EBU ABDULLAHI TURUĞBADÎ
Evliyanın buyuklerinden Onuncu yuzyılda İran'ın TUs şehrinde yetişti İsmi, Muhammed bin Muhammed bin Huseyin veya Hasan'dır Kunyesi EbU Abdullah'tır TUs'un Turuğbad koyunden olduğu icin Turuğbadi nisbesiyle şohret bulmuştur Doğum tarihi belli değildir 961 (H350) senesinde TUs'da vefat etti
Zamanında bulunan alim ve velilerin ilim meclislerinde ve sohbetlerinde bulunan EbU Abdullahı Turuğbadi ilimde derece sahibi oldu Tasavvufa karşı buyuk alaka duydu Onun tasavvuf yoluna bağlanması şoyle olmuştur: EbU Abdullah'ın yaşadığı TUs şehrinde buyuk bir kıtlık oldu Bu sırada insanlar aclıktan ot, cop yiyorlardı Bir gun evine geldi Anbarında iki olcek buğday olduğunu gordu İnsanlara merhametinin cokluğundan icine bir ateş duştu ve kendi kendine; Ey EbU Abdullah! Muslumanlara şefkat ve merhametin bu mudur? Onlar aclıktan kırılıp gecerken, sen anbarında buğday saklıyorsun Yazıklar olsun sana!dedi Bu durum kendisine cok tesir etti, uzuntusunden aklı başından gitti Evinden ayrılıp, sahralara duştu Uzun zaman aclık cekerek riyazetlere başladı Nefsinin kotu arzularından kurtulmak icin cok mucahede etti Sonunda kendisini duşunecek hali kalmadı Sadece Rabbini zikrediyor ve O'nun kullarına merhamet ve şefkat gosteriyordu Bu hal uzere devam ederken, İslam alimlerinin ve evliyanın buyuklerinden EbU Osman Hiri hazretlerinin hizmetinde bulunmaya başladı Onun sohbet meclislerinde yetişip tasavvuf yolunda ilerledi Başka velilerle de goruşup sohbetlerinde bulunan EbU Abdullahı Turuğbadi, EbU Osman Hiri hazretlerinin onde gelen talebelerinden oldu Zahiri ilimlerde yukseldiği gibi, tasavvufi hakikatlarda da ustun marifetlere kavuştu Nefsinin isteklerine karşı cıkıp, riyazetler cekerek ustun haller ve kerametler sahibi bir veli oldu
Hocası EbU Osman Hiri hazretleri, EbU Abdullahı Turuğbadi'ye insanlara İslamiyetin emir ve yasaklarını anlatmak ve talebe yetiştirmek husUsunda vazife verdi O da insanlara İslam dininin emir ve yasaklarını anlatarak onların dunya ve ahirette saadet ve kurtuluşa kavuşmaları icin calıştı Bircok talebe yetiştirdi Hallacı MensUr hazretleriyle goruşup sohbet etti Bir gun talebeleriyle birlikte yolculuğa cıkmıştı Yolda yemek yemek icin bir yere oturdular O sırada Keşmir'de bulunan Hallacı MensUr da yola cıkmıştı Aralarında cok uzun bir mesafe vardı Bir aralık talebelerine; Şimdi bir genc yola cıktı Şu şu vasıflardadır Derhal onu karşılayınız! O, yuksek bir veli ve anlaşılmaz bir hal sahibidirdedi Talebeleri gidip onu karşıladılar Bir muddet sonra Hallacı MensUr, yanında iki kopeği olduğu halde EbU Abdullah'ın yanına geldi Yemeğini bırakıp ayağa kalktı Yerine Hallacı MensUr'u oturttu Ona cok izzet ve ikram etti Talebeler bu işe şaşıp kalmışlardı Hallacı MensUr'un elbiseleri, ustu başı dağınık idi O, ayrılıp gittikten sonra talebelerine, Siz, onun dışına bakmayınız! O nefsi ile mucahede halinde bir genctir ve butun kotu arzulardan kurtulmuştur Velilik aleminin padişahı olmaya namzettir Bu devlet kuşu, onun başına konacaktırbuyurdu
Bir gun kendisine; Allah yolunda bulunup, O'nun rızasını kazanmak isteyen talebenin vasfı nasıldır?diye sorulduğunda; Talebe, bu yolda meşakkat ve sıkıntı icindedir Fakat karşılaştığı zorluklar, kendisine neşe ve huzur vermektedir Hakiki talebe boyle olur!cevabını verdi
Kendisine; Sofi ve zahid kime denir?diye sual edilince de;
