TEVELLÜT:
Bebek doğduğunda kesinlikle damağı denetim edilmelidir. Emzirilen süt bebeğin burnundangeliyorsa sert yahut yumuşak damakta bir yarık olabilir. Yahut bu durumun daha besbelli olduğu dudak yarığı da bulunabilir bebekte. Ya da benzeri bir sendromla doğmuş olabilir. Bu durumda ortodontistler bu bebeklere birinci müdahale eden şahıslardandır. Çünkü acilen bir beslenme plağı plağı yapılarak damaktaki yarık suni olarak kapatılır ve bebeğin anesteziyi ve ileri cerrahi süreçleri kaldırabileceği bir kilo ve yaşa gelmesi beklenir. Bu cins hastalarda dişlerde kesinlikle düzensizlikler olabileceğinden ve bir seri cerrahi süreç gerekeceğinden kesinlikle denetim altında olmaları gerekir.
0-5 YAŞ:
Bu devirde evlatların ayan aralıklarla süt dişleri sürmeye başlar. Dişler birinci sürdükleri andan itibaren diş fırçalama alışkanlığının edinilmesi gerekir. Biberonla uyumamalarını tercih ediyoruz evlatların. Zira dişlerde kalan süt, dişleri çürütüyor. Natürel ki ziyade şeker de tüketilmemeli. Çürük/tükürük aktivite testleri ile evladın çürüğe olan eğilimi belirlenebilir ve bu bahiste itina arttırılabilir. Zira bu devirde süren dişler en az 6-8 yıl daha ağızda kalarak alttan sürecek olan daimi dişlerin konumunu koruyacaklardır. Erken çürüyüp erken çekilmeleri düzensizliklere neden olacaktır. Kesinlikle diş tabibine her yıl denetime gidilerek süt dişlerinde bir sorun olup olmadığı takip edilmeli.
Geniz eti, bademcik, alerjik rinit üzere kimi sebeplerle evlatlar geceleri ağız açık uyuyabilirler yahut gündüz de ağız açık konumda durabilirler. Bu durumun çok olup olmadığı kulak burun boğazcı tarafından saptanmalıdır. Burun kullanılmaması nedeniyle daima açık duran ağız damak darlığına ve uzun yüze neden olur. Çene yüz gelişiminin %60'a yakını bu periyotta tamamlandığı ve yüz kemiklerimizin de şekillenmesinin kaslarımızın fonksiyonlarından etkilendiği düşünülürse bu devir şekillenmemiz açısından kıymet taşıyor.
En geç 4 yaşına dek süt dişlerinin hepsi sürmüş olmalıdır. (20 adet)Süt dişleri arasında küçük aralıklar olması sıradan, velev istenen bir durumdur. Çünkü alttan gelecek daimi dişler daha geniş ve büyüktür. 5 yaşındaki bir evladı birinci ortodontik muayenesine de götürebilirsiniz. Bu devirde dikkat edilmesi gereken bir husus da artık parmak emme, lisan itme, dudak emme, yalancı emzik üzere alışkanlıkların sürmesinin sıradan olmadığıdır. Öncelikle telkin, olmuyorsa alışkanlık kırıcı bir kadro aygıtlarla bu makûs fonksiyonların önüne geçilmelidir.
6 YAŞ:Bu yaşta birinci daimidişler sürer. Alt orta kesiciler düşerek konumunu mütemadi iki keser diş alır. Altta ve üstte süt dişlerinin en gerisinden da her bir kadranda birer tane olmak üzere yekun 4 adet 6 yaş dişi sürer. Bu azı dişlerin birbirine sahih formda kilitlenmesi çok değerlidir. Erken süt azı çekimi olmuşsa üst altı yaş dişleri öne kayar ve diş arkını şimdiden küçültürler. Diş tabibi bu yaşta bu dişlerin birbiriyle alakasından ileride oluşabilecek bozuklukları iddia edebilir. Görünürdebir sorun yokmuş üzere durduğu için çoğunlukla bu devir ihmal edilir.
