Dispepsi halk arasında karnın üst kısımında sarih, dolgunluk, sişkinlik, erken doygunluk, hazımsızlık, bulantı velhasıl rahatsızlık hissi formunda tabir edilen bulguların tümünü içeren tıbbi bir tabirdir. Bu belirtiler gerilimli devirlerde artabilir. Dispepsiyle birlikte göğüs alt nahiyesinde bir yanma şikayeti de epeyce sık görülmektedir. Hatun ve erkeklerde her yaş öbeğinde görülebilir.Aşırı alkol tasarrufu, aspirin üzere mideyi tahriş eden ilaçlar, sindirim kanalında ülser üzere bozukluklar ve tasa hali ya da depresyon üzere duygusal problemler riski artıran faktörlerdir.
Dispepsi erişkin nüfus arasında %25 sıklıkla görülür ve doktora müracaatın kıymetli sebeplerinden biridir. Dispeptik yakınmaların çok çeşitli nedenleri vardır. Olguların %50’sinde bu nedenlerin hiçbiri olmadan da dispepsi görülebilir. İşte altta yatan organik bir illete bağlı olmadan hissedilen bu şikayetlerin ortak ismi ‘’fonksiyonel dispepsi yahut non-ülser dispepsidir".
Ülser gibisi dispepsi: Yeterli lokalizasyon gösteren ,sıklıkla açlıkla artan ve azık yahut antasit alımı ile hafifleyen üst batın ağrısı
Dismotilite gibisi dispepsi: Hastanın mide barsak hareketlerinde uyum bozukluğu vardır. Zayıf lokalizasyon gösteren, yemeklerle artan, şişkinlik, erken doyma, bulantı ve kusma ile hissedilebilen rahatsızlık hissi
Reflu gibisi dispepsi: Çok bariz olmayan heartburn (yanma) ve/ yahut regürjitasyon(ağza acı su gelmesi) ile birlikte görülen üst batında rahatsızlık yahut ağrı hissi
Sınıflandırılamayan dispepsi
Ne yazık ki bu subgruplama ile fonksiyonel dispepsi ile organik dispepsi ayırımı emniyetli bir biçimde yapılamamaktadır. Dispepsili hastaların üst GİS değerlendirilmesinde altın standart tanı metodu endoskopidir.
Dispepsi nedenleri:
1- İlaçlar (Aspirin, ağrı kesici ilaçlar, antibiyotikler, teofilin, digital, demir içeren ilaçlar, anti-aritmik özelliği olan birtakım kalp ilaçları- kinidin gibi-, birtakım tansiyon düşürücü ilaçlar, veladet denetim ilaçları)
2- Alkol
3- Mide barsak sistemi ile ilgili illetler (Mide-duedenum ülseri, reflü marazı, çeşitli paraziter illetler, mide kanseri, gastroparezi, kronik barsak iskemisi)
4- Safra yolları ve karaciğer ile ilgili illetler (Taşlı keseye bağlı biliyer kolik ağrıları, akut kolesistit, koledok taşı, hepatitler, hepatobiliyer kanserler)
5- Pankreatik illetler (kronik pankreatit, pankreatik kanserler)
6- Sistemik illetler (Diabetes mellitus, tiroid illetleri, kronik renal yetmezlik, iskemik kalp illetleri, karın içi çeşitli kanserler)
7- Hamilelik
8- Nadir görülen gayri kimi marazlar (Ailevi Akdeniz ateşi, porfiriler gibi)
Fonksiyonel dispepsideyukarıda sayılan nedenlerin hiç biri olmamasına karşınolgularda
bulantı, şişkinlik, hazımsızlık, erken doyma üzere şikayetler vardır.
Dispepsi belirtileri nelerdir:
– Mide yanması
– Karın ağrısı
– Şişkinlik
– Geğirme ve gaz
– Bulantı ve kusma
– Ağızda acımsı yahut asitli tat
Nasıl tanı konur?
Dispepsi şikayetleriniz varsa daha önemli bir durumun varlığını ekarte etmek için kesinlikle hekiminize gidin. Zira dispepsi geniş bir kavramdır, altında çeşitli illetler gizlenebilir. Hekiminiz altta yatan diğer marazları araştıracaktır. Bu emelle birçok kan testi yapabilir, görüntüleme tetkikleri isteyebilir. Yemek borusunu, mideyi ve bağırsakları daha düzgün incelemek için endoskopi isteyebilir.
