Treponema pallidum denen bakterinin neden olduğu cinsî yolla bulaşan bir hastalıktır. Gayrı marazlardan ayırdedilemeyecek kadar çok sayıda belirti ve bulgulara sahip bir hastalıktır.
Bulaşma
Frengi yarasının kişiden beşere direkt teması yoluyla bulaşır. Yara umumide dış cinsî organlarda oluşur. Vajen, anüs yahut rectum içi üzere. Ağız ve dudakta da olabilir. Vajinal, anal yahut oral cinsî bağ sırasında bulaşır. Gebe bayanın bebeğine de bulaşır. Frengi, tuvaletlerden, kapı kollarından, yüzme havuzlarından, sıcak su kazanlarından, banyo kazanlarından, kullanılmış giysilerden ve bulaşıklardan bulaşmaz.
Belirti ve bulgular
Frengi bulaşan bireylerde yıllarca belirti olmayabilir ve tedavi olmazlarsa geç devir komplikasyonların oluşma riski artar. Beşerden kişiye yarayla bulaşmasına karşın bu yaralar tanınmayabilir. Böylelikle, kişi enfeksiyonunun farkına varamaz.
1.Devir
Frenginin birinci devresi umumide tek bir yara ile karakterizedir. Bu yaraya şankr denir. Birden çokça da olabilir. Frengi enfeksiyonunun başlangıcı ile birinci belirtilerin ortaya çıkışı arasında 10-90 gün ( ortalama 21 gün ) vardır. Şankr, umumide sert,yuvarlak, küçük ve ağrısızdır. Frengi mikrobunun girdiği noktada başlar. Şankr 3-6 hafta sürer ve tedavisiz düzgünleşir. Ehliyetli tedavi edilmeyen şahıslar marazın 2. devresine geçerler.
2.Devir
2. devir deri ve mukoza döküntüleri ile karakterizedir. Tipik olarak vücudun bir yahut birden çokça kesiminde döküntü halinde başlar. Umumide kaşıntı yoktur. Bu döküntü şankr güzelleştikten derhal sonra yahut birkaç hafta sonra başlar. Tipik olarak, kaba,kırmızı yahut kırmızı-kahverengi lekeler halinde olup ayak tabanı ve avuç içlerinde görülür. Bazen başka illetlerin döküntülerine benzeyen değişik döküntüler de olur. Kimileri o kadar soluktur ki farkedilemez. Deri döküntülerine ek olarak, ateş, lenf bezlerinde şişme, boğaz ağrısı, bölgesel saç dökülmesi, başağrısı, kilo kaybı, kas ağrısı ve halsizlik görülür. Tedaviyle ya da tedavisiz kaybolur. Tedavi olmadıysa hastalık sessiz periyoda makbul ve velev geç periyoda yanlışsız ilerleyebilir.
3.Devir ve Sessiz Devir
Frenginin sessiz devri 1. ve 2. devir belirtileri kaybolunca başlar. Kişi, tedavi olmazsa belirti ve bulgu olmaksızın enfeksiyonu taşır. Hastalık vücutta kalır. Bu sessiz periyot yıllarca sürebilir. 3. devir yani geç devir hastaların % 15 'inde gelişir. Enfeksiyon bulaştıktan 10-20 yıl sonra ortaya çıkar. Frenginin bu geç periyodunda, hastalık iç organlarda harabiyete sebep olmaya başlar.Beyin, hadler, gözler,kalp, kan damarları, karaciğer, kemikler, eklemler hastalanır. Geç devir frengide, kas hareketlerinde uyum bozukluğu, felç, körlük ve bunama görülür. İç organ harabiyetleri ölümcül olabilir.
Gebe hatuna ve bebeğine tesiri
Gebelik sırasında bebek bu bakteri ile enfekte olabilir. Ananın kaç vakittir enfekte olduğuna bağlı olarak meyyit tevellüt yahut tevellüt sonrası bebek irtihali görülür. Enfekte bebek belirti ve bulgu olmaksızın doğabilir. Acilen tedavi edilmezse birkaç hafta içinde önemli dertler gelişir. Tedavi olmamış bebekte büyüme geriliği yahut vefat olur.
Tanı
Karanlık alan mikroskopisi denilen teknikle yaradan alınan sürüntüde bakteri aranır.
