EBU HAMZA BAĞDADÎ HAYATI
Kelam, fıkıh, tefsir, hadis alimlerinden ve evliyanın buyuklerinden Dokuzuncu yuzyılda Bağdat'ta yaşadı İsmi, Muhammed bin İbrahim, kunyesi EbU Hamza'dır Bağdatlı olduğu icin Bağdadi, tasavvuf ehlinden olduğu icin SUfinisbeleriyle meşhur oldu Bez sattığı icin Bezzaz lakabı ile de bilinir Bağdat'ta doğdu Doğum tarihi bilinmemektedir 901 (H289) senesinde Bağdat'ta vefat etti Kabri oradadır
İmamı Muhammed Şeybani hazretlerinin talebesi olan Kadı Îsa bin Eban'ın azadlısı olan EbU Hamza Bağdadi, Bağdat'taki alimlerden ilim tahsil etti Kelam, fıkıh, tefsir, hadis ve kıraat ilimlerinde yuksek alim oldu İslam dininin emirlerine uyup yasaklarından sakınmak sUretiyle manevi hallerde ilerledi Sırriyi Sekati ile başka velilerin sohbetlerinde bulundu Onlardan ilim ve marifet aldı Buyuk veli Harisi Muhasibi'nin sohbetlerinde bulunup, talebesi oldu Uzun muddet onun hizmetinde bulunup tasavvuf yolunda ilerledi Ebu'lHuseyin NUri ve Hayrunnessac gibi velilerle akran olup, onlarla arkadaşlık yaptı Bazı cahil ve kıskanc kimselerin halifeye şikayeti sebebiyle arkadaşlarıyla birlikte halife tarafından idama mahkUm edildiği sırada Ebu'lHuseyin NUri'nin kendinin arkadaşlarından once idam edilmesini istemesi uzerine idam edilmekten kurtuldu EbU Turabı Nahşebi ile arkadaşlık etti Bir yere gideceği zaman onunla giderdi İlim oğrenmek ve hadisi şerif rivayet etmek uzere defalarca Basra'ya gitti Buyuk veli Bişri Hafi hazretleriyle sohbet etti Hasan MusUhi'nin sohbetlerinde bulundu Ahmed bin Hanbel hazretleri onun sohbetlerinde bulunup ona saygı ve hurmet gosterdi Hatta tasavvufla ilgili bir meseleyle karşılaşınca; Ey EbU Hamza! Bu hususta ne buyurursunuz?diyerek ondan istifade etmeye calıştı EbU Bekr Kettani ve Hayrunnessac gibi buyukler ondan hadisi şerif dinleyip, rivayet ettiler Cuneydi Bağdadi hazretleri de onun sohbetlerinde bulundu
Zahiri ve manevi ilimlerde yukselen derin bir alim ve yuksek bir veli olan EbU Hamza Bağdadi, ilim meclislerinde ve sohbetlerinde pek cok alim ve veli yetiştirdi Uzaktan yakından sohbetlerine ve ilim meclislerine koşan insanlar ondan cok istifade ettiler Bağdat'ta Ressafe isimli mescidde vaz ve nasihat ederek insanların dunya ve ahirette saadete, kurtuluşa ermeleri icin gayret etti Bu vaz ve nasihatlarından birisinde buyurdu ki:
Allahu teala mealen; Cahillerden yuz cevir(A'raf sUresi: 199) buyuruyor Nefs, cahillerin en cahilidir O halde ondan daha fazla yuz cevirmelidir
Fakirliği sevmek cetin bir imtihandır Buna sıddıklardan başkası sabredemez Ne zaman yoksul bir halde bulunursam kendi kendime; Bu yoksulluk hali sana kimden geldiderim Sonra duşunur hic bir kimseye bu yoksulluk halinin benden daha cok yaraşmadığını gorurum O zaman onu hoşca kabullenir, beraber olurum
Sadık ve samimi bir sUfinin alameti; aziz iken zelil, zengin iken fakir, meşhUr iken mechUl olmasıdır
EbU Hamza Bağdadi hazretleri cok sevdiği talebelerinden birine nasihat ederek buyurdu ki:
Allahu teala sana hayır yollarından birini acarsa, sen o yolda gayretle devam et Ama o nimeti sana ihsan edeni ve o nimete kavuşmana vesile olanları da unutma O nimete kavuştuğun icin buyuklenme Senin yapacağın şey, buna kavuşturana şukretmendir Eğer şukretmezsen, o nimet, elinden alınır İhsan edeni uzmuş olursun Eğer şukredersen, sana daha hayırlı yollar, daha guzel nimetler ihsan edilir Nitekim Allahu teala, İbrahim sUresi 7 ayetinde mealen; Eğer şukrederseniz elbette size nimetimi arttırırım ve eğer nankorluk ederseniz, haberiniz olsun, gercekten azabım cok şiddetlidirbuyuruyor
Bir kimsenin, Allahu tealayı sevmesi, sonra da O'nu unutması, devamlı Allahu tealayı hatırlayıp, sonra da O'nu bulamaması ve Allahu tealayı anmadaki tadı alıp, sonra da O'ndan gafil olması duşunulemez
Hak tealanın yolunu bilen icin o yola girmek kolaydır Allah'a giden yolda, ResUlullah'a hal, fiil ve sozlerinde tabi olmak tek kurtuluş yoludur
Ceşitli sohbetleri sırasında şoyle buyurdu: Bir kimse Hakk' ın yolunu bilirse kolaylıkla bu yolu tutabilir Yolu bilmek, Hak tealanın vasıtasız olarak bunu ona oğretmesiyle olur Yolu istidlalle yani akıl yuruterek bulan kimse gah isabet, gah hata eder
Comertlik varlıklının yoksula vermesi değil, yoksulun varlıklıya vermesidir
Bircok kerametleri gorulmuş olan EbU Hamza Bağdadi hazretleri bir gece yolculuğa cıkmıştı Gece yarısından sonra uykusu geldi Bu sırada yol kenarındaki bir kuyuya duştu Etrafına bakındı cıkabilecek durumda değildi Tevekkul uzere kuyunun icinde oturdu O sırada kuyunun başına iki kişi geldi Biri diğerine; Bu kuyuyu boyle acık bırakmamız uygun olmaz Onu dolduralımdedi Diğeri ise; Bu kuyuyu dolduramayız ancak bunun ağzını kapatalımdedi Onlar boyle konuşurken EbU Hamza Bağdadi kendi kendine; Ben buradayımdemek istedi Tam bu sırada gaibden bir ses; Bize tevekkul ediyorsun, bizim belamızdan başkasına şikayette mi bulunuyorsun?dedi Bunun uzerine sustu Gelenler kuyunun ağzını kapatıp gittiler EbU Hamza Bağdadi bir gunduz ve bir gece kuyuda kaldıktan sonra, bir hayvan kuyunun ağzını acıp ayağını; Bana sıkı yapışdercesine uzattı EbU Hamza hazretleri onu cinni zannedip elini uzattı Eline sert bir cisim değdi O cisme yapışıp kuyunun dışına cıkıp kurtuldu Bir de ne gorsun Onun cıkmasına calışan varlık yırtıcı bir hayvanmış O sırada kendisine gaibden bir ses; Ey EbU Hamza! Biz seni bir beladan bir bela ile kurtardık Seni korktuğun şeyden başka bir korktuğun şeyle kurtardık
EbU Hamza Bağdadi'ye nisbet edilen kerametlerin bir kısmı EbU Hamza Horasani'ye de isnad edilmektedir
Uzun bir omur suren EbU Hamza Bağdadi hazretleri, son zamanlarına doğru Medine isimli mescidde insanlara vaz etmeye başladı Bir Cuma gunu bu mescidde vaz ederken kendisine gaibden bir ses geldi ve; Ey Eba Hamza! Bugune kadar konuştun Cok guzel ve tesirli konuşuyorsun Ama bundan sonra konuşmaman daha hayırlıdır Bakalım guzel konuşmayı başardığın gibi guzel sukUtu da başarabilecek misin?denildi Bu sesi işitince, birden rengi değişti Halsiz ve bitkin olarak kursuden yere duştu Ondan sonra hic konuşmadı Allahu tealaya ibadet ve zikirle meşgUl oldu Ertesi Cumaya varmadan 901 (H289) senesinde vefat etti Sevenleri tarafından Bağdat'ta defnedildi