Tedavi:
Dispepsiye neden olan yemekleri saptamak için bir yemek günlüğü tutulması da çok yararlı olacaktır. Bazen kalp bunalımları de dispepsiye benzeyen belirtilere yol açabilir. Bu şikayetler aniden başladıysa ve sizin için olağan dışıysa ve ayrıyeten nefes darlığı, terleme yahut çeneye, uzunluğuna, kola yayılan ağrıyla birlikteyse derhal doktora başvurmak gerekir. Umumide en değerli husus hasta ve doktor bağlantısının uygun olmasıdır. Hastanın inanç duyacağı bir ortam oluşturulmalıdır.
Hastaya inanç vermesi bakımından semptomların patofizyolojisi hakkında malumat verilmelidir. Kronik semptomu olan hastalarda başvurma sebebi, hastanın endişeleri (kanser fobisi vb.) ömür gerilimi (iş, aile, şahsî ilgiler, mektep vb.), diyetteki değişiklikler, kullanılan ilaçlar ve hastanın ruhsal durumu sorgulanmalıdır. Hayat formundaki değişiklikler: Ölçüsüz alkol ve kahve tüketiminden kaçınılmalıdır. Küçük porsiyonlu öğünler postprandiyal semptomları azaltabilir. Hastalara gerilim azaltıcı tedbirler (egzersiz, yemeklerin sistemli olması, uyku nizamı vb.) ve uğraşlar (meditasyon, relakzasyon kürleri vb.) önerilebilir.
– Bir oturuşta çok çokça yemek yemeyin.
– Baharatlı yemeklerden kaçının.
– Turunçgiller ve domates üzere yüksek ölçüde asit içeren azıkları tüketmeyin.
– Sigarayı bırakın.
– Alkollü içeceklerden uzak durun.
– Kafeinli ve gazlı içecekleri tüketmeyin.
-Karnınızı sıkan dar giysilerden kaçının. Bunlar mideye pres yaparak içindekilerin yemek borusuna geçmesine neden olur.
-Yedikten çabucak sonra yatmayın yahut uzanmayın.
-Son yediğiniz yemekle yatma saatiniz arasında 2-3 saat olsun.
-Yatağın baş ucu ayak ucundan en az 15 cm. yüksekte olsun. (Yüksek yastık değil, yatağın başucunu altına kitap üzere bir şeyler koyarak yükseltin yahut hususî reflü yastıkları kullanın) Böylelikle yatarken yediklerinizin yemek borusu noktasına, bağırsaklara sahih akışı sağlanır.
İlaç tedavisi:
Antisekretuar ilaçlar: H2 reseptör antagonistlerinin tasarrufu plasebo ile karşılaştırıldığında lakin %20 orantısında daha çokça yarar sağlamaktadır. Proton pompa inhibitörleri (PPI) ile tedaviye cevap veren hastalarn çoğunlukla reflü tipi dispepsi ve predominant olarak epigastrik ağrı yakınması olanlardır. PPI ile %50 semptomatik düzelme elde edilmektedir. Cevap veren olgular aralıklı olarak, semptomatik devirlerde 2-4 hafta tedavi edilmelidir.
Prokinetik ajanlar: Inançlı olmamaları nedeniyle fonksiyonel dispepside tasarrufu tartışmalı konuma gelmiştir. Sisaprid üretici firma tarafından kalbde QT uzaması ve kardiyak aritmilere neden olabilmesi nedeniyle piyasadan çekilmiştir. Domperidon bir çok devlette kolaylıkla temin edilebilmesine karşın ABD’de kullanılmamaktadır. Bulantı şikayeti sarih olanlarda ve postprandiyal şikayetleri olan hastalarda tercih edilebilir. ABD’de metokolopramide kullanılan tek ajandır. Gelgelelim yüksek MSS yan tesirleri ve ektrapiramidal yan tesirleri nedeniyle kronik tasarrufu önerilmemektedir.
Viseral hassaslığı etkileyen ilaçlar: Fedotozine, somatostatin analogları, trisiklik antidepresanlar
Başka ajanlar: Antispazmodikler(buskopan vb.), antimeteorizan ajanlar(meteospasmly vb.) sucralfate, pankreatik enzim preparatlar(pankreoflat vb.). Bunlar spazm çözücü gaz giderici ilaçlardır.
Antidepresanlar: Bu ajanların tesirleri psikiyatrik tesirlerinden bağımsız olarak uykuyu düzeltmeleri, viseral hassaslığı azaltmaları sonucunda olmaktadır.
