GDO (Genetiği Değiştirilmiş Organizma) NEDİR?
Son devirlerde en çok konuşulan beslenme meselelerinden biri de GDO besin tanımlamasıyla gündeme gelen Genetiği Değiştirilmiş Organizma'lardır. GDO besin olarak bilinen bu yiyecekler ve unsurlar Genetik Mühendisliği teknolojisi kullanılarak bir canlının genetik yapısının değiştirilmesiyle elde edilmektedir.
Laboratuvar ortamında canlının gen yapısı değiştirilerek yeni özelliklerin aktarıldığı bir canlı oluşturulmaktadır. Şayet bu gen diğer bir canlıya aitse oluşan yeni çeşide Transgenik Organizma ismi verilir (örneğin bir böceğin geninin bir besine aktarılması). Bu süreçler bitkilere büyüdükten sonra aşılama üzere bir teknikle değil daha üretilecek bitkinin tohum aşamasındayken yapılır. Genetiği değiştirilmiş tohumlar ekilerek yeni özelliklere sahip bir hasat elde edilir.
Pekala neden bilim bu cins besinler üretmeye yöneldi? Gelişmiş memleketlerin gitgide artan besin gereksinimini karşılamak üzere besin siyasetleri değiştirildi. Aslında sorun gayrikâfi besin üretiminden kaynaklanmıyordu. Gerçek sorun üretilen besinin istikrarsız dağılımı ile ilgiliydi. Gelişmiş memleketler kendi yararlarını koruyabilmek için önlem gerektiren yasal pratiklere geçmek mekanına, üretimi ve geliri arttıran lakin potansiyel zararları çok çokça olan bu tıp ilmî tahliller üretmeyi tercih ettiler.
GDO pratiği sayesinde üretici firmalar pekçok avantaja sahiptir. Üretilen bitkilerin yeni gen özellikleri sayesinde :
•Dayanıklılık özelliği çokça olan bitkiler daha az gübre ve tarım ilacına muhtaçlık duyar
•Daha kaliteli özelliklere sahip cins sayesinde daha çokça verim alınıp hasat ölçüsü artar
•Böcek cinslerine karşı dirençli bitkiler oluşturularak daha az böcek ilacı kullanılır
•Hastalıklara dirençli bitkiler üretilir
•Yetiştirilecek yerin güç koşullarına (soğuğa, sıcağa vb.) dayanıklı bitki elde edilir (Örneğin soğuğa direnci arttıran gen eklenerek soğuk iklimli mahallerde dayanıklı meyveler üretilmiştir-Çilek)
•Besin bedeli arttırılarak topluluğun eksik olan besin öğesi gereksinimi karşılanır (Örneğin A vitamini eksiliği olan topluluklarda pirince A vitamini cephesinden baskın bir gen aktarımı ile bu eksiklik giderilmek istenmiştir-Altın pirinç)
Tüm bunlar birinci anda yararlı pratikler üzere görünürken aslında yalnızca üreticinin avantajlarını arttırmış ve yüksek gelir sayesinde ekonomik döngüleri de değiştirmiştir. En değerlisi ekolojik istikrarın bozulması ile gelecek nesillerin sıhhati tehdit altına girmiştir.
GDO ilmî çalışmaları uzun yıllar sürmüş ve ahir birinci pratik 1995 yılında Amerika Birleşik Devletler'nde mısır ekilerek başlatılmıştır. Devletimizdeki birinci GDO pratiğine ise 1998 yılında pamuk, mısır ve patates ekimi ile geçilmiştir. ABD'den sonra en çok GDO üreten memleketler Arjantin, Brezilya, Hindistan ve Çin'dir. En çok üretilen besinler ise mısır, patates, domates, pirinç, soya, kanola, buğday, ayçiçeği, yan fıstığı, kimi balık cinsleri, meyveler, çay ve besin yan eserleridir.
Memleketimize ithal edilen GDO besinlerden 25 tıp besin ve besin yan eserinin girişi özgürdür. Bunlar mısır, soya, pamuk, kanola, şeker pancarı, patates, domates ve yan eserleri, bakteri ve maya üzere eserlerdir. Besin sanayisinde bu unsurların birden fazla pek çok besinin içinde konum almaktadır. Son 15 yıldır denetimsizce tüketilen bu yiyeceklerin potansiyel zararları yavaş yavaş ortaya çıkmaktadır.
Amerika'da yapılan üretimlerde GDO besin ekilen tarla ile vesair tarlalar arasına en az 50 m ara boşluk bırakılarak tedbir alınmaya çalışılmaktadır. Ama yapılan araştırmalar göstermiştir ki tozlaşma, polen, kuşlar ve böcekler sayesinde GDO besinin özellikleri 4,5 km kadar taşınabilmektedir. Velev birtakım araştırmalar 10 km'lik bir meydana yayılabildiğinine bile dikkat çekmiştir. GDO besin kendisiyle birebir çeşit canlının genetiğini bozarsa buna yatay gen kaçışı denir. Şayet GDO besin bitkiden hayvana ve velev beşere kadar genetik özelliğini aktarabilirse ve onların genlerini bozarsa bu da dikey gen kaçışı ismini alır.
