Fistül nedir?
Fistül, bir organla başka bir yapı arasında oluşan tüp şeklindeki anormal bir bağlantıdır. Mesane ve vajina gibi iki vücut boşluğunun veya vücut boşluğu ile cildin bağlantısı biçiminde olabilir. Fistül terimi Latincede tüp anlamına gelen fistula kelimesinden türetilmiştir. En sık olarak anüs ve çevresinde görülür ve bu durumda anal fistül adını alır. İkinci en yaygın yerleşim yeri iki bağırsak bölümü arasındadır ve bunlara enteroenterik fistül denir. Fistüller ayrıca rektum ve vajina, bağırsak ve cilt, bağırsak ve mesane arasında da sıktır.
Fistül çeşitleri nelerdir?
Prensip olarak, vücudun herhangi bir yerinde görülebilir; ancak en yaygın olarak bağırsak ve anüste gelişir. İdrar yollarında da çeşitli organlara açılan fistüller gelişebilir.
Anal fistül
Anal fistül, bağırsağın son kısmı ile anüs çevresindeki deri arasında gelişen küçük tünel şeklindeki anormal yapılardır. Genellikle anüs yakınındaki bir enfeksiyonun sonucu olarak gelişen apse nedeniyle ortaya çıkar. Apse boşaldığında geriye küçük bir kanal kalabilir. Anal fistül, rahatsızlık hissi ve cilt tahrişi gibi hoş olmayan belirtilere neden olabilir ve genellikle kendi başına iyileşmez. Çoğu durumda cerrahi yolla kapatılması gerekir.
Anal fistülün en önemli nedeni gibi anüs çevresinde gelişen apselerdir. Anal apseli her iki ila dört kişiden birinde fistül geliştiği tahmin edilmektedir. Anal fistüller genellikle tedavi edilmediği takdirde nadiren iyileştikleri için ameliyat edilmeleri gerekir.
İdrar yolu fistülleri
İdrar yolu fistülleri, idrar yollarını oluşturan organlarla cilt veya yakındaki bir başka organ arasındaki anormal bir bağlantıdır. Üriner fistüller idrar kaçırma ve enfeksiyona neden olabilir. Sıklıkla çeşitli ameliyatlardan sonra, travma nedeniyle, belirli hastalıkların komplikasyonu olarak veya radyasyon tedavisinden dolayı oluşur. En sık olarak histerektomi (rahmin alınması) ve sezaryen gibi karın veya pelvik ameliyatlar sırasında mesaneye zarar verilmesi neticesinde ortaya çıkar.
Çoğu idrar yolu fistülü cerrahi işlemle tamir edilir. En sık olarak idrar yolları ile vajina arasında görülür ve anormal bağlantı nedeniyle vajinadan dışkı ve idrar sızıntısına neden olabilir. İdrar yollarında çok sayıda fistül türü görülebilir.
Vezikovajinal fistül: Vajina ve mesane arasında görülür. Kadınlarda en sık görülen idrar yolu fistülü türüdür. En sık rastlanan nedeni histerektomi ameliyatıd geçmişidir.
Enterovezikal fistül: Mesane ve bağırsak arasında bulunur. En yaygın idrar yolu fistüllerinden biridir.
Vezikouterin fistül: Mesane ve uterus arasında bulunur.
Üreterovajinal fistül: Vajina ve üreter arasında bulunur. Üreter böbrekler ve mesane arasında idrar taşıyan tüp şeklindeki organdır. Bu grup fistüllerin çoğu geçirilmiş histerektomi veya diğer pelvik cerrahi işlemler nedeniyle ortaya çıkar.
Üretrovajinal fistül: Vajina ve üretra arasında bulunur. Üretra idrarı vücuttan atan idrar yolu bölümüdür.
Kolovezikal fistül: Kalın bağırsak ile mesane arasındadır.
Rektovajinal fistül vajina ve rektum arasında bulunur. Rektum kalın bağırsağın son kısmıdır.
Diğer fistüller
Bağırsakların iki farklı bölümü arasında oluşan fistülllere enteroenterik fistül denir.