Kan testleriyle tanıya gidilir. Enfeksiyon alındıktan kısa bir vade sonra frengiye karşı antikorlar oluşur. Bunlar aktif, muteber ve ucuz testlerdir. Hastalık külliyen tedavi olsa bile kanda düşük seviyede antikorlar aylarca ve yıllarca kalabilir. Tedavi olmamış frengili gebe hatunlar bebeklerini enfekte edip irtihaline sebep olacağından tüm gebe bayanların frengi cephesinden testlerinin yapılması gerekir.
Frengi ve HIV arasındaki münasebet
Frenginin sebep olduğu genital yara ile HIV' in bulaşıcılığı artar. Frenginin varlığında HIV bulaşma riski 2-5 sefer artar.
Yaraya ve ülsere sebep olan yahut deri ve müköz membranların bütünlüğünü bozan ülseratif lezyonlarla seyreden cinsî yolla bulaşan hastalıklarda ,frengi üzere, derinin kollayıcı mekanizması bozulur. Enfeksiyonlara eğilim artar. Frengiye bağlı genital ülserler kolay kolay kanar. Cinsî bağlantı sırasında oral yahut rektal mukoza ile temas ettiğinde de HIV ' in bulaşma riski artar. Başka cinsî yolla bulaşan illetlerin da olması HIV ' in bulaşmasını kolaylaştırır.
Tedavi
Frenginin erken devirlerinde tedavi kolaydır. Etkene yönelik antibiyotik tedavisi uygulanır. Tedavi ile frengi mikrobu ölür ve daha ileri yıkımlara sebep olması engellenmiş olur. Lakin halihazırda bir harabiyete neden olduysa bunu tedavi edemez.
Faal bir tedavisi olduğundan cinsî yolla hastalık bulaşma riski olan insanların frengi yanından hengam zaman araştırılması gerekir.
Frengi tedavisi gören kişinin yarası külliyen düzelene kadar cinsî münasebette bulunması yasaklanır. Bu bireylerin birlikte oldukları gayrı şahısları uyararak frengiyle ilgili testlerin yapılmasını ve gerekirse tedavi olmalarını sağlaması gerekir.
Frengi tekrar eder mi?
Frengi olmak illetin tekrar oluşmasını engellemez. Başarılı bir tedaviden sonra bile hastalık yine bulaşabilir.
Bir kişinin frengi olduğu testlerle ortaya çıkar. Zira, frengi yaraları vajen, rektum ve ağız içinde gizlenebilir.Böylece, kişi cinsî ilgide bulunduğu kişinin hasta olduğunu açıkça göremez. Bu nedenle, kuşkulu durumlarda tedaviden sonra tekrar test gerekebilir.
Korunma
Frengi de dahil olmak üzere, cinsî yolla bulaşan marazlardan en emin korunma biçimi cinsî temastan uzak durmak ya da testleri yapılmış, enfekte olmadığı bilinen tek bir eşle uzun müddetli bir beraberliktir.
Alkol ve uyuşturucu tasarrufundan da uzak durmak frenginin bulaşmasından korunmada kıymetlidir. Zira, bu üzere hallerde riskli cinsî aksiyonlara katılmak kolaylaşır. Cinsî temesta olan eşlerin birbirlerine kendi HIV durumlarını ve sair cinsî yolla bulaşan illetlerinin varsa hikayesini anlatmaları bu illetlerden korunma tedbirlerinin alınmasını kolaylaştırır.
Frengi üzere genital ülserle seyreden illetler, hem bayanların hem de erkeklerin genital kesimlerinde kondomla kapatılabilen nahiyelerde olduğu üzere kondomun örtemediği kesimlerde de oluşabilirler. Hakikat ve daima kondom tasarrufu enfekte nahiyenin temasını engellediği sürece frengi, bunun yanında genital herpes ve şankroid , bulaşma riskini azaltır.
Spermisitlerle ( münhasıran N-9 ) kayganlaştırılmış kondomların öbür kayganlaştırılmış kondomlara nazaran korunmada üstünlüğü yoktur. N-9 ile kayganlaştırılmış kondomlar cinsî yolla bulaşan illetler ile HIV den korunmada önerilmemektedir.
Cinsî yolla bulaşan marazların geçişi ,frengi de dahil olmak üzere, genital nahiyenin yıkanması, idrar yapma yahut cinsî münasebet sonrasında duş yapmakla engellenemez.
