Psikolojide hicbir konu insan zekası kadar yoğun bir araştırma alanı oluşturmamıştır Zeka ve zeka testleriyle ilgili araştırmalar insanları salt bilgiye dayanan yetilerle olcmenin doğru olup olmadığı uzerinde odaklanmaktadır
Son yılların en buyuk sansasyonel atılımı ise duygusal zekagoruşu bazı Amerikalı psikologlar tarafından ortaya atılmıştır Duygusal zekaterimi, ilk olarak 1990'da Harvard Universitesi'nden psikolog Peter Salovey ve New Hampshire Universitesi'nden psikolog John Mayer tarafından kullanılmıştır Daha sonra Harvard Universitesi'nden ve The New York Times'da davranış ve beyin bilimleri konularından sorumlu psikolog Daniel Goleman tarafından geliştirilmiş ve duygusal zeka becerilerinin, bilişsel zeka dediğimiz (IQ) 'dan daha onemli olduğunu 1995 yılında
yayınlanan Duygusal Zekaadlı kitabında kanıtlamaya calışmıştır Başarı icin onemli gibi gorunen duygusal nitelikleri betimlemek icin bu terimden yararlanılmıştır Bu nitelikler şunları kapsar:
Empati
Duyguları ifade etme ve anlama
Mizacını kontrol etme
Bağımsızlık
Uyum sağlayabilme
Beğenilme
Kişiler arası sorunları cozme
Sebat
Sevecenlik
Nezaket
• Saygı
Ofke: hiddet, hakaret, icerleme, gazap, tukenme, kızma, sinirlenme, hınc, kin, rahatsızlık, alınganlık, duşmanlık ve belki de en uc noktada, patolojik nefret ve şiddet
Uzuntu: acı, keder, neşesizlik, kasvet, melankoli, kendine acıma, yalnızlık, can sıkıntısı, umutsuzluk ve patolojik olduğunda şiddetli depresyon
Korku: kaygı, kuruntu, sinirlilik, tasa, hayret, şuphe, uyanıklık, vicdan azabı, huzursuzluk, cekinme, urkme, dehşet; patolojik olduğunda isefobi ve panik
Zevk: mutluluk, coşku, rahatlama, tatmin, haz, sevinc, eğlenme, gurur, tensel zevk, heyecan, vecd hali, hoşnutluk, kendinden gecme, aşırı zindelik, kapris ve en uc noktada mani
Sevgi: kabul gorme, dostluk, guven, iyilik, yakın ilgi, sadakat, hayranlık, aşırı tutkunluk, muhabbet
Şaşkınlık: şok, hayret, afallama, merak
İğrenme: hor gorme, aşağılama, kucumseme, tiksinme, nefret etme, hoşlanmama, itici bulma
• Utanc: sucluluk, mahcubiyet, hayal kırıklığı, pişmanlık, kucuk duşme, uzulme, cile ve nedamet
Dr Daniel Goleman, duygusal zekayı kişinin kendi duygularını anlaması, başkalarının duygularına empati beslemesi, ve duygularını yaşamı zenginleştirecek bicimde duzenleyebilmesi yetisiolarak tanımlıyor Goleman'a gore beynin duşunen parcası, beynin duygusal parcasından uruyor Beynin duşunen ve duygusal parcaları genelde yaptığımız her şeyde birlikte calışıyor ve gerek iş yaşamında gerekse ozel yaşamda başarılı ve mutlu olmak, insanların duygusal zeka becerilerine bağlıdır
Duygusal Zeka ve Bilişsel Zeka
Sosyalbilimciler, bir insanın IQ'sunu tam olarak neyin oluşturduğu konusunda tartışıyorlar fakat bircok uzman, bellek, sozcuk dağarcığı, anlama, sorun cozme, soyut muhakeme, algılama, bilgi işleme ve gorselmotor becerilerini iceren, hem sozel hem de sozel olmayan yetenekleri belirleyen Wechsler Zeka Olculeri gibi standartlaştırılmış zeka testleriyle olculebileceği konusunda hemfikirdir
