Hipnozu hastanıza uygulamak için birtakım indüksiyon prosedürlerini kullandınız. Lakin hastanız hipnoza hakikaten girdi mi girmedi mi nasıl anlarsınız? Cevap hastanın hipnozda olup olmadığını anlamanın % 100 bir yolu yoktur (Yapko, 2003, S.198). Bunun nedeni yalnızca hipnoza özel ve yalnızca hipnozda meydana gelen, yalnızca hipnoza mahsus hiçbir şeyin olmamasıdır. Elbette hipnoz durumunda fizikî ve ruhsal bir çok değişim meydana gelir. Lakin üstte bahsedildiği üzere bu değişimler yalnızca hipnoz durumunda meydana gelmez. Bir insanın hipnozda olup olmadığı, hipnoz durumunda meydana gelen değişikliklere bakılarak varsayım edilebilir. Bir insanın hipnozda olup olmadığını % 100 anlayamamızın diğer bir nedeni de her insanın hipnoz tecrübesi farklılıklar göstermesidir. ;
Tecrübeli bir hipnoterapist için bile bir insanın hipnozda olup olmadığını belirleyebilmek kolay değildir. Bu yüzden bir hastanın-danışanın kendi kendine hipnozda olup olmadığını belirleyebilmesinin çok daha sıkıntı olduğu hipnoterapistler ortasında yaygın kanaattir.
Şurası katidir ki her insanın hipnoz tecrübesi farklılıklar göstermektedir. Tıpkı kişinin farklı seansları hipnoz konusundaki bir çok tecrübelerini değiştirebilir. Zira hipnozda sistematik değişiklikler meydana gelmez.
Lakin her hipnoz tecrübesinin ortak tarafları de olabilir. Artık bu ortak olabilen taraflara göz atacağız.
FİZİKÎ DEĞİŞİKLİKLER
Hipnozda Gevşeme
Danışanlardan-hastalardan “Bulutların üzerinde uzanıyordum.”, “Her renkten rahatlatıcı ışıklar görüyordum.”, “Okyanusun üzerinde uzanıyordum.” biçimindeki gevşemeyi ve rahatlamayı hatırlatan sözleri sık sık duyarız
Hipnozda en kolay elde edilen ve en sık gözlemlenen şey hastadaki huzur, sakinlik ve gevşemedir. Hipnozu yaşayan beşerler daha evvel hiç bu kadar gevşemediklerini tabir ederler. Gevşeme ve hipnoz % 100 bir ortada olmak zorunda olmsada klinik hipnoterapi uygulamalarının % 98’inde gevşeme ve hipnoz bir ortadadır diyebiliriz. Gevşeme ve hipnozun bir ortada bulunması çok büyük faydalar sağlamaktadır. Örneğin anksiyete bozukluklarında çalışırken hipnozun getirdiği gevşeme, anksiyetenin gerilemesine neden olabilmektedir. Kimi durumlarda hipnozun getirdiği gevşemenin yararı hipnotik telkinin yararını gölgede bırakabilmektedir.
Bir insanın gevşeyebilme kapasitesi de hipnoza olan yatkınlığı hakkında fikir verebilir. Anksiyete bozuklukları konusunda çalışırken hastalara evvel gevşeme sonra hipnoz öğretilebilir. Bu yaklaşımın danışanlara hipnozu direkt uygulamaktan daha faydalı olabileceğini düşünüyoruz. Zira anksiyete bozukluğu olan bir insan, hipnoza girememe derdi da yaşayabilmektedir. Bu telaşın kendisi hipnoza girişi zorlaştırabilmektedir. Halbuki hipnozdan evvel danışan gevşemeyi öğrendiğinde bu cins telaşlarla çok daha az karşılaşmaktayız.
Hipnoz durumunda meydana gelen öteki fizikî değişiklikler aşağıdaki üzeredir.
KASLARDA SEĞİRME
Hipnozu deneyimleyen insanların kaslarında seğirmeler meydana gelebilir. Bu seğirmeler gevşemenin meydana getirdiği nörolojik değişimlerle açıklanmaktadır. Bu seğirmeler zararsızdır ve hipnoz hali sonlandıktan sonra devam etmezler.