Rastgele bir olağandışı akıntı, yara yahut döküntü bilhassa genital nahiyede farkedildiğinde cinsî ilginin sonlandırılarak acilen mütehassıs bir tabibe danışılması gerekir.
Bulaşma
Frengi yarasının kişiden beşere direkt teması yoluyla bulaşır. Yara umumide dış cinsî organlarda oluşur. Vajen, anüs yahut rectum içi üzere. Ağız ve dudakta da olabilir. Vajinal, anal yahut oral cinsî bağ sırasında bulaşır. Gebe bayanın bebeğine de bulaşır. Frengi, tuvaletlerden, kapı kollarından, yüzme havuzlarından, sıcak su kazanlarından, banyo kazanlarından, kullanılmış giysilerden ve bulaşıklardan bulaşmaz.
Belirti ve bulgular
Frengi bulaşan bireylerde yıllarca belirti olmayabilir ve tedavi olmazlarsa geç devir komplikasyonların oluşma riski artar. Beşerden kişiye yarayla bulaşmasına karşın bu yaralar tanınmayabilir. Böylelikle, kişi enfeksiyonunun farkına varamaz.
1.Devir
Frenginin birinci devresi umumide tek bir yara ile karakterizedir. Bu yaraya şankr denir. Birden çokça da olabilir. Frengi enfeksiyonunun başlangıcı ile birinci belirtilerin ortaya çıkışı arasında 10-90 gün ( ortalama 21 gün ) vardır. Şankr, umumide sert,yuvarlak, küçük ve ağrısızdır. Frengi mikrobunun girdiği noktada başlar. Şankr 3-6 hafta sürer ve tedavisiz düzgünleşir. Ehliyetli tedavi edilmeyen şahıslar marazın 2. devresine geçerler.
2.Devir
2. devir deri ve mukoza döküntüleri ile karakterizedir. Tipik olarak vücudun bir yahut birden çokça kesiminde döküntü halinde başlar. Umumide kaşıntı yoktur. Bu döküntü şankr güzelleştikten derhal sonra yahut birkaç hafta sonra başlar. Tipik olarak, kaba,kırmızı yahut kırmızı-kahverengi lekeler halinde olup ayak tabanı ve avuç içlerinde görülür. Bazen başka illetlerin döküntülerine benzeyen değişik döküntüler de olur. Kimileri o kadar soluktur ki farkedilemez. Deri döküntülerine ek olarak, ateş, lenf bezlerinde şişme, boğaz ağrısı, bölgesel saç dökülmesi, başağrısı, kilo kaybı, kas ağrısı ve halsizlik görülür. Tedaviyle ya da tedavisiz kaybolur. Tedavi olmadıysa hastalık sessiz periyoda makbul ve velev geç periyoda yanlışsız ilerleyebilir.
3.Devir ve Sessiz Devir
Frenginin sessiz devri 1. ve 2. devir belirtileri kaybolunca başlar. Kişi, tedavi olmazsa belirti ve bulgu olmaksızın enfeksiyonu taşır. Hastalık vücutta kalır. Bu sessiz periyot yıllarca sürebilir. 3. devir yani geç devir hastaların % 15 'inde gelişir. Enfeksiyon bulaştıktan 10-20 yıl sonra ortaya çıkar. Frenginin bu geç periyodunda, hastalık iç organlarda harabiyete sebep olmaya başlar.Beyin, hadler, gözler,kalp, kan damarları, karaciğer, kemikler, eklemler hastalanır. Geç devir frengide, kas hareketlerinde uyum bozukluğu, felç, körlük ve bunama görülür. İç organ harabiyetleri ölümcül olabilir.
Gebe hatuna ve bebeğine tesiri
Gebelik sırasında bebek bu bakteri ile enfekte olabilir. Ananın kaç vakittir enfekte olduğuna bağlı olarak meyyit tevellüt yahut tevellüt sonrası bebek irtihali görülür. Enfekte bebek belirti ve bulgu olmaksızın doğabilir. Acilen tedavi edilmezse birkaç hafta içinde önemli dertler gelişir. Tedavi olmamış bebekte büyüme geriliği yahut vefat olur.
Tanı
Karanlık alan mikroskopisi denilen teknikle yaradan alınan sürüntüde bakteri aranır.
