Gelecek, geçmiş deneyimlerin ışığını yansıtır. İnsan planladığı yolda yarın keyifli olmak ister!
Bunun için de hakikat bir yol haritasına muhtaçlığı vardır. Şayet harita gençlerimizin gayelerini kapsıyorsa bu yol haritası ebeveynlerdir.
Çocukluk yıllarının geride bırakıldığı ama yetişkin bir insan olmanın bütün kurallarına da şimdi ulaşılamadığı, bireyin yaşadığı fizikî değişimlere paralel olarak ruhsal ve toplumsal meselelerle baş etmek zorunda kaldığı bir periyottur gençlik. Çocuklukta edinilen bilgi, kazanılan davranışlar erişkinliğe geçiş sürecinde yeni kıymetlerle ve davranış kalıplarıyla karşılaşır. Bu müsabaka bir tıp çatışmayı da beraberinde getirir. Fizyolojik ve biyolojik açıdan büyük bir değişim yaşayan birey; eğitim, toplumsal rol, meslek seçimi üzere alanlarda da ağır bir gayret harcar.
“Gençlik ve sorunları”, “eyvah çocuğum büyüdü”, “ergenlik problemleri ve tahlil yolları” üzere hususun direkt “problemli” boyutlarını ele alan kitap ve sempozyum başlıkları yahut “gençliği anlamak”, “gençlerle iletişim” üzere daha ortada üzere duran yazı ve kitap başlıkları da aslında gençlik konusunun yalnızca romantik ve olumlu çağrışımlara kapı aralamadığını gösteriyor. Bunun sebebi tahminen de gençliğin bir geçiş evresi olması.
İnsanın en saf hâli olan çocukluktan yeni çıkılmış, yetişkinlerin dünyasına adım atılmıştır gençlikle. Bu adım biraz ürkektir, tecrübesizcedir, acemicedir, kimi vakitse telaşlı hatta ukalacadır. Yetişkinliğe adım atarken bedeninin organlarında büyümenin verdiği tesirle bir orantısızlık oluşan genç, sık sık sakarlıklar ve acemilikler yapar. Güya o eller, kollar, bacaklar kendisine yeni verilmiştir de nasıl kullanacağını öğrenmeye çalışıyordur. Bedeni bir yetişkin bedeni hâlini alıp oturdukça bu sakarlıklar vakitle azalır ve kaybolur. Misal formda, ruhunda da büyük değişimler ve çalkantılar yaşayan genç, bu değişimle irtibatlı olarak da birtakım acemilikler, tabiri caizse sakarlıklar yapabilecektir. Tahminen de kendisi için en sıkıntı olan da bunlar olacaktır. Zira bedenindeki değişim dışarıdan bakan her gözün rahatlıkla görebileceği bir seyirde ilerler fakat ruhundaki değişimi, çalkantıları görmek o kadar da kolay değildir. Bazen haykırır görsünler, fark etsinler diye ancak duyan ya da anlayan olmaz. Bazen de kimse görmesin, fark etmesin ister. Kendi iç dünyasına çekilir, yalnızlaşır.
