Çoğumuzun başına bela olan en önemli faktörlerden birisi kilodaki artıştır. Modern yaşam insan yaşamında birçok kolaylıklar sağlaması yanında şişmanlık gibi önemli sağlık sorunlarının görülmesine de yol açmaktadır.
Şişmanlığı nasıl tanımlamak gerekmektedir. İnsanın ideal kilosunun % 20 fazlasına şişmanlık denilmektedir. Burada ideal kilo nedir? İdeal kilonun belirlenmesinde kişiye özel bazı faktörler rol oynamasına karşın, en önemli kriter vücut kitle indeksidir. Buna genel olarak Türkçede VKİ, İngilizcede ise BMI denilmektedir.
VKİ’nin hesaplanması çok kolaydır. Vücut ağırlığını (kg) , boyumuzun metre olarak karesine bölersek VKİ değeri bulunabilir.
Vücut kitle indeksine göre kişilerin şişmanlık değerlendirilmeleri aşağıda yazılmıştır,
Normal kilolu: VKİ 25’in altında olması gereklidir,
Fazla kilolu: VKİ 25-30 arasındadır,
Şişman: VKİ 30-35 arasında olan kişilerdir,
Aşırı şişman: VKİ 35’in üzerindedir,
Dünya Sağlık Örgütü şişmanlığı bir hastalık olarak kabul etmekte ve koruyucu hekimlikte en önemli hedeflerden birisinin kilo artışı ile mücadele olduğunu vurgulamaktadır.
Bugün şişmanlık sadece gelişmiş ülkelerin değil, gelişmekte olan ülkelerin de önemli sağlık sorunu haline gelmiş bulunmaktadır. Günümüzde dünyada yaklaşık bir milyar insan, ya fazla kiloludur veya şişmandır.
Son zamanlarda gözlenen olumsuz gelişmelerden birisi de, şişman çocuk sayısının hızla artmasıdır. Tüm dünyadaki çocukların yaklaşık % 10’u şişman sınıfına girmektedir. Gelecek kuşaklarda önemli sağlık problemine yol açabilecek şişmanlıkla mücadeleye çocukluk çağından itibaren başlanılmalıdır.
Şişmanlık, birçok hastalıkta önemli risk faktörü olarak rol oynamaktadır. Bu hastalıkları sıralarsak:
Hipertansiyon,
Şeker hastalığı,
Eklemlerde kireçlenme ve şekil bozuklukları,
Karaciğer yağlanması,
Uykudaki solunum bozuklukları (Apne v.b),
Safra kesesi hastalıkları,
Kalp-damar hastalıkları,
İnme gibi beyin hastalıkları,
Böbrek hastalıkları,
Bazı kanser tipleri (Meme, kalın bağırsak, böbrek, prostat kanserleri),
Psikolojik ve sosyal sorunlar ile birlikte giden hastalıklar,
Şimdi gelelim yüksek tansiyon ile şişmanlık ilişkisine.Yüksek tansiyonu oluşturan en önemli risk faktörlerinden birisi aşırı kilo artışıdır. Burada şu soru akla gelebilir. Kısa sürede şişmanlayan kişilerde yüksek tansiyon hemen gelişebilir mi? Hayır, hemen gelişmez, ancak mevcut bir hipertansiyon var ise kan basıncının şiddeti artabilir ve ilaç ile kontrolü zorlaşabilir. Bununla beraber, kan basıncı normal olan kişiler uzun süre şişman kalırlarsa yüksek tansiyon gelişme ihtimali yükselmektedir. Şişmanlarda hipertansiyon gelişmesinin zamanı konusunda belirli bir görüş mevcut değildir. En az beş yıl şişman olarak kalan kişilerde yüksek tansiyon görülme riski artmaktadır. Birçok kişi sadece kilo vererek tansiyonunu kontrol altına alabilir.
Şimdi aklınıza şu soru gelecek: “Peki tamam da, çevremde birçok şişman insan var, niye onların tansiyonları yüksek değil?”.
Güzel bir soru. Hemen cevaplayalım. Yüksek tansiyon gelişmesinde birçok faktör rol oynamaktadır. Şişmanlık en başta gelen risk faktörlerindendir ama tek faktör değildir. Diğer kişilerde tansiyon gelişmesinde şişmanlık dışındaki faktörler rol oynayabilir.