Kan testleriyle tanıya gidilir. Enfeksiyon alındıktan kısa bir vade sonra frengiye karşı antikorlar oluşur. Bunlar aktif, muteber ve ucuz testlerdir. Hastalık külliyen tedavi olsa bile kanda düşük seviyede antikorlar aylarca ve yıllarca kalabilir. Tedavi olmamış frengili gebe hatunlar bebeklerini enfekte edip irtihaline sebep olacağından tüm gebe bayanların frengi cephesinden testlerinin yapılması gerekir.
Frengi ve HIV arasındaki münasebet
Frenginin sebep olduğu genital yara ile HIV' in bulaşıcılığı artar. Frenginin varlığında HIV bulaşma riski 2-5 sefer artar.
Yaraya ve ülsere sebep olan yahut deri ve müköz membranların bütünlüğünü bozan ülseratif lezyonlarla seyreden cinsî yolla bulaşan hastalıklarda ,frengi üzere, derinin kollayıcı mekanizması bozulur. Enfeksiyonlara eğilim artar. Frengiye bağlı genital ülserler kolay kolay kanar. Cinsî bağlantı sırasında oral yahut rektal mukoza ile temas ettiğinde de HIV ' in bulaşma riski artar. Başka cinsî yolla bulaşan illetlerin da olması HIV ' in bulaşmasını kolaylaştırır.
Tedavi
Frenginin erken devirlerinde tedavi kolaydır. Etkene yönelik antibiyotik tedavisi uygulanır. Tedavi ile frengi mikrobu ölür ve daha ileri yıkımlara sebep olması engellenmiş olur. Lakin halihazırda bir harabiyete neden olduysa bunu tedavi edemez.
Faal bir tedavisi olduğundan cinsî yolla hastalık bulaşma riski olan insanların frengi yanından hengam zaman araştırılması gerekir.
Frengi tedavisi gören kişinin yarası külliyen düzelene kadar cinsî münasebette bulunması yasaklanır. Bu bireylerin birlikte oldukları gayrı şahısları uyararak frengiyle ilgili testlerin yapılmasını ve gerekirse tedavi olmalarını sağlaması gerekir.
Frengi tekrar eder mi?
Frengi olmak illetin tekrar oluşmasını engellemez. Başarılı bir tedaviden sonra bile hastalık yine bulaşabilir.
Bir kişinin frengi olduğu testlerle ortaya çıkar. Zira, frengi yaraları vajen, rektum ve ağız içinde gizlenebilir.Böylece, kişi cinsî ilgide bulunduğu kişinin hasta olduğunu açıkça göremez. Bu nedenle, kuşkulu durumlarda tedaviden sonra tekrar test gerekebilir.
Korunma
Frengi de dahil olmak üzere, cinsî yolla bulaşan marazlardan en emin korunma biçimi cinsî temastan uzak durmak ya da testleri yapılmış, enfekte olmadığı bilinen tek bir eşle uzun müddetli bir beraberliktir.
Alkol ve uyuşturucu tasarrufundan da uzak durmak frenginin bulaşmasından korunmada kıymetlidir. Zira, bu üzere hallerde riskli cinsî aksiyonlara katılmak kolaylaşır. Cinsî temesta olan eşlerin birbirlerine kendi HIV durumlarını ve sair cinsî yolla bulaşan illetlerinin varsa hikayesini anlatmaları bu illetlerden korunma tedbirlerinin alınmasını kolaylaştırır.
Frengi üzere genital ülserle seyreden illetler, hem bayanların hem de erkeklerin genital kesimlerinde kondomla kapatılabilen nahiyelerde olduğu üzere kondomun örtemediği kesimlerde de oluşabilirler. Hakikat ve daima kondom tasarrufu enfekte nahiyenin temasını engellediği sürece frengi, bunun yanında genital herpes ve şankroid , bulaşma riskini azaltır.
Spermisitlerle ( münhasıran N-9 ) kayganlaştırılmış kondomların öbür kayganlaştırılmış kondomlara nazaran korunmada üstünlüğü yoktur. N-9 ile kayganlaştırılmış kondomlar cinsî yolla bulaşan illetler ile HIV den korunmada önerilmemektedir.
Cinsî yolla bulaşan marazların geçişi ,frengi de dahil olmak üzere, genital nahiyenin yıkanması, idrar yapma yahut cinsî münasebet sonrasında duş yapmakla engellenemez.
Rastgele bir olağandışı akıntı, yara yahut döküntü bilhassa genital nahiyede farkedildiğinde cinsî ilginin sonlandırılarak acilen mütehassıs bir tabibe danışılması gerekir.