Hamilelik elbet ki anneler için çok hoş ve değerli bir periyot. Yeni bir canlının içinde büyümesi her ne kadar anne için hoş hisler hissettirse de bu süreçte bedenin, bebeğin gelişmesi için değişmesine bağlı olarak fizikî ve hormonal pek çok değişiklik olmaktadır. Bu değişiklikler nedeniyle annede bulantı, aşerme, mide yanması, kabızlık, ödem vb. durumlar görülebilir. Ayrıyeten bu değişimler annenin daha fazla güç, vitamin ve minerale muhtaçlık duymasına sebep olur ve bu gereksinimler annenin kâfi ve istikrarlı beslenmesi ile karşılanabilir.
Hamilelik sürecinde anne, fazla yahut yetersiz ve istikrarsız beslenirse bu durumdan hem anne hem de bebek olumsuz etkilenir. Bu nedenle beslenmeye bağlı birtakım sıhhat sıkıntıları oluşabilir. Ayrıyeten gebelik sürecinde oluşan kimi sıhhat problemleri da beslenmenin tekrar düzenlemesini gerektirebilir.
İşte hamilelikte beslenmeye bağlı olarak bebekte görülebilecek sıhhat sıkıntıları esas şunlardır:
Meyyit doğum
Erken doğum
Bedensel ve zihinsel gelişim bozuklukları
Düşük doğum yükü
Mekonyum aspirasyonu (Bebeğin gebelik sırasında dışkısını yutması olarak bilinen durum)
Makrozomi bebekler (Normalden büyük bebekler)
Pekala, hamilelikte beslenmeye bağlı olarak annede görülebilecek sıhhat meseleleri nelerdir?
Anemi: Hamilelik sürecinde demir mineraline olan ihtiyaç artmaktadır. Bu artan ihtiyaç karşılanmazsa annede halsizlik, yorgunluk, enfeksiyonlara dirençsizlik üzere belirtilerle karakterize anemi olarak isimlendirilen kansızlık durumu görülür. Annede görülen anemi sonucu düşük doğum yüklü bebek hatta bebek vefatları görülebilir.
Hamilelikte anemi nedenleri şu biçimde sıralanabilir:
Sık doğumlar
Besin olmayan hususların (toprak, kireç, vb.) yenmesi olarak isimlendirilen pika
Düşükler nedeniyle demir depolarının azalmış olması
Diyetle alınan demirin bedendeki biyoyararlılığının az olması (Bitkisel kaynaklı demirin bedendeki biyoyararlığı hayvansal kaynaklara nazaran daha düşüktür.)
Hamilelikte oluşabilecek demir eksikliği anemisini önlemek için;
Demirden varlıklı olan kırmızı et, kümes hayvanları, yumurta, kurubaklagil, tam tahıllar üzere besin kümeleri günlük beslenmede yer almalıdır.
Yemeklerle birlikte C vitamininden varlıklı meyve ve zerzevatları (biber, narenciye, kivi, ıspanak,…) tüketmek demir emilimini arttırır.
Yemeklerle birlikte tüketilen çay ve kahve demir emilimini maniler. Yemeklerden 1-2 saat kadar evvel yahut sonra tüketilmeli ve ölçüsü kesinlikle sonlandırılmalıdır.
Gebe birey beslenmesiyle artan demir ihtiyacını karşılayamıyorsa doktor/diyetisyen onayıyla demir desteği kullanması gerekebilir.
Pika: Hamilelikte iştah artışı olması olağan bir durumdur. Lakin bazen çoka kaçarak toprak üzere besin olmayan unsurlara kaymaktadır. Bu durum pika olarak isimlendirilmektedir. Pika genelde yetersiz beslenen genç annelerde görülmektedir ve demir eksikliği anemisine neden olabilmektedir.
Kemik dokusu hasarı (Osteomalasia) :Hamilelikte kemiklerin imali ve sıhhati için gerekli olan kalsiyum, fosfor ve D vitaminine olan ihtiyaç artmaktadır. Artan bu ihtiyaç karşılanmazsa annenin kemiklerinden kalsiyum ve fosfor çekilir. Bu durum ise osteomalasia olarak isimlendirilen kemiklerin yumuşamasına ve dokusunun bozulmasına neden olur.
Hamilelikte bebeğin ve annenin kemik sıhhatini korumak için kalsiyumun besinsel kaynakları olan süt, yoğurt, pekmez, kurubaklagil, peynir, çökelek, fındık, yeşil yapraklı sebzeler günlük beslenmede yerini almalıdır. Ayrıyeten D vitamininin en güzel kaynağı olan güneş ışınlarından gereğince yaralanmak da çok değerlidir.