Duygusal zeka (EQ)'nun anlamı daha karışıktır Salovey ve Mayer duygusal zekayı ilk olarak şoyle tanımlamışlardır: Kişinin kendisinin ve diğerlerinin hislerini ve duygularını izleme, bunlar arasında ayırım yapma ve bu bilgiyi duşunce ve eylemlerinde kullanma becerisini iceren, sosyal zekanın bir alt kumesidir
Gercek şu ki, duygusal zeka asla olculemeyecek de olsa, yine de anlamlı bir kavramdır Nezaket, kendine guven ya da saygı vb gibi kişisel ve sosyal ozellikleri kolayca olcemesek de, cocuklarda bunları kolayca tanıyabilir ve onemleri konusunda hemfikir olabiliriz
Duygusal zeka becerileri, bilişsel (Intelligence quotientIQ) becerilerin karşıtı değildir, daha cok kavramsal duzeyde ve gercek dunyada dinamik bir etkileşim halindedirler Belki de bilişsel zeka ile duygusal zeka arasındaki en onemli fark, doğanın bir cocuğun başarı şansını belirlemeyi bıraktığı yerden devam etmek uzere ebeveynlere ve eğitimcilere bir fırsat yaratan duygusal zekanın daha az kalıtım yuklu olmasıdır
Araştırmacılar arasında akademik zekanın, duygusal yaşamla pek ilgisi olmadığı goruşu hakimdir Aramızdaki en zeki insanlar gem vurmadıkları tutkuların, soz geciremedikleri durtulerin esiri olabiliyor; yuksek IQ'lu (Intelligence Quotient) kişiler ozel yaşamlarını hayret edilecek olcude kotu yonetebiliyor Goleman'a gore IQ 'nun hayattaki başarıya katkısı en fazla yuzde yirmidir; geri kalan yuzde sekseni belirleyen başka etkenler vardır Bir başka gozlemcinin da belirttiği gibi bir kişinin toplumda edindiği yeri, sonucta IQ dışında kalan ve sosyal sınıftan şansa kadar uzanan etkenler belirler
Eşit umut vaat eden, eşit eğitime ve imkanlara sahip kişilerin farklı yazgılarını acıklamakta da IQ'nun pek yardımı olduğu soylenemez1940'larda Harvard'dan mezun olan 95 oğrenci orta yaşlarına kadar takip edildiğinde, okul sınavlarında en yuksek puanları alan kişilerin, daha duşuk puanlı arkadaşlarına oranla maaş, verimlilik ve kendi alanlarındaki konumları acısından cok daha başarılı olmadıkları gozlenmiştir Daha da otesi, bu kişiler ne hayatlarından daha hoşnut, ne de arkadaş, aile ve aşk ilişkilerinde daha mutlu oldukları gozlenmiştir Bu ornekte gorulduğu gibi akademik zeka yaşamın getirebileceği değişiklikler ve imkanlara hazırlıklı olmayı neredeyse hic sağlamıyor Oysa yuksek IQ zenginliğin, saygının, ya da mutluluğun bir garantisi olmadığı halde, okullarımız ve kulturumuz akademik becerilere takılıp kalarak, kişinin geleceğini belirlemekte cok onemli rolu olan duygusal zeka dediğimiz bir grup ozelliği goz ardı ediyor
Duygusal yetenek, bir met@yetenektir; yani, ham zeka dahil, var olan diğer yeteneklerimizi ne kadar iyi kullanabileceğimizin belirleyicisidir Bircok bulgu gosteriyor ki, duygusal yetenek sahibikendi duygularını tanıyan ve idare edebilen, başkalarının duygularını okuyup onlarla etkili bir şekilde başa cıkabilen kişiler, hayatın her alanındagerek romantik, yakın ilişkilerde, gerekse kuruluş ici politik ilişkilerde başarıyı belirleyen sozsuz kuralları kavrama becerisinde avantajlıdırlar
Duygu Nedir?