GDO besinler üzerinde sıhhat istikametinden araştırmalar devam etmektedir. Bulunan potansiyel zararları alerjik ve kanserojenik tesirlere sahip olması, antibiyotiklere direnç oluşturması, gen aktarımı, sair mikroorganizmalara zararları ve bilinmeyen zararları olarak belirtilmiştir. Genetik olarak büsbütün kendi çeşidinin dışında özellikler gösteren bir canlı hem onunla birebir ortamda yaşayan öteki canlılara (diğer bitkiler/böcekler/hayvanlar) zarar vererek ekolojik dengeyi bozmaktadır. Hem de onu besin olarak tüketen canlılara (hayvan/insan) karşı sıhhat açısından tehdit oluşturmaktadır.
Tüketici olarak hangi besinlerin GDO olduğunu ayırt edemeyeceğimiz için azık siyasetlerinin bu cihette esirgeyici önlemler alması gerekmektedir. Memleketimize GDO besinlerin girişleri yasak değildir. Zira giren her hususun tahlilini yapacak teknik imkanlar yoktur. Fakat 26 Eylül 2010 tarihinde GDO yönetmeliği yürürlüğe girmiştir.Bu tarihten itibaren GDO besinlerin etiketlenmesi farz hale gelmiştir. Besin unsurunun üzerinde "Genetik yapısı değiştirilmiştir yahut GDO eserden elde edilmiştir" formunda tabirler nokta alacaktır. Bebek maması ve evlat besini özelliği taşıyan besinlerde GDO kullanılması mutlaka yasaklanmıştır. Etiketlemek mecburî hale gelmiştir.
GDO besinlerin bir başka olumsuz tesiri de üreticiyi kısır tohumlar nedeniyle tohum üreticilerine bağımlı hale getirmesidir. GDO tohumdan üretilen bir meyvenin tohumu kısır gen olması nedeniyle 2. hasatta kullanılamamaktadır. Ayrıyeten GDO besinin gen kaçışı sayesinde diğer cinslere zarar vermesi muhtemelliğine karşı her memleketin alınacak tedbirlerle kendi gen çeşitliliğini himayesi gerekmektedir.
Sonuç olarak şimdi kanıtlanmamış zararlarına karşın GDO besinlerin potansiyel zararları bilinmektedir. Tüketicilerin etiket okuma bilincini arttırarak ferdî tedbirler alınabilir fakat asıl bilinci pekçok kişiye besin üreten ve sunan firmaların ve denetleyici kurumların göstermesi gerekmektedir.
Son devirlerde en çok konuşulan beslenme meselelerinden biri de GDO besin tanımlamasıyla gündeme gelen Genetiği Değiştirilmiş Organizma'lardır. GDO besin olarak bilinen bu yiyecekler ve unsurlar Genetik Mühendisliği teknolojisi kullanılarak bir canlının genetik yapısının değiştirilmesiyle elde edilmektedir.
Laboratuvar ortamında canlının gen yapısı değiştirilerek yeni özelliklerin aktarıldığı bir canlı oluşturulmaktadır. Şayet bu gen diğer bir canlıya aitse oluşan yeni çeşide Transgenik Organizma ismi verilir (örneğin bir böceğin geninin bir besine aktarılması). Bu süreçler bitkilere büyüdükten sonra aşılama üzere bir teknikle değil daha üretilecek bitkinin tohum aşamasındayken yapılır. Genetiği değiştirilmiş tohumlar ekilerek yeni özelliklere sahip bir hasat elde edilir.
Pekala neden bilim bu cins besinler üretmeye yöneldi? Gelişmiş memleketlerin gitgide artan besin gereksinimini karşılamak üzere besin siyasetleri değiştirildi. Aslında sorun gayrikâfi besin üretiminden kaynaklanmıyordu. Gerçek sorun üretilen besinin istikrarsız dağılımı ile ilgiliydi. Gelişmiş memleketler kendi yararlarını koruyabilmek için önlem gerektiren yasal pratiklere geçmek mekanına, üretimi ve geliri arttıran lakin potansiyel zararları çok çokça olan bu tıp ilmî tahliller üretmeyi tercih ettiler.
GDO pratiği sayesinde üretici firmalar pekçok avantaja sahiptir. Üretilen bitkilerin yeni gen özellikleri sayesinde :
•Dayanıklılık özelliği çokça olan bitkiler daha az gübre ve tarım ilacına muhtaçlık duyar
•Daha kaliteli özelliklere sahip cins sayesinde daha çokça verim alınıp hasat ölçüsü artar
•Böcek cinslerine karşı dirençli bitkiler oluşturularak daha az böcek ilacı kullanılır
•Hastalıklara dirençli bitkiler üretilir
•Yetiştirilecek yerin güç koşullarına (soğuğa, sıcağa vb.) dayanıklı bitki elde edilir (Örneğin soğuğa direnci arttıran gen eklenerek soğuk iklimli mahallerde dayanıklı meyveler üretilmiştir-Çilek)
•Besin bedeli arttırılarak topluluğun eksik olan besin öğesi gereksinimi karşılanır (Örneğin A vitamini eksiliği olan topluluklarda pirince A vitamini cephesinden baskın bir gen aktarımı ile bu eksiklik giderilmek istenmiştir-Altın pirinç)
Tüm bunlar birinci anda yararlı pratikler üzere görünürken aslında yalnızca üreticinin avantajlarını arttırmış ve yüksek gelir sayesinde ekonomik döngüleri de değiştirmiştir. En değerlisi ekolojik istikrarın bozulması ile gelecek nesillerin sıhhati tehdit altına girmiştir.