Başka yandan 6 yaş dişleri ağızda en uzun kalacak dişler olduklarından çok güzel korunmaları gerekir ekseriyetle süt dişi zannedildikleri için pek önemsenmezler ve birinci çürüyen dişlerimiz olurlar. Çürüğe eğilimli bir ağızda çukur yapısı derin dişler varsa ileriki yaşlarda çürümemeleri için bu derin çukurları kapatan fissür örtücü denen bir unsur uygulanması gerekecektir.
7- YAŞ:Üst orta kesici dişlerin sürmeye başladığı devirdir. Bu dişler sürerken dikkat edilecekler; dişler ısırma durumunda iken üst dişlerin alt çenenin gerisinde kalıp kalmadığı, 1mm den daha aralıklı sürüp sürmediği, alt çenenin çok ilerisinde yahut birbirinin üzerine binecek halde sürüp sürmediğidir. Bazen dişlerin biri önde biri geride sürer. Erken temaslar nedeniyle çenelerin asimetrik bir halde kapatılıp kapatılmadığı denetim edilmelidir. Alt çene açılıp kapanırken bir kayma olmamalıdır. Üst çenenin arkada olduğu ya da alt çenenin ileride olduğu durumlar hele ailesel bir eğilim de varsa kesinlikle en geç bu yaşta tedaviye alınmalıdır.
8 YAŞ: Üst yan kesicilerin sürme vaktidir. Genelikle dikkatli ebeveynler telaşla evlatlarını bu devirde bize getirirler. Zira üst çenede bir darlık kelam konusu ise bu dişler ya sürecek bölge bulamaz ya da darlık ölçüsüne nazaran damak yahut dudak tarafında sıkışmış olarak sürer. Üst çenenin hafifçe genişletilmesi ile mesele külliyen çözülebilir. Alt kesici dişlerde de çapraşıklığın görülür hale geldiği bir devirdir. Alt yan kesiciler sıradan olarak lisan tarafında sürer ve devranla lisan itmesi ile öne hareket eder gelgelelim alt çene darlığı da şiddetli ise bu devir alt çene genişletmesi yapılması açısından kaçırılmaması gereken bir periyottur.zira 9-10 yaşından sonra yapılan alt genişletme kalıcı olmaz.
9-10-11 YAŞ: Bu devir yanak tarafındaki süt dişlerinin değişip konumlarını alttaki daimi dişlere bıraktığı devirdir. Şayet bu yaşlardan evvel erken süt dişi çekimi yapıldı ise komşu dişlerin bu boşluğa hareketiyle alttaki daimi dişin bölgesi işgal edilmiş olur. Bu durumda beklenen diş için yan açmak gerekebilir. Ya da yan kaybı olmamışsa boşluğun kapanmaması için bir nokta tutucu yapmak gerekebilir.
Bu yaşta çokça görülen bir durum keser dişler haddinden fazla fırlak sürmüşlerse evladın düşmesi sonucu kolaylıkla kırılmalarıdır.
11-14 YAŞ: Büyüme atağının gerçekleştiği bu periyot alt çene geçmişte ise ortopedik ilerletme için en münâsib devirdir. Kızlarda daha erken (11-12) başlayan bu periyodun kaçırılmaması gerekir. Alt çenenin bu periyotta öne büyümesi stimüle edilemezse şiddetli gerilikleri ileriki yaşlarda lakin ameliyatla düzeltebiliriz.
Öbür bir kıymetli mevzu da bu periyotta beklenen daimi dişlerle ilgilidir. Diş arkının en gerisinden sürecek olan 12 yaş dişleri ve ağız bucaklarını oluşturan köpek/kanin dişler ile birlikte ağızda yekun 28 diş olmalıdır. Lakin diş eksiklikleri yahut fazlalıkları olabilir. Bu durumda görünür bir sorun oluşacaktır zati. Şayet ağızda yan darlığı varsa köpek dişleri yukardan sürecek va aşağı inemeyeceklerdir. Aşağı inmeyi başarsalar bile ön ortamdaki dişlerin sıkışarak üstüste çıkmasına sebep olacaklardır. İşte en dikkatsiz velinin bile dikkatini çekecek bir imaj oluşmuştur artık ve ortodontik tedavi kaçınılmazdır.