Enterokolik fistül: ince ve kalın bağırsak arasında anormal bir bağlantı vardır.
Enterokutan fistül: Bu fistül türü bağırsakla cilt arasındadır.
Enterovaginal: Bu fistül türü vajinaya ile bağırsaklar arasında bulunur.
Fistül neden oluşur?
Bir fistülün oluşmasının bir nedeni uzun süre iyileşmeyen apseler olabilir. Apse, iyileşmeyi önleyen dışkı veya idrar gibi vücut sıvılarıyla sürekli doluyor olabilir. Apse sonunda cilde, başka bir vücut boşluğuna veya bir organa doğru uzanarak fistül oluşumuna yol açabilir. Çok farklı sebeplerle gelişebilen fistüller, en sık olarak aşağıda sıralanan nedenlerle ortaya çıkar;
Doğumda gelişen ciddi vajinal yırtıklar ve açılan epizyotomi kesisinde enfeksiyon nedeniyle vajina ve rektum arasında rektovajinal fistül oluşabilir.
Sindirim sistemi ameliyatlarından sonra bağırsaklarda, kanser için uygulanan radyasyon terapisi sonrası fistül oluşumlarına rastlanabilir.
Crohn hastalığı veya ülseratif kolit gibi kronik inflamatuar bağırsak hastalıkları, cinsel yolla bulaşan bazı hastalıklar, HIV ve tüberküloz fistüllere neden olabilir.
Kanser doku tahribatı yaparak fistül oluşumuna zemin hazırlayabilir.
Kanser tedavisi için uygulanan radyoterapiden sonra oluşabilir.
Bazen kateter veya endoskopi gibi modern tıbbi cihazların bile yanlışlıkla bir organ veya damar duvarına nüfuz etmesi ve oluşan yaranın iltihaplaması sonucunda oluşabilir.
Divertikülit. Kalın bağırsakta bulunan küçük kese şeklindeki yapıların enfeksiyonu fistüle neden olabilir.
Hidradenitis suppurativa. Apselere ve yara izlerine neden olan kronik bir cilt rahatsızlığı olan Hidradenitis suppurativa fistül oluşumunu beraberinde getirebilir.
Anüs yakınına rektal veya hemoroid ameliyatları gibi cerrahi işlemlerin komplikasyonu olarak gelişebilir.
Rahmin alınması ve sezaryen gibi ameliyatlar mesane ve vajina arasında fistüllere neden olabilir.
Vajinanın arka duvara uygulanan ameliyatlar anüs veya rektuma açılan fistülle sonuçlanabilir.
Fistül belirtileri nelerdir?
Fistül belirtileri anormal bağlantının nerede oluştuğuna bağlıdır. Perianal fistülde makatta sürekli bir ağrı veya şişlik olabilir. Bağırsak ve mesane arasındaki bir fistül, tekrar eden idrar yolu enfeksiyonlarına neden olabilir. Bağırsağın iki bölümü arasındaki fistüller herhangi bir belirtiye neden olmayabilir. Fistül belirtileri arasında ağrı, ateş, hassasiyet, kaşıntı, irin veya kötü kokulu akıntı bulunur. Belirtiler fistülün ciddiyeti ve konumuna göre değişir.
Anal fistül belirtileri
Anüs çevresindeki ciltte tahriş
Otururken, hareket ederken, dışkılama sırasında veya öksürürken artan sürekli ve zonklayıcı bir ağrı
Makat çevresinde kötü kokulu akıntı
Dışkılama sırasında irin veya kan gelmesi
Apse varsa makat etrafında şişme, kızarıklık ve ısı artışı
Bazı durumlarda bağırsak hareketlerini kontrol etmede zorluk
Fistülün ucu deride makat yakınında küçük bir delik şekilde görülebilir, ancak bunu hastanın kendisinin görmesi zor olabilir.
İdrar yolu fistülü belirtileri
Vajinadan sıvı sızması
Vajinadan sürekli idrar kaçağı
Vajinadan kötü koku gelmesi
Vajinadan dışkı sızması
Sık tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları
İdrar yaparken idrar yollarından gaz çıkışı olması
Kadınlarda genital bölge cildinde tahriş
Karın ağrısı
Fistül tanısı nasıl konur?
