Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite
DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU (DEHB)
Son 2530 yıldır Cocuk Psikiyatrisi kliniklerinde dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) tanısı popularitesini korumaktadır Tarihsel surec icinde minimal beyin disfonksiyonu, hiperkinezi, hiperkinetik sendromu ve hiperaktiviteli dikkat eksikliği sendromu gibi farklı isimlerler ele alınmış, son sınıflama sisteminde ise dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olarak tanımlanmıştır DEHB tanımı ile yukarıda sayılan tanımlar arasında belirgin farklılıkların olduğu bir gercektir Gunumuzde DEHB alt tipleri tarif edilerek tanısal yaklaşım sınırları genişletilmiştir
DEHB cocuklu cağının en onemli psikiyatrik sorunlarının başında gelir Aileyi, okulu ve toplumu ilgilendiren yonleriyle ve geniş anlamıyla bir eğitim ve oğretim sorunudur Sorunun erken teşhisinde tedaviden elde edilen sonucların yuz guldurucu olması hiperaktivitenin sağlık ve eğitim alanında calışanlar tarafından mutlak bilinmesi gerekli konular arasında yer alması gerceğini gostermektedir
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu,
Aşırı hareketlilik,
Dikkat eksikliği ve
İmpulsivite olarak sınıflandırılabilen uc temel belirti kumesinden oluşur
AŞIRI HAREKETLİLİK (HİPERAKTİVİTE)
Aslında her cocuğun hareketli olması beklenir Cocuk koşar, duşer ve gurultu cıkararak oynar Bunların hepsi doğal karşılanabilir Ancak DEHBda ise cocuğun hareketliği aşırıdır ve yaşıtlarıyla kıyaslandığında farklılık hemen anlaşılır Genellikle bu cocuklar bir motor tarafından suruluyormuş gibi surekli hareket halindedirler Bitmek tukenmek bilmeyen bir enerjileri vardır Yukseklere tırmanır, koltuk tepelerinde gezer, ev icinde koşuşturur ve dur sozunden anlamazlar Sakin bir şeklide oynamayı beceremez, bir sure sakin bir şekilde oturamazlar Oturmaları gereken durumlarda ise elleri ayakları kıpır kıpırdır Cok konuşur, iki kişi konuşurken sık sık lafa girerler Masanın başında oturamaz, dolayısıyla derslerini uygun mekanlarda calışamazlar
DİKKAT EKSİKLİĞİ
Cocukta dikkat kusuru ozellikle eğitim hayatının başlamasıyla belirgin hale gelir Okul oncesi donemde de her şeyden cabuk sıkılan ve bıkan bu cocuklar, oyuncaklardan dahi sıkılıp kısa bir sure sonra onları parcalamayı tercih ederler Okulun başlamasıyla birlikte oğrenmeye karşı ilgisizdirler Odev yapmayı sevmez, annebaba ve oğretmenin zoruyla odev yaparlar Odevleri yapmakta hayli zorlanırlar Masanın başına oturamaz, otursalar dahi ceşitli bahaneler uydurarak (tuvalete gitme, su icme gibi) sık sık masa başından kalkarlar Anne babayı ders calışırken surekli yanlarında isterler Uzerine aldıkları bir işi surekli bitirmekte zorlanır, bir işi bitirmeden hemen diğerine gecerler Kendileriyle konuşulduğunda sanki konuşanı dinlemiyormuş goruntusu verirler Bir komutu birkac defa soyledikten sonra yerine getirirler
Sınıfta dersi takip etmedikleri gozlenir Dışarıdan gelen uyarılarla hemen dikkatleri dağılır Ders dışı işlerle fazlaca ilgilenir, elindeki kalem, defter ve oyuncak gibi malzemeyle uğraşır, dersi takip edemezler Derste sıkılmaları nedeniyle sınıfın dikkatini ve huzurunu bozacak davranışlar sergileyebilirler (derste konuşma, arkadaşlarına laf atma ve garip asker cıkarma gibi)