Gebelik Toksemisi (Zehirlenmesi) / Preeklampsi-Eklampsi: Preeklampsi, gebeliğin 20. haftasından sonra görülen anne ve bebeğin vefatına neden olabilecek bir komplikasyondur. Kan basıncında artma, proteinüri (idrarda protein bulunması), bozulmuş karaciğer enzimleri, el ve ayaklarda ağır ödem üzere belirtilerin ortaya çıktığı bir tablo oluşturur. Preeklampsiye konvülziyonların (nörolojik fonksiyon bozukluğu) eklenmesi ise eklampsi’dir.
Preeklampsi için risk faktörleri; annede kronik hipertansiyon, kronik böbrek yetmezliği, diyabet üzere hastalıkların bulunması, ileri gebelik yaşı (>40), çok ve sık doğum yapma, obezite vb. formunda sıralanabilir. Ayrıyeten yetersiz ve istikrarsız beslenen hamilelerde de toksemi daha sık görülmektedir.
Preeklampsi durumunda hamilenin beslenmesi tekrar düzenlenmeli, tuz kısıtlaması yapılmalıdır. Hamilenin sıhhati müşahede altına alınmalıdır.
Gestasyonel Diyabet:Gebelik sırasında başlayan yahut birinci tanısı gebelik sırasında konan ve genelde gebelikten sonra geçen glukoz tolerans bozukluğu olarak tanımlanır. Obezite, ailede diyabet hikayesinin bulunması, ileri maternal yaş, hamilelikte çok kilo alımı vb. durumlar gestasyonel diyabet görülme riskini arttırır. Gestasyonel diyabet anne ve bebekte çeşitli sıkıntılar görülmesine neden olur. Bu nedenle rutin gestasyonel diyabet testi yapılmalıdır. En uygun tedavi sistemi ise diyetisyen denetiminde kan şekerini istikrarda tutacak formda beslenme planının düzenlenmesidir.
Yetersiz yahut fazla beslenme sonucu gelişen doğum komplikasyonları, annenin sıhhatinin bozulması yahut vefatı
Hamilelikte görülen sindirim sıkıntıları:Hamilelikte hormonal değişikliklere bağlı olarak bulantı, aşerme, tiksinme, kabızlık, mide ekşimesi, şişkinlik üzere sindirim meseleleri görülür. Bu sindirim problemleri beslenme sisteminde yapılacak kolay değişikliklerle önlenebilir.
Bulantı: Gebeliğin çoklukla birinci üç aylık sürecinde hormonal değişikliklere bağlı görülen bulantı ve kusmalar besin alımını güçleştirebilir. Hamilede kilo kaybı, sıvı ve elektrolit kaybına neden olmayan hafif bulantılar anne ve bebek için ziyanlı değildir. Fakat şiddetli kusma sonucu annede oluşan sıvı ve elektrolit kaybı tedavi edilmezse anne ve bebeğe ziyan verir. Bulantıyı önleyecek yahut hafifletecek teklifler:
Az az ve sık sık beslenin.
Sabah bulantısı olanlarda yataktan kalkmadan evvel tüketilecek tuzlu kraker, kuru ekmek, leblebi üzere mide asidini azaltan besinler bulantıyı önleyebilir. Ayrıyeten yataktan bir anda kalkmayın. Yavaşça doğrulup sırtınızı yatak başına dayayarak bir mühlet oturduktan sonra kalkın.
Bu periyotta koku hassasiyeti de oluşmaktadır. Mide bulantısına neden olan ağır kokulu yiyeceklerden kaçının.
Fazla baharatlı ve yağlı yiyeceklerden kaçının.
Mideyi fazla dolduracağından ana öğünlerle birlikte sıvı besinler tüketmeyin. Sıvı besinleri orta öğünlere kaydırabilirsiniz.
Yemekleri yavaş yavaş yiyin.
Çiğ besinler mideyi daha fazla yoracağı için birinci haftalar salata ölçüsü azaltılabilir.
Çeşitli meyve suları (elma, limonata gibi), limonlu nane çayı, ıhlamur, ayran üzere içecekler ve haşlanmış patates, etimek, yoğurt, peynir üzere yiyecekler bulantıyı azaltabilir.
Aşerme-Tiksinme ve Tat Değişiklikleri:Gebelikte hormon değişimlerine bağlı olarak birtakım besinlere karşı ilgi duyma, kimi besinlere karşı çok isteksizlik, tat değişiklikleri üzere durumlar oluşabilir. Çok isteksizlik durumu yetersiz beslenmeye, aşerme durumu da gerekenden fazla besin alımına neden olmadığı ve besin dışı hususlara yönelmediği sürece zararsızdır. Bu süreçte tiksindiğiniz, size rahatsızlık veren besinleri tüketmek için kendinizi zorlamayın.