İlaç tedavisi, semptomlar hayat stilindeki değişikler düzeltildikten sonra da devam ediyorsa uygulanmalıdır. İlaç kombinasyonları denenebilir. Tedavi intermittant olarak semptomların arttığı periyotlarda uygulanabilir. Refrakter dispepside psikiyatrik destek önerilebilir.
Dispepsi erişkin nüfus arasında %25 sıklıkla görülür ve doktora müracaatın kıymetli sebeplerinden biridir. Dispeptik yakınmaların çok çeşitli nedenleri vardır. Olguların %50’sinde bu nedenlerin hiçbiri olmadan da dispepsi görülebilir. İşte altta yatan organik bir illete bağlı olmadan hissedilen bu şikayetlerin ortak ismi ‘’fonksiyonel dispepsi yahut non-ülser dispepsidir".
Ülser gibisi dispepsi: Yeterli lokalizasyon gösteren ,sıklıkla açlıkla artan ve azık yahut antasit alımı ile hafifleyen üst batın ağrısı
Dismotilite gibisi dispepsi: Hastanın mide barsak hareketlerinde uyum bozukluğu vardır. Zayıf lokalizasyon gösteren, yemeklerle artan, şişkinlik, erken doyma, bulantı ve kusma ile hissedilebilen rahatsızlık hissi
Reflu gibisi dispepsi: Çok bariz olmayan heartburn (yanma) ve/ yahut regürjitasyon(ağza acı su gelmesi) ile birlikte görülen üst batında rahatsızlık yahut ağrı hissi
Sınıflandırılamayan dispepsi
Ne yazık ki bu subgruplama ile fonksiyonel dispepsi ile organik dispepsi ayırımı emniyetli bir biçimde yapılamamaktadır. Dispepsili hastaların üst GİS değerlendirilmesinde altın standart tanı metodu endoskopidir.
Dispepsi nedenleri:
1- İlaçlar (Aspirin, ağrı kesici ilaçlar, antibiyotikler, teofilin, digital, demir içeren ilaçlar, anti-aritmik özelliği olan birtakım kalp ilaçları- kinidin gibi-, birtakım tansiyon düşürücü ilaçlar, veladet denetim ilaçları)
2- Alkol
3- Mide barsak sistemi ile ilgili illetler (Mide-duedenum ülseri, reflü marazı, çeşitli paraziter illetler, mide kanseri, gastroparezi, kronik barsak iskemisi)
4- Safra yolları ve karaciğer ile ilgili illetler (Taşlı keseye bağlı biliyer kolik ağrıları, akut kolesistit, koledok taşı, hepatitler, hepatobiliyer kanserler)
5- Pankreatik illetler (kronik pankreatit, pankreatik kanserler)
6- Sistemik illetler (Diabetes mellitus, tiroid illetleri, kronik renal yetmezlik, iskemik kalp illetleri, karın içi çeşitli kanserler)
7- Hamilelik
8- Nadir görülen gayri kimi marazlar (Ailevi Akdeniz ateşi, porfiriler gibi)
Fonksiyonel dispepsideyukarıda sayılan nedenlerin hiç biri olmamasına karşınolgularda
bulantı, şişkinlik, hazımsızlık, erken doyma üzere şikayetler vardır.
Dispepsi belirtileri nelerdir:
– Mide yanması
– Karın ağrısı
– Şişkinlik
– Geğirme ve gaz
– Bulantı ve kusma
– Ağızda acımsı yahut asitli tat
Nasıl tanı konur?
Dispepsi şikayetleriniz varsa daha önemli bir durumun varlığını ekarte etmek için kesinlikle hekiminize gidin. Zira dispepsi geniş bir kavramdır, altında çeşitli illetler gizlenebilir. Hekiminiz altta yatan diğer marazları araştıracaktır. Bu emelle birçok kan testi yapabilir, görüntüleme tetkikleri isteyebilir. Yemek borusunu, mideyi ve bağırsakları daha düzgün incelemek için endoskopi isteyebilir.
Tedavi:
Dispepsiye neden olan yemekleri saptamak için bir yemek günlüğü tutulması da çok yararlı olacaktır. Bazen kalp bunalımları de dispepsiye benzeyen belirtilere yol açabilir. Bu şikayetler aniden başladıysa ve sizin için olağan dışıysa ve ayrıyeten nefes darlığı, terleme yahut çeneye, uzunluğuna, kola yayılan ağrıyla birlikteyse derhal doktora başvurmak gerekir. Umumide en değerli husus hasta ve doktor bağlantısının uygun olmasıdır. Hastanın inanç duyacağı bir ortam oluşturulmalıdır.
