Makat bölgesinin çabucak iç tarafında yer alan içi kanla dolu damarsal yastıkçıklardır. İstirahat sırasında içinin kanla dolu olması büyük abdest (gaita kontinansı) tutmaya yardımcı olur. Hemoroid yastıkçıkları ardında bulunan kalın barsağın kas katmanına tutunmuş durumdadır. Dışkılama muhtaçlığı doğduğunda içindeki kan boşalarak anal kanal açılır ve dışkılama gerçekleşir. Lakin kuvvetli dışkılamaya neden olan kabızlık yahut uzun müddetli ıkınmaya neden olan ishal üzere durumlarda üzerine gaitanın uyguladığı basınçla içerisindeki kan boşalamaz ve bağlı olduğu barsak duvarından koparak aşağı yanlışsız sarkarlar. Gaitanın oluşturduğu tahriş kanamaya neden olabilir.
Kronik ishal ve kabızlık yanında kronik ıkınma, gebelik, kalıtsal faktörler, uzun mühlet ayakta kalmak hemoroidal hastalığa neden olabilir.
Epidemiyoloji (Sıklık)
Goligher’e nazaran toplumun %45 kadarı hayatının bir periyodunda hemoroid hastalığı nedeniyle tabibe başvurur. Birçok çalışmaya nazaran hastalığın en sık semptomatik hale gelme yaşı 45-65 yaş ortasıdır. Cinsiyetler ortasında görülme sıklığı açısından fark olmadığına inananlar daha fazladır lakin hanımlarda hamilelik periyodunun sıklıkla hastalığın birinci sefer semptomatik hale geldiği periyot olduğunu da vurgulamak gerekir.
Şikayetler ve bulgular
En sık görülen belirtilerin başında kanamagelir.
İkinci ana bulgu, dışkılamayı takiben ele gelen ve hastaların yerine koymaya çalıştıkları hemoroid göğüsleridir.
İndirekt şikayetler ise sarkan mukozanın makatı ıslatması, gaitanın dışarı taşması sonucu gerek makatta tahriş ve kaşınmaya yol açması, gerekse çamaşır kirletme biçiminde hastayı rahatsız etmesidir. Bilhassa dış hemoroid olaylarında dışarıda deri kıvrıntılarının girinti ve çıkıntıları nedeniyle dışkı artıklarının gereğince temizlenemedikleri ve bunun hastalarda ıslaklık hissi, kaşıntı üzere hijyenik sıkıntıları getirdiği bilinmektedir.
Hemoroidlerde genelde ağrı olmadığı kabul edilir. Lakin ilerleyen olgularda ağrı eklenebilir. Ayrıyeten hastaların zonklayıcı üslupta ağrı duymalarına neden olan tromboze hemoroitlerle karşılaşmak mümkündür.
Evreleme
İç hemoroidler 4 evrede incelenirler ve uygulanacak tedavi evreye nazaran farklılık gösterir.
Evre-1: Anal kanal içinde
Evre-2: Anal kanal dışına taşan fakat bizatihi geri giden
Evre-3: Zaten değil, elle iterek geri giden
3a: Yalnızca primer (3-7-11 hizalarında) pakeler var
3b: Primer paklerden öteki pakeler de var
Evre-4: Hiç geri gitmeyen
4a: Yalnızca primer (3-7-11 hizalarında) pakeler var
4b: Primer paklerden öteki pakeler de var
Muayene ve teşhis
İleri evre hemoroidleri gözle görmek mümkündür. Fakat erken evre hemoroidlerde doktorun parmakla yahut anoskop denilen aygıtlarla muayenesi gerekli olur. Yaşlı hastalarda kanama şikayetinin rektum içindeki bir tümörden kaynaklanmadığını görmek hedefiyle rektoskopi yahut kolonoskopi ile barsakların incelenmesi gereklidir.
