Fil Suresinin Hikayesi nedir
FİL VAKASI KARA SAĞAN KUŞLARI
Kâbe'yi yikmak üzere büyük bir orduyla gelen Yemen valisi Ebrehe'nin ordusuna saldiran kuslar
Ebâbil, Arapça'da bölükler, sürü, sürülerdemektir Kelime, Kur'âni Kerim'de Fil sûresinin üçüncü âyetinde geçmektedir Fil sûresinde durum söyle anlatilmaktadir: Görmedin mi Rabbin fil sahiplerine ne yapti? Onlarin tuzaklarini bosa çikarmadi mi? Üstlerine sürü sürü kuslar yolladı Onlara çamurdan sertlesmis taslar atiyorlardi Nihâyet onlari yenilmis ekin yapragi gibi yapti(elFil, 1I515)
Bu olay Hz Peygamber'in dogdugu yil olmus ve orduda yer alan filfillerden dolayi Araplar arasinda Fil Vak'asi, geçtigi yil ise Fil Yiliolarak meshur olmustur Durum kaynaklarda söyle zikredilmektedir:
Habesistan Krali Necâsi Ashame'nin, Yemen'e hükümdar tâyin ettigi Ebrehe b Sabbah elEsrem, Mekke'ye giden kervan ve Kâbe ziyaretçilerini sürüklemek ve San'a sehrini ticaret merkezi haline getirmek üzere burada Kulleys veya Kalis denilen bir tapinak (kilise) yaptirdi Fakat tapinaga gelen olmadigi gibi Fukaym kabilesine mensup bir Arap ya da bir grup Arap kiliseye girerek pislediler Bunu ögrenen Ebrehe çok kizdi ve Kâbe'yi yikacagina ant etti Büyük bir ordu ve gayet kocaman cüsseli Mamudadli fili önde oldugu halde Mekke'ye yöneldi MS 57I veya 571 yilinda altmis bin asker ve on yahut dokuz fille yola çikti (Ibnü'lTutsak, elKâmil fi't Târih, Nsr: Tornberg, Beyrut 1965, I, 442)
Ebrehe yolda Yemen krali Zû Neferi bozguna ugratti, ardindan Has'amlilari yendi ve bunlarin Nufeyl b Nubeyb adindaki liderinin hayatini bagislayarak kendisine Mekke'ye gidiste rehber yapti Taif'teyken Sakif'liler tanrilari Lât'i gözetmek ugruna Ebrehe ile isbirligine yanasip Ebû Regal'i ona rehber olarak verdiler Ebrehe'nin fillerin destegindeki koskocaman ordusunun karsisinda hiçbir ordu dayanamadi ve Kureys'liler bu gelise bakarak Kâbe'nin yikilacagina kesinkes inanmaya basladilar
Abdülmuttalibin Ebrehe ile Görüsmesi
Mekke yakininda Mugammes denilen yerde Ebrehe ordusu çadirlarini kurdu ve çevredeki Mekke'lilere âit develeri yagmaladilar Burada, Ebû Regal öldü Develerin içinde Abdülmuttalib'in de iki yüz devesi vardi Ebrehe'nin elçisi Hinata elHimyeri Mekke'ye giderek Kureys'lilerin ileri gelenleriyle görüstü ve Kâbe'yi tavaf etmeyi biraktiklari takdirde onlara saldirmayacaklarinisöyledi Onlara yalnızca Kâbe'yi yikmak için geldiklerini, kendileri ile savasmayacaklarini bildirdi (Ibnü'lEsir, age, s443)
Abdülmuttalib, Biz onunla savasmak istemiyoruz, buna gücümüz de yetmez Orasi Beytullah'tir, eger korursa O (Allah) Harem'i korurdedi; develerini görüsmek üzere Ebrehe'nin yanina vardi Abdülmuttalib'e iyi davranan ve önce onu takdirle karsilayan Ebrehe, Abdülmuttalib develerini isteyince söyle dedi: Seni ilk gördügümde gözüme büyük bir sahsiyet olarak görünmüstün Fakat sen Kâbe'nin korunmasini isteyecegin yerde develerinin pesine düsünce gözümden düstünAbdülmuttalib, Ben develerin sahibiyim Kâbe'nin de sahibi var, O onu korurdedi
Abdülmuttalib develerini alip Kureys'lilerin yanina döndü, onlara olup biteni anlatti ve hepsi, olası bir katliâma karsi Mekke'den ayrilip daglara çekildiler