Sofi, her an Rabbi ile beraber olandır Zahid ise, daha o makama kavuşamayıp, nefsi ile uğraşan, onun kotu isteklerinden kurtulmaya calışandırdedi
EbU Abdullahı Turuğbadi zuhd sahibi olup, dunyaya ve onun icindekilere meyletmezdi
Takva ve verada kemal derecesindeydi Haramlardan ve şuphelilerden şiddetle kacınır, her sozunun ve her işinin Allahu tealanın rızasına uygun olmasına calışırdı ve buyururdu ki:
Gencliğini, Allahu tealanın emirlerine ve yasaklarına uymayarak geciren kimseyi, Allahu teala da ihtiyarladığında zelil eder
Allahu tealanın rızasına kavuşmak icin, O'nun beğendiği şeylerden başkasını vesile yapmayan kimselere mujdeler olsun! Cunku O'na kavuşmak icin, O'nun razı olduğu şeylerden başka bir vesile yoktur
İnsanlara karşı cok şefkat ve merhamet sahibiydi Onlara hizmet etmeyi kendine şiar edinmişti ve hizmette insanlar arasında fark gozetmezdi Buyurdu ki:
İnsanlara hizmet ederken, aralarında fark gozetmekten sakının! Cunku, kendisine hizmet etmek icin fark gozetilecek olanlar, gecip gitmişlerdir Şimdi oyle birisini bulmak cok zordur Muradına kavuşmak istiyorsan ve maksadının da elinden kacıp gitmemesini diliyorsan, herkese hizmet et!
Bir kimse, omrunun tamamından sadece bir gununu, futuvvet sahibi olan Allah dostlarından birine hizmet etmekle gecirirse, bu hizmetinin bereketine ve feyzine kavuşur Butun omrunu, boyle kimselere hizmet ederek geciren kimsenin hali nasıl olur? Varın bir mukayese edin!
Kendisi tevazu sahibi olup, kibirlenenleri sevmezdi Bu hususta buyurdu ki:
Kibir, yani buyuklenmek, cok defa zenginlerde bulunur Tevazu yani alcak gonulluluk ise, fakirlerin ahlakındandır
Muminlere gelen dert ve belaların Allahu tealanın onlara ihsanı olduğunu bildirerek buyurdu ki:
Allahu teala, kendisinin bilinip tanınmasına yarayan marifetlerden bir mikdarını her kuluna vermiştir Ayrıca her kuluna ihsan etmiş olduğu marifetin karşılığı kadar da, dert ve sıkıntı vermektedir Nimet olarak bahşedilen bu marifet, sıkıntılara tahammul etmesinde ona yardımcı olur
İlim sahibi olduğu icin Allahu tealadan cok korkardı Bu hususta;
İlim, insana Allah korkusunu kazandırır İlim sahibi olan kimsenin başkalarından korkusu gidip, kalbinde yalnız Allah sevgisinden hasıl olan bağlılık duygusunun artması ile huzur ve sukUna kavuşur Bu haller ise, herkesin ilimdeki derecesine goredirbuyurdu
Bir sohbetinde buyurdu ki:
ResUlullah efendimiz, sallallahu aleyhi ve sellem her zaman Allahu tealadan ummetini istemiş, onlar icin Allah'a yalvarıp yakardığı kadar, kimse icin yalvarmamıştır Cunku O, alemlere rahmet olarak gonderilmişti Ummetine şefkat ve merhameti coktu Ummetinden birinin gunah işleyerek, Allahu tealanın gazabına uğrayabileceğini duşunerek cok uzulurdu Nitekim cenabı Hak, Tevbe sUresi yuz yirmi sekizinci ayetinde mealen; Size, icinizden oyle bir peygamber geldi ki, zahmet cekmeniz O'nu incitir ve uzer Size cok duşkundur, muminlere cok merhametlidir Onlara hep hayır dilerbuyurmaktadır
Omrunu İslam dininin emir ve yasaklarını oğrenmek, oğretmek, Allahu tealanın rızasına uygun olarak yaşamak icin sarfeden ve bircok kerametleri gorulen EbU Adullahı Turuğbadi 961 (H350) senesinde TUs'da vefat etti Orada defnedildi
kaynaklar:
1) TezkiretulEvliya; c2, s832
2) Nefehatu'lUns; s307 (Farisi247)
3) Tabakatu'sSUfiyye; s489
4) Tabakatu'lKubra; c1, s146
5) Tabakatu'lEvliya; s242
6) Tabakatı Ensari; s469
7) İslam Alimleri Ansiklopedisi; c4, s15