Okuma ve yazma kaliteleri yaşıtlarından kotu, defter duzeni ve yazıları bozuk olabilir Okurken sık hata yapabilir ve cumlenin sonunda kelime uydurmalarına rastlanabilir Unutkandırlar Sınıfta sık eşya kaybetme yanında, iyi oğrendiklerini duşunduğunuz bir bilgiyi de cabuk unutabilirler Kendilerine uygun bir calışma duzeni ve sistemi geliştiremezler Okuma ve yazmayı genellikle sevmezler Ders kitabı okumanın yanında hikaye ve roman turu kitapları okumaya karşı da isteksizdirler
Yaşanan tum bu oğrenme zorluklarına sınavlarda dikkatsizce yapılan hatalar eklenir Sabırsızlıkları nedeniyle soruları hızlıca okuma, tam okumama ve yanlış okumalara sık rastlanır Bu nedenle cok iyi bildikleri bir soruyu dahi yanlış cevaplayabilirler Test sınavlarında celdiricilere kolaylıkla kanarlar Ozellikle ilkokula başladığı yıllarda sınav kağıdını oncelikle vermeyi marifet sayarlar Sonunda bilgileri ve bildiklerinden daha azı oranında not alırlar
Dikkat eksikliği okul oncesi donemde pek fark edilmeyebilir Ancak bu cocukların bir kısmı ders dışı işlerde de cabuk sıkılma belirtileri gosterirler Zeka duzeyi iyi olan ve ek olarak ozel oğrenme gucluğu olmayan cocuklar ilkokulun 3ve 4sınıflarına kadar derslerde sorun yaşamayabilirler Calışmadıkları ve dersi iyi takip etmedikleri halde notları kotu olmayabilir Derslerin ağırlaşmasıyla birlikte başarıda ciddi duşuşler yaşanmaya başlanır
Ev icinde gunluk yapmaları gereken işler konusunda sorumluluk almak istemezler Genellikle dağınıktırlar ve kurallardan hoşlanmazlar
İMPULSİVİTE (DURTUSELLİK)
Sonunu duşunmeden eyleme gecme olarak tarif edilebilecek olan impulsivite, bu cocukların uyumlarını bozan en ciddi belirti kumesidir Sabırsızlıkları, sırasını beklemekte gucluk cekmeleri ve yonergeleri dinlemeleri tipik ozellikleridir Sonucta kendisi ve cevresindekiler icin zararlı olabilecek fevri hareketleri ve sınır tanımadaki zorlukları davranış sorunlarının ilk habercileri gibidir Yaşıtlarıyla birlikte olduklarında olaylara aşırı tepki vermeleri ve fiil ve sozle arkadaşlarını rahatsız etmeleri nedeniyle toplum icinde istenmeyen adam ilan edilirler
ALT TİPLERİ
Onceleri dikkat eksikliği hiperaktivite tablosunun aynı yoğunlukta bulundukları duşunulurdu Oysa şimdi DEHBnun farklı alt tipleri tariflenerek tanısal yaklaşımlar yeniden duzenlenmiştir
Dikkat eksikliği hiperaktivite BİLEŞİK TİP
Klasik anlamda DEHB dendiğinde anlaşılan bileşik tiptir
Dikkat eksikliği belirtilerinin yanında hiperaktivite belirtileri de bulunmaktadır
Dikkat eksikliği hiperakitvite HİPERAKİTVİTE ve İMPULSİVİTENİN ONDE GELDİĞİ TİP
Hiperakitvite ve impulsivite belirtileri belirgin iken eksikliği belirtileri daha az gozlenir Genellikle ders başarıları kotu değildir, ancak bulundukları ortamda hiperakitvite ve impulsiviteleri nedeniyle uyum sorunu yaşarlar
Dikkat eksikliği hiperakitvite DİKKATSİZLİĞİN ONDE GELDİĞİ TİP
Dikkat eksikliği belirtileri belirgin iken hiperakitvite ve impulsivite belirtileri daha az gozlenir Genellikle ders başarıları iyi değildir, ancak hiperakitvite ve impulsiviteleri belirgin olmadığından uyum sorunu yaşamazlar
GORULME YAŞI, CİNSLER ARASI FARK VE GORULME SIKLIĞI