Kanımca buradaki en şaşırtan sorulardan biri hiç kimse çocukluktan yetişkinliğe atlamamasına, o yahut bu formda bir ergenlik ve peşi sıra gençlik periyodu yaşamasına karşın her periyotta gençliğin ve gençlerin anlaşılmasının bir sorun olmasıdır. Gençler anlaşılmadıklarından şikâyet eder, yetişkinler de gençleri anlayamadıklarından dem vurur, onları eleştirirler. Dahası “bizim gençliğimizde…” diye başlayan cümlelerle sık sık nasihatler edilir. Ne ki bu nasihatler bir kulaktan girer başkasından çıkar çoğunlukla. O nasihati eden de muhtemelen bir vakitler benzerilerini duymuştur. Büyükleri onun için, onun geleceği için, pahaları için, dünyası ve ahireti için endişelenmişler, kendilerince gerçek olan birtakım konularda genci uyarmışlardır. O periyotta anlaşılmadığını, kelamına bedel verilmediğini düşünen, toplumsal kıymetlerden ve aile kıymetlerinden kopmasından yahut yanlışa düşmesinden ailesi ve etrafının tasa ettiği dünün genci, bugün kendi çocuğu için benzeri kaygıları yaşamaktadır. İşin enteresan tarafı ise şudur: Güya bu türlü bir deneyim hiç yaşanmamış üzere bir acemilik, bir tecrübesizlik, bir telaş, bir kaygı vardır gencin ebeveyninde. Bu gerçekten de yabana atılabilecek bir tasa değildir. Ya çocuğum kusurlu bir yola saparsa ya geri dönüşü, telafisi olmayan yanlış bir işe bulaşırsa ya yanlış arkadaşlar edinirse… Bu kaygılar saymakla bitmez. Evet bu türlü riskler her vakit vardır. O hâlde bu riskler altındayken canı kabına sığmayan, gücü en üst düzeylerde olan, tıpkı vakitte çocukluktan gençliğe geçişin türlü zorluklarını yaşayan ve bunları aşmaya çalışan çocuğumuza, gencimize nasıl yardımcı olabilir, onunla birlikte yürüyerek bu zorlukların üstesinden nasıl gelebiliriz? Birbirimize olan inancımızı yok etmeden, ortamızda uçurumlar açmadan bu meseleleri aşmanın yolu büyük oranda genci anlamaktan geçiyor aslında. Yalnızca kendi endişelerimiz, telaşlarımız, ümitlerimiz ve beklentilerimiz üzerinden tek taraflı bir bağlantı kanalı kurarak değil, onu ve dünyasını anlamaya çalışarak köprüler kurmaktan geçiyor.
Gençleri anlamak seçimlerini ve nedenlerini heveslerini kırmadan dinlemek ebeveynlerin yapması gereken davranışlardır. Ne yazık ki tam bu noktada büyük bir kusura düşülüyor. Aile içinde kimse kimseyi anlamıyor ve çatışmalar ortaya çıkıyor.
Empati Kurun, Sabırlı Ve Anlayışlı Olun
Söyledikleri “ciddiye alınıyor mu? kabul görüyor mu? itiraz ediliyor mu? itiraz ediliyorsa körü körüne mi itiraz ediliyor? yoksa kendisiyle açık yüreklilik ve içtenlikle konuşuluyor mu? mantıklı ve kibar karşılıklar veriliyor mu? " Bütün bunlar, gencin aile ve toplumda nasıl algılandığıyla ilgili olarak, kendi kendisine sorduğu soruların karşılığını oluşturuyor aslında. Bu eforlar sırasında daima olarak önemsenmediğini, görülmediğini, duyulmadığını ya da anlaşılmadığını hisseden genç, gitgide ailesinden uzaklaşıyor. Zannetmeyelim ki rastgele bir sebeple tartıştığımız çocuğumuzu azarlayarak, kızıp bağırarak, onu hafife alıp söyledikleriyle alay ederek tartışmayı kazandığımızda ya da çocuğu susturup odasına gönderdiğimiz de söylediklerimizi kabul ettirdik, onu inandırdık, ikna ettik.Böyle yapmakla onu aslında kendimizden uzaklaştırdık. Lakin çocuğumuzdan vazgeçmemiz mümkün olmadığına nazaran bu vakitlerin da geçeceğini düşünerek elimizden geldiğince sabırlı ve anlayışlı olmak empati kurmak düşüyor biz yetişkinlere. Şunu da söz etmek gerekir ki anlayışlı olmak sorunu hafife almak ya da yok saymak değildir. Tersine, sorun karşısında itidalli ve tahlil odaklı olmak, tahlili görmektir.
Çabucak ‘Hayır’ Demeyin! Gence Kıymetli Olduğunu Hissettirin.
Şayet biz gence kıymetli olduğunu hissettirmezsek bilelim ki kendisini kıymetli hissetmesini kim sağlıyorsa genç için o kişi yahut bireyler değerlidir. Biz “tahtımız” biraz sarsılmış olsa da çocuğumuz için yeniden de değerli kalmaya devam etmek istiyorsak ona da kıymetli olduğunu hissettirmeliyiz. Her ailede var olan kırmızı çizgileri, anne baba ortak hal alarak net bir biçimde belirlemelidir. Ancak genç her adım attığında bir kırmızı çizgiye temas ediyorsa artık o kırmızı çizgileri çiğnemek onun için bir gaye hâline gelebilir. Bundandır ki gence çabucak hayır demeden iki defa düşünün. Peşin hükümlü olmayın. Yaptıkları seçimlerin 5 yıl yahut 10 yıl sonraki dönüşlerini birlikte tahlil edin.
