Dulkadiroğulları Beyliği ve Mimarisi
Dulkadiroğulları Beyliği Mimarisi Hakkında Bilgi
Dulkadiroğulları Beyliği Mimarisi
Elbistan ve Maras civarinda 13371522 yılları arasında hukum surmuş olan bir Turkmen beyliğidir Beyliğe adını vermiş olan Dulkadirli Turkmenleri Oguzlar'ın Bozok koluna mensupturlar Dulkadirli halkini teskil eden Bozok Turkmenleri Oguzlarin Bayat, Avsar ve Beydilli boylarından idiler
Maras, Elbistan ve Kayseri gibi Anadolu'nun onemli yerlesim merkezlerinde iki yuzyıl kadar hukum surmuş olan Dulkadirogullari zamanından gonumuze pek cok mimari eser kalmıştır Bunların en onemlileri cami, mescid, medrese, turbe, kopru, zaviye ve kale gibi yapılardır Dulkadirogullari'nin yaptirmis oldugu bu dini ve sosyal muesseseler Anadolu Selcuklu eserlerinin bir devamı niteliğindedir
Maras'ta bulunan Ulu Camii, Pinarbasi Hazran koyunde mescid, Zamanti kalesi yanindaki mescid ve zaviye gibi mimari eserler ise Dulkadirli beyi Suleyman Bey (14421454) tarafindan yaptırılmıştır
DULKADİRLİLERİN MİMARİ ESERLERİ
Dulkadiroğulları Beyliklerini kurup geniş bir alanda hukum surmeye başlayınca, bir devlet hassasiyetinde, kanun, eğitim, imar, inşa ve din işlerinde ceşitli faaliyetlerde bulunmuş ve onemli eserler vucuda getirmişlerdir
Gunumuze gelen (ve maalesef gelemeyen) bir kısım mimari eserleri zikretmeden once, Alauddevlenin Kanunnamelerini hatırlatmak yerinde olur Bu kanunnameler, gercekten bolge halkının huzur icinde yaşamasını sağlayan onemli kanunlardan oluşuyordu Oyle ki, Şehsuvaroğlu Ali Beyin oldurulmesinden sonra, isyan eden bolge halkı, Osmanlılar tarafından, yine aynı kanunlar uygulanmak suretiyle teskin edilmişlerdir
Mimari eserlerine gelince:
Hemen hemen hukum surdukleri butun onemli şehir ve kasabalarda ceşitli camiler, medreseler, tekkeler, zaviyeler, imaretler yaptırmışlar, kaleleri tamir edip kopruler inşa etmişlerdir
Elbistandaki Ulu Camii, Ummet Baba Camii ve turbesi ile Carşı Camii hakkında geniş bilgi bu bolumun sonunda verilecektir Buraya, Dulkadirlilerin yaptırmış olduğu onemli eserleri sıralamak gerekirse;
1 Adıyaman Ulu Camii,
2 AdanaBahce Ağa Bey Camii,
3 Candır Şahruh Bey Mescidi,
4 Darende Ulu Camii,
5 Darende Dana Bey Mescidi,
6 Gaziantep Alauddevle (Aladola) Camii,
7 Gemerek Şahruh Bey Mescidi,
8 Kadirli Ala Camii,
9 Maraş Hatuniye (Şems Hatun) Camii,
10 Maraş Haznedarlı Camii,
11 Maraş Ulu Camii,
12 Maraş İklime Hatun Camii
13 Maraş Taş Medrese,
14 Kayseri Hatuniye (Şamiler) Medresesi,
15 (Ayrıca şimdi bulunmayan) Maraşta İmaret, Bağdadiye, Kadı (Begtunlu); Elbistanda Hatuniye (Sadiye), Kadirlide Kasım Bey, Kuduste Gadiriye (Kadiriye) Medresesi
16 Candırda Şah Sultan Hatun Turbesi,
17 Hacı Bektaşta Balım Sultan Turbesi,
18 Maraşta Taş Medrese yanındaki Turbe,
19 Maraş Hatuniye Camii altındaki Turbe,
20 Maraş İklime Hatun Mescidine bitişik Turbe,
21 Pazaroren Koccağızda Suleyman Bey Turbesi
22 Kızılırmak uzerindeki Şahruh Kopkusu (SivasGemereke 13 km kuzeybatıdadır 15381539da, Şahruh Beyin yaptırdığı kopruyu oğlu Mehmed Han yenilemiştir 8 gozludur, uzunluğu 155 m genişliği 55 metredir)
