Eski cağlardan gunumuze hukuk
Hukuk sistemlerinde en cok aranan ozellik,yasaların acık şekilde anlaşılır olması ve kesinlik gostermesidir
Ozellikle yazının icat edilmesinden sonra butun yasalar yazılı hale getirilmiştir
Yasal kurallar sistemli şekilde toplanmış,acıklık ve kesinlik kazanmış ve kolayca başvurulacak hale getirilmiştir
Bilinen en eski yasa derlemelerinden biri, Babil kralı Hammurabinin koyduğu yasalardır
300 kadar yasadan oluşan bu derleme,bugun de var olan alım satım,miras,iş sozleşmesi,evlenme,hırsızlık ve adam oldurme gibi sorunları ele almıştı
Değişik bir tur yasa da Musanın İsrail oğullarına Sina dağından getirdiği one surulen ve On Emir olarak bilinen yasalardır
Bunlar hemen hemen butun dunyada hukukun bicimlenmesine kaynaklık eden ahlak ilkelerini iceriyordu
Eski Yunanlılar yasalara insancıl nitelik vermeye calışmışlardı
O donemlerde toplumun ihtiyaclarını karşılamayan birtakım kurallar vardı
Zira mevcut yasaların tanrılar tarafından konulduğunu,bunların değişmez olduğunu sanıyorlardı
Ama Solon,yasaları değiştirme gucunu elde edince toplumu yeniden orgutlemeyi sağlayan kurallar koydu
Adaletsiz olan borcları kaldırdıHalkın ekonomik durumunu duzelten bircok reformlar getirdi
Ancak o donemlerin sosyal şartları icinde hak ve gorevler ile toplum uyelerinin birbiriyle catışan cıkarlarını dengelemesi oldukca zordu
Romalılar her işte olduğu gibi hukuk alanında da pratik uygulamaları tercih etmişlerdi
Romalı yasa koyucuların başlıca duşuncesi,ulke yonetiminin etkinliği ve duzeniydi
MO 450 yılında bir ceşit yasa derlemesi olan Oniki Levha Yasası temeldir
Sonra geliştirilen ilavelerle MS altıncı yuzyılda son şeklini aldı
Boylece cağdaş hukukun da temelini oluşturdu
ABD Anayasası Biz halkdiye başlar
Yeni kurulmuş olan ulkede yasal yetkinin krallardan veya benzeri kişilerden değil,kendi yurttaşlarından kaynaklandığını belirtir
1804 yılında Fransız yasaları derlenmiş ve ilk buyuk medeni yasa ozelliğini kazanmıştır
Bu derleme Fransız ve Roma hukukuna dayanıyordu
Kuzeyin geleneksel hukuku ile guney geleneklerinin bir uzlaşmasıydı
Devrim oncesi yasaları ile devrim sonrasının yenilikleri ic icedir
Ceşitli ulkelerin hukuki sistemleri farklı etkilerin izlerini taşır
Medeni hukuk buyuk olcude Romadan kaynaklanır
Genel hukukta yargıclar,yasa karşısında her insanın eşit olması ilkesini gozetirler
Benzer davalarda daha once alınmış olan kararlar da goz onunde tutulur
Cağdaş dunyada pekcok hukuk sistemi bulunmakla beraber coğu ilke ve yontemlerin kaynağı aynıdır
Bu nedenle belirli gruplarda toplanabilirler
En buyuk iki grup vardır
Birincisi,buyuk bolumu medeni hukuktan oluşan sistemlerdir
Diğeri ise genel hukumleri kapsar
Medeni hukuk sistemleri Roma hukukunun deney ve duşuncelerini temel alır
Genel hukumlere dayalı sistemler ise İngiliz hukukundan kaynaklanır
Hepimiz yasalara uyulması gerektiğini biliriz
Aksi halde yaptırımların hic te hoş olmayan yanları ile karşı karşıya kalırız
Para cezası,hapis ya da diğer kısıtlamalar hicbirimizin arzu etmediği orneklerdir
Ancak hemen hemen hepimiz gunluk yaşantımızı surdururken bu cezaların varlığını pek duşunmeyiz
Zira yasaların, istediğimiz yaşam bicimini koruduğunu peşinen kabul etmişizdir
Yasalara uymamızın başlıca nedenlerinden biri,yaptırımlardan kacınma isteğidir
Bir başka neden de yasalara uymanın bir gelenek olmasıdır
Yasal yetkinin kaynağı nedir?