Gencin Uygunluğunu İsteriz, Fakat Yetenek Ve Pahalarını Yeterli Belirleyin!
Gençleri anlamak için onları yeterli tanıyın.Her anne baba çocuğunun uygunluğunu ister,bunun için eforlar, ondan istekleri de çoğunlukla bu maksada yöneliktir. Amenna lakin düşünelim ki biz de o yaşlardaydık. Ve muhtemelen biz de o yaşlardayken artık olduğumuz ve çocuğumuzun olmasını istediğimiz kişi değildik. Onların yeteneklerinin üstünde bir performans göstermelerini beklerseniz hem kendinize hem de çocuğunuza haksızlık edersiniz. Zira çocuğunuz bu dayatma ile yetersizlik hissini öğrenecektir. Hiçbir vakit sizin istediğiniz ölçülerde bir birey olamamanın psikolojisi ve yetersizliği ile seçimlerini yapmak zorunda kalan çocuklarınız çok üzülerek söylemek isterim ki hayat karşısında başarısız olacaktır.
Yapılan araştırmalar aile baskısı ile seçim yapmaya zorlanan gençlerin %82 üzere bir çoğunluğu hayatlarını mutsuz sürdürmekte olduğunu göstermekte. Gençlerin ilgi alanlarını hakikat analiz etmek, gençleri anlamak ve yardımcı olmak için hayat müziğini birlikte söylediğinizi lütfen aklınızdan çıkarmayın. Burada değerli olan ses değil ahenktir.
Bağımsız Hareket Ve Karar Verebilme Alanı Yaratın.
Genç birden fazla vakit bağımsız hareket etmek ve karar vermek ister. Karar verme ve özgür irade birlikte yararlıdır. Lakin “ben büyüdüm”
sinyalini vermeye çalıştığı bu davranışları ekseriyetle toplumsal ortamlardadır.. Gençleri anlamak için onlara yalnız kalabilecekleri bir alan bırakın. Müdahaleniz olmadan onları bu alanlarda izleyin. Neyi ne kadar gerçekleştiriyorlar, hangi bahislerde başarılı oluyorlar ya da başarılı olduklarında nasıl hareket ediyorlar, bunları görmeye çalışın. Zira bu gözlemleriniz onların meslek seçiminden eş seçimine kadar her türlü yol ayrımlarında sizin de fikirlerinizi etkileyecektir.
Gencin büyüdüğünü gösterme isteği pek çok bahiste onun davranış ve tutumlarını yönlendirir. Gençlerin ayakları yere basan yetişkinler olmalarını istiyorsanız onları inançlı ve korunaklı dünyanızdan biraz dışarı çıkartın. İkilem ortasında bırakın ve seçim yapmaya zorlayın. Daha sonra yaptığı seçimlerin ileriye dönük artı eksi tablosunu karşılıklı değerlendirin. Karşılıklı konuşma demişken değinmeden geçemeyeceğimiz bir konu da nasihat mevzusudur. Bazen saatlerce yapılacak bir konuşma yerine genci biraz dinlemek, onun ne istediğini, ne düşündüğünü sahiden anlamaya çalışmak daha olumlu sonuçlar doğurur.
Artık deneyimle sabittir ki gencin kendini anlatma imkânınıbulmadığı, yalnızca talimat aldığı konuşmalar yararsızdır.Yaşadığınız deneyimleri onlarla paylaşın. Düzgün bir kaptanın fırtınada gemiyi limana yanaştırıp yanaştırmamasıyla anlaşılacağını onlara öğretin.
Korkmayın! Gençleri anlamak sıkıntı değil. Gençleri anlamak noktasında söylenebilecek pek çok şey var.Ancak bir cümleyle özetlemek gerekirse diyebiliriz ki; Çatışmaya ayıracağımız vakit ve enerjiyi, gençleri anlamaya ve onlara vakit ayırmaya harcadığımızda çok daha olumlu ve süratli sonuç alabiliriz. Siz biraz çocuk olun. Onlar biraz yetişkin olsun. Bu rol değişimleriyle birbirinize yaklaşmanız yahut birbirinizle empati kurmanız daha kolaylaşacak. Tüm bunları yaparken birlikte büyüdüğünüzü de aklınızdan çıkarmayın.