HERKESİN HAKKINI GOZET
Nasihat isteyen birisine buyurdu ki: Nefsin, senden selamet bulursa, onun hakkını vermiş olursun Halk selamette kalırsa onların haklarını odemiş olursun Yani haklar iki turludur Biri nefsinin uzerindeki hakkı, ikincisi halkın uzerindeki hakkıdır Nefsini gunahtan men eder ve ahiretteki selametini taleb edersen, hakkını ifa etmiş olursun Halk senin kotuluğunden emin olur, sen de onlar icin kotuluk istemezsen, haklarını eda etmiş olursun Kotuluğunun sana da halka da zarar vermemesi icin calış İşte bunun icin Hakk'ın hakkını odemek ile meşgul ol En iyi bilen Allahu tealadır
GARÎB
EbU Hamza Bağdadi hazretleri bir yolculuk sebebiyle Likam Dağında bulunuyordu Uc kişiyle karşılaştı Bunlardan ikisi aba, birisi de altın işlemeli bir gomlek giymişti Bu kimseler EbU Hamza Bağdadi'yi gorunce; Garib misin?diye sordular EbU Hamza Bağdadi; Bir kimsenin sığınağı Allahu teala olursa, onun icin gariblik soz konusu değildirdedi Bu sozu işiten o kimseler, EbU Hamza Bağdadi hazretlerine yakınlık duydular Sonra iclerinden birisi; Bana bir parca peksimet verindedi EbU Hamza hazretleri; Ben şeker ve helvasız peksimet yememdedi Hemen onun istediği şeker ve helva ile birlikte peksimet verdiler
EbU Hamza Bağdadi hazretleri sırmalı gomleği olan kimseye donerek; Şu altın sırmalı gomlek nedir?diye sordu O kimse; Zararlı olan haşerelerden şikayetci olduğum icin, Allahu teala bana ceza olarak bu gomleği giydirdidedi EbU Hamza Bağdadi bu cevap uzerine, kendisinin fakirlik, bela ve musibetler icerisinde bulunmasına şukretti
Kelam, fıkıh, tefsir, hadis alimlerinden ve evliyanın buyuklerinden Dokuzuncu yuzyılda Bağdat'ta yaşadı İsmi, Muhammed bin İbrahim, kunyesi EbU Hamza'dır Bağdatlı olduğu icin Bağdadi, tasavvuf ehlinden olduğu icin SUfinisbeleriyle meşhur oldu Bez sattığı icin Bezzaz lakabı ile de bilinir Bağdat'ta doğdu Doğum tarihi bilinmemektedir 901 (H289) senesinde Bağdat'ta vefat etti Kabri oradadır
İmamı Muhammed Şeybani hazretlerinin talebesi olan Kadı Îsa bin Eban'ın azadlısı olan EbU Hamza Bağdadi, Bağdat'taki alimlerden ilim tahsil etti Kelam, fıkıh, tefsir, hadis ve kıraat ilimlerinde yuksek alim oldu İslam dininin emirlerine uyup yasaklarından sakınmak sUretiyle manevi hallerde ilerledi Sırriyi Sekati ile başka velilerin sohbetlerinde bulundu Onlardan ilim ve marifet aldı Buyuk veli Harisi Muhasibi'nin sohbetlerinde bulunup, talebesi oldu Uzun muddet onun hizmetinde bulunup tasavvuf yolunda ilerledi Ebu'lHuseyin NUri ve Hayrunnessac gibi velilerle akran olup, onlarla arkadaşlık yaptı Bazı cahil ve kıskanc kimselerin halifeye şikayeti sebebiyle arkadaşlarıyla birlikte halife tarafından idama mahkUm edildiği sırada Ebu'lHuseyin NUri'nin kendinin arkadaşlarından once idam edilmesini istemesi uzerine idam edilmekten kurtuldu EbU Turabı Nahşebi ile arkadaşlık etti Bir yere gideceği zaman onunla giderdi İlim oğrenmek ve hadisi şerif rivayet etmek uzere defalarca Basra'ya gitti Buyuk veli Bişri Hafi hazretleriyle sohbet etti Hasan MusUhi'nin sohbetlerinde bulundu Ahmed bin Hanbel hazretleri onun sohbetlerinde bulunup ona saygı ve hurmet gosterdi Hatta tasavvufla ilgili bir meseleyle karşılaşınca; Ey EbU Hamza! Bu hususta ne buyurursunuz?diyerek ondan istifade etmeye calıştı EbU Bekr Kettani ve Hayrunnessac gibi buyukler ondan hadisi şerif dinleyip, rivayet ettiler Cuneydi Bağdadi hazretleri de onun sohbetlerinde bulundu