Evliyanın buyuklerinden Onuncu yuzyılda İran'ın TUs şehrinde yetişti İsmi, Muhammed bin Muhammed bin Huseyin veya Hasan'dır Kunyesi EbU Abdullah'tır TUs'un Turuğbad koyunden olduğu icin Turuğbadi nisbesiyle şohret bulmuştur Doğum tarihi belli değildir 961 (H350) senesinde TUs'da vefat etti
Zamanında bulunan alim ve velilerin ilim meclislerinde ve sohbetlerinde bulunan EbU Abdullahı Turuğbadi ilimde derece sahibi oldu Tasavvufa karşı buyuk alaka duydu Onun tasavvuf yoluna bağlanması şoyle olmuştur: EbU Abdullah'ın yaşadığı TUs şehrinde buyuk bir kıtlık oldu Bu sırada insanlar aclıktan ot, cop yiyorlardı Bir gun evine geldi Anbarında iki olcek buğday olduğunu gordu İnsanlara merhametinin cokluğundan icine bir ateş duştu ve kendi kendine; Ey EbU Abdullah! Muslumanlara şefkat ve merhametin bu mudur? Onlar aclıktan kırılıp gecerken, sen anbarında buğday saklıyorsun Yazıklar olsun sana!dedi Bu durum kendisine cok tesir etti, uzuntusunden aklı başından gitti Evinden ayrılıp, sahralara duştu Uzun zaman aclık cekerek riyazetlere başladı Nefsinin kotu arzularından kurtulmak icin cok mucahede etti Sonunda kendisini duşunecek hali kalmadı Sadece Rabbini zikrediyor ve O'nun kullarına merhamet ve şefkat gosteriyordu Bu hal uzere devam ederken, İslam alimlerinin ve evliyanın buyuklerinden EbU Osman Hiri hazretlerinin hizmetinde bulunmaya başladı Onun sohbet meclislerinde yetişip tasavvuf yolunda ilerledi Başka velilerle de goruşup sohbetlerinde bulunan EbU Abdullahı Turuğbadi, EbU Osman Hiri hazretlerinin onde gelen talebelerinden oldu Zahiri ilimlerde yukseldiği gibi, tasavvufi hakikatlarda da ustun marifetlere kavuştu Nefsinin isteklerine karşı cıkıp, riyazetler cekerek ustun haller ve kerametler sahibi bir veli oldu
Hocası EbU Osman Hiri hazretleri, EbU Abdullahı Turuğbadi'ye insanlara İslamiyetin emir ve yasaklarını anlatmak ve talebe yetiştirmek husUsunda vazife verdi O da insanlara İslam dininin emir ve yasaklarını anlatarak onların dunya ve ahirette saadet ve kurtuluşa kavuşmaları icin calıştı Bircok talebe yetiştirdi Hallacı MensUr hazretleriyle goruşup sohbet etti Bir gun talebeleriyle birlikte yolculuğa cıkmıştı Yolda yemek yemek icin bir yere oturdular O sırada Keşmir'de bulunan Hallacı MensUr da yola cıkmıştı Aralarında cok uzun bir mesafe vardı Bir aralık talebelerine; Şimdi bir genc yola cıktı Şu şu vasıflardadır Derhal onu karşılayınız! O, yuksek bir veli ve anlaşılmaz bir hal sahibidirdedi Talebeleri gidip onu karşıladılar Bir muddet sonra Hallacı MensUr, yanında iki kopeği olduğu halde EbU Abdullah'ın yanına geldi Yemeğini bırakıp ayağa kalktı Yerine Hallacı MensUr'u oturttu Ona cok izzet ve ikram etti Talebeler bu işe şaşıp kalmışlardı Hallacı MensUr'un elbiseleri, ustu başı dağınık idi O, ayrılıp gittikten sonra talebelerine, Siz, onun dışına bakmayınız! O nefsi ile mucahede halinde bir genctir ve butun kotu arzulardan kurtulmuştur Velilik aleminin padişahı olmaya namzettir Bu devlet kuşu, onun başına konacaktırbuyurdu
Bir gun kendisine; Allah yolunda bulunup, O'nun rızasını kazanmak isteyen talebenin vasfı nasıldır?diye sorulduğunda; Talebe, bu yolda meşakkat ve sıkıntı icindedir Fakat karşılaştığı zorluklar, kendisine neşe ve huzur vermektedir Hakiki talebe boyle olur!cevabını verdi
Kendisine; Sofi ve zahid kime denir?diye sual edilince de;