Fistüller genellikle hastanın şikâyetleri ve fizik muayene ile teşhis edilir. Gerekli görülürse bilgisayarlı tomografi (BT), baryum lavmanı, kolonoskopi, sigmoidoskopi, üst endoskopi veya fistulogram gibi çeşitli görüntüleme yöntemleri kullanılabilir.
Fistülogramda fistül içine bir boya enjekte edilir ve röntgen filmi çekilir. Boya, fistülün filmde daha iyi görünmesine yardımcı olur. Rektumdaki fistüller için lavmana benzer şekilde uygulanır. Cilde açılan fistüllerde ise küçük bir tüp ile açıklığa konulur. Grafiler hastanın pozisyonu değiştirilerek birkaç farklı açıdan çekilir.
Fistül tedavisi nasıl yapılır?
Fistül tedavileri bulundukları yere ve belirtilerin ciddiyetine göre değişiklik gösterir. Antibiyotikler veya başka ilaçlar fistül ile ilişkili enfeksiyonun tedavisinde kullanılabilir.
Enterovajinal, enterokutanöz ve enterovesiküler fistüller için enteral diyet tedavisi uygulanabilir. Enteral diyet ağızdan veya bir besleme tüpü yoluyla verilen sıvı beslenmedir. Sıvı beslenme formülleri vücut için elzem besin maddelerini içerir ve katı gıdanın yerini alır. Katı gıda tüketilmemesi daha az dışkı oluşumuyla fistülün iyileşmesine yardımcı olur.
Bazı küçük fistüller kateter kullanılarak tedavi edilir. Kateter yardımıyla fistül boşaltılarak enfeksiyon kontrol altına alınmaya çalışılır. Fistüllerin tedavisinde içlerini doldurarak uygulanan fibrin yapıştırıcılar da kullanılabilir. Diğer tedavilere cevap vermeyen olgularda cerrahi işlemle fistülün kapatılması ya da çıkarılması gerekebilir.
Fistül, bir organla başka bir yapı arasında oluşan tüp şeklindeki anormal bir bağlantıdır. Mesane ve vajina gibi iki vücut boşluğunun veya vücut boşluğu ile cildin bağlantısı biçiminde olabilir. Fistül terimi Latincede tüp anlamına gelen fistula kelimesinden türetilmiştir. En sık olarak anüs ve çevresinde görülür ve bu durumda anal fistül adını alır. İkinci en yaygın yerleşim yeri iki bağırsak bölümü arasındadır ve bunlara enteroenterik fistül denir. Fistüller ayrıca rektum ve vajina, bağırsak ve cilt, bağırsak ve mesane arasında da sıktır.
Fistül çeşitleri nelerdir?
Prensip olarak, vücudun herhangi bir yerinde görülebilir; ancak en yaygın olarak bağırsak ve anüste gelişir. İdrar yollarında da çeşitli organlara açılan fistüller gelişebilir.
Anal fistül
Anal fistül, bağırsağın son kısmı ile anüs çevresindeki deri arasında gelişen küçük tünel şeklindeki anormal yapılardır. Genellikle anüs yakınındaki bir enfeksiyonun sonucu olarak gelişen apse nedeniyle ortaya çıkar. Apse boşaldığında geriye küçük bir kanal kalabilir. Anal fistül, rahatsızlık hissi ve cilt tahrişi gibi hoş olmayan belirtilere neden olabilir ve genellikle kendi başına iyileşmez. Çoğu durumda cerrahi yolla kapatılması gerekir.
Anal fistülün en önemli nedeni gibi anüs çevresinde gelişen apselerdir. Anal apseli her iki ila dört kişiden birinde fistül geliştiği tahmin edilmektedir. Anal fistüller genellikle tedavi edilmediği takdirde nadiren iyileştikleri için ameliyat edilmeleri gerekir.