Yine de vurgulamak istediğim bir nokta var. Yapılan çalışmalar kan basınçları normal olan şişman kişilerin önemli bir kısmında tansiyonun zaman zaman yükseldiğini, bu kişilerin prehipertansiyon, yani hipertansiyon öncesi devrede olduğunu göstermektedir. Yani bu hastalar yüksek tansiyon oluşmasına aday hastalardır.
Şişmanlık hipertansiyona nasıl yol açmaktadır? Öne sürülen mekanizmaları sırasıyla yazalım:
Şişmanlarda damar direnci yüksektir. Fazla yağ dokusu, fazla ince kılcal damar demektir. Fazla kılcal damar varlığı ise, damar direncinin artışı ve dolayısıyla da kan basıncında yükselme ile birlikte gider,
Şişmanlarda şeker hastalığında rol oynayan insülin hormonunun etkisine karşı dokularda bir direnç oluşmaktadır. İnsülin direncinin oluşması sonucunda kanda insülin hormonu artar. İnsülin hormonu idrarla tuzun atılımını azaltır. Ayrıca insülinin damar genişletici etkisi bu hastalarda tam tersi şeklinde çalışarak damarlarda büzülmeye neden olur. İnsüline direncin artması yüksek tansiyon yanında, şeker hastalığının görülmesine ve kolesterol yükselmesine de neden olmaktadır.
Şişman kişilerde vücutta su ve tuz tutulumu artar. Vücuttaki tuz miktarının artması yüksek tansiyona önemli katkıda bulunmaktadır. Ayrıca şişman insanlarda idrar ile albumin kaybının arttığı gösterilmiştir. Şişman olan yüksek tansiyon hastalarında böbrek bozuklukları, normal kilolulara göre daha sık görülmektedir.
Fazla kilolu insanlarda damarlarda büzülmeye neden olan sinir sistemi, yani sempatik sinir sisteminin aktivitesi artarak yüksek tansiyona katkıda bulunmaktadır,
Ayrıca yağ hücrelerinin bazı hormonlar salgılayarak, yüksek tansiyona neden olduğu konusunda görüşler mevcuttur,
Şişmanlarda uykudaki solunum bozuklukları, yani apne sık görülür. Uyku apnesi ise yüksek tansiyona önemli katkıda bulunmaktadır
Şişmanlığı nasıl tanımlamak gerekmektedir. İnsanın ideal kilosunun % 20 fazlasına şişmanlık denilmektedir. Burada ideal kilo nedir? İdeal kilonun belirlenmesinde kişiye özel bazı faktörler rol oynamasına karşın, en önemli kriter vücut kitle indeksidir. Buna genel olarak Türkçede VKİ, İngilizcede ise BMI denilmektedir.
VKİ’nin hesaplanması çok kolaydır. Vücut ağırlığını (kg) , boyumuzun metre olarak karesine bölersek VKİ değeri bulunabilir.
Vücut kitle indeksine göre kişilerin şişmanlık değerlendirilmeleri aşağıda yazılmıştır,
Normal kilolu: VKİ 25’in altında olması gereklidir,
Fazla kilolu: VKİ 25-30 arasındadır,
Şişman: VKİ 30-35 arasında olan kişilerdir,
Aşırı şişman: VKİ 35’in üzerindedir,
Dünya Sağlık Örgütü şişmanlığı bir hastalık olarak kabul etmekte ve koruyucu hekimlikte en önemli hedeflerden birisinin kilo artışı ile mücadele olduğunu vurgulamaktadır.
Bugün şişmanlık sadece gelişmiş ülkelerin değil, gelişmekte olan ülkelerin de önemli sağlık sorunu haline gelmiş bulunmaktadır. Günümüzde dünyada yaklaşık bir milyar insan, ya fazla kiloludur veya şişmandır.
Son zamanlarda gözlenen olumsuz gelişmelerden birisi de, şişman çocuk sayısının hızla artmasıdır. Tüm dünyadaki çocukların yaklaşık % 10’u şişman sınıfına girmektedir. Gelecek kuşaklarda önemli sağlık problemine yol açabilecek şişmanlıkla mücadeleye çocukluk çağından itibaren başlanılmalıdır.
