Dünya Sağlık Örgütü (WHO), genetik yapısında doğal yollarla oluşamayacak değişiklikler meydana gelmiş canlıları, genetiği değiştirilmiş organizmalar olarak tanımlamaktadır.
Bu ürünlere “Transgenik ürünler” denmektedir.
GDO NERELERDE KULLANILIYOR?
Tarımda, tıpta, kağıt, tekstil ve gıda sanayide kullanılmaktadır.
Sağlık sektöründe, şeker hastalarının kullandığı insülinin tamamı, test kitlerinin, kanser ilaçlarının, aşıların ve antibiyotiklerin önemli bir bölümü modern biyoteknolojik yöntemlerle yani GDO’lu organizmalardan üretilmektedir.
Gıda endüstrisinde genetiği değiştirilmiş mikrocanlılar (bakteriler, mayalar ve küfler) ekmek, bira, peynir, bağcılık ürünleri gibi çeşitli üretimlerde, enzim ve gıda katkı maddesi olarak(stabilizatör, kıvam artırıcı, emülgatör, tatlandırıcı, koruyucu, renklendirici ve tat verici gibi) kullanılmaktadır.
GDO’LARIN KULLANILDIĞI ÜRÜNLER NELERDİR?
Domates, patates, mısır, muz, biber, soya, kanola, ayçiçeği, çilek, şeftali, ananas, üzüm, pirinç, ceviz, tahıl, balık, süt, peynir, sosis, sucuk, koyun eti ve inek et ve süt ürünleri ve birçok paketli sos, krema, bisküvi ve kraker gibi ürünlere de katılmaktadır.
NEDEN GIDALARIN GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLİR?
GENEL AMAÇ; Raf ömrünü uzatmak, Toksik madde oranını azaltmak, Antibiyotiklere direnç, Herbisitlere dayanıklılık, Verim artışı, Allerjik etkinin azaltılması, Laktoza duyarlı bireyler için süt içeriğinin değiştirilmesi gibi besine özel amaçlar literatürde mevut. Ve daha çok araştırmaya ihtiyaç vardır.
NOT:
Muz, ahududu, çilek, kiraz, ananas, biber, kavun ve karpuzda halen çalışmalar devam etmektedir.
Tahıllardan ise yalnızca çeltikte yabancı ot ilacına dayanıklılık sağlayan bir gen aktarımı yapılmıştır.
Buğday, arpa gibi yüksek ekonomik değere sahip ürünlerde henüz üretime sokulmuş bir transgenik ürün bulunmamaktadır.
GDO’NUN YARARLARI NELERDİR?
Besin miktarını artırılması ve içeriğinin zenginleştirilmesi
Altın pirinç üretimi, fazla büyüme hormonu salgılayan et üretiminin arttırıldığı balıklar
Besinlerin alerjik özelliklerinin azaltılması
Alerjik reaksiyonların büyük bir kısmından sekiz tür besin sorumludur: Yer fıstığı, yumurta, inek sütü, soya, buğday, kabuklu deniz canlıları, balık, fındık
Besinlerin aşılama amacıyla kullanımı
Aşıların pahalı olması, uygulanma şekli, uygulanması için eğitimli personele ihtiyaç duyulması, taşınması ve saklanmasının zor olması, insanların sosyo kültürel yapısı gibi birçok nedenle pek çok kişi aşıya ulaşamamaktadır. Tükettiğimiz sıradan bitkilere aktarılacak genler vasıtasıyla patojen mikroorganizmaların çeşitli proteinlerini sentezleyen bitkiler elde edilerek bu bitkilerin aşı olarak kullanılmasına çalışılmaktadır.
Besinlerin tedavi amacıyla kullanımı
Örnek: Kolera ve diyarenin önlenmesi için üretilen genetiği değiştirilmiş patatesler etkili olmuştur.
Örnek: Antihipertansif etkisi olan ovokinin içeren soya, laktoz intoleransı olan bireyler için üretilmiş laktoz içeriği azaltılmış süt, tedavi amaçlı örneklerdir.
Herbisit ve pestisitlerin kullanımındaki azalmaya bağlı yararlar
Çin’de zararlılara karşı dayanıklı transgenik pamuk üreticilerin sağlık sorunlarında olumlu gelişmeler gözlenmiştir. Açıklama olarak da tarım ilacı kullanımındaki azalma gösterilirken ilaç kalıntılarının içme sularına daha az karışmasına da değinilmiştir.