Bunun için de hakikat bir yol haritasına muhtaçlığı vardır. Şayet harita gençlerimizin gayelerini kapsıyorsa bu yol haritası ebeveynlerdir.
Çocukluk yıllarının geride bırakıldığı ama yetişkin bir insan olmanın bütün kurallarına da şimdi ulaşılamadığı, bireyin yaşadığı fizikî değişimlere paralel olarak ruhsal ve toplumsal meselelerle baş etmek zorunda kaldığı bir periyottur gençlik. Çocuklukta edinilen bilgi, kazanılan davranışlar erişkinliğe geçiş sürecinde yeni kıymetlerle ve davranış kalıplarıyla karşılaşır. Bu müsabaka bir tıp çatışmayı da beraberinde getirir. Fizyolojik ve biyolojik açıdan büyük bir değişim yaşayan birey; eğitim, toplumsal rol, meslek seçimi üzere alanlarda da ağır bir gayret harcar.
“Gençlik ve sorunları”, “eyvah çocuğum büyüdü”, “ergenlik problemleri ve tahlil yolları” üzere hususun direkt “problemli” boyutlarını ele alan kitap ve sempozyum başlıkları yahut “gençliği anlamak”, “gençlerle iletişim” üzere daha ortada üzere duran yazı ve kitap başlıkları da aslında gençlik konusunun yalnızca romantik ve olumlu çağrışımlara kapı aralamadığını gösteriyor. Bunun sebebi tahminen de gençliğin bir geçiş evresi olması.
İnsanın en saf hâli olan çocukluktan yeni çıkılmış, yetişkinlerin dünyasına adım atılmıştır gençlikle. Bu adım biraz ürkektir, tecrübesizcedir, acemicedir, kimi vakitse telaşlı hatta ukalacadır. Yetişkinliğe adım atarken bedeninin organlarında büyümenin verdiği tesirle bir orantısızlık oluşan genç, sık sık sakarlıklar ve acemilikler yapar. Güya o eller, kollar, bacaklar kendisine yeni verilmiştir de nasıl kullanacağını öğrenmeye çalışıyordur. Bedeni bir yetişkin bedeni hâlini alıp oturdukça bu sakarlıklar vakitle azalır ve kaybolur. Misal formda, ruhunda da büyük değişimler ve çalkantılar yaşayan genç, bu değişimle irtibatlı olarak da birtakım acemilikler, tabiri caizse sakarlıklar yapabilecektir. Tahminen de kendisi için en sıkıntı olan da bunlar olacaktır. Zira bedenindeki değişim dışarıdan bakan her gözün rahatlıkla görebileceği bir seyirde ilerler fakat ruhundaki değişimi, çalkantıları görmek o kadar da kolay değildir. Bazen haykırır görsünler, fark etsinler diye ancak duyan ya da anlayan olmaz. Bazen de kimse görmesin, fark etmesin ister. Kendi iç dünyasına çekilir, yalnızlaşır.
Kanımca buradaki en şaşırtan sorulardan biri hiç kimse çocukluktan yetişkinliğe atlamamasına, o yahut bu formda bir ergenlik ve peşi sıra gençlik periyodu yaşamasına karşın her periyotta gençliğin ve gençlerin anlaşılmasının bir sorun olmasıdır. Gençler anlaşılmadıklarından şikâyet eder, yetişkinler de gençleri anlayamadıklarından dem vurur, onları eleştirirler. Dahası “bizim gençliğimizde…” diye başlayan cümlelerle sık sık nasihatler edilir. Ne ki bu nasihatler bir kulaktan girer başkasından çıkar çoğunlukla. O nasihati eden de muhtemelen bir vakitler benzerilerini duymuştur. Büyükleri onun için, onun geleceği için, pahaları için, dünyası ve ahireti için endişelenmişler, kendilerince gerçek olan birtakım konularda genci uyarmışlardır. O periyotta anlaşılmadığını, kelamına bedel verilmediğini düşünen, toplumsal kıymetlerden ve aile kıymetlerinden kopmasından yahut yanlışa düşmesinden ailesi ve etrafının tasa ettiği dünün genci, bugün kendi çocuğu için benzeri kaygıları yaşamaktadır. İşin enteresan