Otizm
Kendi dunyalarında yalıtılmış (izole) otizmli bireyler, farklı ve uzak gozukurler ve başkaları ile duygusal bağlar oluşturmazlar Bu şaşırtıcı beyin bozukluğu olan bireyler ceşitli belirtiler ve engeller gostermesine karşın, coğu diğer insanların duşuncelerini, duygularını ve gereksinimlerini anlama yetisine sahip değildir Sıklıkla, dil ve zeka tamamen gelişmemiştir, iletişim ve sosyal ilişkilerde gucluk yaşamalarına neden olur Otizmli coğu birey sallanma veya başını vurma gibi tekrarlayıcı aktivitelerle uğraşır veya her gun ki alışmış oldukları rutinleri alışık tarzda tekrar ederler Bazıları ses, dokunma, goruntu ve kokuya acı verecek derecede duyarlıdır
Otizmli bireyler cocuk gelişiminin tipik aşamalarını takip etmezler Bazılarında gelecekteki soruna ait ip ucları doğumdan itibaren gozlenebilir Coğu olguda, problemler yaşıtı cocuklarla karşılaştırıldığında daha fark edilir hale gelir Diğer cocuklar gelişimlerini devam ettirirken, bu cocuklar 1836 ncı aylar arasında aniden insanları reddetmeye başlarlar, yabancı gibi davranmaya başlarlar, kazanmış oldukları dil ve sosyal becerileri kaybederler
Annebaba gibi oğretmen ve bakım verici de otizmli cocuk veya yetişkinle iletişim ve bağlantı kurma cabalarında hayal kırıklığı yaşayabilir Surekli tekrarlayıcı davranışları ile uğraşırken, size aldırmıyormuş gibi hissedebilirsiniz İc gereksinimlerini tuhaf yollarla ifade etmesi sizde hayal kırıklığı yaratabilir Cocuğunuz hakkında hayalleriniz ve umitlerinizin gercekleşmemesi sizi uzebilir
Gunumuzde bu cocukların sosyal, dil ve akademik becerilerini iyileştirmek icin yardım eden metotlar vardır Erişkin otizmli bireylerin %60 dan fazlası yaşamları boyunca bakıma gereksinin duymalarına karşın, gunumuzde bu kişiler icin uygun destek yanında, bu bireylerde belli alanlarda meslek edindirme ve topluma katma yonunde girişimler vardır
Otizme dunyanın her yerinde her bolgesinde gozlenir Butun ırk, din ve ekonomik duzeylerde gozlenir Cocuklukta başlar, her 1000 kişiden 12 sini etkiler, erkeklerde kızlara oranla 34 kez daha sık gozlenir Bozukluk gozlenen kızlar daha ağır belirtiler gostermeye ve daha duşuk zeka duzeyine sahip olmaya eğilimlidir Otizm aileyi ve toplumu değişik alanlarda bir yonuyle etkilemektedir
Problemi Anlama
Otizm Nedir?