Tedavi
Tedavide genel prensipler
Hastalara birinci önerilecek olan kâfi lif ve su tüketmeleridir. Zerzevat ve meyveler ortasında suyu daha fazla olanlar yerine posası fazla olanlar tercih edilmelidir. Kâfi lif ve su tüketimi ile kabızlığın önlenmesi ekseriyetle hastalığın ilerlemesini durdurur.
Hastaların günde iki sefer 10 dk mühlet ile sıcak su oturma banyosu uygulaması hayli tesirlidir.
Ameliyat dışı tedaviler (Ofis uygulamaları)
Lastik band ligasyonu
İç hemoroidlerde hemoroid pakkesinin köküne bir band yerleştirilerek uygulanır. Band hemoroidi boğar ve bir müddet sonra büsbütün dökülerek yok olmasına neden olur. Çok önemli yan tesirleri yoktur ve poliklinik kurallarında rastgele bir anestezi gerektirmeden uygulanabilir.
LAZER ile hemoroid tedavisi
Bu metodun aslı, lazerin oluşturmuş olduğu ısı ile hemoroidleri yakmak ve yanığın uygunlaşması sırasında hemoroidin küçülerek barsak duvarına yapışmasını sağlamaktır. Poliklinik kaidelerinde uygulanabilir.
Skleroterapi
Hemoroid pakesinin içine kimyasal unsurlar enjekte ederek oluşturulan koagülasyon nekrozunun uygunlaşması ve oluşan skar dokusunun mukozayı kasa fikse etmesi prensibine dayanan bir metottur. Ekseriyetle kimyasal olarak fenol kullanılır. Uygulama bölgesinde enfeksiyon ile sonuçlanabilir.
Kriyoterapi
Hemoroid pakesinin tıpkı yakılmasında olduğu üzere dondurulması hızıyla oluşan koagülasyon nekrozunun güzelleşmesi ile oluşan skar dokusunun mukozayı gerisindeki kasa fikse etmesi prensibine dayanan prosedürdür.
Cerrahi tedavi
Hastalıklı hemoroidlerin cerrahi olarak çıkarılmasıdır.
Hemoroidler çıkarıldıktan sonra kalan alan açık bırakılabilir (Milligan Morgan) yahut emilebilir ipliklerle kapatılabilir (Ferguson).
Toplumda her iki bireyden birisinin hayatının rastgele bir vaktinde hemoroid şikayetlerinin olacağı bilinmektedir. Şikayeti olan hastaların yaklaşık %10’u ise cerrahi tedaviye muhtaçlık duyar. Yani toplumdaki bireylerin %5’i hemoroid ameliyatı olurlar.
Kronik ishal ve kabızlık yanında kronik ıkınma, gebelik, kalıtsal faktörler, uzun mühlet ayakta kalmak hemoroidal hastalığa neden olabilir.
Epidemiyoloji (Sıklık)
Goligher’e nazaran toplumun %45 kadarı hayatının bir periyodunda hemoroid hastalığı nedeniyle tabibe başvurur. Birçok çalışmaya nazaran hastalığın en sık semptomatik hale gelme yaşı 45-65 yaş ortasıdır. Cinsiyetler ortasında görülme sıklığı açısından fark olmadığına inananlar daha fazladır lakin hanımlarda hamilelik periyodunun sıklıkla hastalığın birinci sefer semptomatik hale geldiği periyot olduğunu da vurgulamak gerekir.
Şikayetler ve bulgular
En sık görülen belirtilerin başında kanamagelir.
İkinci ana bulgu, dışkılamayı takiben ele gelen ve hastaların yerine koymaya çalıştıkları hemoroid göğüsleridir.
İndirekt şikayetler ise sarkan mukozanın makatı ıslatması, gaitanın dışarı taşması sonucu gerek makatta tahriş ve kaşınmaya yol açması, gerekse çamaşır kirletme biçiminde hastayı rahatsız etmesidir. Bilhassa dış hemoroid olaylarında dışarıda deri kıvrıntılarının girinti ve çıkıntıları nedeniyle dışkı artıklarının gereğince temizlenemedikleri ve bunun hastalarda ıslaklık hissi, kaşıntı üzere hijyenik sıkıntıları getirdiği bilinmektedir.