Belirtilerin 7 yaşından once başlaması gerekir Genellikle 45 yaşlarında belirtiler belirgin hale gelir Ancak bir kısmı bebekliklerinden itibaren huysuzlukları az uyumaları ve az yemeleri ile dikkat cekerler Okul doneminin başlamasıyla dikkat eksikliğine bağlı oğrenme sorunlarının gundeme gelmesi ve arkadaşlarla olan sorunları aileyi tedirgin etmeye başlar Ergenlik doneminde ise okul başarısızlığı yanında davranış sorunları ve aileye karşı gelişen tutumlar gozlenir Ergenlikte aşırı hareketsizlik azalır ve yerine cabuk sıkılma ve dikkat kusuru belirgin olur
Erkek cocuklarda kızlara oranla daha sık rastlanır Erkek cocuklarda genellikle hiperaktivite ve impulsivite belirtileri on planda iken, kız cocuklarında daha cok dikkat eksikliği belirgindir DEHB her kultur ve toplumda gorulen bir bozukluktur Toplumda gorulme sıklığı farklı araştırmalarda farklı sonuclar elde edilmesine karşın yaklaşık %56 gibidir
DEHBNA EŞLİK EDEN DİĞER PSİKİYATRİK SORUNLAR
DEHB cocuklarda karşı gelme bozukluğu ve davranım bozukluğu ile birlikte gorulebilir Ayrıca, ozel oğrenme gucluğu sıklığı bu cocuklarda daha fazladır Ozel oğrenme gucluğu ile birlikte gorulduğunde ders başarısızlığı cok daha belirgin hale gelir
NEDENLERİ
Son 1520 yılda yapılan araştırmalar DEHBnun organik kokenli olduğu goruşunu hakim kılmıştır Yeni araştırmalar beyin glikoz met'a bolizmasındaki bozukluklar uzerinde yoğunlaşmıştır Bu cocukların ozgecmişlerinde hamilelikte ilaca maruz kalma ve intra uterin infeksiyonlar, zor doğum, duşuk doğum ağırlığı,gecirilmiş MSS infeksiyonları dikkat cekmiştir Bozukluğun genetik gecişi uzerinde durulmuş ve bu cocukların 1dereceden akrabalarında DEHB oranı daha yuksek bulunmuştur Kaotik alie yapısında yetişen ve ağır ihmal ve tacize maruz kalan cocuklarda da DEHB belirtileri gozlenebilmektedir
ULKEMİZDE HİPERAKTİVİTE
Batı toplumlarında ve ozellikle ABDde DEHB tanısının fazlaca konduğu tartışmaları surerken, maalesef ulkemizde Cocuk Psikiyatristi sayındaki yetersizlik bu cocuklardan onemli bir kısmının zamanında gerekli tedavi programına alınmasını engellemektedir Toplumumuzdaki hiperaktivite konusunda yanlış ve eksik bilgilerin tedaviyi engelleyici veya geciktirici bir yanı vardır Halk arasında DEHB belirtileri yanlış bir şekildi ustun zekalı olma, şımarıklık, terbiyesizlik, tembellik ve huysuzluk gibi terimlerle izah edilmeye calışılır Dolasıyla belirtileri gormezlikten gelmeden, şiddet uygulamaya kadar geniş bir yelpazede cozum aranır Belirtileri bu sorunun yansımaları olarak gormek yerine suclu aramak ve sonunda cocuğu cezalandırmak aslında en buyuk cozumsuzluğu uretmek demektir
Annebabaların surekli birbirlerini suclayarak, adeta sorunun nedeni ben değilim mesajını vermeye calışmaları, ev icindeki huzuru bozarak cocuğa ulaşmamızı daha da gucleştirir Başta eğitimciler olmak uzere cocukla ilgili her kesimin DEHB hakkında temel bilgilere sahip olması gerekir Toplumda yaygınlığı hic de azımsanmayacak oranda olan bu sağlık ve eğitim sorunun erken teşhisi annebabacocuk ucgeninde oluşacak yanlış tutumların en aza indirilmesini sağlar
TEDAVİ