Maatteessüf darlık ve çapraşıklık şiddetli ise çene genişletmesi yerinde olmaz ve sürmüş olan küçükazı dişlerinden birini çekmemiz ve çapraşıklığı bu ortama yaymamız gerekebilir. Sıklıkla yapılan çok büyük bir cürüm bu periyotta yukarda kalmış bu köpek dişlerinin çekilmesidir. Bu dişler ağızdaki kök uzunluğu en uzun ve kuvvetli dişlerdir. Ağız köşelerindeki kemik desteğini de sağladıklarından stratejik kıymetleri bulunmaktadır. Velinin ısrarı ile çekilmeleri son nokta yanlıştır.
Üst çene genişletmesi ve ilerletmesi gerekiyorsa bu devrin kaçırılmamasında yarar var.
14-20 YAŞ: Büyüme suratının giderek azalacağı bir devirdir. Bu periyottaki tedaviler ekseriyetle dişlerin üzerine yapışan tellerle yapılır. Şayet çenelerin konumlarını ilgilendiren bir ameliyat yapılacaksa hastamızın büyümesinin bittiğinden emin olduğumuz bu devrin sonlarını beklemeliyiz.
20 yaş dişleri bu periyotta sürebilir. Günümüzde ekseriyetle gömük kalıyorlar yahut nokta bulamadıkları için sürmeleri sorunlu oluyor. Takip edilmeleri gerekir.
Bu periyodun sonundaki yaşlarda çoklukla artık tedavi talihi olmadığı düşünülür ki çok yanlış bir tasavvurdur. Tedavi her yaşta mümkündür lakin farklı teknikler ve daha düşük kuvvetler kullanılmalıdır.
Bu takvimde bireye mahsus istisnalar olabilir lakin bahsedilenlere dikkat edilirse pek çok sorun büyümeden ve kalıcı hale gelmeden halledilebilecektir.
Bebek doğduğunda kesinlikle damağı denetim edilmelidir. Emzirilen süt bebeğin burnundangeliyorsa sert yahut yumuşak damakta bir yarık olabilir. Yahut bu durumun daha besbelli olduğu dudak yarığı da bulunabilir bebekte. Ya da benzeri bir sendromla doğmuş olabilir. Bu durumda ortodontistler bu bebeklere birinci müdahale eden şahıslardandır. Çünkü acilen bir beslenme plağı plağı yapılarak damaktaki yarık suni olarak kapatılır ve bebeğin anesteziyi ve ileri cerrahi süreçleri kaldırabileceği bir kilo ve yaşa gelmesi beklenir. Bu cins hastalarda dişlerde kesinlikle düzensizlikler olabileceğinden ve bir seri cerrahi süreç gerekeceğinden kesinlikle denetim altında olmaları gerekir.
0-5 YAŞ:
Bu devirde evlatların ayan aralıklarla süt dişleri sürmeye başlar. Dişler birinci sürdükleri andan itibaren diş fırçalama alışkanlığının edinilmesi gerekir. Biberonla uyumamalarını tercih ediyoruz evlatların. Zira dişlerde kalan süt, dişleri çürütüyor. Natürel ki ziyade şeker de tüketilmemeli. Çürük/tükürük aktivite testleri ile evladın çürüğe olan eğilimi belirlenebilir ve bu bahiste itina arttırılabilir. Zira bu devirde süren dişler en az 6-8 yıl daha ağızda kalarak alttan sürecek olan daimi dişlerin konumunu koruyacaklardır. Erken çürüyüp erken çekilmeleri düzensizliklere neden olacaktır. Kesinlikle diş tabibine her yıl denetime gidilerek süt dişlerinde bir sorun olup olmadığı takip edilmeli.
