Dolgular Tedavisi Hakkında Malumatlar
Çeşitli travmalar sonucu yahut bakterilerin faaliyetleri sonucu (çürük) diş in sert dokularında kayıplar meydana geldiğinde, biyolojik entegrasyonlu materyallerle sıhhat, estetik ve fonksiyon olarak diş in geri kazanılmasıdır.
Diş çürükleri diş tabibinin sıklıkla karşılaştığı marazlardan birisidir. Hastalar çoğunlukla diş lerde doku kaybı gözle görülür hale gelene kadar farkedemezler. Diş tabiplerinin bile çetin farkedeceği bölgelerde çürükler meydana gelebilir, bu nedenle 6 ayda 1 ağız içi muayene çürüklerin erken teşhisi için koşuldur. Böylelikle diş lerde ziyade harabiyet olmadan tedavi yapılabilir.
Çürüklerin nedenleri:
Ağızda bulunan şekerli ve unlu yiyeceklerin ağızda kalan artıklarından bakterilerin de yardımıyla asit oluşabilmektedir. Bu asitler, dişlerin mineral dokusunu çözerek diş in minesinin bozulmasına ve sonuçta da diş çürüğünün başlamasına neden olmaktadırlar.
Beslenmelerinde karbonhidratlı ve şekerli yiyeceklerin orantısı çok yüksek olanlar, daha çokça çürük tehlikesi altındadırlar.
Bakteri plağı tarafından oluşturulan asite karşı tükürük doğal bir savunma mekanizması oluştursa da tek başına çürüğü önleyemez. Tükürük akışını ve ölçüsünü azaltan marazlar ya da ilaçlar da çürük oluşumunu hızlandırmaktadırlar. Bu nedenle de diş doktorları tükürük akışını arttırdığı için şekersiz sakızları sıklıkla önerirler.
Çürüklerin erken evrede belirtileri:
- Soğuk / sıcak hassasiyetler
- Şekerli besinlerde ölçüsüz hassaslık
- Yemek sırasında diş arasına besin birikmesi ve buna bağlı beğenilmeyen koku
- Yemek sırasında diş arasına besin sıkışmasına bağlı basınç ağrısı
Çürüklerin geç evrede belirtileri (erken evredekilere ilaveten):
- Haddinden fazla harabiyet sonrası diş lerde kırılmalar
- Soğuk / sıcak hassasiyetlerin 5 dakikadan ziyade sürmesi
- Gece baş gösteren diş ağrıları
- Dişe yakın nahiyelerde ağız içi / dışı şişlik
Özetle ısı farkları, azık birikintileri, şekerlerdeki küçük hassasiyetler yalın ve orta uzunluk diş çürüklerini söz ederken, şiddetli hassasiyetler, gece ağrısı ve yüzün şişmesi şiddetli çürükleri ya da diş in çok ağır bir illetini söz eder.
Geç evredeki diş lerin iç dokuları yani damar / sonları de (pulpa) enfekte olduğu için, kanal tedavisi ve yardımcı tedavilerle (apikal rezeksiyon vs.) diş kurtarılabilirse üzerine dolgu yapılabilir.
Dolgu Nasıl Yapılır?
Günümüzde kullanılan dolgu unsurlarının birçok yalnızca diş e tutunur, yapışmaz. Bu nedenle diş tabipleri dolgu yaparken kimi tutucu tedbirler alırlar. Bu tedbirler şahsi tutucu oyukların hazırlanmasıyla mümkün olur. Dolgu yaparken ana kural olarak güzel bir kavite (oyuk) hazırlanır ve diş e yapılacak dolguyla çürükten evvelki doğal biçimi tekrar verilmeye çalışılır.
Bazen diş lerde doku kayıpları o kadar çok olur ki, çürük temizlendikten sonra diş in iç dokularıyla (pulpa) dış ortam arasında çok az bir uzaklık kalır. Bu durumlarda pulpanın acilen üzerindeki sert dokunun (dentin) doğal yollarla kalınlaşmasını kolaylaştırmak için hususî bir kalsiyum gereci sürülür; bu sürece kuafaj denir.
Dolgu Hususları
Dolgu unsurunu seçerken diş doktorları hususun art diş lerde çiğneme basıncına dayanabilmesini; ön diş lerde mümkün olduğunca fark edilmemesini; diş e ve dişözüne zarar vermemesini göz önüne alırlar.
