı değil; ailenizi yemeğe, cümbüşe götürün. Bir tabiat seyahatinde, konserde, müzede o anların hoşluklarını telefonun ekranlarından evvel kendi gözünüzle görün. kendi belleğinize atın, sonra çok ölümsüzleştirmek istiyorsanız çekiminizi yaparsınız.