Bruksizm (Diş Gıcırdatma), genellikle uyku sırasında dişleri bilinçdışı bir şekilde sıkarak yapılan bir eylemdir. Bu normal olmayan bir durumdur ve oldukça rahatsız edici bir ses ortaya çıkar. Genellikle bu alışkanlık kişi tarafından pek farkedilmez. Ülkemizde görülme sıklığının yüzde 20'lere kadar ulaşmaktadır. Bruksizm ile ilgili araştırmalar diş gıcırdatmanın sebebini merkezi sinir sistemi rahatsızlığından ileri geldiğini gösterirken, bazı araştırmalar ise diş gıcırdatmanın sebebini aşırı duygusal hassasiyet, sinir, stres, kuruntu, dengesiz beslenme, hareketsizlik ve her şeyi kontrol altında tutma hissinin gece dışa vurumu olarak tanımlamaktadırlar. 'Bruksizm', en sık görülen uyku bozukluklarından, uykuda konuşma ve horlamadan sonra 3. sırada karşımıza çıkmaktadır. Bruksizmi olan kişilerin yüzde 5 ile 10 arası bir kısmı dişlerine uyguladıkları kuvvet sonucu dolguların ve dişlerin kırılması gibi zararlara yol açabilmekte, bir kısmı da çene eklemi disfonksiyonlarından şikayetçi olmakta ve sabahları sebepsiz başağrısı ve kas ağrıları çekmektedirler.
Diş gıcırdatma nedenleri hakkında çeşitli görüşler vardır. Ancak herkes stresin bruksizmin nedenleri arasında en önemli faktör olduğu konusunda fikir birliği içerisindedir. Stres, bruksizmin hem oluş nedeni hem de olayın şiddetini artıran en önemli faktör olarak belirlenmiştir. Aşırı sinirli, hassas, titiz bir yapıya sahip olmak ve malokluzyon yani dişlerin diziliş ve sıralanışındaki bozukluklar bruksizmin diğer oluş sebeplerindendir.
Yetersiz beslenme, barsak parazitleri, alerji ve endokrin bozuklukluları da diş gıcırdatmaya sebep olabilir. Eğer barsaklar dolu ise, gerginleşen barsak duvarından kalkan uyarılar beyinde sindirim kanalının faaliyetini başlatır. Barsak kasılması artar, sindirim enzimleri salgılanır, mide asidi artar, tükürük akışı artar, çiğneme kasları kasılır veya daha kolay kasılır hale gelir. Bunun sonucunda diş gıcırdatma olabilir.
Diş gıcırdatma yalnızca yetişkinlerde görülmez
Diş gıcırdatma problemi yalnızca yetişkinlerde görülen bir sorun değildir. Çocuklar da yetişkinler gibi çoğunlukla uyanık oldukları saatlerde değil, uyku esnasında dişlerini gıcırdatırlar. Dişlerini gıcırdatan çocukların bunu en sık yaptıkları dönemler, bebeklik dişlerinin ve kalıcı dişlerinin çıktığı dönemdir. Bu iki dönem tamamen geçtiğinde, çocuklar diş gıcırdatma alışkanlıklarını bırakma eğilimine girerler. Sinüzit sebebiyle burun akıntısı olan bir hastanın nazofarenks ve orofarenksine sürekli olarak uyarı geliyor demektir. Bu durumda da çocuk diş gıcırdatabilir.
Çocuklarda ayrıca diş sürmesi de diş gıcırdatma sebebi olabilir. Sürme sırasında dişetinde bir baskı oluşur ve bazı biyo-kimyasal ajanlar bu sırada salgılanır. Bunun sonucunda bu maddeler çevre dokulardaki sinirleri uyararak çiğneme kaslarını uyarır ve istemsiz çene kasılmaları yani diş gıcırdatmaları oluşabilir. Bu diş gıcırdatmaların sonucu özellikle süt köpek dişleri ve kesici dişlerde hafif aşınmaların görülebilir. Eğer erken yaşlarda koruyucu tedaviler yapılmaz ise; henüz büyüme-gelişmesi devam eden çocuklarda hem dişlerde hem de çene ekleminde kalıcı hasarlar oluşabilir.
Bruksizminizin olup olmadığını anlamak için size birkaç soru soruyoruz:
Dişlerinizi uyurken gıcırdattığınızı eşiniz ya da ailenizden birisi size söyledi mi?