Sofi, her an Rabbi ile beraber olandır Zahid ise, daha o makama kavuşamayıp, nefsi ile uğraşan, onun kotu isteklerinden kurtulmaya calışandırdedi
EbU Abdullahı Turuğbadi zuhd sahibi olup, dunyaya ve onun icindekilere meyletmezdi
Takva ve verada kemal derecesindeydi Haramlardan ve şuphelilerden şiddetle kacınır, her sozunun ve her işinin Allahu tealanın rızasına uygun olmasına calışırdı ve buyururdu ki:
Gencliğini, Allahu tealanın emirlerine ve yasaklarına uymayarak geciren kimseyi, Allahu teala da ihtiyarladığında zelil eder
Allahu tealanın rızasına kavuşmak icin, O'nun beğendiği şeylerden başkasını vesile yapmayan kimselere mujdeler olsun! Cunku O'na kavuşmak icin, O'nun razı olduğu şeylerden başka bir vesile yoktur
İnsanlara karşı cok şefkat ve merhamet sahibiydi Onlara hizmet etmeyi kendine şiar edinmişti ve hizmette insanlar arasında fark gozetmezdi Buyurdu ki:
İnsanlara hizmet ederken, aralarında fark gozetmekten sakının! Cunku, kendisine hizmet etmek icin fark gozetilecek olanlar, gecip gitmişlerdir Şimdi oyle birisini bulmak cok zordur Muradına kavuşmak istiyorsan ve maksadının da elinden kacıp gitmemesini diliyorsan, herkese hizmet et!
Bir kimse, omrunun tamamından sadece bir gununu, futuvvet sahibi olan Allah dostlarından birine hizmet etmekle gecirirse, bu hizmetinin bereketine ve feyzine kavuşur Butun omrunu, boyle kimselere hizmet ederek geciren kimsenin hali nasıl olur? Varın bir mukayese edin!
Kendisi tevazu sahibi olup, kibirlenenleri sevmezdi Bu hususta buyurdu ki:
Kibir, yani buyuklenmek, cok defa zenginlerde bulunur Tevazu yani alcak gonulluluk ise, fakirlerin ahlakındandır
Muminlere gelen dert ve belaların Allahu tealanın onlara ihsanı olduğunu bildirerek buyurdu ki:
Allahu teala, kendisinin bilinip tanınmasına yarayan marifetlerden bir mikdarını her kuluna vermiştir Ayrıca her kuluna ihsan etmiş olduğu marifetin karşılığı kadar da, dert ve sıkıntı vermektedir Nimet olarak bahşedilen bu marifet, sıkıntılara tahammul etmesinde ona yardımcı olur
İlim sahibi olduğu icin Allahu tealadan cok korkardı Bu hususta;
İlim, insana Allah korkusunu kazandırır İlim sahibi olan kimsenin başkalarından korkusu gidip, kalbinde yalnız Allah sevgisinden hasıl olan bağlılık duygusunun artması ile huzur ve sukUna kavuşur Bu haller ise, herkesin ilimdeki derecesine goredirbuyurdu
Bir sohbetinde buyurdu ki:
ResUlullah efendimiz, sallallahu aleyhi ve sellem her zaman Allahu tealadan ummetini istemiş, onlar icin Allah'a yalvarıp yakardığı kadar, kimse icin yalvarmamıştır Cunku O, alemlere rahmet olarak gonderilmişti Ummetine şefkat ve merhameti coktu Ummetinden birinin gunah işleyerek, Allahu tealanın gazabına uğrayabileceğini duşunerek cok uzulurdu Nitekim cenabı Hak, Tevbe sUresi yuz yirmi sekizinci ayetinde mealen; Size, icinizden oyle bir peygamber geldi ki, zahmet cekmeniz O'nu incitir ve uzer Size cok duşkundur, muminlere cok merhametlidir Onlara hep hayır dilerbuyurmaktadır
Omrunu İslam dininin emir ve yasaklarını oğrenmek, oğretmek, Allahu tealanın rızasına uygun olarak yaşamak icin sarfeden ve bircok kerametleri gorulen EbU Adullahı Turuğbadi 961 (H350) senesinde TUs'da vefat etti Orada defnedildi
kaynaklar:
1) TezkiretulEvliya; c2, s832
2) Nefehatu'lUns; s307 (Farisi247)
3) Tabakatu'sSUfiyye; s489
4) Tabakatu'lKubra; c1, s146
5) Tabakatu'lEvliya; s242
6) Tabakatı Ensari; s469
7) İslam Alimleri Ansiklopedisi; c4, s15