Otizm, bireyin iletişim, başka insanlarla iletişim ve cevreye uygun tepkisini engelleyen bir beyin bozukluğudur Bazı otizmli bireyler nispeten yuksek işlevlidir, konuşma ve zekaları sağlamdır Diğerleri mental retarde, sessiz ve ciddi dil gelişim gecikmeleri gosterirler Bir kısmının tekrarlayıcı ve basmakalıp duşunce tarzları vardır
Otizmli bireylerin hepsi tamamen aynı belirti ve eksiklikler gostermemesine karşın, yordanabilecek tarzda davranışı etkileyen sosyal, iletişim, motor ve duyusal problemler sergilerler
Otizmli Olan ve Olmayan Bebeklerin Davranışlarındaki Farklılıklar
Otizmli Bebekler
Normal Bebekler
İletişim
Goz temasından kacınırlar
İşitmiyormuş gibi gozukurler
Dil gelişimi başlar, aniden konuşma duraklar
Annenin yuzunu araştırılar
Seslerle kolayca uyarılabilirler
Kelime sayısı gittikce artar ve gramere uygun kullanma başlar
Sosyal İlişkiler
Başkalarının farkında değillermiş gibi davranırlar
Kışkırtılmaksızın başkalarına karşı fiziksel saldırır
Kabuğunda yaşıyordur, girmek zordur
Annesi odadan ayrıldığında ağlar, yabancıların yanında kaygı duyarlar
Acıktığında ya da hayal kırıklığı durumlarında keyifsiz olur
Aşina yuzleri tanır ve gulumser
Cevrenin Araştırılması
· Tek bir şey veya etkinlik uzerinde takılıp kalırlar
· Sallanma veya el cırpma gibi tuhaf eylemler yaparlar
· Oyuncakları koklar veya yalarlar
· Yanık ve sıyrıklarda duyarsız olabilir, elini gozune sokma gibi kendini yaralayıcı davranışları olabilir
Bir ilgi cekici nesne veya etkinlikten diğerine geciş yaparlar
Nesnelere ulaşmak icin vucudunu amaclı kullanırlar
Oyuncakları inceler ve oyun oynarlar
Doyum ararlar, acıdan kacınırlar
Not: Yukarıdakiler gozlenebilecek belirtileri gostermektedir Uzman değerlendirmesi olmadan, tanı koymak icin yeterli değildir
Sosyal Belirtiler
Başlangıctan beri coğu bebek sosyal varlıklardır Yaşamın ilk donemlerinde, bebek insanlara gozlerini diker bakar, sese yonelir, kendini sevdirmek icin bir parmağı yakalar ve hatta gulumser
Bunların tersine coğu otizmli cocuk hergun ki insan iletişimindeki alış verişi oğrenmede buyuk gucluk yaşarlar Bebekliğin ilk birkac ayında bile, coğu otizmli iletişime girmez ve goz temasından kacınırlar Yalnız olmayı tercih ediyorlarmış gibi gozukurler Kişilerin sevgi ve sıcaklık gosterisine direnc gosterebilir veya kucaklama ve sarılmaya pasif katılım gosterirler Daha sonraları sevgi ve kızgınlığa nadiren tepki gosterirler Diğer cocuklardan farklı olarak anne babalarından ayrıldığında sıkıntı duymaz veya anne baba geri donduğunde rahatlamazlar Cocuklarının kendilerine sarılması, oyun oynama ve oğrenme gibi etkinliklerini bekleyen anne baba yanıt alamayınca hayal kırıklığına uğrarlar
Otizmli bireyler başkalarının hislerini ve duşuncelerini anlama ve yorumlamada da gucluk cekerler Gulumseme, goz kırpma ve yuz buruşturma gibi ortulu sosyal ipuclarını cok az anlarlar Oturup kucağınızı acar ve “buraya gel jestleri yapıldığında anlamakta zorluk ceker Jestler ve yuz ifadelerini yorumlayamaz ve sosyal kelimelerde şaşkınlık gosterebilirler