GÖZ YAŞI SALGISI ARTAR
Hipnoz durumunda göz yaşı salgısı artabilir. Bundan ötürü danışan ağlıyormuş üzere bir manzara ortaya çıkar. Lakin gerçekte doğal ki ortada bir ağlama çok büyük olasılıkla yoktur.
KATALEPSİ
Katalepsi Birtakım hipnotik trans durumlarında kaslarda sertleşme, postürde sabitleşme ve ağrıya duyarsızlaşma ile karakterize olan durumdur. Çocukların hipnotik trans durumunda katalepsi görülmez. Çocuklar hipnoz durumunda bile kıpır kıpır olabilirler. Hareket etmesi bir çocuğun hipnoz durumunda olmadığını asla göstermez.
Hipnoz durumunda meydana gelen öbür fizikî değişiklikler aşağıdaki üzeredir.
-Nabız atışında azalma.
-Reflekslerde değişme.
-Yüz tabirinde değişiklik.
-Nefeslerin yavaşlaması düzenlenmesi ve derinleşmesi.
-Hipnozun başında danışanın gözleri adeta pır pır (fluttering) eder üzere titreyebilir.
-Gözlerin REM’deki üzere hareketlenmesi yahut geriye yanlışsız yaslanması.
-Kan basıncının düşmesi.
-Kalp ritminin yavaşlaması ve sistemli olması.
-Oksijen tüketimi artması.
Tüm üstteki değişiklikleri atonom hudut sistemi gerçekleştirir. Otonom hudut sistemi şuurlu denetimimizde olmayan kalp atışı nefes alışı üzere faaliyetleri düzenler.
Psikomotor Değişiklikler
Beden hareketlerinde azalma ve yavaşlama gözlenebilir.
Hareket etme isteğinde azalma (adeta tembellik) gözlenebilir.
BEDEN İMAJINDA VE BEDEN FARKINDALIĞINDA MEYDANA GELEN DEĞİŞİMLER
Hipnoz durumunda kimi beşerler tartı hissinin arttığını belirtebilirken kimileri da tam karşıtını tabir edebilirler. Birtakımı bedeninin güya 5 kat daha ağırlaştığını hissedebilirken birtakımı da 5 kat hafiflediğini hissedebilir. Hatta kimi danışanlar hiçbir vücutsal yüke sahip olmadan süzüldüklerini rapor edebilirler. Tekrar kimi danışanlar bedenlerinin genişlediğini yahut büyüdüğünü ya da küçüldüğünü tabir edebilirler. Bir danışanımız yük hissini "Kendimi ameliyattan çıkmış üzere hissediyorum." halindeki kelamları ile tabir etmişti. Bir çok hasta kolunuzu kaldırır mısınız dediğimde kollarını kaldıramayacak kadar ağır hissederler yahut çok yavaş kaldırabilirler.
Niyet Sürecinde Meydana Gelen Değişiklikler
Hipnozda fikir süreci yavaşlar ve niyet derinleşir.
DİKKATTE MEYDANA GELEN DEĞİŞİMLER
Seçici dikkat ve konsantrasyon hipnoz esnasında ağırdır. Örneğin şu anda bu satırları okurken şayet dikkatinizi yöneltirseniz etrafta bir çok ses olduğunun farkına varabilirsiniz. Az evvel yoldan geçen otomobilin sesine üstteki satırları okurken ne kadar dikkat ediyordunuz? Yoksa artık mi dikkat etmeye başladınız? Bu satırları okurken dikkatiniz otomobilin sesinde değildi. Dikkatiniz bir seçme süreci yaptı ve bu satırlara odaklanmayı seçti. İşte buna seçici dikkat denilir. Hipnoz durumunda da benzeri bir seçici dikkat sistemi epeyce güzel çalışır. Bundan ötürü beşerler algı alanlarında bulunan kimi şeylere dikkatlerini vermeyi, birtakım şeylere ise vermemeyi tercih ederler.
Duygusal Değişiklikler
Hipnozla insanların his durumunda değişiklikler meydana getirmek mümkündür. O denli ki insanların bazen seans boyunca tek bir duyguyu yaşaması ve hissetmesi sağlanabilir.
Hipnozda telkin edilen ve yaşatılan duygusal değişiklikler, hipnozdan sonrada devam etme eğilimindedirler.
