EBU BEKR AYDERUS HAYATI
Evliyanın meşhurlarından İsmi EbU Bekr bin Abdullah Alevi Şazili'dir Lakabı AyderUs'dur 1447 (H851) senesinde Terim'de doğdu 1508 (H914)'de Aden'de vefat etti Kabri ziyaret mahallidir Peygamber efendimizin soyundan olup, seyyiddir Zamanın meşhur ve benzeri az gorulen kıymetli alim ve velilerinden idi Babasına o doğmadan once ruyasında kıymetli bir evladı olacağı mujdelenmiştir Kucuk yaşta babasından ilim oğrenmeye başladı İlk temel bilgileri babasından oğrendikten sonra beldesinde bulunan alimlerden ilim oğrendi Seyyid Muhammed bin Ali bin Hacdeb'den kıraat dersleri alıp, Kur'anı kerimi ezberledi Salim bin Numeyri'den de ders aldı İlim tahsilini tamamladıktan sonra babasından ve amcaları Şeyh Ali, Seyyid Ahmed'den, elİmam Sa'd bin Ali bin Medhac'dan tasavvuf ilmini oğrendi Fıkıh ilmini, Abdullah bin Abdurrahman Belhac bin Fadl'dan ve Allame Seyyid Muhammed bin Abdurrahman'dan oğrendi Ayrıca amcası Şeyh Ali'den ceşitli ilimleri oğrendi BidayetulHidaye, MinhaculAbidin, MihadutTalibin, Hulasat ve Umdetu İbni Nakıb gibi kıymetli kitapları cok okurdu Talebelerine de bu kitapları okumalarını tavsiye ederdi Bilhassa buyuk İslam alimi İmamı Gazali hazretlerinin İhyau UlUmiddin kitabından her gun belli mikdar okur ve okutup dinlerdi Evliyanın meşhurlarından Muhyiddini ibni Arabi hazretlerinin kitaplarını da cok okurdu
Babası onu tasavvufta yetiştirmek icin halvete sokmuş, bir yerde yalnız bırakmıştı Yedi gun sonra onu cıkarıp haline bakarak, riyazet ihtiyacı kalmadı diyerek onu sohbet meclislerinde yanına oturttu Sonra da tasavvuf ve diğer ilimlerde icazet verdi
EbU Bekr AyderUs hazretleri, amcasının oğlu Abdurrahman bin Ali ile geceleri vadiye cıkarlar, orada namaz kılarlardı Her rekatte on cuz Kur'anı kerim okurdu Sabah namazı vakti girerken şehre donerlerdi Kucukluğunden itibaren geceleri uyumayıp ibadetle meşgul olmayı adet edinmişti Nefsini ıslah edip, olgunluklara ermek icin cok uğraşmıştır Gunlerce gece ve gunduzleri hic uyumazdı Bu halden hic etkilenip yıpranmazdı Bir yakını; Onun otuz seneden beri geceleri uc saatten fazla uyumadığına şahid oldumdemiştir Allahu tealanın rızasına kavuşmak icin en onemli sebeplerden biri olan seher vakti uyanık bulunup, zikir, ibadet ve taatla meşgUl olmak husUsunda cok gayretliydi Başkalarına cok zor gelen bu husus ona kolaylaştırılmıştı
Babasının adeti olduğu gibi, EbU Bekr hazretleri de, HUd aleyhisselamın kabrini ve evliya kabirlerini ziyarete cok giderdi Bu hal uzere memleketinde bir muddet kaldıktan sonra Harameyn'e ziyarete gitti Aden'e varınca oradaki alimlerden Allame Abdullah bin Ahmed bin Mahreme'den ve Allame Muhammed bin Ahmed bin Fadl'dan ilim oğrendi Zebid şehrinde ise; Şeyhulislam Ahmed bin Omer elMezced'den ve İmam Yahya bin Ebi Bekr Amiri'den istifade etti
