Mesnevi (edebiyat)
Vikipedi ozgur ansiklopedi
Mesnevi ozellikle Arap Fars ve Osmanlı edebiyatında kendi aralarında uyaklı beyitlerden oluşan ve aruz olcusuyle yazılan an edebiyatı şiir bicimidir
Mesnevinin gecmişi
Arapcada muzdevicedenilen mesnevi turu ilk olarak 10 yuzyılda İran edebiyatında ortaya cıkmıştır Turk edebiyatına girişi 11 yuzyılda Yusuf Has Hacipin Kutadgu Bilig adlı yapıtıyla başlar Kutadgu Bilig mesnevi nazım bicimiyle kaleme alınmış hacimli bir siyasetname orneğidirMesnevi kitap olarakta yazılmıştır
Mesnevi turunun temeli Arap ve İran edebiyatlarına dayanır Diğer pek cok edebi turde olduğu gibi mesnevide de Divan şairlerimiz başlangıcta Arap ve İran edebiyatına ait belli başlı mesnevileri tercumeyle işe başlamışlar; ardından da mustakil ve orijinal mesneviler yazmışlardır Ozellikle 17 yuzyıldan sonra artık şairlerimiz yapılarını milli kimliğimizin oluşturduğu mesneviler yazmaya başlamışlardır Bu konuda Muhammed Kuzubaş'ın Mahzeni Esrar ile Nefhatu'l Ezhar Mukayesesi adlı calışması mesnevilerimizin İran ve Arap kulturunden cıkarak yerli kaynaklara yoneldiğini ortaya koyması bakımından dikkat cekicidir
Ozelliği
Her beytinin kendi arasında kafiyelenmesi hem yazma kolaylığı sağlar hem de daha uzun metinlerin bu şekle uygun olarak kaleme alınmasına imkan tanır Diğer nazım şekillerindeki kafiye bulma zorluğu şairleri uzun metinlerde bu şekli kullanmaya teşvik etmiştir Bu nedenle uzun aşk oykulerinde destanlarda mesnevi kullanılmıştır Klasik duzende bir mesnevi; tevhid munacat nat miraciye eserin sunulacağı buyuğe ovgu mesnevinin nicin yazıldığını acıklayan sebebi nazm ve hikayenin anlatımı(ağazı destan) bolumlerinden oluşur
Konuları
Mesnevide konu ne olursa olsun ilk dikkati ceken ozellik olayın bir masal havasında anlatılmasıdır Akıl ve mantık olculerini aşan bir suru olay birbirini izler Olayın gectiği yer ve zaman belirsizdir Konuda birlik sağlanamamıştır Hikayenin bolumleri birbirine eklenmiş ilgisiz parcalar gibi gorunur Cevre tasvirleri gerceğe uygun değildir hikaye kahramanları doğaustu davranışlarda bulunur Hikayelerde cinler periler devler cadılar ejderhalar gibi masal motifleri sık sık işlenir
Divan şiirinde her beytinin dizeleri kendi arasında uyaklı aruzun genellikle kısa kalıplarıyla yazılan nazım bicimine ve bu bicimde yazılmış yapıtlara mesnevi denir Mesneviler konularına gore uce ayrılır: Destansı nitelikteki mesneviler (Firdevsi'nin Şehname'si) ; oğretici nitelikteki mesneviler (Nabi'nin Hayriye'si) ; din ve tasavvufla ilgili mesneviler (Mevlana'nın Mesnevi'si Fuzuli'nin Leyla ile Mecnu'u Şeyh Galip'in Husn'u Aşk'ı) Ayrıca padişahların savaşlarını anlatan manzum yapıtlar (gazavatnameler) kentleri ve kentlerdeki guzelleri anlatan yapıtlar (şehrengizler) bazı yergi turundeki yapıtlar mesnevi nazım bicimiyle yazılmıştır Mesnevi İran edebiyatında ortaya cıkmış (İran edebiyatında Genceli Nizami ve Cami bu turun başlıca adlarıdır) Genceli Nizami'nin beş mesnevisinden oluşan Hamse'si sonradan Divan edebiyatı ozanları tarafından da ornek olarak alınmıştır Turk edebiyatında ilk mesnevi Yusuf Has Hacib'in Kutadgu Bilig adlı yapıtıdır Her beyti kendi icinde uyaklı uzun nazım bicimidir Bir anlamda Divan edebiyatında manzum hikayelerin yazıldığı bir bicim olarak da tanımlayabiliriz Mevlananın unlu tasavvufi mesnevisi 25700 beyitten oluşmuştur Mevlana eserine ayrı bir isim koymamıştır; eser nazım turu olan mesnevi adı ile bilinir
Mesneviler aşk dini ve tasavvufi ahlakioğretici savaş ve kahramanlık bir şehri ve şehrin guzelliklerini anlatma mizah gibi turlu konularda yazılmıştır Divan edebiyatında roman ve hikaye gibi turler olmadığı icin mesneviler bir bakıma bu turlerin yerini tutmuşlardır On bolumden oluşurAynı şair tarafından yazılmış beş mesneviye Hamse adı verilir Hamse sahibi olmak bir itibar kaynağıdır Hamse sahibi olarak tanınmış onemli an şairleri: Ali Şir Nevai Taşlıcalı Yahya Nevizade Ataidir