Bu problemlere ilaveten, otizmli bireyler başkalarının bakış acısından birşeye bakmada gucluk cekerler Bu nedenle başka kişilerin eylemlerini anlayamaz ve yorumlayamazlar
Bazı otizmli bireyler zaman zaman fiziksel olarak saldırgan olmaya eğilimlidir, sosyal ilişkileri kurmaları bunların daha zordur Bazıları ozellikle alışık olmadığı, uyarıldığı ortamlarda veya sinirlenip hayal kırıklığına uğradığında kontrolu kaybederler Eşyaları kırar, başkalarına saldırır ve kendilerine zarar verebilirler Orneğin Alan, kızdığında veya reddedildiğinde ısırıyor ve tekme atıyordu Paul pencereleri kırıyor, eşyaları fırlatıyordu Bu cocuklar ayrıca kendine zarar verici davranışlar, başlarını vurma, saclarını cekme ve kollarını ısırma davranışları gosterebilirler
Kendi dunyalarında yalıtılmış (izole) otizmli bireyler, farklı ve uzak gozukurler ve başkaları ile duygusal bağlar oluşturmazlar Bu şaşırtıcı beyin bozukluğu olan bireyler ceşitli belirtiler ve engeller gostermesine karşın, coğu diğer insanların duşuncelerini, duygularını ve gereksinimlerini anlama yetisine sahip değildir Sıklıkla, dil ve zeka tamamen gelişmemiştir, iletişim ve sosyal ilişkilerde gucluk yaşamalarına neden olur Otizmli coğu birey sallanma veya başını vurma gibi tekrarlayıcı aktivitelerle uğraşır veya her gun ki alışmış oldukları rutinleri alışık tarzda tekrar ederler Bazıları ses, dokunma, goruntu ve kokuya acı verecek derecede duyarlıdır
Otizmli bireyler cocuk gelişiminin tipik aşamalarını takip etmezler Bazılarında gelecekteki soruna ait ip ucları doğumdan itibaren gozlenebilir Coğu olguda, problemler yaşıtı cocuklarla karşılaştırıldığında daha fark edilir hale gelir Diğer cocuklar gelişimlerini devam ettirirken, bu cocuklar 1836 ncı aylar arasında aniden insanları reddetmeye başlarlar, yabancı gibi davranmaya başlarlar, kazanmış oldukları dil ve sosyal becerileri kaybederler
Annebaba gibi oğretmen ve bakım verici de otizmli cocuk veya yetişkinle iletişim ve bağlantı kurma cabalarında hayal kırıklığı yaşayabilir Surekli tekrarlayıcı davranışları ile uğraşırken, size aldırmıyormuş gibi hissedebilirsiniz İc gereksinimlerini tuhaf yollarla ifade etmesi sizde hayal kırıklığı yaratabilir Cocuğunuz hakkında hayalleriniz ve umitlerinizin gercekleşmemesi sizi uzebilir
Gunumuzde bu cocukların sosyal, dil ve akademik becerilerini iyileştirmek icin yardım eden metotlar vardır Erişkin otizmli bireylerin %60 dan fazlası yaşamları boyunca bakıma gereksinin duymalarına karşın, gunumuzde bu kişiler icin uygun destek yanında, bu bireylerde belli alanlarda meslek edindirme ve topluma katma yonunde girişimler vardır
Otizme dunyanın her yerinde her bolgesinde gozlenir Butun ırk, din ve ekonomik duzeylerde gozlenir Cocuklukta başlar, her 1000 kişiden 12 sini etkiler, erkeklerde kızlara oranla 34 kez daha sık gozlenir Bozukluk gozlenen kızlar daha ağır belirtiler gostermeye ve daha duşuk zeka duzeyine sahip olmaya eğilimlidir Otizm aileyi ve toplumu değişik alanlarda bir yonuyle etkilemektedir
Problemi Anlama
Otizm Nedir?