Peygamber efendimiz ruyasında mubarek eliyle EbU Bekr AyderUs'un sırtını sıvazlamış ve mubarek parmaklarının izi omur boyu sırtında kalmıştı Yahya bin Ebi Bekr Amiri buyuk bir alimdi Bu parmak izlerini gostermesi icin ricada bulununca gosterdi Bu zat ona hırka giydirip, icazet verdi Uğradığı diğer yerlerde de değişik alimlerle goruşup onlardan istifade etti ve icazet aldı Sonra hacca gitti Mekke'de Hafız Muhammed bin Abdurrahman esSehavi'den ilim oğrendi, o zattan da, icazet aldı Acık zihinli, parlak zekalı, anlayışlı ve isabetli goruşleriyle, karşılıştığı her zat tarafından takdir ve medhedilmiştir
EbU Bekr AyderUs hazretleri, hal, iş ve sozleriyle cok beğenilen bir zattı Hac ibadetini tamamladıktan sonra memleketi Terim'e dondu İlim oğretmekle meşgUl oldu Onun ilim meclisinde ve sohbetlerinde pekcok kimse toplandı Kıymetli talebeler yetiştirdi Bu talebelerinden bazıları, kardeşi Huseyin, yeğeni Abdullah, Allame Abdullah bin Muhammed Kuşeyr ve diğerleridir Butun vakitlerini ilim oğretmekle ve kitap mutalaası ile gecirirdi Cok kimsenin cozmekte gucluk cektiği zor meseleleri cozer ve acık bir şekilde izah ederdi İlim, fazilet sahibi salih kimselerle goruşup sohbet ederdi Dunyaya duşkun olanlardan uzak dururdu Ariflerin; Allahu tealayı tanıyan kimsenin hayatı tatlı ve yaşayışı safalı olur İnsanlar arasında yalnız gibi, yalnız iken cemaat arasında gibi olur Vefatında garib gibi, vatanından uzak olunca da vatanında gibi olur Bulunmadıkları yerde var gibi hissedilir, bulunduğu yerde de yok gibi hissedilir Bedeniyle insanlar arasında fakat kalbiyle onlardan uzak olur Allahu tealayı zikretmenin, anmanın lezzetine gark olmuş halde bulunurdiye tarif ettikleri gibi mubarek bir zat idi Daima tebessum ederdi Herkese guler yuzlu davranırdı HuzUrunda bulunanları hoş sohbetiyle ferahlandırırdı Bulunduğu yerde boş soz soylenmez ve boş işler yapılmazdı Talebelerine ve sevenlerine tatlılar ve ceşitli meyveler ikram ederdi Onu tanıyıp sevenler birbirlerine karşı da gayet samimi ve dostca davranırlar, birbirlerine yardım ve ikram yaparlardı Fakirlere, dul ve yetimlere, muhtaclara daima yardımda bulunur, sıkıntılarını giderirdi Zamanındaki edib ve şairler onun ustun hallerini, guzel vasıflarını şiirleri ve yazılarıyla dile getirmişlerdir Yaşadığı cemiyette İslamiyete uyması, dini anlatması insanlara karşı muamelesi ve diğer butun munasebetlerinde, buyukkucuk herkesin ornek aldığı, daima kendisine baş vurduğu bir zat idi Menkıbeleri ve kerametleri, Allame Muhammed bin Omer tarafından yazılan MevahibulKuddUs fi Menakıbı İbnilAyderUs adlı kitapta toplanmıştır Bir kısmı şoyle anlatılmıştır:
EbU Bekr AyderUs, fıkıh alimi Muhammed bin Ebi Bekr bin Saig'in cocuklarının yanına uğradı Onlar, koyunlarını sulamak icin bir kuyu başında duruyorlardı İnsanların kuyunun suyunu bitirdiklerini gordu EbU Bekr AyderUs hizmetcisine; Kovayı al ve koyunları sulabuyurdu Kuyuda su tukendiği halde onun kerametiyle su cıktı Hizmetci koyunları suladıktan sonra, diğer hayvanlar da suya kandılar ve insanlar su kaplarını doldurdular
Yine bir gun Harameyn'den donerken, Zeyla denilen yere girdi O zaman oranın hakimi Muhammed bin Atik idi İttifakla bildirildiğine gore, bu zatın, kendisine cok duşkun olduğu oğlu vefat etmişti EbU Bekr AyderUs, taziye ve sabır tavsiye etmek icin hakimin yanına vardı Bu hususta ona hicbir şey fayda vermiyordu Onu buyuk bir uzuntu icinde gordu Devamlı ağlıyordu AyderUs, vefat etmiş cocuğun yuzunu actı ve onu ismiyle cağırdı Cocuk, AyderUs'a cevap verdi Allahu teala, ona rUhunu iade etti Kalkıp, hazırlanmış olan keşkekten onlarla beraber yedi Uzun bir muddet daha yaşadı