1. Amalgam Dolgular (Metal / Gümüş Dolgular)
Çok dayanıklı ve ekonomik bir dolgu hususudur, gelgelelim görünümü estetik değildir. İçinde % 45 gümüş, % 30 kalay, % 24 bakır ve az ölçüde çinkodan oluşan tozun civa ile karıştırılmasıyla hazırlanır. Karışım diş tabibi tarafından hazırlanan oyuğa yerleştirilir, şekillendirilir ve dolgu birkaç saatte sertleşir.
Amalgam dolgular sertleşme sırasında genleşerek diş e daha sıkı tutunurlar, bu nedenle diş in dolgu kenarlarından tekrar çürüme mümkünlüğü kompozitlere nazaran daha zordur.
Bilhassa azı diş leri için günümüzde kullanılan en güzel dolgu unsurudur. 150 yıldan beri geliştirilerek kullanılmakta olan amalgam dolgular, çok sayıda diş in korunarak ağızda kalmasına hizmet etmiştir.
Amalgamdaki civa zararlı mıdır?
Amalgam dolgudaki civa zehirli değildir. Civa vesair metallerle birleştiğinde kimyasal yapısı değişir ve zararsız hale makbul. Çiğneme ve öğütme sonucunda ağızda açığa çıkan civa ölçüsü su, hava ve yiyeceklerde alınan ölçüden çok daha küçüktür. Deniz dibi canlılarında da (midye, barbun vs.) yüksek orantıda ağır metaller (civa vb.) bulunur.
Diş doktorları amalgamı niye tercih ederler?
Amalgam hala en zararsız, en uzun ömürlü ve en ucuz dolgu hususudur. Yılda, bir milyardan çokça amalgam dolgu yapıldığı hesaplanmıştır. Öbür dolgu unsurlarına orantıyla çok daha kısa vakitte ve kolay uygulanabilirler. Porselen, altın ve beyaz dolgular üzere dolgu gereçleri hem daha pahalıdırlar hem de daha çok devir ve dikkat isterler. Ayrıyeten altının dışındakiler amalgam kadar uzun ömürlü değildir.
Amalgam lakin civaya alerjisi kesin olarak tespit edilenlerde kullanılmamalıdır ki, bu da yüzde birden çok daha düşük bir olasılıktır. Gerekmediğinde amalgam dolgular sökülmemelidir. Zira hem gereksiz masraf getirmekte hem de diş e zarar verme mümkünlüğünü arttırmaktadır.
Amalgam restorasyon sonrası hastaya ihtarlar
- En az 2 saat birşey yememek gerekir
- Birinci 12 saat soğuk sıcak tüketimlerden kaçınılmalıdır
- 24 saat geçtikten sonra yüzeyini parlatma / pürüzsüz hale getirme (polisaj) süreci yapılmalıdır. Böylelikle hem kaygan yüzey elde edilerek yiyeceklerin tutunması engellenir hem de oksitlenmesi önlenir
- Amalgam dolgulardan sonra kısa müddetli bir sıcak-soğuk hassaslığı olabilmekte ve bu devranla kaybolmaktadır
- Nadir olsa da kimi insanlarda ağızda çeşitli metaller bulunduğunda (protez) ya da çatal üzere gayrı bir metal girdiğinde elektriklenmeden doğan hassasiyetler olabilmektedir.Geçmeyen duyarlılıklarda hassaslığın sırf bu sebepten olduğuna emin olduktan sonra restorasyonu metal olmayan bir restoratif husus ile değiştirmek tahlil olabilir
2. Kompozit Dolgular (Reçine / Beyaz Dolgular)
Teknoloji ile geliştirilmiş reçineden oluşan estetik dolgu unsurlarıdır, ama amalgam kadar dirençli değillerdir. En çok ön diş lerde kullanılırlar.
Kompozit dolgular, hazırlanmış kavitelere tabaka tabaka yerleştirilir ve her tabaka kişisel bir ışık ile sertleştirilir (bu yüzden halk arasında ışınlı dolgu da denir). Bu süreç bitince kompozit dolgular diş e nazaran şekillendirilir ve düzeltilir. Bütün bu süreçler amalgam dolgu sürecinden daha uzun sürer.
Kompozitler ışıkla sertleştirildiği esnada mikro seviyede büzülme yaşar. Gözle görülemeyecek radde küçük olsa da büzülme yerlerinden diş in tekrar çürümesi mümkündür. Bu yüzden kompozit dolgunun arilik sırasında ulaşılabilir yüzeylere yapılması tercih nedenidir.