JeanJacques Rousseau,yasaların uygulanabilecek değerde olmaları icin yurttaşlar tarafından ozgurce kabul edilebilecek bir toplum sozleşmesi statusune sahip olması gerektiğine inanıyordu
John Austin ise yasaların yonetenden yonetilene verilen bir dizi buyruktan başka bir şey olmadığını savunmuştu
Friedrich von Savigny yasayı,bir ulusun ruhundan,cevreden ve tarihinden doğal olarak cıkan bir şey olarak tanımlamıştı
Gercekten de her ulkenin yasal sistemi kendine ozgu nitelikler gosterir
Her ne kadar yasalar ulkeden ulkeye değişseler bile bazı temel kavramlar butun hukuk sistemlerinde aynıdır
Bunların en onemlisi adalet kavramıdır
Bu kavram bireyin ihtiyacları ile toplumun ihtiyacları arasındaki sınırdır
Boyle bir sınırı bireyin cıkarları ile diğer bireylerin cıkarları arasında da duşunebiliriz
Daha bir genelleme yaparsak,adaletin, kamu hukuku ile ozel hukuk arasındaki sınır olduğunu soyleyebiliriz
Ancak adaletin sağlanmasında bircok problem ortaya cıkmıştır
Hem şu kişiye hem de bu kişiye uygulanan bir yasanın baskıcı ozellik taşıdığı one surulur
Herhangi bir kişi icin adaletli olan bir yasa,başka biri icin adaletsiz olabilir
Ancak kabul etmek gerekir ki yasa koyucular toplumun her uyesi icin ayrı ayrı yasa yapamazlar
Yasalar toplumun butunu icin yapılır
Bir cok hukuk sisteminde bu tur adaletsizlikleri giderecek careler ortaya konulmuştur
Bazı toplumlarda yargıclara yasaları her turlu ozel durumu gozonunde tutarak uygulamaları icin yetki verilmiştir
Gunluk yaşantımızda bazı hallerde kuralların ciğnenmesi bile yasalarda yer alır
Orneğin itfaiye aracları ile ambulanslar ivedi durumlarda trafik kurallarına uymazlar
Hukuk sistemlerinde en cok aranan ozellik,yasaların acık şekilde anlaşılır olması ve kesinlik gostermesidir
Ozellikle yazının icat edilmesinden sonra butun yasalar yazılı hale getirilmiştir
Yasal kurallar sistemli şekilde toplanmış,acıklık ve kesinlik kazanmış ve kolayca başvurulacak hale getirilmiştir
Bilinen en eski yasa derlemelerinden biri, Babil kralı Hammurabinin koyduğu yasalardır
300 kadar yasadan oluşan bu derleme,bugun de var olan alım satım,miras,iş sozleşmesi,evlenme,hırsızlık ve adam oldurme gibi sorunları ele almıştı
Değişik bir tur yasa da Musanın İsrail oğullarına Sina dağından getirdiği one surulen ve On Emir olarak bilinen yasalardır
Bunlar hemen hemen butun dunyada hukukun bicimlenmesine kaynaklık eden ahlak ilkelerini iceriyordu
Eski Yunanlılar yasalara insancıl nitelik vermeye calışmışlardı
O donemlerde toplumun ihtiyaclarını karşılamayan birtakım kurallar vardı
Zira mevcut yasaların tanrılar tarafından konulduğunu,bunların değişmez olduğunu sanıyorlardı
Ama Solon,yasaları değiştirme gucunu elde edince toplumu yeniden orgutlemeyi sağlayan kurallar koydu
Adaletsiz olan borcları kaldırdıHalkın ekonomik durumunu duzelten bircok reformlar getirdi
Ancak o donemlerin sosyal şartları icinde hak ve gorevler ile toplum uyelerinin birbiriyle catışan cıkarlarını dengelemesi oldukca zordu
Romalılar her işte olduğu gibi hukuk alanında da pratik uygulamaları tercih etmişlerdi
Romalı yasa koyucuların başlıca duşuncesi,ulke yonetiminin etkinliği ve duzeniydi
MO 450 yılında bir ceşit yasa derlemesi olan Oniki Levha Yasası temeldir
Sonra geliştirilen ilavelerle MS altıncı yuzyılda son şeklini aldı
Boylece cağdaş hukukun da temelini oluşturdu