Hipnozda Beş Duyu
Hipnozda 5 duyu daha hassas çalışır. Lakin kimileri hipnotistin sesini çok daha uzaktan geliyormuş üzere algılamaya başlayabilirler.
İmajinasyon Güçünde Artma
Hipnozda insanın imajlar yaratma, ağırlaştırma
ve sürdürme gücü artar (Hammond 1990).
Hatta imajlar hallüsinasyonlar kadar canlı olabilir.
İmajlar hipnoterapide;
1.Hastaların kendilerini tasvirlendirmelerinde
(semboller yardımıyla),
2.Yaratıcı güçlerinin terapide kullanılmasında,
3.Kişisel gelişim ve sorun çözmede kullanılabilirler.
Hafıza Süreçlerindeki Değişiklikler
Hudut sistemi her şeyi kaydedebilir. Bundan ötürü çok uzak olan çocukluk yıllarına ilişkin anılarımız hipnozda net bir biçimde canlandırılabilir. Hipnozda bu formda hafıza gücünün artması hipermnezi (hypermnesia) olarak isimlendirilir. Lakin Hipnoz ile unutulmuş her şeyin hatırlanması da mümkün olmayabilir.
Vakit Algısında Değişiklikler (Time Distortion)
Hipnoz bittikten sonra hastalardan birinci istediğim şey saatin kaç olduğunu saate bakmadan varsayım etmeleridir. Kolay kolay hakikat iddiada bulunamazlar. Zira vakit algısı hipnozda dış olaylarla değil de içsel yaşantılara kıyaslanarak meydana getirilir. Vakit algısı içsel yaşantıların suratını kazanır. İçsel yaşantılar yavaş olduğu için hipnozdaki şahsa hipnozda kaldığı müddet çok az gelir.
Hipnozda Konuşma
Konuşma yavaş, monoton ve duraklamalı olabilir.
Sonuçlar :
Hipnoz durumunda meydana gelen değişiklikler hipnoz durumunun değişik göstergeleri olarak kıymetlendirilebilir. Anlaşılacağı üzere bir değil bir çok göstergemiz bulunmaktadır. Tıpkı bir kokpit üzere. Nasıl ki bir kokpitte hangi göstergenin ne manaya geldiğini yolcuların bilmesi pek karşılaşılan bir durum değil ise hipnoz durumunda olan bir insanın da bu göstergeleri hakikat biçimde yorumlayarak hipnozda olup olmadığı sonucunu çıkarması kolay değildir.
Tüm bu hipnoz belirtilerini-göstergelerini şu maksatlar için kullanabiliriz.
-Hasta ile ahenk ve işbirliğini geliştirmek.
-Hastanın kapalı yeteneklerini tedavide kullanarak onu etkilemek ve olumlu uyumlu davranışların ortaya çıkarmak.
-Hipnozun tabiatında bulunan tüm anlattığımız fenomenler hipnotist tarafından telkinle ne kadar ağırlaştırılırsa hipnoz o kadar derinleştirilmiş olur.
Tecrübeli bir hipnoterapist için bile bir insanın hipnozda olup olmadığını belirleyebilmek kolay değildir. Bu yüzden bir hastanın-danışanın kendi kendine hipnozda olup olmadığını belirleyebilmesinin çok daha sıkıntı olduğu hipnoterapistler ortasında yaygın kanaattir.
Şurası katidir ki her insanın hipnoz tecrübesi farklılıklar göstermektedir. Tıpkı kişinin farklı seansları hipnoz konusundaki bir çok tecrübelerini değiştirebilir. Zira hipnozda sistematik değişiklikler meydana gelmez.
Lakin her hipnoz tecrübesinin ortak tarafları de olabilir. Artık bu ortak olabilen taraflara göz atacağız.