Hemoroidlerde genelde ağrı olmadığı kabul edilir. Lakin ilerleyen olgularda ağrı eklenebilir. Ayrıyeten hastaların zonklayıcı üslupta ağrı duymalarına neden olan tromboze hemoroitlerle karşılaşmak mümkündür.
Evreleme
İç hemoroidler 4 evrede incelenirler ve uygulanacak tedavi evreye nazaran farklılık gösterir.
Evre-1: Anal kanal içinde
Evre-2: Anal kanal dışına taşan fakat bizatihi geri giden
Evre-3: Zaten değil, elle iterek geri giden
3a: Yalnızca primer (3-7-11 hizalarında) pakeler var
3b: Primer paklerden öteki pakeler de var
Evre-4: Hiç geri gitmeyen
4a: Yalnızca primer (3-7-11 hizalarında) pakeler var
4b: Primer paklerden öteki pakeler de var
Muayene ve teşhis
İleri evre hemoroidleri gözle görmek mümkündür. Fakat erken evre hemoroidlerde doktorun parmakla yahut anoskop denilen aygıtlarla muayenesi gerekli olur. Yaşlı hastalarda kanama şikayetinin rektum içindeki bir tümörden kaynaklanmadığını görmek hedefiyle rektoskopi yahut kolonoskopi ile barsakların incelenmesi gereklidir.
Tedavi
Tedavide genel prensipler
Hastalara birinci önerilecek olan kâfi lif ve su tüketmeleridir. Zerzevat ve meyveler ortasında suyu daha fazla olanlar yerine posası fazla olanlar tercih edilmelidir. Kâfi lif ve su tüketimi ile kabızlığın önlenmesi ekseriyetle hastalığın ilerlemesini durdurur.
Hastaların günde iki sefer 10 dk mühlet ile sıcak su oturma banyosu uygulaması hayli tesirlidir.
Ameliyat dışı tedaviler (Ofis uygulamaları)
Lastik band ligasyonu
İç hemoroidlerde hemoroid pakkesinin köküne bir band yerleştirilerek uygulanır. Band hemoroidi boğar ve bir müddet sonra büsbütün dökülerek yok olmasına neden olur. Çok önemli yan tesirleri yoktur ve poliklinik kurallarında rastgele bir anestezi gerektirmeden uygulanabilir.
LAZER ile hemoroid tedavisi
Bu metodun aslı, lazerin oluşturmuş olduğu ısı ile hemoroidleri yakmak ve yanığın uygunlaşması sırasında hemoroidin küçülerek barsak duvarına yapışmasını sağlamaktır. Poliklinik kaidelerinde uygulanabilir.
Skleroterapi
Hemoroid pakesinin içine kimyasal unsurlar enjekte ederek oluşturulan koagülasyon nekrozunun uygunlaşması ve oluşan skar dokusunun mukozayı kasa fikse etmesi prensibine dayanan bir metottur. Ekseriyetle kimyasal olarak fenol kullanılır. Uygulama bölgesinde enfeksiyon ile sonuçlanabilir.
Kriyoterapi
Hemoroid pakesinin tıpkı yakılmasında olduğu üzere dondurulması hızıyla oluşan koagülasyon nekrozunun güzelleşmesi ile oluşan skar dokusunun mukozayı gerisindeki kasa fikse etmesi prensibine dayanan prosedürdür.
Cerrahi tedavi
Hastalıklı hemoroidlerin cerrahi olarak çıkarılmasıdır.
Hemoroidler çıkarıldıktan sonra kalan alan açık bırakılabilir (Milligan Morgan) yahut emilebilir ipliklerle kapatılabilir (Ferguson).
Toplumda her iki bireyden birisinin hayatının rastgele bir vaktinde hemoroid şikayetlerinin olacağı bilinmektedir. Şikayeti olan hastaların yaklaşık %10’u ise cerrahi tedaviye muhtaçlık duyar. Yani toplumdaki bireylerin %5’i hemoroid ameliyatı olurlar.