GDO ilmî çalışmaları uzun yıllar sürmüş ve ahir birinci pratik 1995 yılında Amerika Birleşik Devletler'nde mısır ekilerek başlatılmıştır. Devletimizdeki birinci GDO pratiğine ise 1998 yılında pamuk, mısır ve patates ekimi ile geçilmiştir. ABD'den sonra en çok GDO üreten memleketler Arjantin, Brezilya, Hindistan ve Çin'dir. En çok üretilen besinler ise mısır, patates, domates, pirinç, soya, kanola, buğday, ayçiçeği, yan fıstığı, kimi balık cinsleri, meyveler, çay ve besin yan eserleridir.
Memleketimize ithal edilen GDO besinlerden 25 tıp besin ve besin yan eserinin girişi özgürdür. Bunlar mısır, soya, pamuk, kanola, şeker pancarı, patates, domates ve yan eserleri, bakteri ve maya üzere eserlerdir. Besin sanayisinde bu unsurların birden fazla pek çok besinin içinde konum almaktadır. Son 15 yıldır denetimsizce tüketilen bu yiyeceklerin potansiyel zararları yavaş yavaş ortaya çıkmaktadır.
Amerika'da yapılan üretimlerde GDO besin ekilen tarla ile vesair tarlalar arasına en az 50 m ara boşluk bırakılarak tedbir alınmaya çalışılmaktadır. Ama yapılan araştırmalar göstermiştir ki tozlaşma, polen, kuşlar ve böcekler sayesinde GDO besinin özellikleri 4,5 km kadar taşınabilmektedir. Velev birtakım araştırmalar 10 km'lik bir meydana yayılabildiğinine bile dikkat çekmiştir. GDO besin kendisiyle birebir çeşit canlının genetiğini bozarsa buna yatay gen kaçışı denir. Şayet GDO besin bitkiden hayvana ve velev beşere kadar genetik özelliğini aktarabilirse ve onların genlerini bozarsa bu da dikey gen kaçışı ismini alır.
GDO besinler üzerinde sıhhat istikametinden araştırmalar devam etmektedir. Bulunan potansiyel zararları alerjik ve kanserojenik tesirlere sahip olması, antibiyotiklere direnç oluşturması, gen aktarımı, sair mikroorganizmalara zararları ve bilinmeyen zararları olarak belirtilmiştir. Genetik olarak büsbütün kendi çeşidinin dışında özellikler gösteren bir canlı hem onunla birebir ortamda yaşayan öteki canlılara (diğer bitkiler/böcekler/hayvanlar) zarar vererek ekolojik dengeyi bozmaktadır. Hem de onu besin olarak tüketen canlılara (hayvan/insan) karşı sıhhat açısından tehdit oluşturmaktadır.
Tüketici olarak hangi besinlerin GDO olduğunu ayırt edemeyeceğimiz için azık siyasetlerinin bu cihette esirgeyici önlemler alması gerekmektedir. Memleketimize GDO besinlerin girişleri yasak değildir. Zira giren her hususun tahlilini yapacak teknik imkanlar yoktur. Fakat 26 Eylül 2010 tarihinde GDO yönetmeliği yürürlüğe girmiştir.Bu tarihten itibaren GDO besinlerin etiketlenmesi farz hale gelmiştir. Besin unsurunun üzerinde "Genetik yapısı değiştirilmiştir yahut GDO eserden elde edilmiştir" formunda tabirler nokta alacaktır. Bebek maması ve evlat besini özelliği taşıyan besinlerde GDO kullanılması mutlaka yasaklanmıştır. Etiketlemek mecburî hale gelmiştir.
GDO besinlerin bir başka olumsuz tesiri de üreticiyi kısır tohumlar nedeniyle tohum üreticilerine bağımlı hale getirmesidir. GDO tohumdan üretilen bir meyvenin tohumu kısır gen olması nedeniyle 2. hasatta kullanılamamaktadır. Ayrıyeten GDO besinin gen kaçışı sayesinde diğer cinslere zarar vermesi muhtemelliğine karşı her memleketin alınacak tedbirlerle kendi gen çeşitliliğini himayesi gerekmektedir.
Sonuç olarak şimdi kanıtlanmamış zararlarına karşın GDO besinlerin potansiyel zararları bilinmektedir. Tüketicilerin etiket okuma bilincini arttırarak ferdî tedbirler alınabilir fakat asıl bilinci pekçok kişiye besin üreten ve sunan firmaların ve denetleyici kurumların göstermesi gerekmektedir.