tarafı ise şudur: Güya bu türlü bir deneyim hiç yaşanmamış üzere bir acemilik, bir tecrübesizlik, bir telaş, bir kaygı vardır gencin ebeveyninde. Bu gerçekten de yabana atılabilecek bir tasa değildir. Ya çocuğum kusurlu bir yola saparsa ya geri dönüşü, telafisi olmayan yanlış bir işe bulaşırsa ya yanlış arkadaşlar edinirse… Bu kaygılar saymakla bitmez. Evet bu türlü riskler her vakit vardır. O hâlde bu riskler altındayken canı kabına sığmayan, gücü en üst düzeylerde olan, tıpkı vakitte çocukluktan gençliğe geçişin türlü zorluklarını yaşayan ve bunları aşmaya çalışan çocuğumuza, gencimize nasıl yardımcı olabilir, onunla birlikte yürüyerek bu zorlukların üstesinden nasıl gelebiliriz? Birbirimize olan inancımızı yok etmeden, ortamızda uçurumlar açmadan bu meseleleri aşmanın yolu büyük oranda genci anlamaktan geçiyor aslında. Yalnızca kendi endişelerimiz, telaşlarımız, ümitlerimiz ve beklentilerimiz üzerinden tek taraflı bir bağlantı kanalı kurarak değil, onu ve dünyasını anlamaya çalışarak köprüler kurmaktan geçiyor.
Gençleri anlamak seçimlerini ve nedenlerini heveslerini kırmadan dinlemek ebeveynlerin yapması gereken davranışlardır. Ne yazık ki tam bu noktada büyük bir kusura düşülüyor. Aile içinde kimse kimseyi anlamıyor ve çatışmalar ortaya çıkıyor.
Empati Kurun, Sabırlı Ve Anlayışlı Olun
Söyledikleri “ciddiye alınıyor mu? kabul görüyor mu? itiraz ediliyor mu? itiraz ediliyorsa körü körüne mi itiraz ediliyor? yoksa kendisiyle açık yüreklilik ve içtenlikle konuşuluyor mu? mantıklı ve kibar karşılıklar veriliyor mu? " Bütün bunlar, gencin aile ve toplumda nasıl algılandığıyla ilgili olarak, kendi kendisine sorduğu soruların karşılığını oluşturuyor aslında. Bu eforlar sırasında daima olarak önemsenmediğini, görülmediğini, duyulmadığını ya da anlaşılmadığını hisseden genç, gitgide ailesinden uzaklaşıyor. Zannetmeyelim ki rastgele bir sebeple tartıştığımız çocuğumuzu azarlayarak, kızıp bağırarak, onu hafife alıp söyledikleriyle alay ederek tartışmayı kazandığımızda ya da çocuğu susturup odasına gönderdiğimiz de söylediklerimizi kabul ettirdik, onu inandırdık, ikna ettik.Böyle yapmakla onu aslında kendimizden uzaklaştırdık. Lakin çocuğumuzdan vazgeçmemiz mümkün olmadığına nazaran bu vakitlerin da geçeceğini düşünerek elimizden geldiğince sabırlı ve anlayışlı olmak empati kurmak düşüyor biz yetişkinlere. Şunu da söz etmek gerekir ki anlayışlı olmak sorunu hafife almak ya da yok saymak değildir. Tersine, sorun karşısında itidalli ve tahlil odaklı olmak, tahlili görmektir.
Çabucak ‘Hayır’ Demeyin! Gence Kıymetli Olduğunu Hissettirin.
Şayet biz gence kıymetli olduğunu hissettirmezsek bilelim ki kendisini kıymetli hissetmesini kim sağlıyorsa genç için o kişi yahut bireyler değerlidir. Biz “tahtımız” biraz sarsılmış olsa da çocuğumuz için yeniden de değerli kalmaya devam etmek istiyorsak ona da kıymetli olduğunu hissettirmeliyiz. Her ailede var olan kırmızı çizgileri, anne baba ortak hal alarak net bir biçimde belirlemelidir. Ancak genç her adım attığında bir kırmızı çizgiye temas ediyorsa artık o kırmızı çizgileri çiğnemek onun için bir gaye hâline gelebilir. Bundandır ki gence çabucak hayır demeden iki defa düşünün. Peşin hükümlü olmayın. Yaptıkları seçimlerin 5 yıl yahut 10 yıl sonraki dönüşlerini birlikte tahlil edin.