23 Afındaki Eshabı Kehf Kulliyesine ek yapı (Camiinin doğusundaki vadiye doğru uzanan altlı ustlu iki bolumdur Her bolum ucer odalıdır) Ayrıca bu kulliyeyi de baştan başa tamir ettirmişlerdir
24 Kırşehir Ahi Evran Zaviye ve Turbesi,
25 Erzurum Hasankale (Pasinler) Ilıcaları,
26 Harput Kalesi Onemli olcude tamir edilmiştir
27 Maraş Kalesi Zaman zaman gerekli olculerde tamir edilmiştir
28 Kayseri Kalesi Onemli olcude tamir edilmiştir
29Kayseri Zamantı Tomarzada bulunan Gulveren Koyunde Zaviye
Ayrıca, basit yapılarından dolayı gunumuzu cok azı ulaşmış veya harabeleri kalmış bir kısım zaviyelerin adları da şunlardır:
Karadede, Bumdede, Comak Baba, İsa Baba, Omuzu Guclu, Said elAziz, Seyyid Mahzun, Ulu Camii, MaraşUmmet Dede, Osman Dede, Mihriban, AfşinDede Baba, Ahiviranda, Akaralya Koyunde, Baskir Koyunde, Candırda, Cokviren Koyunde, Dirikliviran, Dilekli, Diraz, Donercik, Ebruk, Firak, Goynuk, Gulliviran, Gumuşgun, Hamamcicili, Hazran, Kelamin, Kesikviran, Melcuk, Melikgazi, Muradiz, Kara Hait, Karagozu Kızancık, Kızılyun, Kulandas, Saldırık, Sekeş, Serhor, Tanjin, Tahta Lasun, Tanil Alanı, Terli, Zeyniye, Kara Tanil koylerinde zaviyeler (Zaviye; kucuk tekke demektir Tekke; Tarikat mensuplarının ibadet ve zikir yaptığı yere denir)
Ayrıca; Akdağ Şahverdi Fakih, Ali Koyunde Erbağ, Baltı cevresinde Yusuf Abdal, Geduk yoresinde Seyyid Selahaddin, Akdağ yoresinde Kılıc Abdal ve Ali Derviş, Boğazlıyanda Yol Kulu, Karaderede, Yukarı Konakta, Aşağı Konakta Yunus Halife ve Yolageldi zaviyeleri zikredilebilir
Dulkadiroğulları Beyliği Mimarisi Hakkında Bilgi
Dulkadiroğulları Beyliği Mimarisi
Elbistan ve Maras civarinda 13371522 yılları arasında hukum surmuş olan bir Turkmen beyliğidir Beyliğe adını vermiş olan Dulkadirli Turkmenleri Oguzlar'ın Bozok koluna mensupturlar Dulkadirli halkini teskil eden Bozok Turkmenleri Oguzlarin Bayat, Avsar ve Beydilli boylarından idiler
Maras, Elbistan ve Kayseri gibi Anadolu'nun onemli yerlesim merkezlerinde iki yuzyıl kadar hukum surmuş olan Dulkadirogullari zamanından gonumuze pek cok mimari eser kalmıştır Bunların en onemlileri cami, mescid, medrese, turbe, kopru, zaviye ve kale gibi yapılardır Dulkadirogullari'nin yaptirmis oldugu bu dini ve sosyal muesseseler Anadolu Selcuklu eserlerinin bir devamı niteliğindedir
Maras'ta bulunan Ulu Camii, Pinarbasi Hazran koyunde mescid, Zamanti kalesi yanindaki mescid ve zaviye gibi mimari eserler ise Dulkadirli beyi Suleyman Bey (14421454) tarafindan yaptırılmıştır
DULKADİRLİLERİN MİMARİ ESERLERİ
Dulkadiroğulları Beyliklerini kurup geniş bir alanda hukum surmeye başlayınca, bir devlet hassasiyetinde, kanun, eğitim, imar, inşa ve din işlerinde ceşitli faaliyetlerde bulunmuş ve onemli eserler vucuda getirmişlerdir
Gunumuze gelen (ve maalesef gelemeyen) bir kısım mimari eserleri zikretmeden once, Alauddevlenin Kanunnamelerini hatırlatmak yerinde olur Bu kanunnameler, gercekten bolge halkının huzur icinde yaşamasını sağlayan onemli kanunlardan oluşuyordu Oyle ki, Şehsuvaroğlu Ali Beyin oldurulmesinden sonra, isyan eden bolge halkı, Osmanlılar tarafından, yine aynı kanunlar uygulanmak suretiyle teskin edilmişlerdir