Boyun ve omuz kısımlarınızda ağrılarınız oluyor mu?
Eklemlerinizden ‘klik’ sesi geliyor mu?
Sabahları uyandığınızda çene ekleminiz, yüz kaslarınız ve kulaklarınızda bir yorgunluk ya da ağrı oluyor mu?
Dişleriniz hassas mı?
Çene haraketlerinde kısıtlılık var mı?
Ağzınızı rahat açamıyorsanız, açtığınızda ağrı varsa ve gün içinde de ağrı devam ediyor mu?
Diş gıcırdatma tedavi edilebilir bir hastalıktır. Tedavinin amacı dişlerde çene ekleminde oluşabilecek kalıcı zararları önlemek ve ağrıyı ortadan kaldırmaktır. Öncelikle oluşumunda büyük bir etken olan stresten kurtulmak gerekmektedir. İkinci olarak da dişler koruma altına alınmalıdır. Korunmak için kişiden kişiye değişen silikon plaklar kullanılmaktadır. Diş hekimi tarafından uygulanan, uyku sırasında dişlerin birbirleri ile temasını engellemek amacı ile alt ve üst çene dişlerinin arasına yerleştirilerek kullanılan "gece koruyucuları", diş gıcırdatması semptomatik tedavisinde kullanılan en önemli araçtır. Tedavi daha çok akut problemleri çözmeye yönelik olarak uygulanır ve bir diş hekimi ve fizyoterapistin birlikte çalışmasını gerektirebilir. Kasların gevşemesine yönelik tedaviler uygulanabileceği gibi diş problemlerinin hallolması da sorunu çözebilmektedir.Bazen bunlar yeterli olmamakta stres için tavsiyeler ya da bruksizm için ilaç enjeksiyonu uygulanabilmektedir.
Bu nedenle hastalığın sergilediği tabloya göre gece koruyucularının yanında bazı ek tedavilerinde uygulanması gerekmektedir:
Stres terapisi,
Rahat uyumayı sağlayıcı önlemler,
Kas gevşetici ilaç uygulaması,
Hatalı yapılmış diş dolgusu ve kaplamaların yenilenmesi,
Eksik olan dişlerin yerine koyulabilmesi için protez uygulamaları.
Tedavi edilmediği taktirde ne tür sorunlara yol açar?
Bruksizm’de dişleriniz üzerindeki basınç, normal çiğneme sırasındaki basınçtan çok daha büyüktür. Bu nedenle dişlerin etrafındaki kemiklerde hasara, çene ekleminin hasarlanmasına, dişlerde gevşemeye, düzleşmiş veya aşınmış alt dişlere sebep olabilir. Ayrıca diş gıcırdatmanın ilerlemesi durumunda ağzı açamama, çene kitlenmesi gibi rahatsızlıklar da yaşanabilmektedir.
Diş gıcırdatma nedenleri hakkında çeşitli görüşler vardır. Ancak herkes stresin bruksizmin nedenleri arasında en önemli faktör olduğu konusunda fikir birliği içerisindedir. Stres, bruksizmin hem oluş nedeni hem de olayın şiddetini artıran en önemli faktör olarak belirlenmiştir. Aşırı sinirli, hassas, titiz bir yapıya sahip olmak ve malokluzyon yani dişlerin diziliş ve sıralanışındaki bozukluklar bruksizmin diğer oluş sebeplerindendir.
Yetersiz beslenme, barsak parazitleri, alerji ve endokrin bozuklukluları da diş gıcırdatmaya sebep olabilir. Eğer barsaklar dolu ise, gerginleşen barsak duvarından kalkan uyarılar beyinde sindirim kanalının faaliyetini başlatır. Barsak kasılması artar, sindirim enzimleri salgılanır, mide asidi artar, tükürük akışı artar, çiğneme kasları kasılır veya daha kolay kasılır hale gelir. Bunun sonucunda diş gıcırdatma olabilir.