Şişmanlık, birçok hastalıkta önemli risk faktörü olarak rol oynamaktadır. Bu hastalıkları sıralarsak:
Hipertansiyon,
Şeker hastalığı,
Eklemlerde kireçlenme ve şekil bozuklukları,
Karaciğer yağlanması,
Uykudaki solunum bozuklukları (Apne v.b),
Safra kesesi hastalıkları,
Kalp-damar hastalıkları,
İnme gibi beyin hastalıkları,
Böbrek hastalıkları,
Bazı kanser tipleri (Meme, kalın bağırsak, böbrek, prostat kanserleri),
Psikolojik ve sosyal sorunlar ile birlikte giden hastalıklar,
Şimdi gelelim yüksek tansiyon ile şişmanlık ilişkisine.Yüksek tansiyonu oluşturan en önemli risk faktörlerinden birisi aşırı kilo artışıdır. Burada şu soru akla gelebilir. Kısa sürede şişmanlayan kişilerde yüksek tansiyon hemen gelişebilir mi? Hayır, hemen gelişmez, ancak mevcut bir hipertansiyon var ise kan basıncının şiddeti artabilir ve ilaç ile kontrolü zorlaşabilir. Bununla beraber, kan basıncı normal olan kişiler uzun süre şişman kalırlarsa yüksek tansiyon gelişme ihtimali yükselmektedir. Şişmanlarda hipertansiyon gelişmesinin zamanı konusunda belirli bir görüş mevcut değildir. En az beş yıl şişman olarak kalan kişilerde yüksek tansiyon görülme riski artmaktadır. Birçok kişi sadece kilo vererek tansiyonunu kontrol altına alabilir.
Şimdi aklınıza şu soru gelecek: “Peki tamam da, çevremde birçok şişman insan var, niye onların tansiyonları yüksek değil?”.
Güzel bir soru. Hemen cevaplayalım. Yüksek tansiyon gelişmesinde birçok faktör rol oynamaktadır. Şişmanlık en başta gelen risk faktörlerindendir ama tek faktör değildir. Diğer kişilerde tansiyon gelişmesinde şişmanlık dışındaki faktörler rol oynayabilir.
Yine de vurgulamak istediğim bir nokta var. Yapılan çalışmalar kan basınçları normal olan şişman kişilerin önemli bir kısmında tansiyonun zaman zaman yükseldiğini, bu kişilerin prehipertansiyon, yani hipertansiyon öncesi devrede olduğunu göstermektedir. Yani bu hastalar yüksek tansiyon oluşmasına aday hastalardır.
Şişmanlık hipertansiyona nasıl yol açmaktadır? Öne sürülen mekanizmaları sırasıyla yazalım:
Şişmanlarda damar direnci yüksektir. Fazla yağ dokusu, fazla ince kılcal damar demektir. Fazla kılcal damar varlığı ise, damar direncinin artışı ve dolayısıyla da kan basıncında yükselme ile birlikte gider,
Şişmanlarda şeker hastalığında rol oynayan insülin hormonunun etkisine karşı dokularda bir direnç oluşmaktadır. İnsülin direncinin oluşması sonucunda kanda insülin hormonu artar. İnsülin hormonu idrarla tuzun atılımını azaltır. Ayrıca insülinin damar genişletici etkisi bu hastalarda tam tersi şeklinde çalışarak damarlarda büzülmeye neden olur. İnsüline direncin artması yüksek tansiyon yanında, şeker hastalığının görülmesine ve kolesterol yükselmesine de neden olmaktadır.
Şişman kişilerde vücutta su ve tuz tutulumu artar. Vücuttaki tuz miktarının artması yüksek tansiyona önemli katkıda bulunmaktadır. Ayrıca şişman insanlarda idrar ile albumin kaybının arttığı gösterilmiştir. Şişman olan yüksek tansiyon hastalarında böbrek bozuklukları, normal kilolulara göre daha sık görülmektedir.
Fazla kilolu insanlarda damarlarda büzülmeye neden olan sinir sistemi, yani sempatik sinir sisteminin aktivitesi artarak yüksek tansiyona katkıda bulunmaktadır,
Ayrıca yağ hücrelerinin bazı hormonlar salgılayarak, yüksek tansiyona neden olduğu konusunda görüşler mevcuttur,
Şişmanlarda uykudaki solunum bozuklukları, yani apne sık görülür. Uyku apnesi ise yüksek tansiyona önemli katkıda bulunmaktadır