Konstipasyon (Kabızlık) : Hamilelik sürecinde hamilelerin en sık karşılaştığı problemlerden biri de kabızlıktır. Buna hamilelikle ilgili birtakım hormonların bağırsak hareketlerini yavaşlatması, kilo alımına da bağlı olarak hareketin azalması ve beslenme nizamındaki kusurlar neden olmaktadır. Kabızlığı önleyecek yahut hafifletecek teklifler:
Bol ve bilhassa ılık sıvı tüketimi bağırsağın tertipli çalışmasına yardımcı olur. Günlük su tüketimi 1,5-2 litre altına düşmemelidir.
Bol sıvı üzere bol posa(lif) da bağırsakların sistemli çalışmasına yardımcı olur. Zerzevat, meyve, tam tahıl eserleri, kurubaklagiller üzere besinlerin posa içeriği yüksektir. Günde en az 5 porsiyon zerzevat ve meyve, bulgur, yulaf ezmesi, tam tahıl ekmek ve öteki eserleri, haftada iki sefer kurubaklagil yemekleri tüketerek posa ölçünüzü arttırabilirsiniz.
Siz hareket ederseniz bağırsaklarınız da hareket eder. Bu nedenle yapacağınız yürüyüş ve hafif antrenmanlar kabızlık sıkıntısına uygun gelecektir.
Doğal laksatif tesirleri bulunan kuru erik, kayısı, incir yahut bunlarla yapılan komposto/hoşaf kabızlığı önleyebilir.
Hamilelikte laksatif tesiri olan ilaçlar kullanılmamalıdır!
Mide yanması/ekşimesi: Hamilelikte sık görülen sıkıntılardan biri olan mide yanması/ekşimesi, bebeğin büyümesiyle mideye baskı yapması sonucu oluşur. Bilhassa hamileliğin son üç ayında görülür. Mide yanması/ekşimesini önleyecek yahut hafifletecek teklifler:
Çok soslu, kremalı ve yağlı besinleri tüketmemeye itina gösterin.
Az az ve sık sık beslenin.
Çay, kahve vb. kafeinli içecekler mide yanması ve ekşimesinin artmasına sebep olacağından tüketmeyin.
Yemekten sonra hafif yürüyüşler yapmak yardımcı olabilir.
Karnınıza baskı yapan kıyafetler giymeyin.
Uyurken yüksek yastık tercih edin.
Hamilelik sürecinde anne, fazla yahut yetersiz ve istikrarsız beslenirse bu durumdan hem anne hem de bebek olumsuz etkilenir. Bu nedenle beslenmeye bağlı birtakım sıhhat sıkıntıları oluşabilir. Ayrıyeten gebelik sürecinde oluşan kimi sıhhat problemleri da beslenmenin tekrar düzenlemesini gerektirebilir.
İşte hamilelikte beslenmeye bağlı olarak bebekte görülebilecek sıhhat sıkıntıları esas şunlardır:
Meyyit doğum
Erken doğum
Bedensel ve zihinsel gelişim bozuklukları
Düşük doğum yükü
Mekonyum aspirasyonu (Bebeğin gebelik sırasında dışkısını yutması olarak bilinen durum)
Makrozomi bebekler (Normalden büyük bebekler)
Pekala, hamilelikte beslenmeye bağlı olarak annede görülebilecek sıhhat meseleleri nelerdir?
Anemi: Hamilelik sürecinde demir mineraline olan ihtiyaç artmaktadır. Bu artan ihtiyaç karşılanmazsa annede halsizlik, yorgunluk, enfeksiyonlara dirençsizlik üzere belirtilerle karakterize anemi olarak isimlendirilen kansızlık durumu görülür. Annede görülen anemi sonucu düşük doğum yüklü bebek hatta bebek vefatları görülebilir.
Hamilelikte anemi nedenleri şu biçimde sıralanabilir:
Sık doğumlar
Besin olmayan hususların (toprak, kireç, vb.) yenmesi olarak isimlendirilen pika
Düşükler nedeniyle demir depolarının azalmış olması
Diyetle alınan demirin bedendeki biyoyararlılığının az olması (Bitkisel kaynaklı demirin bedendeki biyoyararlığı hayvansal kaynaklara nazaran daha düşüktür.)
