Beynin, belirli bir bölgesinde anormal elektriksel boşalım ortaya çıkması sonucu epilepsi nöbeti gerçekleşir. Epilepsinin tipine göre beynin anormal elektriksel boşalımı bir bölgeye sınırlı kalabilir veya daha uzak alanlara yayılabilir. Bu anormal elektrik boşalımlarının sınırlı kalmasına veya yayılım hızına ve yayıldıkları bölgelere göre çok farklı tiplerde belirtilere neden olmaktadır. Bu gün için yaklaşık 25’den fazla farklı tiplerde nöbet türü ile 100’ün üzerinde farklı epilepsi sendromu tanımlanmıştır.
Epilepsi Nöbet Tipleri
Hastalık genel olarak, sadece bilinç kaybı, kasılma, ağızdan köpük gelmesi şeklinde gerçekleşen nöbetler olarak biliniyor. Oysaki, pek çok farklı belirtiyle de ortaya çıkabiliyor; kişinin bir anda dona kalması, boş bakması, cevapsızlık ile karakterize ataklar, bazen ağızda yalanma yutkunma çiğneme hareketleri, ani başlayıp ani sonlanan anormal kol, bacak hareketleri, garip sesler çıkartma gibi kolayca fark edilen davranış anormallikleri ya da etraftaki kişilerin duymadığı ses veya koku duyma hali, mide bulantısı hissi, gözü açık rüya görme hissi, gibi sadece hastanın hissettiği duyumsamalar şeklinde dışarıdan hiçbir anormalliğin fark edilmediği gelip geçici hisler şeklinde de olabiliyor.
Epilepsi Nöbetleri, anormal elektriksel aktivitenin yayılım şekline göre genellikle, parsiyel (fokal) ve jenaralize olmak üzere iki ana gruba ayrılmaktadır. Klinik belirtiler bu aktivitenin yayılım hızı ve lokalizasyonuna göre farklılıklar gösterir.
Parsiyel Nöbetler’de anormal elektriksel aktivite, beynin sınırlı bir alanında başlarlar, o bölgede kalabileceği gibi elektriksel boşalımın kuvvetine ve yayılım hızına bağlı olarak komşu alanlara veya daha uzak alanlara da yayılabilir bu tip nöbetlerde beynin tamamı eş zamanlı olarak etkilenmez.
Jeneralize Nöbetler’de elektriksel aktivite ya başlangıçtan itibaren eş zamanlı olarak tüm beyin bölgelerini etkiler ya da parsiyel nöbetlerde olduğu gibi sınırlı bir alandan başlayıp beynin diğer tüm alanlarına yayılması ile jeneralize hale gelir (ki bu tip nöbetler sekonder jeneralize nöbetler olarak adlandırılır).
Epilepsi Nöbeti Ne Zaman Gerçekleşir?
Ataklar hiçbir neden yokken ortaya çıkabileceği gibi, açlık, ateşli hastalıklar, birlikte kullanılan diğer ilaçlar, uyku sırasında veya bazı hastalarda da uykusuz kalmakla ortaya çıkabilmektedir (hem uykunun kendisi hem de uykusuzluk atakları tetikleyebilmektedir).
Epilepsi Nöbeti Gözlendiğinde Ne Yapılmalı?
Hasta epilepsi nöbeti geçirdiği sürece, hastaya hiçbir şekilde müdahale edilmemelidir. Hastanın ağzını açmak için dişlerinin arasına parmak, kaşık sokmaya çalışmak veya kasılmalara engel olmak için tutmak bastırmak ile hastaya zarar verebilir.
Normal şartlar altında atak kendiliğinden maksimum 1-2 dk içinde sonlanır. Eğer epileptik atak bu sürede sonlanmıyorsa hasta mutlaka hastaneye götürülmelidir. Hasta epilepsi nöbeti geçirdiği sırada sadece çevre faktörlerin ona zarar vermesini engellemek adına önlem almak gerekebilir.
• Hastanın nöbet geçirdiği sırada düşme ve kasılma gibi durumlarda etrafta hastaya zarar verebilecek keskin bir obje veya sert bir cisim varsa hasta o tehlikeden uzaklaştırılmalıdır.
• Kriz anında hastanın boğazını sıkan, sıkı bağlanmış kravat, eşarp gibi giysiler hastanın rahat nefes alabilmesi için gevşetilmelidir.
• Hastaya soğan, kolonya vb koklatmanın epilepsi nöbetlerinde tedavi edici hiçbir anlamı yoktur.
• Nöbet geçiren bir hastanın yakınları ya da çevresindeki insanlar tarafından kol ve bacaklarının tutulması, bastırarak kontrol altına alınmaya çalışılması omuz çıkığı oluşması gibi ortopedik sorunlara sebebiyet verebilir.
• Hasta kasılırken ağzını açmaya çalışmak; çene çıkığı, dişlerini kırma, açmaya çalışan kişinin parmaklarının hasta tarafından ısırılması, kanamaya sebep olma gibi pek çok olumsuzluklara sebebiyet verebilir.