Fillerin Yere Cökmesi
Sabaha karsi Ebrehe, Mekke'ye ilerledi Mamud denilen büyük fil, sehre yaklâsinca yere çöküverdi; kalkmasi için fazla ugrastiklari halde kalkmadi Öbür fillerin de, Kâbe yönünde sürüldüklerinde yere çöktükleri, baska bir yöne yöneltildiklerinde kosarak kaçmaya çalistiklari görüldü Bu mucizeyi olayin sihhati Hz Peygamber (sas)'in Kusva adli devesinin Mekke yakinlarinda çökmesi olayinda, Nebi (sas)'in söyledigi sözlerle sâbit olmustur: Devesi çökünce Rasûlullah'in ashâbi, Deve çöktüdediginde, Rasûlullah; Hayir, Kusva çökmedi, yalniz onu 'Fili engelleyen' engelledibuyurmustur Buhâri ve Müslim'de, Rasûlullah (sas)'in Mekke'nin fethi günü söyle dedigi nakledilmektedir: Ulu Allah filleri Mekke'ye girmekten alikoydu Lakin Rasûlünü ve mü'minleri oraya gönderdi Dün oldugu gibi bugün de oranin hürmeti iâde olmustur Dikkat edin, hazir olan olmayana bildirsin
Kuslarn Ebrehe Ordusuna Saldirmasi
Ebrehe ordusu Mekke'ye girerken deniz tarafindan, dahâ önce o bölgede hiç görülmemis, kirlangica benzer kus sürüleri aniden ortaya çikarak Ebrehe ordusuna saldirdilar Gaga ve pençelerinde tasidiklari taslari ve çamurdan balçiklari askerlerin üzerine biraktiklarinda onlar, kurumus, paramparça olmus agaç yapraklari gibi dagildilar Rehberleri Nufeyl kaçti, askerler kus saldirisinda telef olup feci sekilde öldüler; yolda kalanlar, geriye dönenler de helâk oldular Mekke'liler bu mucizeyi daglardan seyrederken Allah'in irâdesi karsisinda şaşırma ve dehset içindeydiler Ebrehe, bu saldirida etleri parçalanmis, çürümüs halde San'aya dönerken, Hasm kabilesinin yasadigi bölgede gögsü ikiye yarilarak acikli sekilde öldü (Kadi Beydâvî, Envârü'tTenzil, Fil Sûresi tefsiri)
Kuslar ve attiklari taslar hakkinda çesitli rivâyetler vardir Bu durum Rasûlullah'in dünyaya geldigi yilda vukû buldugundan, Peygamberimizin birincil mucizelerinden sayilmistir Muhammed b Ishak ve Ikrime o yil çiçek hastaliginin Mekke'de yayginlastigini söylemislerdir Muhammed Abduh (v 19I5) bu rivâyetlerden hareketle Kur'ân'da geçen Tayran Ebâbileifâdesiyle kastedilenin sinekleroldugunu ayaklarinda salgin hastalik mikrobu tasiyan sinek sürülerini Allah'in, Ebrehe ordusuna musallat kildigini belirtmektedir Yeryüzünün en ihtisamli ordusu ve hayvanlari (filleri) ile gelen Ebrehe ve ordusunu Allah, bir ibret olsun diye gözle görülemeyen ufak canlilarla mikroplarla helâk etmistir Bu görüsü yukarida zikrettigimiz gibi daha önce birincil siyercilerden Muhammed b Ishak da kaydetmistir
Bu tefsirde kayda değer olan husus; Muhammed Abduh, Resid Riza, ve diger bazi müfessirlerin, Allah'in, olaganüstü, fevkalâde, harikulâde mucizesi ile bu Allah düsmani orduyu helâk edisini dile getirmeleridir Tefsirlerde kuslarin mâhiyeti hakkinda degisik görüsler bulunmaktadir Ibn Abbas ile Dahhak, Ebâbil'i birbiri arkasindan gelenlerdiye yorumlamislardir Hasani Basri ile Katâde, fazlamânâsina; Ibn Zeyd çesitli, sagdan soldan gelenlermânâsina; Mücâhid, toplu halde sırt sırta gelenmânâsina geldigini söylemislerdir Kuslarin, bölük bölük, karisik türde olduklari anlasilmaktadir Rivâyetlerde kuslar; kirlangica, keklige, sigirciga, yarasaya, hatta zümrüdü ankaya benzetilmektedir