Tedavinin ilk şartı, aile okul ve hekim arasında sıkı işbirliğidir Cunku DEHB evde olduğu kadar okulda da sorun yaşanmasına neden olur Oğrenmeyle ilgili sorunlar yanında arkadaş ilişkilerinde yaşanan sorunlar ve kurallara uyma gucluğu aile ve okulun ortak ve sağlıklı yaklaşımlarıyla aşılabilir
Oncelikle ailenin hiperaktivite hakkında bilgi sahibi olması gerekir Cunku cocukta var olan sorunların nedenlerini başka yerlerde aramak, cozum uretmeyi engellediği gibi, telafisi mumkun olmayan yanlış yaklaşımlar sergilenmesine neden olacaktır Cocukla olan ilişkimizi duzenleyebilmek icin DEHB belirtilerini yanlış yorumlamamak gerekir Cocuğun davranışlarını ya da derslerle ilgili zorluğunu yaramazlık ya da tembellik olarak yorumlayan annebabalar cocukla ilişkilerinin bozacak derecede surekli ceza verme eğilimindedirler Oysa bu cocukların cezalardan pek anlamadıkları kısa sure icinde gorulecektir Tedavide cocukla yeniden sağlıklı ilişki kurabilmenin yolları aranır Ailenin cocuğa yonelik tutumları gozden gecirilerek yanlışlar ayıklanmaya calışılır
DEHBnun tedavisinde ilaclar onemli yer tutarlar Dikkat arttırmaya ve davranışların kontrol edilmesine yonelik ilac tedavisi uzun yıllardır kullanılmaktadır Stimulanların bulunmasıyla ilac tedavisinde ciddi gelişmeler olmuştur Gunumuzde DEHBnun tedavisinde Metylfenidat, dextroamfetamin ve pemolin gibi stimulanların yanında bazı antidepresan ve karbamezapinden yarar gorulduğu bilinmektedir Medikal tedaviden elde edilen sonuclar cocuğun yaşı, zeka duzeyi, ailenin tedaviye uyumu ve sebatı gibi faktorlerden etkilenmektedir Stimulanların devreye girmesiyle tedaviden elde edilen başarı oranı oldukca artmıştır Stimulanlar; tedavideki başarıları yanındı, guvenilir ilac olmaları, cocuklarda bağımlılık yapmamaları ve yan etkilerinin az olması nedeniyle tercih edilirler
Ulkemizde psikiyatrik ilac kullanımı konusundaki yanlış bilgilenmeler DEHB olan cocukların gerektiğinde ilac kullanmalarını da engellemektedir Ailenin yan etkilerden korkarak ilac reddetmesi, tedaviyi geciktirmekte ve sonradan geri donuşumu olmayan sonuclar doğurabilmektedir
Oğrenme gucluğu ceken cocuklarda ozel eğitim programlarının uygulanması gerekebilir Kalabalık sınıflarda dikkatlerinin dağılması nedeniyle oğrenemeyen cocuklara bireysel eğitim oğrenemeyen cocuklara bireysel eğitim desteği verilmelidir Olumsuz davranışların duzeltilmesi ve yerine olumlu davranışların konulması icin ceşitli destekleyici ve davranışcı tedavi teknikleri uygulanabilir
DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
Coğunlukla elleri ayakları kıpır kıpırdır ve oturduğu yerde kıpırdanıp durur
Coğu zaman hareket halindedir ve bir motor tarafından suruluyormuşcasına koşuşturur durur, yukseklere tırmanır
Oturması istendiğinde, oturduğu yerde bir muddet kalmakta gucluk ceker
Dikkati konu dışı uyaranlarla cabuk dağılır
Zihinsel cabayı gerektiren ders dinleme, ders calışma, okuma ve yazma gorevlerinden kacar
Odevlerde ve sınavlarda dikkatsizce hatalar yapar
Sabırsızdır, sırasını beklemekte gucluk gecer
Kendisiyle konuşulduğunda sanki dinlemiyormuş izlemini verir
Sakin ve gurultusuz bicimde oynamakta zorluk ceker
Verilen yonerge ve odevleri yapmakta zorlanır, bu işi tamamlamadan diğerine gecer
Cok konuşur, sık sık başkalarının sozunu keser ve lafa girer
Cabuk unutur, sık eşya kaybeder
