HASAN ADLÎ EFENDİ
İstanbul'un buyuk velilerinden İsmi Hasan, babasınınki Muhammed'dir Doğum tarihi belli değildir Rumeli'de İştib kasabasında doğdu KunyesiEbu'lMutekellim'dir İlk tahsilini babasının yanında yaptı Tahsil hayatına devam etmek icin İstanbul'a gitti Zamanın meşhUr alimlerinin sohbetlerine ve derslerine devam etti Zahiri ilimleri Kemaleddin Taşkopruzade'den oğrendi O devirde makam ve mevki bakımından rağbette olan kadılık ve muderrislik mesleğine ve makam sahibi olmaya cok arzulu idi
Bir gece DavUtpaşa semtinde bir arkadaşının evinde misafir oldu O gece ruyasında, başına toplanan kırkelli siyah benizli kafirin eziyet ettiğini gordu Onların bu eziyetleri karşısında cok zor durumdaydı Bağırıp cağırmasına rağmen kimse yardımına gelmeyip, nefesi kesileceği sırada, gayet nUrani yuzlu bir zat cıktı ve; Eğer icindeki makam mevkı sahibi olmak emellerini atarsan, bu kotu kimselerin elinden seni kurtarırımdedi Bu acılı girdaptan kurtarması icin, o zatın sozunu kabul etti O mubarek zat, o kafirlerin uzerine yuruyup, bırakın onu diye işaret edince, bıraktılar Fakat o zat gozden kayboldu Hasan Efendi uykusundan uyandığında kalbinde mal, makam ve mevkı sevgisinin kaybolduğunu gordu Sonra, sohbetlerini dinlemek icin, ruyasında gorduğu o mubarek zatı aramaya başladı Dost ve arkadaşlarına sorunca, Germiyanlı Yakup Efendiden bahsettiler
Hasan Adli, dostlarının sozlerinin tesiriyle Germiyanlı Yakup Efendinin dergahına gitti Oğle vakti yaklaştığı icin, abdest alıp, bahcedeki kabirleri ziyaret ettikten sonra iceri girdi Bu esnada vakarlı ve nUrani yuzlu bir zat gelip, oğle namazını huşU icerisinde kıldırdı Duadan sonra, HasanAdli o zatın elini optu O zat ona, hoş geldin, nasılsın diye hal hatır sordu ve iltifatlarda bulundu Biraz sonra Hasan Adli, kalbinin o zata meylettiğini gordu ve bazı nasihatlarını dinledi Ruyasından haberdar olduğunu anlayınca ona bağlanıp, talebesi oldu
Hasan Adli, hocasının dergahında on beş sene hizmet etti Bu muddet icerisinde tasavvuf yolunun edepleri ile edeplendi Guzel ahlak ile suslendi Pek ince sırlara vakıf oldu Nefsinin arzu ve isteklerini kırmak icin ceşitli riyazetler cekti Hocası sohbet esnasında, Mısır'daki bir zaviyede cektiği riyazetlerden sık sık bahsederdi Bir ara Hasan Adli Efendinin kalbinde Mısır'a gitmek ve hocasının bulunduğu yerlerde riyazet cekmek isteği geldi Fakat hocasından izin istemeye cesaret edemedi Allahu tealanın izni ile hocası duruma vakıf oldu ve bir sohbet sırasında Hasan Adli'ye; Gonlunuzden gectiği uzere saadet ile Mısır'a gidiniz CamiulEzher'de, gonullerinde dunya sevgisi olanlardan uzak dur Gonul ehli olan velilerle beraber oldiye tavsiyede bulunarak Mısır'a gitmesine izin verdi