Geniz eti, bademcik, alerjik rinit üzere kimi sebeplerle evlatlar geceleri ağız açık uyuyabilirler yahut gündüz de ağız açık konumda durabilirler. Bu durumun çok olup olmadığı kulak burun boğazcı tarafından saptanmalıdır. Burun kullanılmaması nedeniyle daima açık duran ağız damak darlığına ve uzun yüze neden olur. Çene yüz gelişiminin %60'a yakını bu periyotta tamamlandığı ve yüz kemiklerimizin de şekillenmesinin kaslarımızın fonksiyonlarından etkilendiği düşünülürse bu devir şekillenmemiz açısından kıymet taşıyor.
En geç 4 yaşına dek süt dişlerinin hepsi sürmüş olmalıdır. (20 adet)Süt dişleri arasında küçük aralıklar olması sıradan, velev istenen bir durumdur. Çünkü alttan gelecek daimi dişler daha geniş ve büyüktür. 5 yaşındaki bir evladı birinci ortodontik muayenesine de götürebilirsiniz. Bu devirde dikkat edilmesi gereken bir husus da artık parmak emme, lisan itme, dudak emme, yalancı emzik üzere alışkanlıkların sürmesinin sıradan olmadığıdır. Öncelikle telkin, olmuyorsa alışkanlık kırıcı bir kadro aygıtlarla bu makûs fonksiyonların önüne geçilmelidir.
6 YAŞ:Bu yaşta birinci daimidişler sürer. Alt orta kesiciler düşerek konumunu mütemadi iki keser diş alır. Altta ve üstte süt dişlerinin en gerisinden da her bir kadranda birer tane olmak üzere yekun 4 adet 6 yaş dişi sürer. Bu azı dişlerin birbirine sahih formda kilitlenmesi çok değerlidir. Erken süt azı çekimi olmuşsa üst altı yaş dişleri öne kayar ve diş arkını şimdiden küçültürler. Diş tabibi bu yaşta bu dişlerin birbiriyle alakasından ileride oluşabilecek bozuklukları iddia edebilir. Görünürdebir sorun yokmuş üzere durduğu için çoğunlukla bu devir ihmal edilir.
Başka yandan 6 yaş dişleri ağızda en uzun kalacak dişler olduklarından çok güzel korunmaları gerekir ekseriyetle süt dişi zannedildikleri için pek önemsenmezler ve birinci çürüyen dişlerimiz olurlar. Çürüğe eğilimli bir ağızda çukur yapısı derin dişler varsa ileriki yaşlarda çürümemeleri için bu derin çukurları kapatan fissür örtücü denen bir unsur uygulanması gerekecektir.
7- YAŞ:Üst orta kesici dişlerin sürmeye başladığı devirdir. Bu dişler sürerken dikkat edilecekler; dişler ısırma durumunda iken üst dişlerin alt çenenin gerisinde kalıp kalmadığı, 1mm den daha aralıklı sürüp sürmediği, alt çenenin çok ilerisinde yahut birbirinin üzerine binecek halde sürüp sürmediğidir. Bazen dişlerin biri önde biri geride sürer. Erken temaslar nedeniyle çenelerin asimetrik bir halde kapatılıp kapatılmadığı denetim edilmelidir. Alt çene açılıp kapanırken bir kayma olmamalıdır. Üst çenenin arkada olduğu ya da alt çenenin ileride olduğu durumlar hele ailesel bir eğilim de varsa kesinlikle en geç bu yaşta tedaviye alınmalıdır.
8 YAŞ: Üst yan kesicilerin sürme vaktidir. Genelikle dikkatli ebeveynler telaşla evlatlarını bu devirde bize getirirler. Zira üst çenede bir darlık kelam konusu ise bu dişler ya sürecek bölge bulamaz ya da darlık ölçüsüne nazaran damak yahut dudak tarafında sıkışmış olarak sürer. Üst çenenin hafifçe genişletilmesi ile mesele külliyen çözülebilir. Alt kesici dişlerde de çapraşıklığın görülür hale geldiği bir devirdir. Alt yan kesiciler sıradan olarak lisan tarafında sürer ve devranla lisan itmesi ile öne hareket eder gelgelelim alt çene darlığı da şiddetli ise bu devir alt çene genişletmesi yapılması açısından kaçırılmaması gereken bir periyottur.zira 9-10 yaşından sonra yapılan alt genişletme kalıcı olmaz.