Coğu zaman sonuclarını duşunmeden tehlikeli işlere gir
DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU (DEHB)
Son 2530 yıldır Cocuk Psikiyatrisi kliniklerinde dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) tanısı popularitesini korumaktadır Tarihsel surec icinde minimal beyin disfonksiyonu, hiperkinezi, hiperkinetik sendromu ve hiperaktiviteli dikkat eksikliği sendromu gibi farklı isimlerler ele alınmış, son sınıflama sisteminde ise dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olarak tanımlanmıştır DEHB tanımı ile yukarıda sayılan tanımlar arasında belirgin farklılıkların olduğu bir gercektir Gunumuzde DEHB alt tipleri tarif edilerek tanısal yaklaşım sınırları genişletilmiştir
DEHB cocuklu cağının en onemli psikiyatrik sorunlarının başında gelir Aileyi, okulu ve toplumu ilgilendiren yonleriyle ve geniş anlamıyla bir eğitim ve oğretim sorunudur Sorunun erken teşhisinde tedaviden elde edilen sonucların yuz guldurucu olması hiperaktivitenin sağlık ve eğitim alanında calışanlar tarafından mutlak bilinmesi gerekli konular arasında yer alması gerceğini gostermektedir
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu,
Aşırı hareketlilik,
Dikkat eksikliği ve
İmpulsivite olarak sınıflandırılabilen uc temel belirti kumesinden oluşur
AŞIRI HAREKETLİLİK (HİPERAKTİVİTE)
Aslında her cocuğun hareketli olması beklenir Cocuk koşar, duşer ve gurultu cıkararak oynar Bunların hepsi doğal karşılanabilir Ancak DEHBda ise cocuğun hareketliği aşırıdır ve yaşıtlarıyla kıyaslandığında farklılık hemen anlaşılır Genellikle bu cocuklar bir motor tarafından suruluyormuş gibi surekli hareket halindedirler Bitmek tukenmek bilmeyen bir enerjileri vardır Yukseklere tırmanır, koltuk tepelerinde gezer, ev icinde koşuşturur ve dur sozunden anlamazlar Sakin bir şeklide oynamayı beceremez, bir sure sakin bir şekilde oturamazlar Oturmaları gereken durumlarda ise elleri ayakları kıpır kıpırdır Cok konuşur, iki kişi konuşurken sık sık lafa girerler Masanın başında oturamaz, dolayısıyla derslerini uygun mekanlarda calışamazlar
DİKKAT EKSİKLİĞİ
Cocukta dikkat kusuru ozellikle eğitim hayatının başlamasıyla belirgin hale gelir Okul oncesi donemde de her şeyden cabuk sıkılan ve bıkan bu cocuklar, oyuncaklardan dahi sıkılıp kısa bir sure sonra onları parcalamayı tercih ederler Okulun başlamasıyla birlikte oğrenmeye karşı ilgisizdirler Odev yapmayı sevmez, annebaba ve oğretmenin zoruyla odev yaparlar Odevleri yapmakta hayli zorlanırlar Masanın başına oturamaz, otursalar dahi ceşitli bahaneler uydurarak (tuvalete gitme, su icme gibi) sık sık masa başından kalkarlar Anne babayı ders calışırken surekli yanlarında isterler Uzerine aldıkları bir işi surekli bitirmekte zorlanır, bir işi bitirmeden hemen diğerine gecerler Kendileriyle konuşulduğunda sanki konuşanı dinlemiyormuş goruntusu verirler Bir komutu birkac defa soyledikten sonra yerine getirirler
Sınıfta dersi takip etmedikleri gozlenir Dışarıdan gelen uyarılarla hemen dikkatleri dağılır Ders dışı işlerle fazlaca ilgilenir, elindeki kalem, defter ve oyuncak gibi malzemeyle uğraşır, dersi takip edemezler Derste sıkılmaları nedeniyle sınıfın dikkatini ve huzurunu bozacak davranışlar sergileyebilirler (derste konuşma, arkadaşlarına laf atma ve garip asker cıkarma gibi)