Mimari eserlerine gelince:
Hemen hemen hukum surdukleri butun onemli şehir ve kasabalarda ceşitli camiler, medreseler, tekkeler, zaviyeler, imaretler yaptırmışlar, kaleleri tamir edip kopruler inşa etmişlerdir
Elbistandaki Ulu Camii, Ummet Baba Camii ve turbesi ile Carşı Camii hakkında geniş bilgi bu bolumun sonunda verilecektir Buraya, Dulkadirlilerin yaptırmış olduğu onemli eserleri sıralamak gerekirse;
1 Adıyaman Ulu Camii,
2 AdanaBahce Ağa Bey Camii,
3 Candır Şahruh Bey Mescidi,
4 Darende Ulu Camii,
5 Darende Dana Bey Mescidi,
6 Gaziantep Alauddevle (Aladola) Camii,
7 Gemerek Şahruh Bey Mescidi,
8 Kadirli Ala Camii,
9 Maraş Hatuniye (Şems Hatun) Camii,
10 Maraş Haznedarlı Camii,
11 Maraş Ulu Camii,
12 Maraş İklime Hatun Camii
13 Maraş Taş Medrese,
14 Kayseri Hatuniye (Şamiler) Medresesi,
15 (Ayrıca şimdi bulunmayan) Maraşta İmaret, Bağdadiye, Kadı (Begtunlu); Elbistanda Hatuniye (Sadiye), Kadirlide Kasım Bey, Kuduste Gadiriye (Kadiriye) Medresesi
16 Candırda Şah Sultan Hatun Turbesi,
17 Hacı Bektaşta Balım Sultan Turbesi,
18 Maraşta Taş Medrese yanındaki Turbe,
19 Maraş Hatuniye Camii altındaki Turbe,
20 Maraş İklime Hatun Mescidine bitişik Turbe,
21 Pazaroren Koccağızda Suleyman Bey Turbesi
22 Kızılırmak uzerindeki Şahruh Kopkusu (SivasGemereke 13 km kuzeybatıdadır 15381539da, Şahruh Beyin yaptırdığı kopruyu oğlu Mehmed Han yenilemiştir 8 gozludur, uzunluğu 155 m genişliği 55 metredir)
23 Afındaki Eshabı Kehf Kulliyesine ek yapı (Camiinin doğusundaki vadiye doğru uzanan altlı ustlu iki bolumdur Her bolum ucer odalıdır) Ayrıca bu kulliyeyi de baştan başa tamir ettirmişlerdir
24 Kırşehir Ahi Evran Zaviye ve Turbesi,
25 Erzurum Hasankale (Pasinler) Ilıcaları,
26 Harput Kalesi Onemli olcude tamir edilmiştir
27 Maraş Kalesi Zaman zaman gerekli olculerde tamir edilmiştir
28 Kayseri Kalesi Onemli olcude tamir edilmiştir
29Kayseri Zamantı Tomarzada bulunan Gulveren Koyunde Zaviye
Ayrıca, basit yapılarından dolayı gunumuzu cok azı ulaşmış veya harabeleri kalmış bir kısım zaviyelerin adları da şunlardır:
Karadede, Bumdede, Comak Baba, İsa Baba, Omuzu Guclu, Said elAziz, Seyyid Mahzun, Ulu Camii, MaraşUmmet Dede, Osman Dede, Mihriban, AfşinDede Baba, Ahiviranda, Akaralya Koyunde, Baskir Koyunde, Candırda, Cokviren Koyunde, Dirikliviran, Dilekli, Diraz, Donercik, Ebruk, Firak, Goynuk, Gulliviran, Gumuşgun, Hamamcicili, Hazran, Kelamin, Kesikviran, Melcuk, Melikgazi, Muradiz, Kara Hait, Karagozu Kızancık, Kızılyun, Kulandas, Saldırık, Sekeş, Serhor, Tanjin, Tahta Lasun, Tanil Alanı, Terli, Zeyniye, Kara Tanil koylerinde zaviyeler (Zaviye; kucuk tekke demektir Tekke; Tarikat mensuplarının ibadet ve zikir yaptığı yere denir)
Ayrıca; Akdağ Şahverdi Fakih, Ali Koyunde Erbağ, Baltı cevresinde Yusuf Abdal, Geduk yoresinde Seyyid Selahaddin, Akdağ yoresinde Kılıc Abdal ve Ali Derviş, Boğazlıyanda Yol Kulu, Karaderede, Yukarı Konakta, Aşağı Konakta Yunus Halife ve Yolageldi zaviyeleri zikredilebilir