Siccilkelimesi, tas ve balçık demektir Yahut, çamurla sivanmis tas anlamina gelir Asfkelimesi, agaç yapragi anlamina kazanç Haserelerin agaç yapragini yiyip ufalttiklarinda yaprak yenik yenik ülkü gelir oysa, sûrede anlatilmak istenen budur
Sûrenin anlami; Allah'in, Kâbe'nin müdafaasini müsriklere birakmadigini, saldirganlari alisilmadik sekilde helâk ettigini bize anlatmaktadir
Olayin Gerceklestigi Yer
Fil olayi, Müzdelife ve Mina arasindaki Muhassab vadisi arasinda yer alan Muassib'da meydana gelmistir Müslim ile Ebû Dâvûd, Câbir'den rivâyetle onun söyle dedigini yazarlar: Rasûlullah Müzdelife'den Mina'ya hareket ettigi zaman Muassib vadisin de hizlanmistiImam Nevevî bunu söyle izah etmistir: Ashâbi Fil olayi burada cereyan etmistir Onun için, sünnet olan, hacilarin buradan hizla geçmesidir(Mevdûdî, Tefhimul Kur'an Trc: Muhammed Han Kayani ve digerleri, Istanbul 1988, VII, 238)
Imam Mâlik de Hz Peygamber'den, Müzdelife durma yeridir, lakin Muassib vadisinde durulmamalidirhadisini nakleder
Müsrik Kureyslileri bu olay o kadar etkilemistir oysa, üç yüz altmistan artı Kâbe putunu unutup yedi yoksa on yıl Allah'a tapmislardir Fil sûresin de Allah, Ashâbi Fil'in aci âkibetinin fecâatine yalnızca belli başlı hatlariyla deginmis ve müsriklere, Hz Muhammed (sas)'in dâvetine karsi çiktiklarinda, onlarin baslarina gelebilecek acikli azabi hatirlatmistir
Kaynak: Islam tarihi *
FİL VAKASI KARA SAĞAN KUŞLARI
Kâbe'yi yikmak üzere büyük bir orduyla gelen Yemen valisi Ebrehe'nin ordusuna saldiran kuslar
Ebâbil, Arapça'da bölükler, sürü, sürülerdemektir Kelime, Kur'âni Kerim'de Fil sûresinin üçüncü âyetinde geçmektedir Fil sûresinde durum söyle anlatilmaktadir: Görmedin mi Rabbin fil sahiplerine ne yapti? Onlarin tuzaklarini bosa çikarmadi mi? Üstlerine sürü sürü kuslar yolladı Onlara çamurdan sertlesmis taslar atiyorlardi Nihâyet onlari yenilmis ekin yapragi gibi yapti(elFil, 1I515)
Bu olay Hz Peygamber'in dogdugu yil olmus ve orduda yer alan filfillerden dolayi Araplar arasinda Fil Vak'asi, geçtigi yil ise Fil Yiliolarak meshur olmustur Durum kaynaklarda söyle zikredilmektedir:
Habesistan Krali Necâsi Ashame'nin, Yemen'e hükümdar tâyin ettigi Ebrehe b Sabbah elEsrem, Mekke'ye giden kervan ve Kâbe ziyaretçilerini sürüklemek ve San'a sehrini ticaret merkezi haline getirmek üzere burada Kulleys veya Kalis denilen bir tapinak (kilise) yaptirdi Fakat tapinaga gelen olmadigi gibi Fukaym kabilesine mensup bir Arap ya da bir grup Arap kiliseye girerek pislediler Bunu ögrenen Ebrehe çok kizdi ve Kâbe'yi yikacagina ant etti Büyük bir ordu ve gayet kocaman cüsseli Mamudadli fili önde oldugu halde Mekke'ye yöneldi MS 57I veya 571 yilinda altmis bin asker ve on yahut dokuz fille yola çikti (Ibnü'lTutsak, elKâmil fi't Târih, Nsr: Tornberg, Beyrut 1965, I, 442)