Bir yuzyılı aşkın bir suredir psikologlar ve felsefeciler duygu'nun ne anlama geldiği konusunda tartışıyorlar Oxford ingilizce sozluğu, duygu'yu herhangi bir zihin, his, tutku calkantısı ya da devinimi; herhangi bir şiddetli ya da uyarılmış zihinsel durumolarak tanımlıyor Amerikalı psikolog Dr Daniel Goleman duyguyu bir his ve bu hisse ozgu belirli duşunceler, psikolojik ve biyolojik haller ve bir dizi hareket eğilimi anlamında kullanıyor Karşımları, ceşitlemeleri, mutasyonlarıyla yuzlerce duygudan soz edebiliriz Tum araştırmacılar aynı kanıda olmasa da bazı kuramcılar temel duygu kumeleri olduğunu one suruyor Bu kumelerin başlıca adayları ve bazı uyeleri şoyle:
California Universitesi'nden Paul Ekman'ın keşfine gore belirli yuz ifadelerinden dordunun (korku, ofke, uzuntu, zevk) sinema ya da televizyonla karşılaşmamış oldukları tahmin edilen okuma yazma bilmeyenler de dahil olmak uzere, dunyanın değişik kulturlerinden insanlar tarafından tanınmasının de duyguların evrenselliğini gosterdiğini ileri surmuştur Ekman, Yeni Gine'nin ucra yaylalarında tecrit edilmiş halde yaşayan Taş Devri'nden kalma Fore kavmine varıncaya en uzak kulturlerin insanlarına gostermiş ve nerede olurlarsa olsunlar, insanların aynı temel duyguları tanıdığını gormuştur
Dr Daniel Goleman da duyguları kumeler ya da boyutlar bağlamında duşunmekte ; ofke, uzuntu, korku, zevk, sevgi, utanc ve benzeri başlıca kumeleri duygusal hayatımızın sonsuz ceşitliliğinin bir kanıtı olarak gormektedir Bu kumelerden her birinin ozunde, temel bir duygusal cekirdek bulunduğunu ve bu cekirdekten temel duygunun akrabalarının sayısız mutasyonlarla halkalar halinde yayıldığını vurgulamaktadır Dr Goleman dış halkalarda ruh halleri olduğunu; teknik acıdan bunların duygudan cok daha sessiz ve kalıcı olduğunu belirtmektedir(butun gun ofkenin hararetine kapılmak ender rastlanan bir durumken, orneğin hırcın ve sinirli bir ruh hali icinde bulunmak o kadar ender gorulen bir hal değildir ve bu ruh hali daha kısa sureli ofke nobetlerini kolayca başlatabilir) Ruh halinin otesinde mizac, yani insanları melankolik, cekingen ya da neşeli yapan belli bir duygu ya da ruh halini uyandırma eğilimi vardır Bu tur duygusal yatkınlıkların otesinde de; klinik depresyonya da insanın kendisini zehirleyen bir duruma mahkum olduğunu hissettiğisurekli kaygı gibi bariz duygu bozuklukları bulunmaktadır
Son yılların en buyuk sansasyonel atılımı ise duygusal zekagoruşu bazı Amerikalı psikologlar tarafından ortaya atılmıştır Duygusal zekaterimi, ilk olarak 1990'da Harvard Universitesi'nden psikolog Peter Salovey ve New Hampshire Universitesi'nden psikolog John Mayer tarafından kullanılmıştır Daha sonra Harvard Universitesi'nden ve The New York Times'da davranış ve beyin bilimleri konularından sorumlu psikolog Daniel Goleman tarafından geliştirilmiş ve duygusal zeka becerilerinin, bilişsel zeka dediğimiz (IQ) 'dan daha onemli olduğunu 1995 yılında
yayınlanan Duygusal Zekaadlı kitabında kanıtlamaya calışmıştır Başarı icin onemli gibi gorunen duygusal nitelikleri betimlemek icin bu terimden yararlanılmıştır Bu nitelikler şunları kapsar:
Empati
Duyguları ifade etme ve anlama
Mizacını kontrol etme
Bağımsızlık
Uyum sağlayabilme
Beğenilme
Kişiler arası sorunları cozme
Sebat
Sevecenlik
Nezaket
• Saygı
Ofke: hiddet, hakaret, icerleme, gazap, tukenme, kızma, sinirlenme, hınc, kin, rahatsızlık, alınganlık, duşmanlık ve belki de en uc noktada, patolojik nefret ve şiddet
Uzuntu: acı, keder, neşesizlik, kasvet, melankoli, kendine acıma, yalnızlık, can sıkıntısı, umutsuzluk ve patolojik olduğunda şiddetli depresyon
Korku: kaygı, kuruntu, sinirlilik, tasa, hayret, şuphe, uyanıklık, vicdan azabı, huzursuzluk, cekinme, urkme, dehşet; patolojik olduğunda isefobi ve panik
Zevk: mutluluk, coşku, rahatlama, tatmin, haz, sevinc, eğlenme, gurur, tensel zevk, heyecan, vecd hali, hoşnutluk, kendinden gecme, aşırı zindelik, kapris ve en uc noktada mani
Sevgi: kabul gorme, dostluk, guven, iyilik, yakın ilgi, sadakat, hayranlık, aşırı tutkunluk, muhabbet
Şaşkınlık: şok, hayret, afallama, merak