Diş doktorları kompoziti niye tercih ederler?
Bu dolguların en büyük avantajları estetik olmalarıdır. Ayrıyeten bu dolgular diş lere güzelce bağlandığı için diş dokularını destekleyerek kırılmaları ve sıcaklık geçmesini pürüzler ve diş ten daha az kesim yapılmasına imkan verir.
Kompozitler, sırf çürükleri restore etmek için değil, diş lerin rengini ve biçimini değiştirerek kozmetik tesirleri için de (laminate uygulama) kullanılabilmektedirler.
En değerli dezavantajı süreç sonrası hassaslıkların olmasıdır.
Kompozit restorasyonlar sonrası hastalara ikazlar
- Süreç sonrası yeme / içme bağımsızdır
- Birinci devranlar hassasiyetler olabilir
- Polisaj süreci birebir seansta yapılabilir. Fakat çok büyük restorasyonlarda ya da birçok diş için yapılan seri restorasyonlarda hasta bir sefer daha denetime çağırılabilir, varsa gerekli düzeltmeleri yapılır, böylelikle hem estetik hem fonksiyon açısından çok daha yeterli sonuç alınır
- Dolguların renkleri, kahve, çay üzere boyayıcı yiyeceklerle de hafifçe değişebilir, birden fazla yalnızca polisajla giderilebilir
- Ön diş lerde kesici kenarlar restore edildiyse, ısırmada dikkatli olunması restorasyonların ömrünü uzatır
3. İnlay dolgular
İnlayler döküm dolgulardır. Dolgu için şekillendirilmiş oyuğun (kavite) ölçüsü alındıktan sonra, laboratuvarda metal, altın, porselen yahut kompozitten hazırlanır ve diş e yapıştırılır. Hususî teknik ve çok hassas çalışma gerektirir.
Dolgular diş in sıhhatini, fonksiyonunu ve estetiğini geri kazandırmanın en ucuz ve en kestirme yoludur. Erken teşhis ve tedaviler için kesinlikle 6 ayda 1 diş tabibine muayene olmak gerekir.
Çeşitli travmalar sonucu yahut bakterilerin faaliyetleri sonucu (çürük) diş in sert dokularında kayıplar meydana geldiğinde, biyolojik entegrasyonlu materyallerle sıhhat, estetik ve fonksiyon olarak diş in geri kazanılmasıdır.
Diş çürükleri diş tabibinin sıklıkla karşılaştığı marazlardan birisidir. Hastalar çoğunlukla diş lerde doku kaybı gözle görülür hale gelene kadar farkedemezler. Diş tabiplerinin bile çetin farkedeceği bölgelerde çürükler meydana gelebilir, bu nedenle 6 ayda 1 ağız içi muayene çürüklerin erken teşhisi için koşuldur. Böylelikle diş lerde ziyade harabiyet olmadan tedavi yapılabilir.
Çürüklerin nedenleri:
Ağızda bulunan şekerli ve unlu yiyeceklerin ağızda kalan artıklarından bakterilerin de yardımıyla asit oluşabilmektedir. Bu asitler, dişlerin mineral dokusunu çözerek diş in minesinin bozulmasına ve sonuçta da diş çürüğünün başlamasına neden olmaktadırlar.
Beslenmelerinde karbonhidratlı ve şekerli yiyeceklerin orantısı çok yüksek olanlar, daha çokça çürük tehlikesi altındadırlar.
Bakteri plağı tarafından oluşturulan asite karşı tükürük doğal bir savunma mekanizması oluştursa da tek başına çürüğü önleyemez. Tükürük akışını ve ölçüsünü azaltan marazlar ya da ilaçlar da çürük oluşumunu hızlandırmaktadırlar. Bu nedenle de diş doktorları tükürük akışını arttırdığı için şekersiz sakızları sıklıkla önerirler.