9-10-11 YAŞ: Bu devir yanak tarafındaki süt dişlerinin değişip konumlarını alttaki daimi dişlere bıraktığı devirdir. Şayet bu yaşlardan evvel erken süt dişi çekimi yapıldı ise komşu dişlerin bu boşluğa hareketiyle alttaki daimi dişin bölgesi işgal edilmiş olur. Bu durumda beklenen diş için yan açmak gerekebilir. Ya da yan kaybı olmamışsa boşluğun kapanmaması için bir nokta tutucu yapmak gerekebilir.
Bu yaşta çokça görülen bir durum keser dişler haddinden fazla fırlak sürmüşlerse evladın düşmesi sonucu kolaylıkla kırılmalarıdır.
11-14 YAŞ: Büyüme atağının gerçekleştiği bu periyot alt çene geçmişte ise ortopedik ilerletme için en münâsib devirdir. Kızlarda daha erken (11-12) başlayan bu periyodun kaçırılmaması gerekir. Alt çenenin bu periyotta öne büyümesi stimüle edilemezse şiddetli gerilikleri ileriki yaşlarda lakin ameliyatla düzeltebiliriz.
Öbür bir kıymetli mevzu da bu periyotta beklenen daimi dişlerle ilgilidir. Diş arkının en gerisinden sürecek olan 12 yaş dişleri ve ağız bucaklarını oluşturan köpek/kanin dişler ile birlikte ağızda yekun 28 diş olmalıdır. Lakin diş eksiklikleri yahut fazlalıkları olabilir. Bu durumda görünür bir sorun oluşacaktır zati. Şayet ağızda yan darlığı varsa köpek dişleri yukardan sürecek va aşağı inemeyeceklerdir. Aşağı inmeyi başarsalar bile ön ortamdaki dişlerin sıkışarak üstüste çıkmasına sebep olacaklardır. İşte en dikkatsiz velinin bile dikkatini çekecek bir imaj oluşmuştur artık ve ortodontik tedavi kaçınılmazdır.
Maatteessüf darlık ve çapraşıklık şiddetli ise çene genişletmesi yerinde olmaz ve sürmüş olan küçükazı dişlerinden birini çekmemiz ve çapraşıklığı bu ortama yaymamız gerekebilir. Sıklıkla yapılan çok büyük bir cürüm bu periyotta yukarda kalmış bu köpek dişlerinin çekilmesidir. Bu dişler ağızdaki kök uzunluğu en uzun ve kuvvetli dişlerdir. Ağız köşelerindeki kemik desteğini de sağladıklarından stratejik kıymetleri bulunmaktadır. Velinin ısrarı ile çekilmeleri son nokta yanlıştır.
Üst çene genişletmesi ve ilerletmesi gerekiyorsa bu devrin kaçırılmamasında yarar var.
14-20 YAŞ: Büyüme suratının giderek azalacağı bir devirdir. Bu periyottaki tedaviler ekseriyetle dişlerin üzerine yapışan tellerle yapılır. Şayet çenelerin konumlarını ilgilendiren bir ameliyat yapılacaksa hastamızın büyümesinin bittiğinden emin olduğumuz bu devrin sonlarını beklemeliyiz.
20 yaş dişleri bu periyotta sürebilir. Günümüzde ekseriyetle gömük kalıyorlar yahut nokta bulamadıkları için sürmeleri sorunlu oluyor. Takip edilmeleri gerekir.
Bu periyodun sonundaki yaşlarda çoklukla artık tedavi talihi olmadığı düşünülür ki çok yanlış bir tasavvurdur. Tedavi her yaşta mümkündür lakin farklı teknikler ve daha düşük kuvvetler kullanılmalıdır.
Bu takvimde bireye mahsus istisnalar olabilir lakin bahsedilenlere dikkat edilirse pek çok sorun büyümeden ve kalıcı hale gelmeden halledilebilecektir.