EbU Bekr AyderUs, kişinin niyetini ve icinden gecirdiği şeyi haber verirdi Bir gun birisine; Rebi'ulevvel ayında Haleb'e gittiğini, Kasırin caddesinde filancanın evinde kaldığını hatırlıyor musun?dedi O; Evet, siz o sene Haleb'de miydiniz?dedi Orada bulunanlardan bazıları, AyderUs'un, Şam'a, Mısır'a, hicbir yere gitmediğini soylediler O kişi, Allah'a yemin ederek, AyderUs'un soylediğinin aynen vaki olduğunu soyledi
Salih bir zat olan Ahmed bin Salim şoyle anlatır: Muhammed bin Îsa Bancar, bazı hediyelerle birlikte beni EbU Bekr AyderUs'a gonderdi Kendisine daha ilk selam verişte, ismimi ve yanımda neler olduğunu soyledi Ben hediyeleri ona anlatmadan; Filancaya verinbuyurdular Yanımdaki şeylerin ne olduğunu Allahu tealadan başka bilen yoktu
Talebeleri bir sıkıntı ve belaya duştuklerinde, EbU Bekr AyderUs'tan yardım isterler ve Allahu teala onları bu vesileyle o dertten kurtarırdı Nitekim, Amir bin Abdulvehhab'ın emirlerinden, Emir Mercan bin Abdullah dedi ki: Harpte San'ai Ula denilen yerde idik Duşman uzerimize yuklendi ve arkadaşlarım dağılıp bir kısmı yaralandı Her tarafımızı duşmanlar cevirdi Hocam EbU Bekr'in ismini soyleyip, Allahu tealadan yardım istedim Vallahi, gupegunduz ve ayan beyan gordum ki, atımın perceminden tuttu, onların arasından beni aldı ve evime ulaştırdı
DavUd bin Huseyin Habani şoyle anlatır: Bir yerde zalim bir vali bana eziyet etti Gunlerce Yasin sUresini, bu adamın bana olan şerrine son vermesi icin Allah'a yalvararak okudum Sonra ruyamda, birisi bana; Ey EbU Bekr AyderUs, de!diyordu Boyle soyledim Zalimin bana olan zulmu sona erdiHalbuki AyderUs'u tanımıyordum Onu sual ettim; Aden'de oturduğunu soylediler HuzUruna vardığımda, başımdan gecenleri haber vermeden kendisi haber verdi
Seyyid Celil Muhammed bin Ahmed Vatab şoyle anlatır: Habeş diyarında geziyordum Uzerime hırsızlar saldırdı Katırımı ve onun uzerindeki şeyleri aldılar Beni oldurmek istediler Şeyh EbU Bekr'in adını soyliyerek uc kerre; Ey Eba Bekr AyderUs!diye seslendim Bir zat cıkageldi Onlara saldırdı Katırımı ve uzerindeki şeyleri bana geri verdi ve; Cenabı Hakk'ın emanında olmayı istedin, kurtuldundedi
Neimanı Mehri şoyle anlatır: Hindistan'a giden bir gemiye binmiştim Gemi bir yerinden su almaya başladı Gemidekiler bağrışıyor ve bazıları kendi hocasının adını soyleyerek yardım istiyordu Ben de hocam EbU Bekr AyderUs'u soyledim Bana bir uyuklama geldi O an hocamı gordum Elinde bir şeyle gemideki catlağın olduğu yere doğru yonelmişti, orayı gosteriyordu Sevinerek uyandım Avazımın cıktığı kadar bağırıyor ve uzuntuden kurtulmuş bir şekilde; Ey gemidekiler sevininiz ve benden sorunuz!diyordum Onlar benim bu sevincimi gorunce, bu hale rağmen niye sevindiğimi sordular Onlara gorduklerimi haber verdim Baktıklarında, catlağın sağlam bir şekilde tıkanmış olduğunu gorduler