Çürüklerin erken evrede belirtileri:
- Soğuk / sıcak hassasiyetler
- Şekerli besinlerde ölçüsüz hassaslık
- Yemek sırasında diş arasına besin birikmesi ve buna bağlı beğenilmeyen koku
- Yemek sırasında diş arasına besin sıkışmasına bağlı basınç ağrısı
Çürüklerin geç evrede belirtileri (erken evredekilere ilaveten):
- Haddinden fazla harabiyet sonrası diş lerde kırılmalar
- Soğuk / sıcak hassasiyetlerin 5 dakikadan ziyade sürmesi
- Gece baş gösteren diş ağrıları
- Dişe yakın nahiyelerde ağız içi / dışı şişlik
Özetle ısı farkları, azık birikintileri, şekerlerdeki küçük hassasiyetler yalın ve orta uzunluk diş çürüklerini söz ederken, şiddetli hassasiyetler, gece ağrısı ve yüzün şişmesi şiddetli çürükleri ya da diş in çok ağır bir illetini söz eder.
Geç evredeki diş lerin iç dokuları yani damar / sonları de (pulpa) enfekte olduğu için, kanal tedavisi ve yardımcı tedavilerle (apikal rezeksiyon vs.) diş kurtarılabilirse üzerine dolgu yapılabilir.
Dolgu Nasıl Yapılır?
Günümüzde kullanılan dolgu unsurlarının birçok yalnızca diş e tutunur, yapışmaz. Bu nedenle diş tabipleri dolgu yaparken kimi tutucu tedbirler alırlar. Bu tedbirler şahsi tutucu oyukların hazırlanmasıyla mümkün olur. Dolgu yaparken ana kural olarak güzel bir kavite (oyuk) hazırlanır ve diş e yapılacak dolguyla çürükten evvelki doğal biçimi tekrar verilmeye çalışılır.
Bazen diş lerde doku kayıpları o kadar çok olur ki, çürük temizlendikten sonra diş in iç dokularıyla (pulpa) dış ortam arasında çok az bir uzaklık kalır. Bu durumlarda pulpanın acilen üzerindeki sert dokunun (dentin) doğal yollarla kalınlaşmasını kolaylaştırmak için hususî bir kalsiyum gereci sürülür; bu sürece kuafaj denir.
Dolgu Hususları
Dolgu unsurunu seçerken diş doktorları hususun art diş lerde çiğneme basıncına dayanabilmesini; ön diş lerde mümkün olduğunca fark edilmemesini; diş e ve dişözüne zarar vermemesini göz önüne alırlar.
1. Amalgam Dolgular (Metal / Gümüş Dolgular)
Çok dayanıklı ve ekonomik bir dolgu hususudur, gelgelelim görünümü estetik değildir. İçinde % 45 gümüş, % 30 kalay, % 24 bakır ve az ölçüde çinkodan oluşan tozun civa ile karıştırılmasıyla hazırlanır. Karışım diş tabibi tarafından hazırlanan oyuğa yerleştirilir, şekillendirilir ve dolgu birkaç saatte sertleşir.
Amalgam dolgular sertleşme sırasında genleşerek diş e daha sıkı tutunurlar, bu nedenle diş in dolgu kenarlarından tekrar çürüme mümkünlüğü kompozitlere nazaran daha zordur.
Bilhassa azı diş leri için günümüzde kullanılan en güzel dolgu unsurudur. 150 yıldan beri geliştirilerek kullanılmakta olan amalgam dolgular, çok sayıda diş in korunarak ağızda kalmasına hizmet etmiştir.
Amalgamdaki civa zararlı mıdır?
Amalgam dolgudaki civa zehirli değildir. Civa vesair metallerle birleştiğinde kimyasal yapısı değişir ve zararsız hale makbul. Çiğneme ve öğütme sonucunda ağızda açığa çıkan civa ölçüsü su, hava ve yiyeceklerde alınan ölçüden çok daha küçüktür. Deniz dibi canlılarında da (midye, barbun vs.) yüksek orantıda ağır metaller (civa vb.) bulunur.
Diş doktorları amalgamı niye tercih ederler?
Amalgam hala en zararsız, en uzun ömürlü ve en ucuz dolgu hususudur. Yılda, bir milyardan çokça amalgam dolgu yapıldığı hesaplanmıştır. Öbür dolgu unsurlarına orantıyla çok daha kısa vakitte ve kolay uygulanabilirler. Porselen, altın ve beyaz dolgular üzere dolgu gereçleri hem daha pahalıdırlar hem de daha çok devir ve dikkat isterler. Ayrıyeten altının dışındakiler amalgam kadar uzun ömürlü değildir.