İğrenme: hor gorme, aşağılama, kucumseme, tiksinme, nefret etme, hoşlanmama, itici bulma
• Utanc: sucluluk, mahcubiyet, hayal kırıklığı, pişmanlık, kucuk duşme, uzulme, cile ve nedamet
Dr Daniel Goleman, duygusal zekayı kişinin kendi duygularını anlaması, başkalarının duygularına empati beslemesi, ve duygularını yaşamı zenginleştirecek bicimde duzenleyebilmesi yetisiolarak tanımlıyor Goleman'a gore beynin duşunen parcası, beynin duygusal parcasından uruyor Beynin duşunen ve duygusal parcaları genelde yaptığımız her şeyde birlikte calışıyor ve gerek iş yaşamında gerekse ozel yaşamda başarılı ve mutlu olmak, insanların duygusal zeka becerilerine bağlıdır
Duygusal Zeka ve Bilişsel Zeka
Sosyalbilimciler, bir insanın IQ'sunu tam olarak neyin oluşturduğu konusunda tartışıyorlar fakat bircok uzman, bellek, sozcuk dağarcığı, anlama, sorun cozme, soyut muhakeme, algılama, bilgi işleme ve gorselmotor becerilerini iceren, hem sozel hem de sozel olmayan yetenekleri belirleyen Wechsler Zeka Olculeri gibi standartlaştırılmış zeka testleriyle olculebileceği konusunda hemfikirdir
Duygusal zeka (EQ)'nun anlamı daha karışıktır Salovey ve Mayer duygusal zekayı ilk olarak şoyle tanımlamışlardır: Kişinin kendisinin ve diğerlerinin hislerini ve duygularını izleme, bunlar arasında ayırım yapma ve bu bilgiyi duşunce ve eylemlerinde kullanma becerisini iceren, sosyal zekanın bir alt kumesidir
Gercek şu ki, duygusal zeka asla olculemeyecek de olsa, yine de anlamlı bir kavramdır Nezaket, kendine guven ya da saygı vb gibi kişisel ve sosyal ozellikleri kolayca olcemesek de, cocuklarda bunları kolayca tanıyabilir ve onemleri konusunda hemfikir olabiliriz
Duygusal zeka becerileri, bilişsel (Intelligence quotientIQ) becerilerin karşıtı değildir, daha cok kavramsal duzeyde ve gercek dunyada dinamik bir etkileşim halindedirler Belki de bilişsel zeka ile duygusal zeka arasındaki en onemli fark, doğanın bir cocuğun başarı şansını belirlemeyi bıraktığı yerden devam etmek uzere ebeveynlere ve eğitimcilere bir fırsat yaratan duygusal zekanın daha az kalıtım yuklu olmasıdır
Araştırmacılar arasında akademik zekanın, duygusal yaşamla pek ilgisi olmadığı goruşu hakimdir Aramızdaki en zeki insanlar gem vurmadıkları tutkuların, soz geciremedikleri durtulerin esiri olabiliyor; yuksek IQ'lu (Intelligence Quotient) kişiler ozel yaşamlarını hayret edilecek olcude kotu yonetebiliyor Goleman'a gore IQ 'nun hayattaki başarıya katkısı en fazla yuzde yirmidir; geri kalan yuzde sekseni belirleyen başka etkenler vardır Bir başka gozlemcinin da belirttiği gibi bir kişinin toplumda edindiği yeri, sonucta IQ dışında kalan ve sosyal sınıftan şansa kadar uzanan etkenler belirler
Eşit umut vaat eden, eşit eğitime ve imkanlara sahip kişilerin farklı yazgılarını acıklamakta da IQ'nun pek yardımı olduğu soylenemez1940'larda Harvard'dan mezun olan 95 oğrenci orta yaşlarına kadar takip edildiğinde, okul sınavlarında en yuksek puanları alan kişilerin, daha duşuk puanlı arkadaşlarına oranla maaş, verimlilik ve kendi alanlarındaki konumları acısından cok daha başarılı olmadıkları gozlenmiştir Daha da otesi, bu kişiler ne hayatlarından daha hoşnut, ne de arkadaş, aile ve aşk ilişkilerinde daha mutlu oldukları gozlenmiştir Bu ornekte gorulduğu gibi akademik zeka yaşamın getirebileceği değişiklikler ve imkanlara hazırlıklı olmayı neredeyse hic sağlamıyor Oysa yuksek IQ zenginliğin, saygının, ya da mutluluğun bir garantisi olmadığı halde, okullarımız ve kulturumuz akademik becerilere takılıp kalarak, kişinin geleceğini belirlemekte cok onemli rolu olan duygusal zeka dediğimiz bir grup ozelliği goz ardı ediyor
Duygusal yetenek, bir met@yetenektir; yani, ham zeka dahil, var olan diğer yeteneklerimizi ne kadar iyi kullanabileceğimizin belirleyicisidir Bircok bulgu gosteriyor ki, duygusal yetenek sahibikendi duygularını tanıyan ve idare edebilen, başkalarının duygularını okuyup onlarla etkili bir şekilde başa cıkabilen kişiler, hayatın her alanındagerek romantik, yakın ilişkilerde, gerekse kuruluş ici politik ilişkilerde başarıyı belirleyen sozsuz kuralları kavrama becerisinde avantajlıdırlar
Duygu Nedir?