Vikipedi ozgur ansiklopedi
Mesnevi ozellikle Arap Fars ve Osmanlı edebiyatında kendi aralarında uyaklı beyitlerden oluşan ve aruz olcusuyle yazılan an edebiyatı şiir bicimidir
Mesnevinin gecmişi
Arapcada muzdevicedenilen mesnevi turu ilk olarak 10 yuzyılda İran edebiyatında ortaya cıkmıştır Turk edebiyatına girişi 11 yuzyılda Yusuf Has Hacipin Kutadgu Bilig adlı yapıtıyla başlar Kutadgu Bilig mesnevi nazım bicimiyle kaleme alınmış hacimli bir siyasetname orneğidirMesnevi kitap olarakta yazılmıştır
Mesnevi turunun temeli Arap ve İran edebiyatlarına dayanır Diğer pek cok edebi turde olduğu gibi mesnevide de Divan şairlerimiz başlangıcta Arap ve İran edebiyatına ait belli başlı mesnevileri tercumeyle işe başlamışlar; ardından da mustakil ve orijinal mesneviler yazmışlardır Ozellikle 17 yuzyıldan sonra artık şairlerimiz yapılarını milli kimliğimizin oluşturduğu mesneviler yazmaya başlamışlardır Bu konuda Muhammed Kuzubaş'ın Mahzeni Esrar ile Nefhatu'l Ezhar Mukayesesi adlı calışması mesnevilerimizin İran ve Arap kulturunden cıkarak yerli kaynaklara yoneldiğini ortaya koyması bakımından dikkat cekicidir
Ozelliği
Her beytinin kendi arasında kafiyelenmesi hem yazma kolaylığı sağlar hem de daha uzun metinlerin bu şekle uygun olarak kaleme alınmasına imkan tanır Diğer nazım şekillerindeki kafiye bulma zorluğu şairleri uzun metinlerde bu şekli kullanmaya teşvik etmiştir Bu nedenle uzun aşk oykulerinde destanlarda mesnevi kullanılmıştır Klasik duzende bir mesnevi; tevhid munacat nat miraciye eserin sunulacağı buyuğe ovgu mesnevinin nicin yazıldığını acıklayan sebebi nazm ve hikayenin anlatımı(ağazı destan) bolumlerinden oluşur
Konuları
Mesnevide konu ne olursa olsun ilk dikkati ceken ozellik olayın bir masal havasında anlatılmasıdır Akıl ve mantık olculerini aşan bir suru olay birbirini izler Olayın gectiği yer ve zaman belirsizdir Konuda birlik sağlanamamıştır Hikayenin bolumleri birbirine eklenmiş ilgisiz parcalar gibi gorunur Cevre tasvirleri gerceğe uygun değildir hikaye kahramanları doğaustu davranışlarda bulunur Hikayelerde cinler periler devler cadılar ejderhalar gibi masal motifleri sık sık işlenir
Divan şiirinde her beytinin dizeleri kendi arasında uyaklı aruzun genellikle kısa kalıplarıyla yazılan nazım bicimine ve bu bicimde yazılmış yapıtlara mesnevi denir Mesneviler konularına gore uce ayrılır: Destansı nitelikteki mesneviler (Firdevsi'nin Şehname'si) ; oğretici nitelikteki mesneviler (Nabi'nin Hayriye'si) ; din ve tasavvufla ilgili mesneviler (Mevlana'nın Mesnevi'si Fuzuli'nin Leyla ile Mecnu'u Şeyh Galip'in Husn'u Aşk'ı) Ayrıca padişahların savaşlarını anlatan manzum yapıtlar (gazavatnameler) kentleri ve kentlerdeki guzelleri anlatan yapıtlar (şehrengizler) bazı yergi turundeki yapıtlar mesnevi nazım bicimiyle yazılmıştır Mesnevi İran edebiyatında ortaya cıkmış (İran edebiyatında Genceli Nizami ve Cami bu turun başlıca adlarıdır) Genceli Nizami'nin beş mesnevisinden oluşan Hamse'si sonradan Divan edebiyatı ozanları tarafından da ornek olarak alınmıştır Turk edebiyatında ilk mesnevi Yusuf Has Hacib'in Kutadgu Bilig adlı yapıtıdır Her beyti kendi icinde uyaklı uzun nazım bicimidir Bir anlamda Divan edebiyatında manzum hikayelerin yazıldığı bir bicim olarak da tanımlayabiliriz Mevlananın unlu tasavvufi mesnevisi 25700 beyitten oluşmuştur Mevlana eserine ayrı bir isim koymamıştır; eser nazım turu olan mesnevi adı ile bilinir
Mesneviler aşk dini ve tasavvufi ahlakioğretici savaş ve kahramanlık bir şehri ve şehrin guzelliklerini anlatma mizah gibi turlu konularda yazılmıştır Divan edebiyatında roman ve hikaye gibi turler olmadığı icin mesneviler bir bakıma bu turlerin yerini tutmuşlardır On bolumden oluşurAynı şair tarafından yazılmış beş mesneviye Hamse adı verilir Hamse sahibi olmak bir itibar kaynağıdır Hamse sahibi olarak tanınmış onemli an şairleri: Ali Şir Nevai Taşlıcalı Yahya Nevizade Ataidir