Okuma ve yazma kaliteleri yaşıtlarından kotu, defter duzeni ve yazıları bozuk olabilir Okurken sık hata yapabilir ve cumlenin sonunda kelime uydurmalarına rastlanabilir Unutkandırlar Sınıfta sık eşya kaybetme yanında, iyi oğrendiklerini duşunduğunuz bir bilgiyi de cabuk unutabilirler Kendilerine uygun bir calışma duzeni ve sistemi geliştiremezler Okuma ve yazmayı genellikle sevmezler Ders kitabı okumanın yanında hikaye ve roman turu kitapları okumaya karşı da isteksizdirler
Yaşanan tum bu oğrenme zorluklarına sınavlarda dikkatsizce yapılan hatalar eklenir Sabırsızlıkları nedeniyle soruları hızlıca okuma, tam okumama ve yanlış okumalara sık rastlanır Bu nedenle cok iyi bildikleri bir soruyu dahi yanlış cevaplayabilirler Test sınavlarında celdiricilere kolaylıkla kanarlar Ozellikle ilkokula başladığı yıllarda sınav kağıdını oncelikle vermeyi marifet sayarlar Sonunda bilgileri ve bildiklerinden daha azı oranında not alırlar
Dikkat eksikliği okul oncesi donemde pek fark edilmeyebilir Ancak bu cocukların bir kısmı ders dışı işlerde de cabuk sıkılma belirtileri gosterirler Zeka duzeyi iyi olan ve ek olarak ozel oğrenme gucluğu olmayan cocuklar ilkokulun 3ve 4sınıflarına kadar derslerde sorun yaşamayabilirler Calışmadıkları ve dersi iyi takip etmedikleri halde notları kotu olmayabilir Derslerin ağırlaşmasıyla birlikte başarıda ciddi duşuşler yaşanmaya başlanır
Ev icinde gunluk yapmaları gereken işler konusunda sorumluluk almak istemezler Genellikle dağınıktırlar ve kurallardan hoşlanmazlar
İMPULSİVİTE (DURTUSELLİK)
Sonunu duşunmeden eyleme gecme olarak tarif edilebilecek olan impulsivite, bu cocukların uyumlarını bozan en ciddi belirti kumesidir Sabırsızlıkları, sırasını beklemekte gucluk cekmeleri ve yonergeleri dinlemeleri tipik ozellikleridir Sonucta kendisi ve cevresindekiler icin zararlı olabilecek fevri hareketleri ve sınır tanımadaki zorlukları davranış sorunlarının ilk habercileri gibidir Yaşıtlarıyla birlikte olduklarında olaylara aşırı tepki vermeleri ve fiil ve sozle arkadaşlarını rahatsız etmeleri nedeniyle toplum icinde istenmeyen adam ilan edilirler
ALT TİPLERİ
Onceleri dikkat eksikliği hiperaktivite tablosunun aynı yoğunlukta bulundukları duşunulurdu Oysa şimdi DEHBnun farklı alt tipleri tariflenerek tanısal yaklaşımlar yeniden duzenlenmiştir
Dikkat eksikliği hiperaktivite BİLEŞİK TİP
Klasik anlamda DEHB dendiğinde anlaşılan bileşik tiptir
Dikkat eksikliği belirtilerinin yanında hiperaktivite belirtileri de bulunmaktadır
Dikkat eksikliği hiperakitvite HİPERAKİTVİTE ve İMPULSİVİTENİN ONDE GELDİĞİ TİP
Hiperakitvite ve impulsivite belirtileri belirgin iken eksikliği belirtileri daha az gozlenir Genellikle ders başarıları kotu değildir, ancak bulundukları ortamda hiperakitvite ve impulsiviteleri nedeniyle uyum sorunu yaşarlar
Dikkat eksikliği hiperakitvite DİKKATSİZLİĞİN ONDE GELDİĞİ TİP
Dikkat eksikliği belirtileri belirgin iken hiperakitvite ve impulsivite belirtileri daha az gozlenir Genellikle ders başarıları iyi değildir, ancak hiperakitvite ve impulsiviteleri belirgin olmadığından uyum sorunu yaşamazlar
GORULME YAŞI, CİNSLER ARASI FARK VE GORULME SIKLIĞI
