Duyusal Depolar

SoruCevap

Yeni Üye
Çözümler
1
Tepkime
57
Yaş
36
Coin
256,936
Her an için duyularımız çoğuna dikkat bile etmediğimiz devâsâ miktarda malumat bombardımanına tutulmaktadır Mesela bu sayfayı okurken eğer bir iskemlede oturuyor iseniz vücudunuzun iskemleyle temas eden kısmından muhtemelen dokunsal malumat gelmektedir ama okuduğumu metin ilgisini çeken bir konu ise şu ana kadar bu dokunsal malumattan haberiniz yoktu Bu gibi malumatlar hemen mi kaybolur yoksa çok kısa bir zaman zarfı için prosesleme sisteminde kalır mı? Birazdan görüleceği üzere bu malumatın hepsi değilse de çoğu uyarılmanın hemen sonrasını takip eden bir süre için duyusal alıcılarda kalır
Duyusal depolarla ilgili çalışmaların hemen hepsi görsel ve işitsel duyu depolan üzerinde yoğunlaşmıştır
George Sperling yaptığı başarılı çalışmalarda görsel (ikonik) deponun bazı özellikleri ile uğraşmıştır (Glcitman 1981) Sperling deneklerine aşağıda da görüldüğü üzere her birinde 3 harf olmak üzere 3 sıra halinde yerleştirilmiş 9 harfi çok kısa bir süre (50 milisaniye) göstermiştir
Hemen ardından deneklerden harfleri hatırlamaları istenmiş denekler yarısını hatırlayabilmiştir Ama Sperling deneklerin söyleyebildiklerinden daha fazlasını hatırladıklarına inanmıştı Ona göre uyaranın görüntüden kaybolmasının hemen ardısıra denekler bu harflere dair zihinsel bir resme veya ikona sahip olmuşlardı Ama bu ikon çok hızlı soluyordu Bunun için denekler dizinin ancak yarısını söyleyebiliyorlardı Hatırladıklarını söylemeye başladıklarında ikon hâlâ canlı bir halde idi ama harfleri bir anda söyleyebilmek mümkün değildi Denek sırasıyla harfleri söylerken dördüncü harfe geldiğinde ikon'un geri kalanı tamamen solup kayboluyorduBunu ispat etmek için Sperling kısmî bir ifade işlemi tasarladı Deneklerine ilk sıradaki harfleri hatırlamalarım söyledi Söylenmesi gereken harflerin bölünmesi vasıtasıyla hatırlananların ifade edilişi ikon solmadan önce tamamlanabilirdi Deneğin görüntü anında uyaranın yani hatırlayacağı dizinin harflerine değilde hafızasına başvurmasını sağlamak için de ilgili harf dizisi uyaran kaybolduktan sonra söylendi Deneklere bazı sinyal tonlamalarının manaları anlatıldıilk dizi için yüksekten ikincisi için orta vb Elde edilen sonuçlara göre sinyal görsel uyaranın kaybolmasının hemen ardısıra verildiğinde hatırlama oranı yaklaşık %100 olmaktadır Ama en küçük bir gecikme dahi hatırlamayı ciddi bir şekilde engellemiştir ve belli bir tonlama 300 milisaniye sonra verildiğinde de hatırlama oram %75 lere düşmüştür Bir sn sonra ise her zamanki metodla elde edilen sonuçlardan farksız hale gelmiştir


Bu sonuçlar görsel bir duyusal kaydın ancak saniyenin kesirleri dahilinde yüklü malumatlar taşıdığı fikrini desteklemektedir Deneklerin yazılı bir sayfa gibi okuyabildikleri görsel bir imaj vardır ama bir saniye gibi kısa bir sürede bu sayfa kararıp kaybolmaktadır
İkonik depolama ne derece kullanışlıdır? Haber (1988) bu kullanışlılık fikrine karşı çıkar kendisine göre ikonik deponun normal algı ile ilgisi yoktur ancak şimşeklerin çaktığı bir fırtınada okumaya çalışılırsa muhtemelen bir faydası olabilir Bu deponun laboratuar şartlarında bir değeri olabileceğini ve ortaya çıkabileceğini ama normal şartlarda meydana gelmeyeceğini savunur Gerçek dünyada görsel bir sabitleşme tarafından hızla maskeleneceğini dolayısıyla algıya yardımı olamayacağını iddia eder
Haber ikonun görsel bir uyarılmanın bitiminden yaratıldığını varsaymaktadır halbuki görsel uyarılmanın başlangıcında yaratıldığına dikkat çeken bulgular vardır Bu sebeple sürekli olarak değişen görsel bir dünya için bile ikonik malumatın kullanılması için bol fırsat vardır Ikonik depo bir laboratuar merakından çok görsel algının tamamlayıcı bir kısmıdır
Benzer teknikler işitme için de duyusal bir kayıdın olduğunu göstermiştir Kullanılan işlem Sperling'in modeli üzerine kurulmuş bir modeldir Denekler farklı kulaklıklardan anında verilen harfleri dinlemişlerdir her bir saniyelik harf takdiminde her bir kulağa üç tane olmak üzere toplam 6 harf söylenmiştir Her takdimden sonra deneklerden işittikleri harfleri hatırlamaları istenmiştir Diğer deney şaründa hatırlama işlemi kısmîdir sadece tek bir kulaklığa gelen itemleri hatırlamak zorundadırlar Sonuçlar Sperling' in sonuçları ile aynıdır Kısmî ifade bütünü ifadeden daha üstün gelmiştir Dolayısıyla tıpkı ikon gibi zihnî bir eko vardır Tıpkı ikonda olduğu gibi ekoda hızla kaybolmaktadır
İkon ve eko çok kısa süre içersinde kaybolmaktadır ama kaybolmadan önce neye benzemektedir? Bilim adamları bunun duyusal alıcıların temin ettiği kopyadan biraz daha ham işlenmemiş bir duyusal malumatı temsil ettiği konusunda anlaşmaktadırlar Bu işlenmek üzere ilgili fabrikaya gelen ham maddenin geçireceği ilk işlem öncesinde gözden geçirilmesine benzer Kapasitesinin çok az olmasına karşın eko ve ikon'un depolama miktarı; üzerinde çeşitli işlemler yapacak olan kognilif sisteme izinverecek yeterliliktedir Bu çeşitli işlemlerden biri 'gelen duyusal malumatın özelliklerini çıkarıp modeller halinde bir araya getirmektir Diğeri ise bu modelleri halihazırda hafızada depolanmış olanlarla mukayese etmektir Bir ikon "A" görsel kemini taşıyabilir ama bu iteni görsel kayıtta iken henüz bir harf olarak farkına varılamamıştır Bu ve bundan sonraki işlemler gelen malumatın proseslenme tarzlarını oluşturur Bu malumat proseslenişi; bizim bilgi dünyamızın sonuç olarak şekillendirdiği ham materyalleri takdim eden duyusal depoların muhtevaları ile başlar
 
Üst Alt