HAMMAD BİN MUSLİM DEBBAS
Bağdat'ta yetişen buyuk velilerden Seyyid Abdulkadiri Geylani'nin tasavvuf ilmini oğrendiği hocalarındandır Aslen Şamlı olup, hayatı Bağdat'ta gecti Doğum tarihi bilinmemektedir 1131 (H525) senesinde vefat etti Kabri ŞunUzi Kabristanındadır Şam'da Babı MUsul kabristanında olduğu soyleniyorsa da, doğrusu Bağdat'ta olduğudur
Hammad bin Muslim Debbas, talebelerini en guzel terbiye ile yetiştiren alimlerdendi Keşf ve keramet sahibi evliyanın başta gelenlerindendir Zamanında yaşayan evliya ve alimler kendisine bağlıydılar Abdulkadiri Geylani, bu hocasını cok over, kerametlerini anlatırdı Yine evliyanın buyuklerinden TaculArifin Ebu'lVefa hazretleri Bağdat'a geldiğinde onun evinde kalır ve cok hurmet ederdi EbU Necib Suhreverdi; Hammad bin Muslim, benim karşılaştığım Bağdat velilerinin buyuklerinden idi Onun buyukluğunu, talebesi Seyyid Abdulkadiri Geylani'ye bakarak anlamak mumkundur Abdulkadiri Geylani, hocasının buyukluğunu anlatan en buyuk delildirbuyurdu
Hammad hazretlerinin lakabı Debbas (pekmez kaynatıcısı)tır Pekmez kaynatırken yanına arı sinek hic birisi gelip konmazdı Cok kerametleri goruldu Guzel halleri ve sozleri meşhurdur
Hammad bin Muslim hazretleri yapılması haram olan bir şeyle karşılaşsa veya başkaları tarafından yapılan bir haram işi gorse, hatayı kendisinde bulur, tovbe ve istigfar ederdi Bir gun yolda giderken, bir evden calgı ve şarkı soyleyen bir kadının sesini işitti Hemen tovbe ve istigfar ederek evine gelip evdekilere, Biz hangi gunahı işledik de, bugun yolda bir gunah ile karşılaştım?diye sordu Ailesi de, Akşam eve, icinde canlı resmi olan bir tabak hediye getirmişlerdidedi Tabağı getirip kırdıktan sonra; Bir daha boyle bir şey kabUl etmeyinizbuyurdu
Hammad bin Muslim'in tasavvufa ait pek kıymetli sozleri vardır Buyurdu ki:
Allahu tealaya kavuşmanın en yakın yolu, O'nun sevgisidir İnsan, İslamiyetin emirlerini yapıp huzUr ve sukUna kavuşmadıkca hakiki Allah sevgisini tadamaz
Fena makamına kavuşmayı dileyen, yani Allahu tealadan başka her şeyin sevgisinin yok olmasını isteyen, O'ndan gelen her şeye, dert ve belalara razı olmalıdır
ElKeymani elBezzaz ve Ebu'lHasan Ali şoyle nakletmektedirler:
Hammad bin Muslim hazretlerinin vefatından bir sure sonra şeyhimiz Abdulkadir, yanında bircok alimler olduğu halde ŞunUzi kabristanını ziyaret etti Şeyh Hammad bin Muslim'in kabrinde arkasındaki cemaatle birlikte bir hayli durdu Ayrılıp giderken guldu, neşeliydi Sebebini soranlara şu cevabı verdi:
1106 yılı Şaban ayının ortasında bir Cuma gunu Şeyh Hammad'ın talebeleri ile birlikte Cuma namazınıResafe'de kılmak maksadıyla Bağdat'tan cıktık Şeyh de beraberimizdeydi Nehrin kenarına geldiğimizde Şeyh beni tuttuğu gibi nehrin icerisine fırlatıp attı Hemen Cuma guslune niyet ettim Uzerimde yunden bir cubbe elimde de başka bir cubbe vardı Beni bırakıp gittiler Sudan cıktım, cubbeyi sıktım ve onları takib ettim Haddinden fazla uşumuştum Yanımdaki insanlardan bazıları beni ısıtmak istedilerse de Şeyh razı olmadı, onları bu hareketten men etti ve; Ben onu imtihan icin yapıyorum Cunku o kımıldatılamayan bir dağ gibidirdedi
Şimdi ise onu kabrinde, uzerinde cevher işlemeli nurdan bir elbise, başında yakuttan bir tac, ellerinde altın bileziği, ayaklarında altından pabuc olduğu halde gordum Yalnız sağ eli yoktu, sebebini sordum Seni o elimle nehre atmıştım O gun cok eziyet cektin değil mi?diye sordu Evetdedim Şimdi Allahu tealaya dua et de o elimi bana geri versinbuyurdu