Hasan Adli, Kahire'ye giderken, İskenderiye'ye uğradı Buradaki kabirleri ve velileri ziyaret ettikten sonra Kahire'ye gecti Hocasının tavsiyesi uzerine dunya ehlinden uzak durdu CamiulEzher'de bircok alim ve velinin sohbetinde bulundu Bir muddet Mısır'da kaldıktan sonra hocasını cok ozleyip, donmeye karar verdi Birkac dervişle birlikte yola cıktı Yolda parası bitti Sıkıntı icinde Dimyat'a vardı Dimyat'ta cami ve buyuk zatların kabirlerini ziyaret ettiği sırada, karşısına cıkan bir zat, bir kese verip kayboldu Kesenin icinde bir mikdar para ve kucuk bir kağıt parcası vardı Kağıtta bu sırrı kimseye soyleme diye yazılıydı Donuş yolculuğu sırasında Konya'ya da uğradı BuradaCelaleddini RUmi'nin kabrini ziyaret ederek, ruhaniyetinden istifade etti Uzun bir yolculuktan sonra Uskudar'a ulaştı Sonunda hocasının dergahına vardı ve huzUra girip el optu Hocasının iltifatına kavuşan Hasan Adli, derslere devam etti Bu sırada pekcok hallere kavuştu
Bir gun Hasan Adli, halvethanesinde tek başına otururken ceşitli memleketleri gezen bir zat yanına girdi Bu sırada Hasan Adli Efendiye gezip gorduğu, ibret almaya değer yerleri gayet canlı bir şekilde anlattı Bunun uzerine Hasan Adli Efendide onları gormek arzusu doğduYatsı namazından sonra yanındaki misafirle beraber hocasının sohbetine katıldı Hocası sohbet esnasında bir vesile ile onlara, misafirin bahsettiği memleketleri gosterdi Hasan Adli Efendinin bu manzara karşısında hocasına olan bağlılığı daha cok arttı
Hasan Adli gunlerini ibadet, taat ve zikirle gecirirken bir gun hatırına; Ne olaydı rUhani varlıklar benim dediğimi yapaydıdiye geldi Bu arada bir vesile ile hocasının huzUruna gitti Hocası konuşma sırasında; Biz talebeliğimiz sırasında sizin kaldığınız odada kalırken rUhani bir cemaat gelip bize bir kese altın getirirdi Biz kalbimizi esas maksaddan ayırmayıp, altınlara iltifat etmezdik Bilhassa talebeye, masiva bağı ile bağlanmak yakışmaz Onlar da masivadandırdiyerek, Hasan Adli Efendinin kalbinden bozuk duşuncelerin gitmesini sağladı
Hasan Adli Efendi, bir sure sonra hocasının terbiyesinde, kemale geldi Hocasından hilafet ve icazet aldıktan sonra, Balat Ferruh Kethuda zaviyesi şeyhliğine tayin edildi Burada talebe yetiştirmek ve insanlara doğru yolu anlatmakla meşgUl oldu Daha sonra Şeyh Hasan Efendinin vefatı uzerine Kocamustafapaşa Dergahına şeyh tayin edildi
HasanAdli, 1617 (H1026) senesinde İstanbul'da vefat etti Kocamustafapaşa Zaviyesine defnedildi HasanAdli Efendinin Manzum Tergibat ve Muretteb Divanı vardır Eserleri basılmamıştır
CİN BEYİNE SELAM SOYLE
Hasan Adli Efendi bir gun talebeleri ile giderken yolda bir kasabaya uğradı Bu sırada birisi yanına gelip; Efendim aileme cin musallat oldu Her gece hanımımı alıp goturuyor Lutfedin de bu dertten kurtulayımdiye ricada bulundu Hasan Adli Efendi; Git cin beyine bizden selam soyle Bizim hatırımız icin bu hatunu incitmesinlerdedi HasanAdli oradan bir sure sonra ayrıldı Birkac ay sonra seyahat donuşunde oraya yine uğradı O şahıs, Hasan Adli Efendiyi gorunce, ellerine kapanıp; Efendim, himmetiniz ile o dertten kurtulduk O gece gelip yine hanımımı alıp goturduler Fakat cin beyi kendilerine; Bundan sonra o hanımı getirmeyin O şeyhe bağışladıkdiye emir vermiş Ondan sonra oyle bir şey olmadıdedi
1) Menakıbı Adli Hasan Sumbuli, Universite Kutuphanesi, İbnu'lEmin, No: 2956
2) Lemezat; v1796 (Universite Kutuphanesi,TurkceYazmalar Kısmı No:1894)
3) Sicilli Osmani; c2, s131
4) Şakayıkı Nu'maniyyeZeyli (Atai); s606
5) Osmanlı Muellifleri; c1, s118