GDO’NUN ZARARLARI NELERDİR?
Artmış alerjik reaksiyon riski
Yapılan araştırmalarda; Brezilya’da soyaya aminoasit profilini güçlendirmek için fındık-ceviz gibi sert kabuklu yemiş gen proteininin aktarılması sonucu meydana gelen ürün, alerjik reaksiyonları artırması nedeniyle piyasadan çekilmiştir.
Antibiyotik direnç genleri
Antibiyotiğe dirençli bu genleri içeren GDO’ların insan ya da hayvana geçmesi sonucunda direnç oluşturması nedeniyle birçok hastalığın tedavisinde kullanılan antibiyotiklerin etkisiz kalabileceği ve ortaya çıkacak enfeksiyonların kontrol altına alınmasının zor olacağı düşünülmektedir.
Toksik etkilerin görülmesi
Genetiği değiştirilmiş ürünlerin olumsuz reaksiyonlarından biri de toksin oluşturmalarıdır. 1967 yılında ABD‟de Lenapo patatesi olarak tanımlanan patates, cips yapımında kullanılmak üzere kuru maddesi yüksek olacak şekilde geliştirilerek piyasaya sunulmuştur. İki yıl sonra bu patates türü solanin toksini oluşturması nedeniyle Amerikan Tarım Bakanlığı tarafından piyasadan toplanmıştır.
Besin değerindeki değişmeler
Zararlı bakterilerde dayanıklılığın artması
Herbisitlere ve böceklere dayanıklılık gibi bitkilere aktarılan yeni genetik özelliklerin çapraz tozlaşma sırasında doğal türlere, yabani türlere ve böceklere kaçışı söz konusu olabilir.
GDO genlerinin, toprak, su ve ekosisteme geçişi
Biyolojik çeşitliliğin yok olması
SONUÇ
Bu konuda yapılan birçok çalışmaya rağmen GDO’ların yararlı ya da zararlı olmaları konusunda henüz kesin bir yargı öne sürülememektedir.
Bunun nedeni GDO teknolojisinin yeni olması ve uzun vadede nasıl bir etki göstereceğinin bilinmemesidir.
GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ GIDALAR VE AMAÇLARI
Bu ürünlere “Transgenik ürünler” denmektedir.
GDO NERELERDE KULLANILIYOR?
Tarımda, tıpta, kağıt, tekstil ve gıda sanayide kullanılmaktadır.
Sağlık sektöründe, şeker hastalarının kullandığı insülinin tamamı, test kitlerinin, kanser ilaçlarının, aşıların ve antibiyotiklerin önemli bir bölümü modern biyoteknolojik yöntemlerle yani GDO’lu organizmalardan üretilmektedir.
Gıda endüstrisinde genetiği değiştirilmiş mikrocanlılar (bakteriler, mayalar ve küfler) ekmek, bira, peynir, bağcılık ürünleri gibi çeşitli üretimlerde, enzim ve gıda katkı maddesi olarak(stabilizatör, kıvam artırıcı, emülgatör, tatlandırıcı, koruyucu, renklendirici ve tat verici gibi) kullanılmaktadır.
GDO’LARIN KULLANILDIĞI ÜRÜNLER NELERDİR?
Domates, patates, mısır, muz, biber, soya, kanola, ayçiçeği, çilek, şeftali, ananas, üzüm, pirinç, ceviz, tahıl, balık, süt, peynir, sosis, sucuk, koyun eti ve inek et ve süt ürünleri ve birçok paketli sos, krema, bisküvi ve kraker gibi ürünlere de katılmaktadır.
NEDEN GIDALARIN GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLİR?
GENEL AMAÇ; Raf ömrünü uzatmak, Toksik madde oranını azaltmak, Antibiyotiklere direnç, Herbisitlere dayanıklılık, Verim artışı, Allerjik etkinin azaltılması, Laktoza duyarlı bireyler için süt içeriğinin değiştirilmesi gibi besine özel amaçlar literatürde mevut. Ve daha çok araştırmaya ihtiyaç vardır.
NOT:
Muz, ahududu, çilek, kiraz, ananas, biber, kavun ve karpuzda halen çalışmalar devam etmektedir.