Gencin Uygunluğunu İsteriz, Fakat Yetenek Ve Pahalarını Yeterli Belirleyin!
Gençleri anlamak için onları yeterli tanıyın.Her anne baba çocuğunun uygunluğunu ister,bunun için eforlar, ondan istekleri de çoğunlukla bu maksada yöneliktir. Amenna lakin düşünelim ki biz de o yaşlardaydık. Ve muhtemelen biz de o yaşlardayken artık olduğumuz ve çocuğumuzun olmasını istediğimiz kişi değildik. Onların yeteneklerinin üstünde bir performans göstermelerini beklerseniz hem kendinize hem de çocuğunuza haksızlık edersiniz. Zira çocuğunuz bu dayatma ile yetersizlik hissini öğrenecektir. Hiçbir vakit sizin istediğiniz ölçülerde bir birey olamamanın psikolojisi ve yetersizliği ile seçimlerini yapmak zorunda kalan çocuklarınız çok üzülerek söylemek isterim ki hayat karşısında başarısız olacaktır.
Yapılan araştırmalar aile baskısı ile seçim yapmaya zorlanan gençlerin %82 üzere bir çoğunluğu hayatlarını mutsuz sürdürmekte olduğunu göstermekte. Gençlerin ilgi alanlarını hakikat analiz etmek, gençleri anlamak ve yardımcı olmak için hayat müziğini birlikte söylediğinizi lütfen aklınızdan çıkarmayın. Burada değerli olan ses değil ahenktir.
Bağımsız Hareket Ve Karar Verebilme Alanı Yaratın.
Genç birden fazla vakit bağımsız hareket etmek ve karar vermek ister. Karar verme ve özgür irade birlikte yararlıdır. Lakin “ben büyüdüm”
sinyalini vermeye çalıştığı bu davranışları ekseriyetle toplumsal ortamlardadır.. Gençleri anlamak için onlara yalnız kalabilecekleri bir alan bırakın. Müdahaleniz olmadan onları bu alanlarda izleyin. Neyi ne kadar gerçekleştiriyorlar, hangi bahislerde başarılı oluyorlar ya da başarılı olduklarında nasıl hareket ediyorlar, bunları görmeye çalışın. Zira bu gözlemleriniz onların meslek seçiminden eş seçimine kadar her türlü yol ayrımlarında sizin de fikirlerinizi etkileyecektir.
Gencin büyüdüğünü gösterme isteği pek çok bahiste onun davranış ve tutumlarını yönlendirir. Gençlerin ayakları yere basan yetişkinler olmalarını istiyorsanız onları inançlı ve korunaklı dünyanızdan biraz dışarı çıkartın. İkilem ortasında bırakın ve seçim yapmaya zorlayın. Daha sonra yaptığı seçimlerin ileriye dönük artı eksi tablosunu karşılıklı değerlendirin. Karşılıklı konuşma demişken değinmeden geçemeyeceğimiz bir konu da nasihat mevzusudur. Bazen saatlerce yapılacak bir konuşma yerine genci biraz dinlemek, onun ne istediğini, ne düşündüğünü sahiden anlamaya çalışmak daha olumlu sonuçlar doğurur.
Artık deneyimle sabittir ki gencin kendini anlatma imkânınıbulmadığı, yalnızca talimat aldığı konuşmalar yararsızdır.Yaşadığınız deneyimleri onlarla paylaşın. Düzgün bir kaptanın fırtınada gemiyi limana yanaştırıp yanaştırmamasıyla anlaşılacağını onlara öğretin.
Korkmayın! Gençleri anlamak sıkıntı değil. Gençleri anlamak noktasında söylenebilecek pek çok şey var.Ancak bir cümleyle özetlemek gerekirse diyebiliriz ki; Çatışmaya ayıracağımız vakit ve enerjiyi, gençleri anlamaya ve onlara vakit ayırmaya harcadığımızda çok daha olumlu ve süratli sonuç alabiliriz. Siz biraz çocuk olun. Onlar biraz yetişkin olsun. Bu rol değişimleriyle birbirinize yaklaşmanız yahut birbirinizle empati kurmanız daha kolaylaşacak. Tüm bunları yaparken birlikte büyüdüğünüzü de aklınızdan çıkarmayın.