Evliyanın meşhurlarından İsmi EbU Bekr bin Abdullah Alevi Şazili'dir Lakabı AyderUs'dur 1447 (H851) senesinde Terim'de doğdu 1508 (H914)'de Aden'de vefat etti Kabri ziyaret mahallidir Peygamber efendimizin soyundan olup, seyyiddir Zamanın meşhur ve benzeri az gorulen kıymetli alim ve velilerinden idi Babasına o doğmadan once ruyasında kıymetli bir evladı olacağı mujdelenmiştir Kucuk yaşta babasından ilim oğrenmeye başladı İlk temel bilgileri babasından oğrendikten sonra beldesinde bulunan alimlerden ilim oğrendi Seyyid Muhammed bin Ali bin Hacdeb'den kıraat dersleri alıp, Kur'anı kerimi ezberledi Salim bin Numeyri'den de ders aldı İlim tahsilini tamamladıktan sonra babasından ve amcaları Şeyh Ali, Seyyid Ahmed'den, elİmam Sa'd bin Ali bin Medhac'dan tasavvuf ilmini oğrendi Fıkıh ilmini, Abdullah bin Abdurrahman Belhac bin Fadl'dan ve Allame Seyyid Muhammed bin Abdurrahman'dan oğrendi Ayrıca amcası Şeyh Ali'den ceşitli ilimleri oğrendi BidayetulHidaye, MinhaculAbidin, MihadutTalibin, Hulasat ve Umdetu İbni Nakıb gibi kıymetli kitapları cok okurdu Talebelerine de bu kitapları okumalarını tavsiye ederdi Bilhassa buyuk İslam alimi İmamı Gazali hazretlerinin İhyau UlUmiddin kitabından her gun belli mikdar okur ve okutup dinlerdi Evliyanın meşhurlarından Muhyiddini ibni Arabi hazretlerinin kitaplarını da cok okurdu
Babası onu tasavvufta yetiştirmek icin halvete sokmuş, bir yerde yalnız bırakmıştı Yedi gun sonra onu cıkarıp haline bakarak, riyazet ihtiyacı kalmadı diyerek onu sohbet meclislerinde yanına oturttu Sonra da tasavvuf ve diğer ilimlerde icazet verdi
EbU Bekr AyderUs hazretleri, amcasının oğlu Abdurrahman bin Ali ile geceleri vadiye cıkarlar, orada namaz kılarlardı Her rekatte on cuz Kur'anı kerim okurdu Sabah namazı vakti girerken şehre donerlerdi Kucukluğunden itibaren geceleri uyumayıp ibadetle meşgul olmayı adet edinmişti Nefsini ıslah edip, olgunluklara ermek icin cok uğraşmıştır Gunlerce gece ve gunduzleri hic uyumazdı Bu halden hic etkilenip yıpranmazdı Bir yakını; Onun otuz seneden beri geceleri uc saatten fazla uyumadığına şahid oldumdemiştir Allahu tealanın rızasına kavuşmak icin en onemli sebeplerden biri olan seher vakti uyanık bulunup, zikir, ibadet ve taatla meşgUl olmak husUsunda cok gayretliydi Başkalarına cok zor gelen bu husus ona kolaylaştırılmıştı
Babasının adeti olduğu gibi, EbU Bekr hazretleri de, HUd aleyhisselamın kabrini ve evliya kabirlerini ziyarete cok giderdi Bu hal uzere memleketinde bir muddet kaldıktan sonra Harameyn'e ziyarete gitti Aden'e varınca oradaki alimlerden Allame Abdullah bin Ahmed bin Mahreme'den ve Allame Muhammed bin Ahmed bin Fadl'dan ilim oğrendi Zebid şehrinde ise; Şeyhulislam Ahmed bin Omer elMezced'den ve İmam Yahya bin Ebi Bekr Amiri'den istifade etti