Bunun uzerine ellerimi semaya kaldırıp, Allahu tealaya dua etmeye başladım Beş bine yakın veli de kabirlerinden kalkıp Şeyhin elinin geri verilmesi icin benimle dua etti Nihayet Allahu teala dualarımızı kabUl ederek, ona elini geri verdi Şeyh ferahladı ve cok sevindi Yuzumde gorduğunuz bu sevinc ve neşe alametlerinin sebebi işte budur
SOZ DİNLEMEK
EbU Necib Suhreverdi anlattı: Halife Musterşid'in hizmetcilerinden birisi, Hammad bin Muslim'i ziyaret etti Hammad bin Muslim o kimseye, Sen, yuksek derecelere kavuşacak kabiliyette bir kimsesin Dunyaya gonul bağlama, ahirete yonel de, sonunda pişman olmayasınbuyurdu Hizmetci bu sozu kabUl etmedi Cunku kendisinin, halife Musterşid'in yanında buyuk bir yeri vardı Başka bir gun, o hizmetci Hammad bin Muslim'i ziyaret etti Hizmetciye, aynı sozleri yine buyurdu Hizmetci, bu doğru sozu dinlemekten kacınınca, Allahu teala, seni daha yuksek derecelere cıkarmak icin, dilediğim şekilde hareketi bana bildirdi Şayet kabUl etmezsen, seni baras hastalığına uğratmakla emrolundumbuyurdu
EbU Necib der ki: Vallahi, Hammad Debbas'ın sozu daha tamam olmamıştı ki, hizmetcinin vucUdunu baras hastalığı kapladı Hizmetci kalktı, halifenin huzUruna gitti Halife doktorları cağırdı Onu tedavi icin toplandılar Fakat tedavisi mumkun olmadı Halife, hizmetcinin saraydan cıkarılmasını emretti Hizmetci saraydan cıkarılınca, doğru Hammad bin Muslim'e geldi Ne emrederse yapacağını ve sadık bir talebe olacağına soz verdi Bunun uzerine hizmetcinin gomleğini cıkarttırıp, Ey baras! Bu vucuttan cıkıp, dilediğin yere git!buyurunca, hizmetci bir anda sıhhate kavuştu ve olunceye kadar Hammad bin Muslim'in talebesi olmakla şereflendi Dunyayı bırakıp, ahiretini kazandı
1) TabakatulKubra; c1, s135
2) KalaidulCevahir; s81
3) Camiu KeramatilEvliya; c1, s409
4) Sefinetu'lEvliya; s42
5) Nefehatu'lUns; s587
6) İslam AlimleriAnsiklopedisi; c6, s221
Bağdat'ta yetişen buyuk velilerden Seyyid Abdulkadiri Geylani'nin tasavvuf ilmini oğrendiği hocalarındandır Aslen Şamlı olup, hayatı Bağdat'ta gecti Doğum tarihi bilinmemektedir 1131 (H525) senesinde vefat etti Kabri ŞunUzi Kabristanındadır Şam'da Babı MUsul kabristanında olduğu soyleniyorsa da, doğrusu Bağdat'ta olduğudur
Hammad bin Muslim Debbas, talebelerini en guzel terbiye ile yetiştiren alimlerdendi Keşf ve keramet sahibi evliyanın başta gelenlerindendir Zamanında yaşayan evliya ve alimler kendisine bağlıydılar Abdulkadiri Geylani, bu hocasını cok over, kerametlerini anlatırdı Yine evliyanın buyuklerinden TaculArifin Ebu'lVefa hazretleri Bağdat'a geldiğinde onun evinde kalır ve cok hurmet ederdi EbU Necib Suhreverdi; Hammad bin Muslim, benim karşılaştığım Bağdat velilerinin buyuklerinden idi Onun buyukluğunu, talebesi Seyyid Abdulkadiri Geylani'ye bakarak anlamak mumkundur Abdulkadiri Geylani, hocasının buyukluğunu anlatan en buyuk delildirbuyurdu
Hammad hazretlerinin lakabı Debbas (pekmez kaynatıcısı)tır Pekmez kaynatırken yanına arı sinek hic birisi gelip konmazdı Cok kerametleri goruldu Guzel halleri ve sozleri meşhurdur
Hammad bin Muslim hazretleri yapılması haram olan bir şeyle karşılaşsa veya başkaları tarafından yapılan bir haram işi gorse, hatayı kendisinde bulur, tovbe ve istigfar ederdi Bir gun yolda giderken, bir evden calgı ve şarkı soyleyen bir kadının sesini işitti Hemen tovbe ve istigfar ederek evine gelip evdekilere, Biz hangi gunahı işledik de, bugun yolda bir gunah ile karşılaştım?diye sordu Ailesi de, Akşam eve, icinde canlı resmi olan bir tabak hediye getirmişlerdidedi Tabağı getirip kırdıktan sonra; Bir daha boyle bir şey kabUl etmeyinizbuyurdu
Hammad bin Muslim'in tasavvufa ait pek kıymetli sozleri vardır Buyurdu ki:
Allahu tealaya kavuşmanın en yakın yolu, O'nun sevgisidir İnsan, İslamiyetin emirlerini yapıp huzUr ve sukUna kavuşmadıkca hakiki Allah sevgisini tadamaz
Fena makamına kavuşmayı dileyen, yani Allahu tealadan başka her şeyin sevgisinin yok olmasını isteyen, O'ndan gelen her şeye, dert ve belalara razı olmalıdır
ElKeymani elBezzaz ve Ebu'lHasan Ali şoyle nakletmektedirler:
Hammad bin Muslim hazretlerinin vefatından bir sure sonra şeyhimiz Abdulkadir, yanında bircok alimler olduğu halde ŞunUzi kabristanını ziyaret etti Şeyh Hammad bin Muslim'in kabrinde arkasındaki cemaatle birlikte bir hayli durdu Ayrılıp giderken guldu, neşeliydi Sebebini soranlara şu cevabı verdi:
1106 yılı Şaban ayının ortasında bir Cuma gunu Şeyh Hammad'ın talebeleri ile birlikte Cuma namazınıResafe'de kılmak maksadıyla Bağdat'tan cıktık Şeyh de beraberimizdeydi Nehrin kenarına geldiğimizde Şeyh beni tuttuğu gibi nehrin icerisine fırlatıp attı Hemen Cuma guslune niyet ettim Uzerimde yunden bir cubbe elimde de başka bir cubbe vardı Beni bırakıp gittiler Sudan cıktım, cubbeyi sıktım ve onları takib ettim Haddinden fazla uşumuştum Yanımdaki insanlardan bazıları beni ısıtmak istedilerse de Şeyh razı olmadı, onları bu hareketten men etti ve; Ben onu imtihan icin yapıyorum Cunku o kımıldatılamayan bir dağ gibidirdedi
Şimdi ise onu kabrinde, uzerinde cevher işlemeli nurdan bir elbise, başında yakuttan bir tac, ellerinde altın bileziği, ayaklarında altından pabuc olduğu halde gordum Yalnız sağ eli yoktu, sebebini sordum Seni o elimle nehre atmıştım O gun cok eziyet cektin değil mi?diye sordu Evetdedim Şimdi Allahu tealaya dua et de o elimi bana geri versinbuyurdu
Bunun uzerine ellerimi semaya kaldırıp, Allahu tealaya dua etmeye başladım Beş bine yakın veli de kabirlerinden kalkıp Şeyhin elinin geri verilmesi icin benimle dua etti Nihayet Allahu teala dualarımızı kabUl ederek, ona elini geri verdi Şeyh ferahladı ve cok sevindi Yuzumde gorduğunuz bu sevinc ve neşe alametlerinin sebebi işte budur
SOZ DİNLEMEK
EbU Necib Suhreverdi anlattı: Halife Musterşid'in hizmetcilerinden birisi, Hammad bin Muslim'i ziyaret etti Hammad bin Muslim o kimseye, Sen, yuksek derecelere kavuşacak kabiliyette bir kimsesin Dunyaya gonul bağlama, ahirete yonel de, sonunda pişman olmayasınbuyurdu Hizmetci bu sozu kabUl etmedi Cunku kendisinin, halife Musterşid'in yanında buyuk bir yeri vardı Başka bir gun, o hizmetci Hammad bin Muslim'i ziyaret etti Hizmetciye, aynı sozleri yine buyurdu Hizmetci, bu doğru sozu dinlemekten kacınınca, Allahu teala, seni daha yuksek derecelere cıkarmak icin, dilediğim şekilde hareketi bana bildirdi Şayet kabUl etmezsen, seni baras hastalığına uğratmakla emrolundumbuyurdu
EbU Necib der ki: Vallahi, Hammad Debbas'ın sozu daha tamam olmamıştı ki, hizmetcinin vucUdunu baras hastalığı kapladı Hizmetci kalktı, halifenin huzUruna gitti Halife doktorları cağırdı Onu tedavi icin toplandılar Fakat tedavisi mumkun olmadı Halife, hizmetcinin saraydan cıkarılmasını emretti Hizmetci saraydan cıkarılınca, doğru Hammad bin Muslim'e geldi Ne emrederse yapacağını ve sadık bir talebe olacağına soz verdi Bunun uzerine hizmetcinin gomleğini cıkarttırıp, Ey baras! Bu vucuttan cıkıp, dilediğin yere git!buyurunca, hizmetci bir anda sıhhate kavuştu ve olunceye kadar Hammad bin Muslim'in talebesi olmakla şereflendi Dunyayı bırakıp, ahiretini kazandı
1) TabakatulKubra; c1, s135
2) KalaidulCevahir; s81
3) Camiu KeramatilEvliya; c1, s409
4) Sefinetu'lEvliya; s42
5) Nefehatu'lUns; s587
6) İslam AlimleriAnsiklopedisi; c6, s221