İdrar yolu fistülleri
İdrar yolu fistülleri, idrar yollarını oluşturan organlarla cilt veya yakındaki bir başka organ arasındaki anormal bir bağlantıdır. Üriner fistüller idrar kaçırma ve enfeksiyona neden olabilir. Sıklıkla çeşitli ameliyatlardan sonra, travma nedeniyle, belirli hastalıkların komplikasyonu olarak veya radyasyon tedavisinden dolayı oluşur. En sık olarak histerektomi (rahmin alınması) ve sezaryen gibi karın veya pelvik ameliyatlar sırasında mesaneye zarar verilmesi neticesinde ortaya çıkar.
Çoğu idrar yolu fistülü cerrahi işlemle tamir edilir. En sık olarak idrar yolları ile vajina arasında görülür ve anormal bağlantı nedeniyle vajinadan dışkı ve idrar sızıntısına neden olabilir. İdrar yollarında çok sayıda fistül türü görülebilir.
Vezikovajinal fistül: Vajina ve mesane arasında görülür. Kadınlarda en sık görülen idrar yolu fistülü türüdür. En sık rastlanan nedeni histerektomi ameliyatıd geçmişidir.
Enterovezikal fistül: Mesane ve bağırsak arasında bulunur. En yaygın idrar yolu fistüllerinden biridir.
Vezikouterin fistül: Mesane ve uterus arasında bulunur.
Üreterovajinal fistül: Vajina ve üreter arasında bulunur. Üreter böbrekler ve mesane arasında idrar taşıyan tüp şeklindeki organdır. Bu grup fistüllerin çoğu geçirilmiş histerektomi veya diğer pelvik cerrahi işlemler nedeniyle ortaya çıkar.
Üretrovajinal fistül: Vajina ve üretra arasında bulunur. Üretra idrarı vücuttan atan idrar yolu bölümüdür.
Kolovezikal fistül: Kalın bağırsak ile mesane arasındadır.
Rektovajinal fistül vajina ve rektum arasında bulunur. Rektum kalın bağırsağın son kısmıdır.
Diğer fistüller
Bağırsakların iki farklı bölümü arasında oluşan fistülllere enteroenterik fistül denir.
Enterokolik fistül: ince ve kalın bağırsak arasında anormal bir bağlantı vardır.
Enterokutan fistül: Bu fistül türü bağırsakla cilt arasındadır.
Enterovaginal: Bu fistül türü vajinaya ile bağırsaklar arasında bulunur.
Fistül neden oluşur?
Bir fistülün oluşmasının bir nedeni uzun süre iyileşmeyen apseler olabilir. Apse, iyileşmeyi önleyen dışkı veya idrar gibi vücut sıvılarıyla sürekli doluyor olabilir. Apse sonunda cilde, başka bir vücut boşluğuna veya bir organa doğru uzanarak fistül oluşumuna yol açabilir. Çok farklı sebeplerle gelişebilen fistüller, en sık olarak aşağıda sıralanan nedenlerle ortaya çıkar;
Doğumda gelişen ciddi vajinal yırtıklar ve açılan epizyotomi kesisinde enfeksiyon nedeniyle vajina ve rektum arasında rektovajinal fistül oluşabilir.
Sindirim sistemi ameliyatlarından sonra bağırsaklarda, kanser için uygulanan radyasyon terapisi sonrası fistül oluşumlarına rastlanabilir.
Crohn hastalığı veya ülseratif kolit gibi kronik inflamatuar bağırsak hastalıkları, cinsel yolla bulaşan bazı hastalıklar, HIV ve tüberküloz fistüllere neden olabilir.
Kanser doku tahribatı yaparak fistül oluşumuna zemin hazırlayabilir.
Kanser tedavisi için uygulanan radyoterapiden sonra oluşabilir.
Bazen kateter veya endoskopi gibi modern tıbbi cihazların bile yanlışlıkla bir organ veya damar duvarına nüfuz etmesi ve oluşan yaranın iltihaplaması sonucunda oluşabilir.
Divertikülit. Kalın bağırsakta bulunan küçük kese şeklindeki yapıların enfeksiyonu fistüle neden olabilir.
Hidradenitis suppurativa. Apselere ve yara izlerine neden olan kronik bir cilt rahatsızlığı olan Hidradenitis suppurativa fistül oluşumunu beraberinde getirebilir.