Ebrehe yolda Yemen krali Zû Neferi bozguna ugratti, ardindan Has'amlilari yendi ve bunlarin Nufeyl b Nubeyb adindaki liderinin hayatini bagislayarak kendisine Mekke'ye gidiste rehber yapti Taif'teyken Sakif'liler tanrilari Lât'i gözetmek ugruna Ebrehe ile isbirligine yanasip Ebû Regal'i ona rehber olarak verdiler Ebrehe'nin fillerin destegindeki koskocaman ordusunun karsisinda hiçbir ordu dayanamadi ve Kureys'liler bu gelise bakarak Kâbe'nin yikilacagina kesinkes inanmaya basladilar
Abdülmuttalibin Ebrehe ile Görüsmesi
Mekke yakininda Mugammes denilen yerde Ebrehe ordusu çadirlarini kurdu ve çevredeki Mekke'lilere âit develeri yagmaladilar Burada, Ebû Regal öldü Develerin içinde Abdülmuttalib'in de iki yüz devesi vardi Ebrehe'nin elçisi Hinata elHimyeri Mekke'ye giderek Kureys'lilerin ileri gelenleriyle görüstü ve Kâbe'yi tavaf etmeyi biraktiklari takdirde onlara saldirmayacaklarinisöyledi Onlara yalnızca Kâbe'yi yikmak için geldiklerini, kendileri ile savasmayacaklarini bildirdi (Ibnü'lEsir, age, s443)
Abdülmuttalib, Biz onunla savasmak istemiyoruz, buna gücümüz de yetmez Orasi Beytullah'tir, eger korursa O (Allah) Harem'i korurdedi; develerini görüsmek üzere Ebrehe'nin yanina vardi Abdülmuttalib'e iyi davranan ve önce onu takdirle karsilayan Ebrehe, Abdülmuttalib develerini isteyince söyle dedi: Seni ilk gördügümde gözüme büyük bir sahsiyet olarak görünmüstün Fakat sen Kâbe'nin korunmasini isteyecegin yerde develerinin pesine düsünce gözümden düstünAbdülmuttalib, Ben develerin sahibiyim Kâbe'nin de sahibi var, O onu korurdedi
Abdülmuttalib develerini alip Kureys'lilerin yanina döndü, onlara olup biteni anlatti ve hepsi, olası bir katliâma karsi Mekke'den ayrilip daglara çekildiler
Fillerin Yere Cökmesi
Sabaha karsi Ebrehe, Mekke'ye ilerledi Mamud denilen büyük fil, sehre yaklâsinca yere çöküverdi; kalkmasi için fazla ugrastiklari halde kalkmadi Öbür fillerin de, Kâbe yönünde sürüldüklerinde yere çöktükleri, baska bir yöne yöneltildiklerinde kosarak kaçmaya çalistiklari görüldü Bu mucizeyi olayin sihhati Hz Peygamber (sas)'in Kusva adli devesinin Mekke yakinlarinda çökmesi olayinda, Nebi (sas)'in söyledigi sözlerle sâbit olmustur: Devesi çökünce Rasûlullah'in ashâbi, Deve çöktüdediginde, Rasûlullah; Hayir, Kusva çökmedi, yalniz onu 'Fili engelleyen' engelledibuyurmustur Buhâri ve Müslim'de, Rasûlullah (sas)'in Mekke'nin fethi günü söyle dedigi nakledilmektedir: Ulu Allah filleri Mekke'ye girmekten alikoydu Lakin Rasûlünü ve mü'minleri oraya gönderdi Dün oldugu gibi bugün de oranin hürmeti iâde olmustur Dikkat edin, hazir olan olmayana bildirsin
Kuslarn Ebrehe Ordusuna Saldirmasi
Ebrehe ordusu Mekke'ye girerken deniz tarafindan, dahâ önce o bölgede hiç görülmemis, kirlangica benzer kus sürüleri aniden ortaya çikarak Ebrehe ordusuna saldirdilar Gaga ve pençelerinde tasidiklari taslari ve çamurdan balçiklari askerlerin üzerine biraktiklarinda onlar, kurumus, paramparça olmus agaç yapraklari gibi dagildilar Rehberleri Nufeyl kaçti, askerler kus saldirisinda telef olup feci sekilde öldüler; yolda kalanlar, geriye dönenler de helâk oldular Mekke'liler bu mucizeyi daglardan seyrederken Allah'in irâdesi karsisinda şaşırma ve dehset içindeydiler Ebrehe, bu saldirida etleri parçalanmis, çürümüs halde San'aya dönerken, Hasm kabilesinin yasadigi bölgede gögsü ikiye yarilarak acikli sekilde öldü (Kadi Beydâvî, Envârü'tTenzil, Fil Sûresi tefsiri)