ABD Anayasası Biz halkdiye başlar
Yeni kurulmuş olan ulkede yasal yetkinin krallardan veya benzeri kişilerden değil,kendi yurttaşlarından kaynaklandığını belirtir
1804 yılında Fransız yasaları derlenmiş ve ilk buyuk medeni yasa ozelliğini kazanmıştır
Bu derleme Fransız ve Roma hukukuna dayanıyordu
Kuzeyin geleneksel hukuku ile guney geleneklerinin bir uzlaşmasıydı
Devrim oncesi yasaları ile devrim sonrasının yenilikleri ic icedir
Ceşitli ulkelerin hukuki sistemleri farklı etkilerin izlerini taşır
Medeni hukuk buyuk olcude Romadan kaynaklanır
Genel hukukta yargıclar,yasa karşısında her insanın eşit olması ilkesini gozetirler
Benzer davalarda daha once alınmış olan kararlar da goz onunde tutulur
Cağdaş dunyada pekcok hukuk sistemi bulunmakla beraber coğu ilke ve yontemlerin kaynağı aynıdır
Bu nedenle belirli gruplarda toplanabilirler
En buyuk iki grup vardır
Birincisi,buyuk bolumu medeni hukuktan oluşan sistemlerdir
Diğeri ise genel hukumleri kapsar
Medeni hukuk sistemleri Roma hukukunun deney ve duşuncelerini temel alır
Genel hukumlere dayalı sistemler ise İngiliz hukukundan kaynaklanır
Hepimiz yasalara uyulması gerektiğini biliriz
Aksi halde yaptırımların hic te hoş olmayan yanları ile karşı karşıya kalırız
Para cezası,hapis ya da diğer kısıtlamalar hicbirimizin arzu etmediği orneklerdir
Ancak hemen hemen hepimiz gunluk yaşantımızı surdururken bu cezaların varlığını pek duşunmeyiz
Zira yasaların, istediğimiz yaşam bicimini koruduğunu peşinen kabul etmişizdir
Yasalara uymamızın başlıca nedenlerinden biri,yaptırımlardan kacınma isteğidir
Bir başka neden de yasalara uymanın bir gelenek olmasıdır
Yasal yetkinin kaynağı nedir?
JeanJacques Rousseau,yasaların uygulanabilecek değerde olmaları icin yurttaşlar tarafından ozgurce kabul edilebilecek bir toplum sozleşmesi statusune sahip olması gerektiğine inanıyordu
John Austin ise yasaların yonetenden yonetilene verilen bir dizi buyruktan başka bir şey olmadığını savunmuştu
Friedrich von Savigny yasayı,bir ulusun ruhundan,cevreden ve tarihinden doğal olarak cıkan bir şey olarak tanımlamıştı
Gercekten de her ulkenin yasal sistemi kendine ozgu nitelikler gosterir
Her ne kadar yasalar ulkeden ulkeye değişseler bile bazı temel kavramlar butun hukuk sistemlerinde aynıdır
Bunların en onemlisi adalet kavramıdır
Bu kavram bireyin ihtiyacları ile toplumun ihtiyacları arasındaki sınırdır
Boyle bir sınırı bireyin cıkarları ile diğer bireylerin cıkarları arasında da duşunebiliriz
Daha bir genelleme yaparsak,adaletin, kamu hukuku ile ozel hukuk arasındaki sınır olduğunu soyleyebiliriz
Ancak adaletin sağlanmasında bircok problem ortaya cıkmıştır
Hem şu kişiye hem de bu kişiye uygulanan bir yasanın baskıcı ozellik taşıdığı one surulur
Herhangi bir kişi icin adaletli olan bir yasa,başka biri icin adaletsiz olabilir
Ancak kabul etmek gerekir ki yasa koyucular toplumun her uyesi icin ayrı ayrı yasa yapamazlar
Yasalar toplumun butunu icin yapılır
Bir cok hukuk sisteminde bu tur adaletsizlikleri giderecek careler ortaya konulmuştur
Bazı toplumlarda yargıclara yasaları her turlu ozel durumu gozonunde tutarak uygulamaları icin yetki verilmiştir
Gunluk yaşantımızda bazı hallerde kuralların ciğnenmesi bile yasalarda yer alır
Orneğin itfaiye aracları ile ambulanslar ivedi durumlarda trafik kurallarına uymazlar