Peygamber efendimiz ruyasında mubarek eliyle EbU Bekr AyderUs'un sırtını sıvazlamış ve mubarek parmaklarının izi omur boyu sırtında kalmıştı Yahya bin Ebi Bekr Amiri buyuk bir alimdi Bu parmak izlerini gostermesi icin ricada bulununca gosterdi Bu zat ona hırka giydirip, icazet verdi Uğradığı diğer yerlerde de değişik alimlerle goruşup onlardan istifade etti ve icazet aldı Sonra hacca gitti Mekke'de Hafız Muhammed bin Abdurrahman esSehavi'den ilim oğrendi, o zattan da, icazet aldı Acık zihinli, parlak zekalı, anlayışlı ve isabetli goruşleriyle, karşılıştığı her zat tarafından takdir ve medhedilmiştir
EbU Bekr AyderUs hazretleri, hal, iş ve sozleriyle cok beğenilen bir zattı Hac ibadetini tamamladıktan sonra memleketi Terim'e dondu İlim oğretmekle meşgUl oldu Onun ilim meclisinde ve sohbetlerinde pekcok kimse toplandı Kıymetli talebeler yetiştirdi Bu talebelerinden bazıları, kardeşi Huseyin, yeğeni Abdullah, Allame Abdullah bin Muhammed Kuşeyr ve diğerleridir Butun vakitlerini ilim oğretmekle ve kitap mutalaası ile gecirirdi Cok kimsenin cozmekte gucluk cektiği zor meseleleri cozer ve acık bir şekilde izah ederdi İlim, fazilet sahibi salih kimselerle goruşup sohbet ederdi Dunyaya duşkun olanlardan uzak dururdu Ariflerin; Allahu tealayı tanıyan kimsenin hayatı tatlı ve yaşayışı safalı olur İnsanlar arasında yalnız gibi, yalnız iken cemaat arasında gibi olur Vefatında garib gibi, vatanından uzak olunca da vatanında gibi olur Bulunmadıkları yerde var gibi hissedilir, bulunduğu yerde de yok gibi hissedilir Bedeniyle insanlar arasında fakat kalbiyle onlardan uzak olur Allahu tealayı zikretmenin, anmanın lezzetine gark olmuş halde bulunurdiye tarif ettikleri gibi mubarek bir zat idi Daima tebessum ederdi Herkese guler yuzlu davranırdı HuzUrunda bulunanları hoş sohbetiyle ferahlandırırdı Bulunduğu yerde boş soz soylenmez ve boş işler yapılmazdı Talebelerine ve sevenlerine tatlılar ve ceşitli meyveler ikram ederdi Onu tanıyıp sevenler birbirlerine karşı da gayet samimi ve dostca davranırlar, birbirlerine yardım ve ikram yaparlardı Fakirlere, dul ve yetimlere, muhtaclara daima yardımda bulunur, sıkıntılarını giderirdi Zamanındaki edib ve şairler onun ustun hallerini, guzel vasıflarını şiirleri ve yazılarıyla dile getirmişlerdir Yaşadığı cemiyette İslamiyete uyması, dini anlatması insanlara karşı muamelesi ve diğer butun munasebetlerinde, buyukkucuk herkesin ornek aldığı, daima kendisine baş vurduğu bir zat idi Menkıbeleri ve kerametleri, Allame Muhammed bin Omer tarafından yazılan MevahibulKuddUs fi Menakıbı İbnilAyderUs adlı kitapta toplanmıştır Bir kısmı şoyle anlatılmıştır:
EbU Bekr AyderUs, fıkıh alimi Muhammed bin Ebi Bekr bin Saig'in cocuklarının yanına uğradı Onlar, koyunlarını sulamak icin bir kuyu başında duruyorlardı İnsanların kuyunun suyunu bitirdiklerini gordu EbU Bekr AyderUs hizmetcisine; Kovayı al ve koyunları sulabuyurdu Kuyuda su tukendiği halde onun kerametiyle su cıktı Hizmetci koyunları suladıktan sonra, diğer hayvanlar da suya kandılar ve insanlar su kaplarını doldurdular
Yine bir gun Harameyn'den donerken, Zeyla denilen yere girdi O zaman oranın hakimi Muhammed bin Atik idi İttifakla bildirildiğine gore, bu zatın, kendisine cok duşkun olduğu oğlu vefat etmişti EbU Bekr AyderUs, taziye ve sabır tavsiye etmek icin hakimin yanına vardı Bu hususta ona hicbir şey fayda vermiyordu Onu buyuk bir uzuntu icinde gordu Devamlı ağlıyordu AyderUs, vefat etmiş cocuğun yuzunu actı ve onu ismiyle cağırdı Cocuk, AyderUs'a cevap verdi Allahu teala, ona rUhunu iade etti Kalkıp, hazırlanmış olan keşkekten onlarla beraber yedi Uzun bir muddet daha yaşadı