Zahiri ve manevi ilimlerde yukselen derin bir alim ve yuksek bir veli olan EbU Hamza Bağdadi, ilim meclislerinde ve sohbetlerinde pek cok alim ve veli yetiştirdi Uzaktan yakından sohbetlerine ve ilim meclislerine koşan insanlar ondan cok istifade ettiler Bağdat'ta Ressafe isimli mescidde vaz ve nasihat ederek insanların dunya ve ahirette saadete, kurtuluşa ermeleri icin gayret etti Bu vaz ve nasihatlarından birisinde buyurdu ki:
Allahu teala mealen; Cahillerden yuz cevir(A'raf sUresi: 199) buyuruyor Nefs, cahillerin en cahilidir O halde ondan daha fazla yuz cevirmelidir
Fakirliği sevmek cetin bir imtihandır Buna sıddıklardan başkası sabredemez Ne zaman yoksul bir halde bulunursam kendi kendime; Bu yoksulluk hali sana kimden geldiderim Sonra duşunur hic bir kimseye bu yoksulluk halinin benden daha cok yaraşmadığını gorurum O zaman onu hoşca kabullenir, beraber olurum
Sadık ve samimi bir sUfinin alameti; aziz iken zelil, zengin iken fakir, meşhUr iken mechUl olmasıdır
EbU Hamza Bağdadi hazretleri cok sevdiği talebelerinden birine nasihat ederek buyurdu ki:
Allahu teala sana hayır yollarından birini acarsa, sen o yolda gayretle devam et Ama o nimeti sana ihsan edeni ve o nimete kavuşmana vesile olanları da unutma O nimete kavuştuğun icin buyuklenme Senin yapacağın şey, buna kavuşturana şukretmendir Eğer şukretmezsen, o nimet, elinden alınır İhsan edeni uzmuş olursun Eğer şukredersen, sana daha hayırlı yollar, daha guzel nimetler ihsan edilir Nitekim Allahu teala, İbrahim sUresi 7 ayetinde mealen; Eğer şukrederseniz elbette size nimetimi arttırırım ve eğer nankorluk ederseniz, haberiniz olsun, gercekten azabım cok şiddetlidirbuyuruyor
Bir kimsenin, Allahu tealayı sevmesi, sonra da O'nu unutması, devamlı Allahu tealayı hatırlayıp, sonra da O'nu bulamaması ve Allahu tealayı anmadaki tadı alıp, sonra da O'ndan gafil olması duşunulemez
Hak tealanın yolunu bilen icin o yola girmek kolaydır Allah'a giden yolda, ResUlullah'a hal, fiil ve sozlerinde tabi olmak tek kurtuluş yoludur
Ceşitli sohbetleri sırasında şoyle buyurdu: Bir kimse Hakk' ın yolunu bilirse kolaylıkla bu yolu tutabilir Yolu bilmek, Hak tealanın vasıtasız olarak bunu ona oğretmesiyle olur Yolu istidlalle yani akıl yuruterek bulan kimse gah isabet, gah hata eder
Comertlik varlıklının yoksula vermesi değil, yoksulun varlıklıya vermesidir