Diş gıcırdatma yalnızca yetişkinlerde görülmez
Diş gıcırdatma problemi yalnızca yetişkinlerde görülen bir sorun değildir. Çocuklar da yetişkinler gibi çoğunlukla uyanık oldukları saatlerde değil, uyku esnasında dişlerini gıcırdatırlar. Dişlerini gıcırdatan çocukların bunu en sık yaptıkları dönemler, bebeklik dişlerinin ve kalıcı dişlerinin çıktığı dönemdir. Bu iki dönem tamamen geçtiğinde, çocuklar diş gıcırdatma alışkanlıklarını bırakma eğilimine girerler. Sinüzit sebebiyle burun akıntısı olan bir hastanın nazofarenks ve orofarenksine sürekli olarak uyarı geliyor demektir. Bu durumda da çocuk diş gıcırdatabilir.
Çocuklarda ayrıca diş sürmesi de diş gıcırdatma sebebi olabilir. Sürme sırasında dişetinde bir baskı oluşur ve bazı biyo-kimyasal ajanlar bu sırada salgılanır. Bunun sonucunda bu maddeler çevre dokulardaki sinirleri uyararak çiğneme kaslarını uyarır ve istemsiz çene kasılmaları yani diş gıcırdatmaları oluşabilir. Bu diş gıcırdatmaların sonucu özellikle süt köpek dişleri ve kesici dişlerde hafif aşınmaların görülebilir. Eğer erken yaşlarda koruyucu tedaviler yapılmaz ise; henüz büyüme-gelişmesi devam eden çocuklarda hem dişlerde hem de çene ekleminde kalıcı hasarlar oluşabilir.
Bruksizminizin olup olmadığını anlamak için size birkaç soru soruyoruz:
Dişlerinizi uyurken gıcırdattığınızı eşiniz ya da ailenizden birisi size söyledi mi?
Boyun ve omuz kısımlarınızda ağrılarınız oluyor mu?
Eklemlerinizden ‘klik’ sesi geliyor mu?
Sabahları uyandığınızda çene ekleminiz, yüz kaslarınız ve kulaklarınızda bir yorgunluk ya da ağrı oluyor mu?
Dişleriniz hassas mı?
Çene haraketlerinde kısıtlılık var mı?
Ağzınızı rahat açamıyorsanız, açtığınızda ağrı varsa ve gün içinde de ağrı devam ediyor mu?
Diş gıcırdatma tedavi edilebilir bir hastalıktır. Tedavinin amacı dişlerde çene ekleminde oluşabilecek kalıcı zararları önlemek ve ağrıyı ortadan kaldırmaktır. Öncelikle oluşumunda büyük bir etken olan stresten kurtulmak gerekmektedir. İkinci olarak da dişler koruma altına alınmalıdır. Korunmak için kişiden kişiye değişen silikon plaklar kullanılmaktadır. Diş hekimi tarafından uygulanan, uyku sırasında dişlerin birbirleri ile temasını engellemek amacı ile alt ve üst çene dişlerinin arasına yerleştirilerek kullanılan "gece koruyucuları", diş gıcırdatması semptomatik tedavisinde kullanılan en önemli araçtır. Tedavi daha çok akut problemleri çözmeye yönelik olarak uygulanır ve bir diş hekimi ve fizyoterapistin birlikte çalışmasını gerektirebilir. Kasların gevşemesine yönelik tedaviler uygulanabileceği gibi diş problemlerinin hallolması da sorunu çözebilmektedir.Bazen bunlar yeterli olmamakta stres için tavsiyeler ya da bruksizm için ilaç enjeksiyonu uygulanabilmektedir.
Bu nedenle hastalığın sergilediği tabloya göre gece koruyucularının yanında bazı ek tedavilerinde uygulanması gerekmektedir:
Stres terapisi,
Rahat uyumayı sağlayıcı önlemler,
Kas gevşetici ilaç uygulaması,
Hatalı yapılmış diş dolgusu ve kaplamaların yenilenmesi,
Eksik olan dişlerin yerine koyulabilmesi için protez uygulamaları.
Tedavi edilmediği taktirde ne tür sorunlara yol açar?
Bruksizm’de dişleriniz üzerindeki basınç, normal çiğneme sırasındaki basınçtan çok daha büyüktür. Bu nedenle dişlerin etrafındaki kemiklerde hasara, çene ekleminin hasarlanmasına, dişlerde gevşemeye, düzleşmiş veya aşınmış alt dişlere sebep olabilir. Ayrıca diş gıcırdatmanın ilerlemesi durumunda ağzı açamama, çene kitlenmesi gibi rahatsızlıklar da yaşanabilmektedir.