Hamilelikte oluşabilecek demir eksikliği anemisini önlemek için;
Demirden varlıklı olan kırmızı et, kümes hayvanları, yumurta, kurubaklagil, tam tahıllar üzere besin kümeleri günlük beslenmede yer almalıdır.
Yemeklerle birlikte C vitamininden varlıklı meyve ve zerzevatları (biber, narenciye, kivi, ıspanak,…) tüketmek demir emilimini arttırır.
Yemeklerle birlikte tüketilen çay ve kahve demir emilimini maniler. Yemeklerden 1-2 saat kadar evvel yahut sonra tüketilmeli ve ölçüsü kesinlikle sonlandırılmalıdır.
Gebe birey beslenmesiyle artan demir ihtiyacını karşılayamıyorsa doktor/diyetisyen onayıyla demir desteği kullanması gerekebilir.
Pika: Hamilelikte iştah artışı olması olağan bir durumdur. Lakin bazen çoka kaçarak toprak üzere besin olmayan unsurlara kaymaktadır. Bu durum pika olarak isimlendirilmektedir. Pika genelde yetersiz beslenen genç annelerde görülmektedir ve demir eksikliği anemisine neden olabilmektedir.
Kemik dokusu hasarı (Osteomalasia) :Hamilelikte kemiklerin imali ve sıhhati için gerekli olan kalsiyum, fosfor ve D vitaminine olan ihtiyaç artmaktadır. Artan bu ihtiyaç karşılanmazsa annenin kemiklerinden kalsiyum ve fosfor çekilir. Bu durum ise osteomalasia olarak isimlendirilen kemiklerin yumuşamasına ve dokusunun bozulmasına neden olur.
Hamilelikte bebeğin ve annenin kemik sıhhatini korumak için kalsiyumun besinsel kaynakları olan süt, yoğurt, pekmez, kurubaklagil, peynir, çökelek, fındık, yeşil yapraklı sebzeler günlük beslenmede yerini almalıdır. Ayrıyeten D vitamininin en güzel kaynağı olan güneş ışınlarından gereğince yaralanmak da çok değerlidir.
Gebelik Toksemisi (Zehirlenmesi) / Preeklampsi-Eklampsi: Preeklampsi, gebeliğin 20. haftasından sonra görülen anne ve bebeğin vefatına neden olabilecek bir komplikasyondur. Kan basıncında artma, proteinüri (idrarda protein bulunması), bozulmuş karaciğer enzimleri, el ve ayaklarda ağır ödem üzere belirtilerin ortaya çıktığı bir tablo oluşturur. Preeklampsiye konvülziyonların (nörolojik fonksiyon bozukluğu) eklenmesi ise eklampsi’dir.
Preeklampsi için risk faktörleri; annede kronik hipertansiyon, kronik böbrek yetmezliği, diyabet üzere hastalıkların bulunması, ileri gebelik yaşı (>40), çok ve sık doğum yapma, obezite vb. formunda sıralanabilir. Ayrıyeten yetersiz ve istikrarsız beslenen hamilelerde de toksemi daha sık görülmektedir.
Preeklampsi durumunda hamilenin beslenmesi tekrar düzenlenmeli, tuz kısıtlaması yapılmalıdır. Hamilenin sıhhati müşahede altına alınmalıdır.
Gestasyonel Diyabet:Gebelik sırasında başlayan yahut birinci tanısı gebelik sırasında konan ve genelde gebelikten sonra geçen glukoz tolerans bozukluğu olarak tanımlanır. Obezite, ailede diyabet hikayesinin bulunması, ileri maternal yaş, hamilelikte çok kilo alımı vb. durumlar gestasyonel diyabet görülme riskini arttırır. Gestasyonel diyabet anne ve bebekte çeşitli sıkıntılar görülmesine neden olur. Bu nedenle rutin gestasyonel diyabet testi yapılmalıdır. En uygun tedavi sistemi ise diyetisyen denetiminde kan şekerini istikrarda tutacak formda beslenme planının düzenlenmesidir.
Yetersiz yahut fazla beslenme sonucu gelişen doğum komplikasyonları, annenin sıhhatinin bozulması yahut vefatı
Hamilelikte görülen sindirim sıkıntıları:Hamilelikte hormonal değişikliklere bağlı olarak bulantı, aşerme, tiksinme, kabızlık, mide ekşimesi, şişkinlik üzere sindirim meseleleri görülür. Bu sindirim problemleri beslenme sisteminde yapılacak kolay değişikliklerle önlenebilir.