Tahıllardan ise yalnızca çeltikte yabancı ot ilacına dayanıklılık sağlayan bir gen aktarımı yapılmıştır.
Buğday, arpa gibi yüksek ekonomik değere sahip ürünlerde henüz üretime sokulmuş bir transgenik ürün bulunmamaktadır.
GDO’NUN YARARLARI NELERDİR?
Besin miktarını artırılması ve içeriğinin zenginleştirilmesi
Altın pirinç üretimi, fazla büyüme hormonu salgılayan et üretiminin arttırıldığı balıklar
Besinlerin alerjik özelliklerinin azaltılması
Alerjik reaksiyonların büyük bir kısmından sekiz tür besin sorumludur: Yer fıstığı, yumurta, inek sütü, soya, buğday, kabuklu deniz canlıları, balık, fındık
Besinlerin aşılama amacıyla kullanımı
Aşıların pahalı olması, uygulanma şekli, uygulanması için eğitimli personele ihtiyaç duyulması, taşınması ve saklanmasının zor olması, insanların sosyo kültürel yapısı gibi birçok nedenle pek çok kişi aşıya ulaşamamaktadır. Tükettiğimiz sıradan bitkilere aktarılacak genler vasıtasıyla patojen mikroorganizmaların çeşitli proteinlerini sentezleyen bitkiler elde edilerek bu bitkilerin aşı olarak kullanılmasına çalışılmaktadır.
Besinlerin tedavi amacıyla kullanımı
Örnek: Kolera ve diyarenin önlenmesi için üretilen genetiği değiştirilmiş patatesler etkili olmuştur.
Örnek: Antihipertansif etkisi olan ovokinin içeren soya, laktoz intoleransı olan bireyler için üretilmiş laktoz içeriği azaltılmış süt, tedavi amaçlı örneklerdir.
Herbisit ve pestisitlerin kullanımındaki azalmaya bağlı yararlar
Çin’de zararlılara karşı dayanıklı transgenik pamuk üreticilerin sağlık sorunlarında olumlu gelişmeler gözlenmiştir. Açıklama olarak da tarım ilacı kullanımındaki azalma gösterilirken ilaç kalıntılarının içme sularına daha az karışmasına da değinilmiştir.
GDO’NUN ZARARLARI NELERDİR?
Artmış alerjik reaksiyon riski
Yapılan araştırmalarda; Brezilya’da soyaya aminoasit profilini güçlendirmek için fındık-ceviz gibi sert kabuklu yemiş gen proteininin aktarılması sonucu meydana gelen ürün, alerjik reaksiyonları artırması nedeniyle piyasadan çekilmiştir.
Antibiyotik direnç genleri
Antibiyotiğe dirençli bu genleri içeren GDO’ların insan ya da hayvana geçmesi sonucunda direnç oluşturması nedeniyle birçok hastalığın tedavisinde kullanılan antibiyotiklerin etkisiz kalabileceği ve ortaya çıkacak enfeksiyonların kontrol altına alınmasının zor olacağı düşünülmektedir.
Toksik etkilerin görülmesi
Genetiği değiştirilmiş ürünlerin olumsuz reaksiyonlarından biri de toksin oluşturmalarıdır. 1967 yılında ABD‟de Lenapo patatesi olarak tanımlanan patates, cips yapımında kullanılmak üzere kuru maddesi yüksek olacak şekilde geliştirilerek piyasaya sunulmuştur. İki yıl sonra bu patates türü solanin toksini oluşturması nedeniyle Amerikan Tarım Bakanlığı tarafından piyasadan toplanmıştır.
Besin değerindeki değişmeler
Zararlı bakterilerde dayanıklılığın artması
Herbisitlere ve böceklere dayanıklılık gibi bitkilere aktarılan yeni genetik özelliklerin çapraz tozlaşma sırasında doğal türlere, yabani türlere ve böceklere kaçışı söz konusu olabilir.
GDO genlerinin, toprak, su ve ekosisteme geçişi
Biyolojik çeşitliliğin yok olması
SONUÇ
Bu konuda yapılan birçok çalışmaya rağmen GDO’ların yararlı ya da zararlı olmaları konusunda henüz kesin bir yargı öne sürülememektedir.
Bunun nedeni GDO teknolojisinin yeni olması ve uzun vadede nasıl bir etki göstereceğinin bilinmemesidir.
GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ GIDALAR VE AMAÇLARI