Kuslar ve attiklari taslar hakkinda çesitli rivâyetler vardir Bu durum Rasûlullah'in dünyaya geldigi yilda vukû buldugundan, Peygamberimizin birincil mucizelerinden sayilmistir Muhammed b Ishak ve Ikrime o yil çiçek hastaliginin Mekke'de yayginlastigini söylemislerdir Muhammed Abduh (v 19I5) bu rivâyetlerden hareketle Kur'ân'da geçen Tayran Ebâbileifâdesiyle kastedilenin sinekleroldugunu ayaklarinda salgin hastalik mikrobu tasiyan sinek sürülerini Allah'in, Ebrehe ordusuna musallat kildigini belirtmektedir Yeryüzünün en ihtisamli ordusu ve hayvanlari (filleri) ile gelen Ebrehe ve ordusunu Allah, bir ibret olsun diye gözle görülemeyen ufak canlilarla mikroplarla helâk etmistir Bu görüsü yukarida zikrettigimiz gibi daha önce birincil siyercilerden Muhammed b Ishak da kaydetmistir
Bu tefsirde kayda değer olan husus; Muhammed Abduh, Resid Riza, ve diger bazi müfessirlerin, Allah'in, olaganüstü, fevkalâde, harikulâde mucizesi ile bu Allah düsmani orduyu helâk edisini dile getirmeleridir Tefsirlerde kuslarin mâhiyeti hakkinda degisik görüsler bulunmaktadir Ibn Abbas ile Dahhak, Ebâbil'i birbiri arkasindan gelenlerdiye yorumlamislardir Hasani Basri ile Katâde, fazlamânâsina; Ibn Zeyd çesitli, sagdan soldan gelenlermânâsina; Mücâhid, toplu halde sırt sırta gelenmânâsina geldigini söylemislerdir Kuslarin, bölük bölük, karisik türde olduklari anlasilmaktadir Rivâyetlerde kuslar; kirlangica, keklige, sigirciga, yarasaya, hatta zümrüdü ankaya benzetilmektedir
Siccilkelimesi, tas ve balçık demektir Yahut, çamurla sivanmis tas anlamina gelir Asfkelimesi, agaç yapragi anlamina kazanç Haserelerin agaç yapragini yiyip ufalttiklarinda yaprak yenik yenik ülkü gelir oysa, sûrede anlatilmak istenen budur
Sûrenin anlami; Allah'in, Kâbe'nin müdafaasini müsriklere birakmadigini, saldirganlari alisilmadik sekilde helâk ettigini bize anlatmaktadir
Olayin Gerceklestigi Yer
Fil olayi, Müzdelife ve Mina arasindaki Muhassab vadisi arasinda yer alan Muassib'da meydana gelmistir Müslim ile Ebû Dâvûd, Câbir'den rivâyetle onun söyle dedigini yazarlar: Rasûlullah Müzdelife'den Mina'ya hareket ettigi zaman Muassib vadisin de hizlanmistiImam Nevevî bunu söyle izah etmistir: Ashâbi Fil olayi burada cereyan etmistir Onun için, sünnet olan, hacilarin buradan hizla geçmesidir(Mevdûdî, Tefhimul Kur'an Trc: Muhammed Han Kayani ve digerleri, Istanbul 1988, VII, 238)
Imam Mâlik de Hz Peygamber'den, Müzdelife durma yeridir, lakin Muassib vadisinde durulmamalidirhadisini nakleder
Müsrik Kureyslileri bu olay o kadar etkilemistir oysa, üç yüz altmistan artı Kâbe putunu unutup yedi yoksa on yıl Allah'a tapmislardir Fil sûresin de Allah, Ashâbi Fil'in aci âkibetinin fecâatine yalnızca belli başlı hatlariyla deginmis ve müsriklere, Hz Muhammed (sas)'in dâvetine karsi çiktiklarinda, onlarin baslarina gelebilecek acikli azabi hatirlatmistir
Kaynak: Islam tarihi *