Anüs yakınına rektal veya hemoroid ameliyatları gibi cerrahi işlemlerin komplikasyonu olarak gelişebilir.
Rahmin alınması ve sezaryen gibi ameliyatlar mesane ve vajina arasında fistüllere neden olabilir.
Vajinanın arka duvara uygulanan ameliyatlar anüs veya rektuma açılan fistülle sonuçlanabilir.
Fistül belirtileri nelerdir?
Fistül belirtileri anormal bağlantının nerede oluştuğuna bağlıdır. Perianal fistülde makatta sürekli bir ağrı veya şişlik olabilir. Bağırsak ve mesane arasındaki bir fistül, tekrar eden idrar yolu enfeksiyonlarına neden olabilir. Bağırsağın iki bölümü arasındaki fistüller herhangi bir belirtiye neden olmayabilir. Fistül belirtileri arasında ağrı, ateş, hassasiyet, kaşıntı, irin veya kötü kokulu akıntı bulunur. Belirtiler fistülün ciddiyeti ve konumuna göre değişir.
Anal fistül belirtileri
Anüs çevresindeki ciltte tahriş
Otururken, hareket ederken, dışkılama sırasında veya öksürürken artan sürekli ve zonklayıcı bir ağrı
Makat çevresinde kötü kokulu akıntı
Dışkılama sırasında irin veya kan gelmesi
Apse varsa makat etrafında şişme, kızarıklık ve ısı artışı
Bazı durumlarda bağırsak hareketlerini kontrol etmede zorluk
Fistülün ucu deride makat yakınında küçük bir delik şekilde görülebilir, ancak bunu hastanın kendisinin görmesi zor olabilir.
İdrar yolu fistülü belirtileri
Vajinadan sıvı sızması
Vajinadan sürekli idrar kaçağı
Vajinadan kötü koku gelmesi
Vajinadan dışkı sızması
Sık tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları
İdrar yaparken idrar yollarından gaz çıkışı olması
Kadınlarda genital bölge cildinde tahriş
Karın ağrısı
Fistül tanısı nasıl konur?
Fistüller genellikle hastanın şikâyetleri ve fizik muayene ile teşhis edilir. Gerekli görülürse bilgisayarlı tomografi (BT), baryum lavmanı, kolonoskopi, sigmoidoskopi, üst endoskopi veya fistulogram gibi çeşitli görüntüleme yöntemleri kullanılabilir.
Fistülogramda fistül içine bir boya enjekte edilir ve röntgen filmi çekilir. Boya, fistülün filmde daha iyi görünmesine yardımcı olur. Rektumdaki fistüller için lavmana benzer şekilde uygulanır. Cilde açılan fistüllerde ise küçük bir tüp ile açıklığa konulur. Grafiler hastanın pozisyonu değiştirilerek birkaç farklı açıdan çekilir.
Fistül tedavisi nasıl yapılır?
Fistül tedavileri bulundukları yere ve belirtilerin ciddiyetine göre değişiklik gösterir. Antibiyotikler veya başka ilaçlar fistül ile ilişkili enfeksiyonun tedavisinde kullanılabilir.
Enterovajinal, enterokutanöz ve enterovesiküler fistüller için enteral diyet tedavisi uygulanabilir. Enteral diyet ağızdan veya bir besleme tüpü yoluyla verilen sıvı beslenmedir. Sıvı beslenme formülleri vücut için elzem besin maddelerini içerir ve katı gıdanın yerini alır. Katı gıda tüketilmemesi daha az dışkı oluşumuyla fistülün iyileşmesine yardımcı olur.
Bazı küçük fistüller kateter kullanılarak tedavi edilir. Kateter yardımıyla fistül boşaltılarak enfeksiyon kontrol altına alınmaya çalışılır. Fistüllerin tedavisinde içlerini doldurarak uygulanan fibrin yapıştırıcılar da kullanılabilir. Diğer tedavilere cevap vermeyen olgularda cerrahi işlemle fistülün kapatılması ya da çıkarılması gerekebilir.