EbU Bekr AyderUs, kişinin niyetini ve icinden gecirdiği şeyi haber verirdi Bir gun birisine; Rebi'ulevvel ayında Haleb'e gittiğini, Kasırin caddesinde filancanın evinde kaldığını hatırlıyor musun?dedi O; Evet, siz o sene Haleb'de miydiniz?dedi Orada bulunanlardan bazıları, AyderUs'un, Şam'a, Mısır'a, hicbir yere gitmediğini soylediler O kişi, Allah'a yemin ederek, AyderUs'un soylediğinin aynen vaki olduğunu soyledi
Salih bir zat olan Ahmed bin Salim şoyle anlatır: Muhammed bin Îsa Bancar, bazı hediyelerle birlikte beni EbU Bekr AyderUs'a gonderdi Kendisine daha ilk selam verişte, ismimi ve yanımda neler olduğunu soyledi Ben hediyeleri ona anlatmadan; Filancaya verinbuyurdular Yanımdaki şeylerin ne olduğunu Allahu tealadan başka bilen yoktu
Talebeleri bir sıkıntı ve belaya duştuklerinde, EbU Bekr AyderUs'tan yardım isterler ve Allahu teala onları bu vesileyle o dertten kurtarırdı Nitekim, Amir bin Abdulvehhab'ın emirlerinden, Emir Mercan bin Abdullah dedi ki: Harpte San'ai Ula denilen yerde idik Duşman uzerimize yuklendi ve arkadaşlarım dağılıp bir kısmı yaralandı Her tarafımızı duşmanlar cevirdi Hocam EbU Bekr'in ismini soyleyip, Allahu tealadan yardım istedim Vallahi, gupegunduz ve ayan beyan gordum ki, atımın perceminden tuttu, onların arasından beni aldı ve evime ulaştırdı
DavUd bin Huseyin Habani şoyle anlatır: Bir yerde zalim bir vali bana eziyet etti Gunlerce Yasin sUresini, bu adamın bana olan şerrine son vermesi icin Allah'a yalvararak okudum Sonra ruyamda, birisi bana; Ey EbU Bekr AyderUs, de!diyordu Boyle soyledim Zalimin bana olan zulmu sona erdiHalbuki AyderUs'u tanımıyordum Onu sual ettim; Aden'de oturduğunu soylediler HuzUruna vardığımda, başımdan gecenleri haber vermeden kendisi haber verdi
Seyyid Celil Muhammed bin Ahmed Vatab şoyle anlatır: Habeş diyarında geziyordum Uzerime hırsızlar saldırdı Katırımı ve onun uzerindeki şeyleri aldılar Beni oldurmek istediler Şeyh EbU Bekr'in adını soyliyerek uc kerre; Ey Eba Bekr AyderUs!diye seslendim Bir zat cıkageldi Onlara saldırdı Katırımı ve uzerindeki şeyleri bana geri verdi ve; Cenabı Hakk'ın emanında olmayı istedin, kurtuldundedi
Neimanı Mehri şoyle anlatır: Hindistan'a giden bir gemiye binmiştim Gemi bir yerinden su almaya başladı Gemidekiler bağrışıyor ve bazıları kendi hocasının adını soyleyerek yardım istiyordu Ben de hocam EbU Bekr AyderUs'u soyledim Bana bir uyuklama geldi O an hocamı gordum Elinde bir şeyle gemideki catlağın olduğu yere doğru yonelmişti, orayı gosteriyordu Sevinerek uyandım Avazımın cıktığı kadar bağırıyor ve uzuntuden kurtulmuş bir şekilde; Ey gemidekiler sevininiz ve benden sorunuz!diyordum Onlar benim bu sevincimi gorunce, bu hale rağmen niye sevindiğimi sordular Onlara gorduklerimi haber verdim Baktıklarında, catlağın sağlam bir şekilde tıkanmış olduğunu gorduler