Otizm, bireyin iletişim, başka insanlarla iletişim ve cevreye uygun tepkisini engelleyen bir beyin bozukluğudur Bazı otizmli bireyler nispeten yuksek işlevlidir, konuşma ve zekaları sağlamdır Diğerleri mental retarde, sessiz ve ciddi dil gelişim gecikmeleri gosterirler Bir kısmının tekrarlayıcı ve basmakalıp duşunce tarzları vardır
Otizmli bireylerin hepsi tamamen aynı belirti ve eksiklikler gostermemesine karşın, yordanabilecek tarzda davranışı etkileyen sosyal, iletişim, motor ve duyusal problemler sergilerler
Otizmli Olan ve Olmayan Bebeklerin Davranışlarındaki Farklılıklar
Otizmli Bebekler
Normal Bebekler
İletişim
Goz temasından kacınırlar
İşitmiyormuş gibi gozukurler
Dil gelişimi başlar, aniden konuşma duraklar
Annenin yuzunu araştırılar
Seslerle kolayca uyarılabilirler
Kelime sayısı gittikce artar ve gramere uygun kullanma başlar
Sosyal İlişkiler
Başkalarının farkında değillermiş gibi davranırlar
Kışkırtılmaksızın başkalarına karşı fiziksel saldırır
Kabuğunda yaşıyordur, girmek zordur
Annesi odadan ayrıldığında ağlar, yabancıların yanında kaygı duyarlar
Acıktığında ya da hayal kırıklığı durumlarında keyifsiz olur
Aşina yuzleri tanır ve gulumser
Cevrenin Araştırılması
· Tek bir şey veya etkinlik uzerinde takılıp kalırlar
· Sallanma veya el cırpma gibi tuhaf eylemler yaparlar
· Oyuncakları koklar veya yalarlar
· Yanık ve sıyrıklarda duyarsız olabilir, elini gozune sokma gibi kendini yaralayıcı davranışları olabilir
Bir ilgi cekici nesne veya etkinlikten diğerine geciş yaparlar
Nesnelere ulaşmak icin vucudunu amaclı kullanırlar
Oyuncakları inceler ve oyun oynarlar
Doyum ararlar, acıdan kacınırlar
Not: Yukarıdakiler gozlenebilecek belirtileri gostermektedir Uzman değerlendirmesi olmadan, tanı koymak icin yeterli değildir
Sosyal Belirtiler
Başlangıctan beri coğu bebek sosyal varlıklardır Yaşamın ilk donemlerinde, bebek insanlara gozlerini diker bakar, sese yonelir, kendini sevdirmek icin bir parmağı yakalar ve hatta gulumser
Bunların tersine coğu otizmli cocuk hergun ki insan iletişimindeki alış verişi oğrenmede buyuk gucluk yaşarlar Bebekliğin ilk birkac ayında bile, coğu otizmli iletişime girmez ve goz temasından kacınırlar Yalnız olmayı tercih ediyorlarmış gibi gozukurler Kişilerin sevgi ve sıcaklık gosterisine direnc gosterebilir veya kucaklama ve sarılmaya pasif katılım gosterirler Daha sonraları sevgi ve kızgınlığa nadiren tepki gosterirler Diğer cocuklardan farklı olarak anne babalarından ayrıldığında sıkıntı duymaz veya anne baba geri donduğunde rahatlamazlar Cocuklarının kendilerine sarılması, oyun oynama ve oğrenme gibi etkinliklerini bekleyen anne baba yanıt alamayınca hayal kırıklığına uğrarlar
Otizmli bireyler başkalarının hislerini ve duşuncelerini anlama ve yorumlamada da gucluk cekerler Gulumseme, goz kırpma ve yuz buruşturma gibi ortulu sosyal ipuclarını cok az anlarlar Oturup kucağınızı acar ve “buraya gel jestleri yapıldığında anlamakta zorluk ceker Jestler ve yuz ifadelerini yorumlayamaz ve sosyal kelimelerde şaşkınlık gosterebilirler
Bu problemlere ilaveten, otizmli bireyler başkalarının bakış acısından birşeye bakmada gucluk cekerler Bu nedenle başka kişilerin eylemlerini anlayamaz ve yorumlayamazlar
Bazı otizmli bireyler zaman zaman fiziksel olarak saldırgan olmaya eğilimlidir, sosyal ilişkileri kurmaları bunların daha zordur Bazıları ozellikle alışık olmadığı, uyarıldığı ortamlarda veya sinirlenip hayal kırıklığına uğradığında kontrolu kaybederler Eşyaları kırar, başkalarına saldırır ve kendilerine zarar verebilirler Orneğin Alan, kızdığında veya reddedildiğinde ısırıyor ve tekme atıyordu Paul pencereleri kırıyor, eşyaları fırlatıyordu Bu cocuklar ayrıca kendine zarar verici davranışlar, başlarını vurma, saclarını cekme ve kollarını ısırma davranışları gosterebilirler