Amalgam lakin civaya alerjisi kesin olarak tespit edilenlerde kullanılmamalıdır ki, bu da yüzde birden çok daha düşük bir olasılıktır. Gerekmediğinde amalgam dolgular sökülmemelidir. Zira hem gereksiz masraf getirmekte hem de diş e zarar verme mümkünlüğünü arttırmaktadır.
Amalgam restorasyon sonrası hastaya ihtarlar
- En az 2 saat birşey yememek gerekir
- Birinci 12 saat soğuk sıcak tüketimlerden kaçınılmalıdır
- 24 saat geçtikten sonra yüzeyini parlatma / pürüzsüz hale getirme (polisaj) süreci yapılmalıdır. Böylelikle hem kaygan yüzey elde edilerek yiyeceklerin tutunması engellenir hem de oksitlenmesi önlenir
- Amalgam dolgulardan sonra kısa müddetli bir sıcak-soğuk hassaslığı olabilmekte ve bu devranla kaybolmaktadır
- Nadir olsa da kimi insanlarda ağızda çeşitli metaller bulunduğunda (protez) ya da çatal üzere gayrı bir metal girdiğinde elektriklenmeden doğan hassasiyetler olabilmektedir.Geçmeyen duyarlılıklarda hassaslığın sırf bu sebepten olduğuna emin olduktan sonra restorasyonu metal olmayan bir restoratif husus ile değiştirmek tahlil olabilir
2. Kompozit Dolgular (Reçine / Beyaz Dolgular)
Teknoloji ile geliştirilmiş reçineden oluşan estetik dolgu unsurlarıdır, ama amalgam kadar dirençli değillerdir. En çok ön diş lerde kullanılırlar.
Kompozit dolgular, hazırlanmış kavitelere tabaka tabaka yerleştirilir ve her tabaka kişisel bir ışık ile sertleştirilir (bu yüzden halk arasında ışınlı dolgu da denir). Bu süreç bitince kompozit dolgular diş e nazaran şekillendirilir ve düzeltilir. Bütün bu süreçler amalgam dolgu sürecinden daha uzun sürer.
Kompozitler ışıkla sertleştirildiği esnada mikro seviyede büzülme yaşar. Gözle görülemeyecek radde küçük olsa da büzülme yerlerinden diş in tekrar çürümesi mümkündür. Bu yüzden kompozit dolgunun arilik sırasında ulaşılabilir yüzeylere yapılması tercih nedenidir.
Diş doktorları kompoziti niye tercih ederler?
Bu dolguların en büyük avantajları estetik olmalarıdır. Ayrıyeten bu dolgular diş lere güzelce bağlandığı için diş dokularını destekleyerek kırılmaları ve sıcaklık geçmesini pürüzler ve diş ten daha az kesim yapılmasına imkan verir.
Kompozitler, sırf çürükleri restore etmek için değil, diş lerin rengini ve biçimini değiştirerek kozmetik tesirleri için de (laminate uygulama) kullanılabilmektedirler.
En değerli dezavantajı süreç sonrası hassaslıkların olmasıdır.
Kompozit restorasyonlar sonrası hastalara ikazlar
- Süreç sonrası yeme / içme bağımsızdır
- Birinci devranlar hassasiyetler olabilir
- Polisaj süreci birebir seansta yapılabilir. Fakat çok büyük restorasyonlarda ya da birçok diş için yapılan seri restorasyonlarda hasta bir sefer daha denetime çağırılabilir, varsa gerekli düzeltmeleri yapılır, böylelikle hem estetik hem fonksiyon açısından çok daha yeterli sonuç alınır
- Dolguların renkleri, kahve, çay üzere boyayıcı yiyeceklerle de hafifçe değişebilir, birden fazla yalnızca polisajla giderilebilir
- Ön diş lerde kesici kenarlar restore edildiyse, ısırmada dikkatli olunması restorasyonların ömrünü uzatır
3. İnlay dolgular
İnlayler döküm dolgulardır. Dolgu için şekillendirilmiş oyuğun (kavite) ölçüsü alındıktan sonra, laboratuvarda metal, altın, porselen yahut kompozitten hazırlanır ve diş e yapıştırılır. Hususî teknik ve çok hassas çalışma gerektirir.
Dolgular diş in sıhhatini, fonksiyonunu ve estetiğini geri kazandırmanın en ucuz ve en kestirme yoludur. Erken teşhis ve tedaviler için kesinlikle 6 ayda 1 diş tabibine muayene olmak gerekir.