Belirtilerin 7 yaşından once başlaması gerekir Genellikle 45 yaşlarında belirtiler belirgin hale gelir Ancak bir kısmı bebekliklerinden itibaren huysuzlukları az uyumaları ve az yemeleri ile dikkat cekerler Okul doneminin başlamasıyla dikkat eksikliğine bağlı oğrenme sorunlarının gundeme gelmesi ve arkadaşlarla olan sorunları aileyi tedirgin etmeye başlar Ergenlik doneminde ise okul başarısızlığı yanında davranış sorunları ve aileye karşı gelişen tutumlar gozlenir Ergenlikte aşırı hareketsizlik azalır ve yerine cabuk sıkılma ve dikkat kusuru belirgin olur
Erkek cocuklarda kızlara oranla daha sık rastlanır Erkek cocuklarda genellikle hiperaktivite ve impulsivite belirtileri on planda iken, kız cocuklarında daha cok dikkat eksikliği belirgindir DEHB her kultur ve toplumda gorulen bir bozukluktur Toplumda gorulme sıklığı farklı araştırmalarda farklı sonuclar elde edilmesine karşın yaklaşık %56 gibidir
DEHBNA EŞLİK EDEN DİĞER PSİKİYATRİK SORUNLAR
DEHB cocuklarda karşı gelme bozukluğu ve davranım bozukluğu ile birlikte gorulebilir Ayrıca, ozel oğrenme gucluğu sıklığı bu cocuklarda daha fazladır Ozel oğrenme gucluğu ile birlikte gorulduğunde ders başarısızlığı cok daha belirgin hale gelir
NEDENLERİ
Son 1520 yılda yapılan araştırmalar DEHBnun organik kokenli olduğu goruşunu hakim kılmıştır Yeni araştırmalar beyin glikoz met'a bolizmasındaki bozukluklar uzerinde yoğunlaşmıştır Bu cocukların ozgecmişlerinde hamilelikte ilaca maruz kalma ve intra uterin infeksiyonlar, zor doğum, duşuk doğum ağırlığı,gecirilmiş MSS infeksiyonları dikkat cekmiştir Bozukluğun genetik gecişi uzerinde durulmuş ve bu cocukların 1dereceden akrabalarında DEHB oranı daha yuksek bulunmuştur Kaotik alie yapısında yetişen ve ağır ihmal ve tacize maruz kalan cocuklarda da DEHB belirtileri gozlenebilmektedir
ULKEMİZDE HİPERAKTİVİTE
Batı toplumlarında ve ozellikle ABDde DEHB tanısının fazlaca konduğu tartışmaları surerken, maalesef ulkemizde Cocuk Psikiyatristi sayındaki yetersizlik bu cocuklardan onemli bir kısmının zamanında gerekli tedavi programına alınmasını engellemektedir Toplumumuzdaki hiperaktivite konusunda yanlış ve eksik bilgilerin tedaviyi engelleyici veya geciktirici bir yanı vardır Halk arasında DEHB belirtileri yanlış bir şekildi ustun zekalı olma, şımarıklık, terbiyesizlik, tembellik ve huysuzluk gibi terimlerle izah edilmeye calışılır Dolasıyla belirtileri gormezlikten gelmeden, şiddet uygulamaya kadar geniş bir yelpazede cozum aranır Belirtileri bu sorunun yansımaları olarak gormek yerine suclu aramak ve sonunda cocuğu cezalandırmak aslında en buyuk cozumsuzluğu uretmek demektir
Annebabaların surekli birbirlerini suclayarak, adeta sorunun nedeni ben değilim mesajını vermeye calışmaları, ev icindeki huzuru bozarak cocuğa ulaşmamızı daha da gucleştirir Başta eğitimciler olmak uzere cocukla ilgili her kesimin DEHB hakkında temel bilgilere sahip olması gerekir Toplumda yaygınlığı hic de azımsanmayacak oranda olan bu sağlık ve eğitim sorunun erken teşhisi annebabacocuk ucgeninde oluşacak yanlış tutumların en aza indirilmesini sağlar
TEDAVİ
Tedavinin ilk şartı, aile okul ve hekim arasında sıkı işbirliğidir Cunku DEHB evde olduğu kadar okulda da sorun yaşanmasına neden olur Oğrenmeyle ilgili sorunlar yanında arkadaş ilişkilerinde yaşanan sorunlar ve kurallara uyma gucluğu aile ve okulun ortak ve sağlıklı yaklaşımlarıyla aşılabilir