Bir yuzyılı aşkın bir suredir psikologlar ve felsefeciler duygu'nun ne anlama geldiği konusunda tartışıyorlar Oxford ingilizce sozluğu, duygu'yu herhangi bir zihin, his, tutku calkantısı ya da devinimi; herhangi bir şiddetli ya da uyarılmış zihinsel durumolarak tanımlıyor Amerikalı psikolog Dr Daniel Goleman duyguyu bir his ve bu hisse ozgu belirli duşunceler, psikolojik ve biyolojik haller ve bir dizi hareket eğilimi anlamında kullanıyor Karşımları, ceşitlemeleri, mutasyonlarıyla yuzlerce duygudan soz edebiliriz Tum araştırmacılar aynı kanıda olmasa da bazı kuramcılar temel duygu kumeleri olduğunu one suruyor Bu kumelerin başlıca adayları ve bazı uyeleri şoyle:
California Universitesi'nden Paul Ekman'ın keşfine gore belirli yuz ifadelerinden dordunun (korku, ofke, uzuntu, zevk) sinema ya da televizyonla karşılaşmamış oldukları tahmin edilen okuma yazma bilmeyenler de dahil olmak uzere, dunyanın değişik kulturlerinden insanlar tarafından tanınmasının de duyguların evrenselliğini gosterdiğini ileri surmuştur Ekman, Yeni Gine'nin ucra yaylalarında tecrit edilmiş halde yaşayan Taş Devri'nden kalma Fore kavmine varıncaya en uzak kulturlerin insanlarına gostermiş ve nerede olurlarsa olsunlar, insanların aynı temel duyguları tanıdığını gormuştur
Dr Daniel Goleman da duyguları kumeler ya da boyutlar bağlamında duşunmekte ; ofke, uzuntu, korku, zevk, sevgi, utanc ve benzeri başlıca kumeleri duygusal hayatımızın sonsuz ceşitliliğinin bir kanıtı olarak gormektedir Bu kumelerden her birinin ozunde, temel bir duygusal cekirdek bulunduğunu ve bu cekirdekten temel duygunun akrabalarının sayısız mutasyonlarla halkalar halinde yayıldığını vurgulamaktadır Dr Goleman dış halkalarda ruh halleri olduğunu; teknik acıdan bunların duygudan cok daha sessiz ve kalıcı olduğunu belirtmektedir(butun gun ofkenin hararetine kapılmak ender rastlanan bir durumken, orneğin hırcın ve sinirli bir ruh hali icinde bulunmak o kadar ender gorulen bir hal değildir ve bu ruh hali daha kısa sureli ofke nobetlerini kolayca başlatabilir) Ruh halinin otesinde mizac, yani insanları melankolik, cekingen ya da neşeli yapan belli bir duygu ya da ruh halini uyandırma eğilimi vardır Bu tur duygusal yatkınlıkların otesinde de; klinik depresyonya da insanın kendisini zehirleyen bir duruma mahkum olduğunu hissettiğisurekli kaygı gibi bariz duygu bozuklukları bulunmaktadır