Hastaya inanç vermesi bakımından semptomların patofizyolojisi hakkında malumat verilmelidir. Kronik semptomu olan hastalarda başvurma sebebi, hastanın endişeleri (kanser fobisi vb.) ömür gerilimi (iş, aile, şahsî ilgiler, mektep vb.), diyetteki değişiklikler, kullanılan ilaçlar ve hastanın ruhsal durumu sorgulanmalıdır. Hayat formundaki değişiklikler: Ölçüsüz alkol ve kahve tüketiminden kaçınılmalıdır. Küçük porsiyonlu öğünler postprandiyal semptomları azaltabilir. Hastalara gerilim azaltıcı tedbirler (egzersiz, yemeklerin sistemli olması, uyku nizamı vb.) ve uğraşlar (meditasyon, relakzasyon kürleri vb.) önerilebilir.
– Bir oturuşta çok çokça yemek yemeyin.
– Baharatlı yemeklerden kaçının.
– Turunçgiller ve domates üzere yüksek ölçüde asit içeren azıkları tüketmeyin.
– Sigarayı bırakın.
– Alkollü içeceklerden uzak durun.
– Kafeinli ve gazlı içecekleri tüketmeyin.
-Karnınızı sıkan dar giysilerden kaçının. Bunlar mideye pres yaparak içindekilerin yemek borusuna geçmesine neden olur.
-Yedikten çabucak sonra yatmayın yahut uzanmayın.
-Son yediğiniz yemekle yatma saatiniz arasında 2-3 saat olsun.
-Yatağın baş ucu ayak ucundan en az 15 cm. yüksekte olsun. (Yüksek yastık değil, yatağın başucunu altına kitap üzere bir şeyler koyarak yükseltin yahut hususî reflü yastıkları kullanın) Böylelikle yatarken yediklerinizin yemek borusu noktasına, bağırsaklara sahih akışı sağlanır.
İlaç tedavisi:
Antisekretuar ilaçlar: H2 reseptör antagonistlerinin tasarrufu plasebo ile karşılaştırıldığında lakin %20 orantısında daha çokça yarar sağlamaktadır. Proton pompa inhibitörleri (PPI) ile tedaviye cevap veren hastalarn çoğunlukla reflü tipi dispepsi ve predominant olarak epigastrik ağrı yakınması olanlardır. PPI ile %50 semptomatik düzelme elde edilmektedir. Cevap veren olgular aralıklı olarak, semptomatik devirlerde 2-4 hafta tedavi edilmelidir.
Prokinetik ajanlar: Inançlı olmamaları nedeniyle fonksiyonel dispepside tasarrufu tartışmalı konuma gelmiştir. Sisaprid üretici firma tarafından kalbde QT uzaması ve kardiyak aritmilere neden olabilmesi nedeniyle piyasadan çekilmiştir. Domperidon bir çok devlette kolaylıkla temin edilebilmesine karşın ABD’de kullanılmamaktadır. Bulantı şikayeti sarih olanlarda ve postprandiyal şikayetleri olan hastalarda tercih edilebilir. ABD’de metokolopramide kullanılan tek ajandır. Gelgelelim yüksek MSS yan tesirleri ve ektrapiramidal yan tesirleri nedeniyle kronik tasarrufu önerilmemektedir.
Viseral hassaslığı etkileyen ilaçlar: Fedotozine, somatostatin analogları, trisiklik antidepresanlar
Başka ajanlar: Antispazmodikler(buskopan vb.), antimeteorizan ajanlar(meteospasmly vb.) sucralfate, pankreatik enzim preparatlar(pankreoflat vb.). Bunlar spazm çözücü gaz giderici ilaçlardır.
Antidepresanlar: Bu ajanların tesirleri psikiyatrik tesirlerinden bağımsız olarak uykuyu düzeltmeleri, viseral hassaslığı azaltmaları sonucunda olmaktadır.
İlaç tedavisi, semptomlar hayat stilindeki değişikler düzeltildikten sonra da devam ediyorsa uygulanmalıdır. İlaç kombinasyonları denenebilir. Tedavi intermittant olarak semptomların arttığı periyotlarda uygulanabilir. Refrakter dispepside psikiyatrik destek önerilebilir.