Bulantı: Gebeliğin çoklukla birinci üç aylık sürecinde hormonal değişikliklere bağlı görülen bulantı ve kusmalar besin alımını güçleştirebilir. Hamilede kilo kaybı, sıvı ve elektrolit kaybına neden olmayan hafif bulantılar anne ve bebek için ziyanlı değildir. Fakat şiddetli kusma sonucu annede oluşan sıvı ve elektrolit kaybı tedavi edilmezse anne ve bebeğe ziyan verir. Bulantıyı önleyecek yahut hafifletecek teklifler:
Az az ve sık sık beslenin.
Sabah bulantısı olanlarda yataktan kalkmadan evvel tüketilecek tuzlu kraker, kuru ekmek, leblebi üzere mide asidini azaltan besinler bulantıyı önleyebilir. Ayrıyeten yataktan bir anda kalkmayın. Yavaşça doğrulup sırtınızı yatak başına dayayarak bir mühlet oturduktan sonra kalkın.
Bu periyotta koku hassasiyeti de oluşmaktadır. Mide bulantısına neden olan ağır kokulu yiyeceklerden kaçının.
Fazla baharatlı ve yağlı yiyeceklerden kaçının.
Mideyi fazla dolduracağından ana öğünlerle birlikte sıvı besinler tüketmeyin. Sıvı besinleri orta öğünlere kaydırabilirsiniz.
Yemekleri yavaş yavaş yiyin.
Çiğ besinler mideyi daha fazla yoracağı için birinci haftalar salata ölçüsü azaltılabilir.
Çeşitli meyve suları (elma, limonata gibi), limonlu nane çayı, ıhlamur, ayran üzere içecekler ve haşlanmış patates, etimek, yoğurt, peynir üzere yiyecekler bulantıyı azaltabilir.
Aşerme-Tiksinme ve Tat Değişiklikleri:Gebelikte hormon değişimlerine bağlı olarak birtakım besinlere karşı ilgi duyma, kimi besinlere karşı çok isteksizlik, tat değişiklikleri üzere durumlar oluşabilir. Çok isteksizlik durumu yetersiz beslenmeye, aşerme durumu da gerekenden fazla besin alımına neden olmadığı ve besin dışı hususlara yönelmediği sürece zararsızdır. Bu süreçte tiksindiğiniz, size rahatsızlık veren besinleri tüketmek için kendinizi zorlamayın.
Konstipasyon (Kabızlık) : Hamilelik sürecinde hamilelerin en sık karşılaştığı problemlerden biri de kabızlıktır. Buna hamilelikle ilgili birtakım hormonların bağırsak hareketlerini yavaşlatması, kilo alımına da bağlı olarak hareketin azalması ve beslenme nizamındaki kusurlar neden olmaktadır. Kabızlığı önleyecek yahut hafifletecek teklifler:
Bol ve bilhassa ılık sıvı tüketimi bağırsağın tertipli çalışmasına yardımcı olur. Günlük su tüketimi 1,5-2 litre altına düşmemelidir.
Bol sıvı üzere bol posa(lif) da bağırsakların sistemli çalışmasına yardımcı olur. Zerzevat, meyve, tam tahıl eserleri, kurubaklagiller üzere besinlerin posa içeriği yüksektir. Günde en az 5 porsiyon zerzevat ve meyve, bulgur, yulaf ezmesi, tam tahıl ekmek ve öteki eserleri, haftada iki sefer kurubaklagil yemekleri tüketerek posa ölçünüzü arttırabilirsiniz.
Siz hareket ederseniz bağırsaklarınız da hareket eder. Bu nedenle yapacağınız yürüyüş ve hafif antrenmanlar kabızlık sıkıntısına uygun gelecektir.
Doğal laksatif tesirleri bulunan kuru erik, kayısı, incir yahut bunlarla yapılan komposto/hoşaf kabızlığı önleyebilir.
Hamilelikte laksatif tesiri olan ilaçlar kullanılmamalıdır!
Mide yanması/ekşimesi: Hamilelikte sık görülen sıkıntılardan biri olan mide yanması/ekşimesi, bebeğin büyümesiyle mideye baskı yapması sonucu oluşur. Bilhassa hamileliğin son üç ayında görülür. Mide yanması/ekşimesini önleyecek yahut hafifletecek teklifler:
Çok soslu, kremalı ve yağlı besinleri tüketmemeye itina gösterin.
Az az ve sık sık beslenin.
Çay, kahve vb. kafeinli içecekler mide yanması ve ekşimesinin artmasına sebep olacağından tüketmeyin.
Yemekten sonra hafif yürüyüşler yapmak yardımcı olabilir.
Karnınıza baskı yapan kıyafetler giymeyin.
Uyurken yüksek yastık tercih edin.