Bircok kerametleri gorulmuş olan EbU Hamza Bağdadi hazretleri bir gece yolculuğa cıkmıştı Gece yarısından sonra uykusu geldi Bu sırada yol kenarındaki bir kuyuya duştu Etrafına bakındı cıkabilecek durumda değildi Tevekkul uzere kuyunun icinde oturdu O sırada kuyunun başına iki kişi geldi Biri diğerine; Bu kuyuyu boyle acık bırakmamız uygun olmaz Onu dolduralımdedi Diğeri ise; Bu kuyuyu dolduramayız ancak bunun ağzını kapatalımdedi Onlar boyle konuşurken EbU Hamza Bağdadi kendi kendine; Ben buradayımdemek istedi Tam bu sırada gaibden bir ses; Bize tevekkul ediyorsun, bizim belamızdan başkasına şikayette mi bulunuyorsun?dedi Bunun uzerine sustu Gelenler kuyunun ağzını kapatıp gittiler EbU Hamza Bağdadi bir gunduz ve bir gece kuyuda kaldıktan sonra, bir hayvan kuyunun ağzını acıp ayağını; Bana sıkı yapışdercesine uzattı EbU Hamza hazretleri onu cinni zannedip elini uzattı Eline sert bir cisim değdi O cisme yapışıp kuyunun dışına cıkıp kurtuldu Bir de ne gorsun Onun cıkmasına calışan varlık yırtıcı bir hayvanmış O sırada kendisine gaibden bir ses; Ey EbU Hamza! Biz seni bir beladan bir bela ile kurtardık Seni korktuğun şeyden başka bir korktuğun şeyle kurtardık
EbU Hamza Bağdadi'ye nisbet edilen kerametlerin bir kısmı EbU Hamza Horasani'ye de isnad edilmektedir
Uzun bir omur suren EbU Hamza Bağdadi hazretleri, son zamanlarına doğru Medine isimli mescidde insanlara vaz etmeye başladı Bir Cuma gunu bu mescidde vaz ederken kendisine gaibden bir ses geldi ve; Ey Eba Hamza! Bugune kadar konuştun Cok guzel ve tesirli konuşuyorsun Ama bundan sonra konuşmaman daha hayırlıdır Bakalım guzel konuşmayı başardığın gibi guzel sukUtu da başarabilecek misin?denildi Bu sesi işitince, birden rengi değişti Halsiz ve bitkin olarak kursuden yere duştu Ondan sonra hic konuşmadı Allahu tealaya ibadet ve zikirle meşgUl oldu Ertesi Cumaya varmadan 901 (H289) senesinde vefat etti Sevenleri tarafından Bağdat'ta defnedildi
HERKESİN HAKKINI GOZET
Nasihat isteyen birisine buyurdu ki: Nefsin, senden selamet bulursa, onun hakkını vermiş olursun Halk selamette kalırsa onların haklarını odemiş olursun Yani haklar iki turludur Biri nefsinin uzerindeki hakkı, ikincisi halkın uzerindeki hakkıdır Nefsini gunahtan men eder ve ahiretteki selametini taleb edersen, hakkını ifa etmiş olursun Halk senin kotuluğunden emin olur, sen de onlar icin kotuluk istemezsen, haklarını eda etmiş olursun Kotuluğunun sana da halka da zarar vermemesi icin calış İşte bunun icin Hakk'ın hakkını odemek ile meşgul ol En iyi bilen Allahu tealadır
GARÎB
EbU Hamza Bağdadi hazretleri bir yolculuk sebebiyle Likam Dağında bulunuyordu Uc kişiyle karşılaştı Bunlardan ikisi aba, birisi de altın işlemeli bir gomlek giymişti Bu kimseler EbU Hamza Bağdadi'yi gorunce; Garib misin?diye sordular EbU Hamza Bağdadi; Bir kimsenin sığınağı Allahu teala olursa, onun icin gariblik soz konusu değildirdedi Bu sozu işiten o kimseler, EbU Hamza Bağdadi hazretlerine yakınlık duydular Sonra iclerinden birisi; Bana bir parca peksimet verindedi EbU Hamza hazretleri; Ben şeker ve helvasız peksimet yememdedi Hemen onun istediği şeker ve helva ile birlikte peksimet verdiler
EbU Hamza Bağdadi hazretleri sırmalı gomleği olan kimseye donerek; Şu altın sırmalı gomlek nedir?diye sordu O kimse; Zararlı olan haşerelerden şikayetci olduğum icin, Allahu teala bana ceza olarak bu gomleği giydirdidedi EbU Hamza Bağdadi bu cevap uzerine, kendisinin fakirlik, bela ve musibetler icerisinde bulunmasına şukretti
