Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler - Kelimelerin Eş Anlamları Eş Anlamlılar Hangileridir
Eş Anlamlı Sözcükler (Eş Anlamlı Kelimeler)
Aynı varlık ya da kavramı karşılayan farklı sözcüklere “eş anlamlı sözcükler” denir. Eş anlamlı sözcüklerin yazılışla*rı farklı, anlamları ise aynıdır. Eşanlamlı sözcükler aynı kavra*mı karşılar, birbirinin yerine kullanılabilir; aralarında hiçbir anlam farkı yoktur. Genellikle bir dile başka dillerden gelen sözcükler ile o dilin kendi söz varlığında*ki sözcükler arasında eş anlamlılık görülür.
Örneğin;
ev-konut,
imtihan-sınav,
mektep-okul,
hürriyet-özgürlük,
bellek-hafıza,
cevap-yanıt,
kıla-vuz-rehber,
amaç-gaye-hedef-maksat,
kaybetmek-yitirmek
sözcükleri aynı anlamda kullanıldığında eş* anlamlıdır.
Ancak bir sözcüğün başka bir sözcükle eşanlamlı olup olmadığını cümledeki kullanımına göre belirlemek da*ha doğru olur. Örneğin “kara” sözcüğünün eş anlam*lısı “siyah"tır.
Ancak;
“Onun gibi kara gün dostu adam az bulu*nur.”
cümlesinde “kara” sözcüğünün eş anlamlısı “si*yah” değil, “kötü”dür.
“Bu soruların tıpkısını geçen yılki sınavda da sor*muşlar.”
“Bu kalem, benim masamdakinin aynısıydı.”
Bu cümlelerde geçen “tıpkısı” ve “aynısı” sözcükleri aynı anlamdadır.
“Odasındaki el dokuması, değerli halıları toplamış.”
“Kıymetli eşyalarını ayrı bir kutuya yerleştirmiş.”
Bu cümlelerde geçen “değerli” ve “kıymetli” sözcük*leri Eş Anlamlı kelimelerdir.
“O eskiden güçlü bir çocuktu.”
“Pehlivanlardan kısa boylu olanı daha kuvvetliydi.”
Bu cümlelerde geçen “güçlü” ve “kuvvetli” sözcükle*ri anlamdaş sözcüklerdir.
Eşanlamlılık farklı sözcüklerin aynı anlama gelmesiyle olabileceği gibi, aynı sözcüğün farklı cümlelerde aynı anlama gelmesiyle de olabilir. Örneğin “batmak” söz*cüğünü farklı cümlelerde kullanalım:
I. Ülkenin en ünlü turizm şirketi batmış.
II. Çamurda oynayan çocuğun üstü başı batmış.
III. Onun bu sözleri bana battı.
IV. Kayıklardan biri gölün bu bölümünde batmış.
V. Okyanusta çarpışan gemiler batmış.
“Batmak” sözcüğü I. cümlede “iflas etmek”, II. cüm*lede “kirlenmek”, III. cümlede, “dokunmak, rahatsız etmek” anlamında kullanılmıştır. IV. ve V. cümlede ise “bir sıvının üstündeyken içine gömülmek” anlamın*da kullanılmıştır. O halde bu cümlelerde “batmak” sözcüğünün sadece IV. ve V. cümledeki kullanımları anlamdaş sözcüklerdir.
Eş Anlamlı Sözcükler (Eş Anlamlı Kelimeler)
Aynı varlık ya da kavramı karşılayan farklı sözcüklere “eş anlamlı sözcükler” denir. Eş anlamlı sözcüklerin yazılışla*rı farklı, anlamları ise aynıdır. Eşanlamlı sözcükler aynı kavra*mı karşılar, birbirinin yerine kullanılabilir; aralarında hiçbir anlam farkı yoktur. Genellikle bir dile başka dillerden gelen sözcükler ile o dilin kendi söz varlığında*ki sözcükler arasında eş anlamlılık görülür.
Örneğin;
ev-konut,
imtihan-sınav,
mektep-okul,
hürriyet-özgürlük,
bellek-hafıza,
cevap-yanıt,
kıla-vuz-rehber,
amaç-gaye-hedef-maksat,
kaybetmek-yitirmek
sözcükleri aynı anlamda kullanıldığında eş* anlamlıdır.
Ancak bir sözcüğün başka bir sözcükle eşanlamlı olup olmadığını cümledeki kullanımına göre belirlemek da*ha doğru olur. Örneğin “kara” sözcüğünün eş anlam*lısı “siyah"tır.
Ancak;
“Onun gibi kara gün dostu adam az bulu*nur.”
cümlesinde “kara” sözcüğünün eş anlamlısı “si*yah” değil, “kötü”dür.
“Bu soruların tıpkısını geçen yılki sınavda da sor*muşlar.”
“Bu kalem, benim masamdakinin aynısıydı.”
Bu cümlelerde geçen “tıpkısı” ve “aynısı” sözcükleri aynı anlamdadır.
“Odasındaki el dokuması, değerli halıları toplamış.”
“Kıymetli eşyalarını ayrı bir kutuya yerleştirmiş.”
Bu cümlelerde geçen “değerli” ve “kıymetli” sözcük*leri Eş Anlamlı kelimelerdir.
“O eskiden güçlü bir çocuktu.”
“Pehlivanlardan kısa boylu olanı daha kuvvetliydi.”
Bu cümlelerde geçen “güçlü” ve “kuvvetli” sözcükle*ri anlamdaş sözcüklerdir.
Eşanlamlılık farklı sözcüklerin aynı anlama gelmesiyle olabileceği gibi, aynı sözcüğün farklı cümlelerde aynı anlama gelmesiyle de olabilir. Örneğin “batmak” söz*cüğünü farklı cümlelerde kullanalım:
I. Ülkenin en ünlü turizm şirketi batmış.
II. Çamurda oynayan çocuğun üstü başı batmış.
III. Onun bu sözleri bana battı.
IV. Kayıklardan biri gölün bu bölümünde batmış.
V. Okyanusta çarpışan gemiler batmış.
“Batmak” sözcüğü I. cümlede “iflas etmek”, II. cüm*lede “kirlenmek”, III. cümlede, “dokunmak, rahatsız etmek” anlamında kullanılmıştır. IV. ve V. cümlede ise “bir sıvının üstündeyken içine gömülmek” anlamın*da kullanılmıştır. O halde bu cümlelerde “batmak” sözcüğünün sadece IV. ve V. cümledeki kullanımları anlamdaş sözcüklerdir.