İstanbul'un buyuk velilerinden İsmi Hasan, babasınınki Muhammed'dir Doğum tarihi belli değildir Rumeli'de İştib kasabasında doğdu KunyesiEbu'lMutekellim'dir İlk tahsilini babasının yanında yaptı Tahsil hayatına devam etmek icin İstanbul'a gitti Zamanın meşhUr alimlerinin sohbetlerine ve derslerine devam etti Zahiri ilimleri Kemaleddin Taşkopruzade'den oğrendi O devirde makam ve mevki bakımından rağbette olan kadılık ve muderrislik mesleğine ve makam sahibi olmaya cok arzulu idi
Bir gece DavUtpaşa semtinde bir arkadaşının evinde misafir oldu O gece ruyasında, başına toplanan kırkelli siyah benizli kafirin eziyet ettiğini gordu Onların bu eziyetleri karşısında cok zor durumdaydı Bağırıp cağırmasına rağmen kimse yardımına gelmeyip, nefesi kesileceği sırada, gayet nUrani yuzlu bir zat cıktı ve; Eğer icindeki makam mevkı sahibi olmak emellerini atarsan, bu kotu kimselerin elinden seni kurtarırımdedi Bu acılı girdaptan kurtarması icin, o zatın sozunu kabul etti O mubarek zat, o kafirlerin uzerine yuruyup, bırakın onu diye işaret edince, bıraktılar Fakat o zat gozden kayboldu Hasan Efendi uykusundan uyandığında kalbinde mal, makam ve mevkı sevgisinin kaybolduğunu gordu Sonra, sohbetlerini dinlemek icin, ruyasında gorduğu o mubarek zatı aramaya başladı Dost ve arkadaşlarına sorunca, Germiyanlı Yakup Efendiden bahsettiler
Hasan Adli, dostlarının sozlerinin tesiriyle Germiyanlı Yakup Efendinin dergahına gitti Oğle vakti yaklaştığı icin, abdest alıp, bahcedeki kabirleri ziyaret ettikten sonra iceri girdi Bu esnada vakarlı ve nUrani yuzlu bir zat gelip, oğle namazını huşU icerisinde kıldırdı Duadan sonra, HasanAdli o zatın elini optu O zat ona, hoş geldin, nasılsın diye hal hatır sordu ve iltifatlarda bulundu Biraz sonra Hasan Adli, kalbinin o zata meylettiğini gordu ve bazı nasihatlarını dinledi Ruyasından haberdar olduğunu anlayınca ona bağlanıp, talebesi oldu
Hasan Adli, hocasının dergahında on beş sene hizmet etti Bu muddet icerisinde tasavvuf yolunun edepleri ile edeplendi Guzel ahlak ile suslendi Pek ince sırlara vakıf oldu Nefsinin arzu ve isteklerini kırmak icin ceşitli riyazetler cekti Hocası sohbet esnasında, Mısır'daki bir zaviyede cektiği riyazetlerden sık sık bahsederdi Bir ara Hasan Adli Efendinin kalbinde Mısır'a gitmek ve hocasının bulunduğu yerlerde riyazet cekmek isteği geldi Fakat hocasından izin istemeye cesaret edemedi Allahu tealanın izni ile hocası duruma vakıf oldu ve bir sohbet sırasında Hasan Adli'ye; Gonlunuzden gectiği uzere saadet ile Mısır'a gidiniz CamiulEzher'de, gonullerinde dunya sevgisi olanlardan uzak dur Gonul ehli olan velilerle beraber oldiye tavsiyede bulunarak Mısır'a gitmesine izin verdi