• Kişi kendine geldikten sonra yorgunluk hissedebilir, geçici olarak bilinç kaybı, sersemlik durumu söz konusu olabilir. Bu yüzden hasta bir süre dinlendirilmelidir.
Epilepsi Nöbet Tipleri
Hastalık genel olarak, sadece bilinç kaybı, kasılma, ağızdan köpük gelmesi şeklinde gerçekleşen nöbetler olarak biliniyor. Oysaki, pek çok farklı belirtiyle de ortaya çıkabiliyor; kişinin bir anda dona kalması, boş bakması, cevapsızlık ile karakterize ataklar, bazen ağızda yalanma yutkunma çiğneme hareketleri, ani başlayıp ani sonlanan anormal kol, bacak hareketleri, garip sesler çıkartma gibi kolayca fark edilen davranış anormallikleri ya da etraftaki kişilerin duymadığı ses veya koku duyma hali, mide bulantısı hissi, gözü açık rüya görme hissi, gibi sadece hastanın hissettiği duyumsamalar şeklinde dışarıdan hiçbir anormalliğin fark edilmediği gelip geçici hisler şeklinde de olabiliyor.
Epilepsi Nöbetleri, anormal elektriksel aktivitenin yayılım şekline göre genellikle, parsiyel (fokal) ve jenaralize olmak üzere iki ana gruba ayrılmaktadır. Klinik belirtiler bu aktivitenin yayılım hızı ve lokalizasyonuna göre farklılıklar gösterir.
Parsiyel Nöbetler’de anormal elektriksel aktivite, beynin sınırlı bir alanında başlarlar, o bölgede kalabileceği gibi elektriksel boşalımın kuvvetine ve yayılım hızına bağlı olarak komşu alanlara veya daha uzak alanlara da yayılabilir bu tip nöbetlerde beynin tamamı eş zamanlı olarak etkilenmez.
Jeneralize Nöbetler’de elektriksel aktivite ya başlangıçtan itibaren eş zamanlı olarak tüm beyin bölgelerini etkiler ya da parsiyel nöbetlerde olduğu gibi sınırlı bir alandan başlayıp beynin diğer tüm alanlarına yayılması ile jeneralize hale gelir (ki bu tip nöbetler sekonder jeneralize nöbetler olarak adlandırılır).
Epilepsi Nöbeti Ne Zaman Gerçekleşir?
Ataklar hiçbir neden yokken ortaya çıkabileceği gibi, açlık, ateşli hastalıklar, birlikte kullanılan diğer ilaçlar, uyku sırasında veya bazı hastalarda da uykusuz kalmakla ortaya çıkabilmektedir (hem uykunun kendisi hem de uykusuzluk atakları tetikleyebilmektedir).
Epilepsi Nöbeti Gözlendiğinde Ne Yapılmalı?
Hasta epilepsi nöbeti geçirdiği sürece, hastaya hiçbir şekilde müdahale edilmemelidir. Hastanın ağzını açmak için dişlerinin arasına parmak, kaşık sokmaya çalışmak veya kasılmalara engel olmak için tutmak bastırmak ile hastaya zarar verebilir.
Normal şartlar altında atak kendiliğinden maksimum 1-2 dk içinde sonlanır. Eğer epileptik atak bu sürede sonlanmıyorsa hasta mutlaka hastaneye götürülmelidir. Hasta epilepsi nöbeti geçirdiği sırada sadece çevre faktörlerin ona zarar vermesini engellemek adına önlem almak gerekebilir.
• Hastanın nöbet geçirdiği sırada düşme ve kasılma gibi durumlarda etrafta hastaya zarar verebilecek keskin bir obje veya sert bir cisim varsa hasta o tehlikeden uzaklaştırılmalıdır.
• Kriz anında hastanın boğazını sıkan, sıkı bağlanmış kravat, eşarp gibi giysiler hastanın rahat nefes alabilmesi için gevşetilmelidir.
• Hastaya soğan, kolonya vb koklatmanın epilepsi nöbetlerinde tedavi edici hiçbir anlamı yoktur.
• Nöbet geçiren bir hastanın yakınları ya da çevresindeki insanlar tarafından kol ve bacaklarının tutulması, bastırarak kontrol altına alınmaya çalışılması omuz çıkığı oluşması gibi ortopedik sorunlara sebebiyet verebilir.
• Hasta kasılırken ağzını açmaya çalışmak; çene çıkığı, dişlerini kırma, açmaya çalışan kişinin parmaklarının hasta tarafından ısırılması, kanamaya sebep olma gibi pek çok olumsuzluklara sebebiyet verebilir.
• Kişi kendine geldikten sonra yorgunluk hissedebilir, geçici olarak bilinç kaybı, sersemlik durumu söz konusu olabilir. Bu yüzden hasta bir süre dinlendirilmelidir.