Oncelikle ailenin hiperaktivite hakkında bilgi sahibi olması gerekir Cunku cocukta var olan sorunların nedenlerini başka yerlerde aramak, cozum uretmeyi engellediği gibi, telafisi mumkun olmayan yanlış yaklaşımlar sergilenmesine neden olacaktır Cocukla olan ilişkimizi duzenleyebilmek icin DEHB belirtilerini yanlış yorumlamamak gerekir Cocuğun davranışlarını ya da derslerle ilgili zorluğunu yaramazlık ya da tembellik olarak yorumlayan annebabalar cocukla ilişkilerinin bozacak derecede surekli ceza verme eğilimindedirler Oysa bu cocukların cezalardan pek anlamadıkları kısa sure icinde gorulecektir Tedavide cocukla yeniden sağlıklı ilişki kurabilmenin yolları aranır Ailenin cocuğa yonelik tutumları gozden gecirilerek yanlışlar ayıklanmaya calışılır
DEHBnun tedavisinde ilaclar onemli yer tutarlar Dikkat arttırmaya ve davranışların kontrol edilmesine yonelik ilac tedavisi uzun yıllardır kullanılmaktadır Stimulanların bulunmasıyla ilac tedavisinde ciddi gelişmeler olmuştur Gunumuzde DEHBnun tedavisinde Metylfenidat, dextroamfetamin ve pemolin gibi stimulanların yanında bazı antidepresan ve karbamezapinden yarar gorulduğu bilinmektedir Medikal tedaviden elde edilen sonuclar cocuğun yaşı, zeka duzeyi, ailenin tedaviye uyumu ve sebatı gibi faktorlerden etkilenmektedir Stimulanların devreye girmesiyle tedaviden elde edilen başarı oranı oldukca artmıştır Stimulanlar; tedavideki başarıları yanındı, guvenilir ilac olmaları, cocuklarda bağımlılık yapmamaları ve yan etkilerinin az olması nedeniyle tercih edilirler
Ulkemizde psikiyatrik ilac kullanımı konusundaki yanlış bilgilenmeler DEHB olan cocukların gerektiğinde ilac kullanmalarını da engellemektedir Ailenin yan etkilerden korkarak ilac reddetmesi, tedaviyi geciktirmekte ve sonradan geri donuşumu olmayan sonuclar doğurabilmektedir
Oğrenme gucluğu ceken cocuklarda ozel eğitim programlarının uygulanması gerekebilir Kalabalık sınıflarda dikkatlerinin dağılması nedeniyle oğrenemeyen cocuklara bireysel eğitim oğrenemeyen cocuklara bireysel eğitim desteği verilmelidir Olumsuz davranışların duzeltilmesi ve yerine olumlu davranışların konulması icin ceşitli destekleyici ve davranışcı tedavi teknikleri uygulanabilir
DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
Coğunlukla elleri ayakları kıpır kıpırdır ve oturduğu yerde kıpırdanıp durur
Coğu zaman hareket halindedir ve bir motor tarafından suruluyormuşcasına koşuşturur durur, yukseklere tırmanır
Oturması istendiğinde, oturduğu yerde bir muddet kalmakta gucluk ceker
Dikkati konu dışı uyaranlarla cabuk dağılır
Zihinsel cabayı gerektiren ders dinleme, ders calışma, okuma ve yazma gorevlerinden kacar
Odevlerde ve sınavlarda dikkatsizce hatalar yapar
Sabırsızdır, sırasını beklemekte gucluk gecer
Kendisiyle konuşulduğunda sanki dinlemiyormuş izlemini verir
Sakin ve gurultusuz bicimde oynamakta zorluk ceker
Verilen yonerge ve odevleri yapmakta zorlanır, bu işi tamamlamadan diğerine gecer
Cok konuşur, sık sık başkalarının sozunu keser ve lafa girer
Cabuk unutur, sık eşya kaybeder
Coğu zaman sonuclarını duşunmeden tehlikeli işlere gir