Hasan Adli, Kahire'ye giderken, İskenderiye'ye uğradı Buradaki kabirleri ve velileri ziyaret ettikten sonra Kahire'ye gecti Hocasının tavsiyesi uzerine dunya ehlinden uzak durdu CamiulEzher'de bircok alim ve velinin sohbetinde bulundu Bir muddet Mısır'da kaldıktan sonra hocasını cok ozleyip, donmeye karar verdi Birkac dervişle birlikte yola cıktı Yolda parası bitti Sıkıntı icinde Dimyat'a vardı Dimyat'ta cami ve buyuk zatların kabirlerini ziyaret ettiği sırada, karşısına cıkan bir zat, bir kese verip kayboldu Kesenin icinde bir mikdar para ve kucuk bir kağıt parcası vardı Kağıtta bu sırrı kimseye soyleme diye yazılıydı Donuş yolculuğu sırasında Konya'ya da uğradı BuradaCelaleddini RUmi'nin kabrini ziyaret ederek, ruhaniyetinden istifade etti Uzun bir yolculuktan sonra Uskudar'a ulaştı Sonunda hocasının dergahına vardı ve huzUra girip el optu Hocasının iltifatına kavuşan Hasan Adli, derslere devam etti Bu sırada pekcok hallere kavuştu
Bir gun Hasan Adli, halvethanesinde tek başına otururken ceşitli memleketleri gezen bir zat yanına girdi Bu sırada Hasan Adli Efendiye gezip gorduğu, ibret almaya değer yerleri gayet canlı bir şekilde anlattı Bunun uzerine Hasan Adli Efendide onları gormek arzusu doğduYatsı namazından sonra yanındaki misafirle beraber hocasının sohbetine katıldı Hocası sohbet esnasında bir vesile ile onlara, misafirin bahsettiği memleketleri gosterdi Hasan Adli Efendinin bu manzara karşısında hocasına olan bağlılığı daha cok arttı
Hasan Adli gunlerini ibadet, taat ve zikirle gecirirken bir gun hatırına; Ne olaydı rUhani varlıklar benim dediğimi yapaydıdiye geldi Bu arada bir vesile ile hocasının huzUruna gitti Hocası konuşma sırasında; Biz talebeliğimiz sırasında sizin kaldığınız odada kalırken rUhani bir cemaat gelip bize bir kese altın getirirdi Biz kalbimizi esas maksaddan ayırmayıp, altınlara iltifat etmezdik Bilhassa talebeye, masiva bağı ile bağlanmak yakışmaz Onlar da masivadandırdiyerek, Hasan Adli Efendinin kalbinden bozuk duşuncelerin gitmesini sağladı
Hasan Adli Efendi, bir sure sonra hocasının terbiyesinde, kemale geldi Hocasından hilafet ve icazet aldıktan sonra, Balat Ferruh Kethuda zaviyesi şeyhliğine tayin edildi Burada talebe yetiştirmek ve insanlara doğru yolu anlatmakla meşgUl oldu Daha sonra Şeyh Hasan Efendinin vefatı uzerine Kocamustafapaşa Dergahına şeyh tayin edildi
HasanAdli, 1617 (H1026) senesinde İstanbul'da vefat etti Kocamustafapaşa Zaviyesine defnedildi HasanAdli Efendinin Manzum Tergibat ve Muretteb Divanı vardır Eserleri basılmamıştır
CİN BEYİNE SELAM SOYLE
Hasan Adli Efendi bir gun talebeleri ile giderken yolda bir kasabaya uğradı Bu sırada birisi yanına gelip; Efendim aileme cin musallat oldu Her gece hanımımı alıp goturuyor Lutfedin de bu dertten kurtulayımdiye ricada bulundu Hasan Adli Efendi; Git cin beyine bizden selam soyle Bizim hatırımız icin bu hatunu incitmesinlerdedi HasanAdli oradan bir sure sonra ayrıldı Birkac ay sonra seyahat donuşunde oraya yine uğradı O şahıs, Hasan Adli Efendiyi gorunce, ellerine kapanıp; Efendim, himmetiniz ile o dertten kurtulduk O gece gelip yine hanımımı alıp goturduler Fakat cin beyi kendilerine; Bundan sonra o hanımı getirmeyin O şeyhe bağışladıkdiye emir vermiş Ondan sonra oyle bir şey olmadıdedi
1) Menakıbı Adli Hasan Sumbuli, Universite Kutuphanesi, İbnu'lEmin, No: 2956
2) Lemezat; v1796 (Universite Kutuphanesi,TurkceYazmalar Kısmı No:1894)
3) Sicilli Osmani; c2, s131
4) Şakayıkı Nu'maniyyeZeyli (Atai); s606
5) Osmanlı Muellifleri; c1, s118