FİZİKÎ DEĞİŞİKLİKLER
Hipnozda Gevşeme
Danışanlardan-hastalardan “Bulutların üzerinde uzanıyordum.”, “Her renkten rahatlatıcı ışıklar görüyordum.”, “Okyanusun üzerinde uzanıyordum.” biçimindeki gevşemeyi ve rahatlamayı hatırlatan sözleri sık sık duyarız
Hipnozda en kolay elde edilen ve en sık gözlemlenen şey hastadaki huzur, sakinlik ve gevşemedir. Hipnozu yaşayan beşerler daha evvel hiç bu kadar gevşemediklerini tabir ederler. Gevşeme ve hipnoz % 100 bir ortada olmak zorunda olmsada klinik hipnoterapi uygulamalarının % 98’inde gevşeme ve hipnoz bir ortadadır diyebiliriz. Gevşeme ve hipnozun bir ortada bulunması çok büyük faydalar sağlamaktadır. Örneğin anksiyete bozukluklarında çalışırken hipnozun getirdiği gevşeme, anksiyetenin gerilemesine neden olabilmektedir. Kimi durumlarda hipnozun getirdiği gevşemenin yararı hipnotik telkinin yararını gölgede bırakabilmektedir.
Bir insanın gevşeyebilme kapasitesi de hipnoza olan yatkınlığı hakkında fikir verebilir. Anksiyete bozuklukları konusunda çalışırken hastalara evvel gevşeme sonra hipnoz öğretilebilir. Bu yaklaşımın danışanlara hipnozu direkt uygulamaktan daha faydalı olabileceğini düşünüyoruz. Zira anksiyete bozukluğu olan bir insan, hipnoza girememe derdi da yaşayabilmektedir. Bu telaşın kendisi hipnoza girişi zorlaştırabilmektedir. Halbuki hipnozdan evvel danışan gevşemeyi öğrendiğinde bu cins telaşlarla çok daha az karşılaşmaktayız.
Hipnoz durumunda meydana gelen öteki fizikî değişiklikler aşağıdaki üzeredir.
KASLARDA SEĞİRME
Hipnozu deneyimleyen insanların kaslarında seğirmeler meydana gelebilir. Bu seğirmeler gevşemenin meydana getirdiği nörolojik değişimlerle açıklanmaktadır. Bu seğirmeler zararsızdır ve hipnoz hali sonlandıktan sonra devam etmezler.
GÖZ YAŞI SALGISI ARTAR
Hipnoz durumunda göz yaşı salgısı artabilir. Bundan ötürü danışan ağlıyormuş üzere bir manzara ortaya çıkar. Lakin gerçekte doğal ki ortada bir ağlama çok büyük olasılıkla yoktur.
KATALEPSİ
Katalepsi Birtakım hipnotik trans durumlarında kaslarda sertleşme, postürde sabitleşme ve ağrıya duyarsızlaşma ile karakterize olan durumdur. Çocukların hipnotik trans durumunda katalepsi görülmez. Çocuklar hipnoz durumunda bile kıpır kıpır olabilirler. Hareket etmesi bir çocuğun hipnoz durumunda olmadığını asla göstermez.
Hipnoz durumunda meydana gelen öbür fizikî değişiklikler aşağıdaki üzeredir.
-Nabız atışında azalma.
-Reflekslerde değişme.
-Yüz tabirinde değişiklik.
-Nefeslerin yavaşlaması düzenlenmesi ve derinleşmesi.
-Hipnozun başında danışanın gözleri adeta pır pır (fluttering) eder üzere titreyebilir.
-Gözlerin REM’deki üzere hareketlenmesi yahut geriye yanlışsız yaslanması.
-Kan basıncının düşmesi.
-Kalp ritminin yavaşlaması ve sistemli olması.
-Oksijen tüketimi artması.
Tüm üstteki değişiklikleri atonom hudut sistemi gerçekleştirir. Otonom hudut sistemi şuurlu denetimimizde olmayan kalp atışı nefes alışı üzere faaliyetleri düzenler.
Psikomotor Değişiklikler
Beden hareketlerinde azalma ve yavaşlama gözlenebilir.
Hareket etme isteğinde azalma (adeta tembellik) gözlenebilir.
BEDEN İMAJINDA VE BEDEN FARKINDALIĞINDA MEYDANA GELEN DEĞİŞİMLER
Hipnoz durumunda kimi beşerler tartı hissinin arttığını belirtebilirken kimileri da tam karşıtını tabir edebilirler. Birtakımı bedeninin güya 5 kat daha ağırlaştığını hissedebilirken birtakımı da 5 kat hafiflediğini hissedebilir. Hatta kimi danışanlar hiçbir vücutsal yüke sahip olmadan süzüldüklerini rapor edebilirler. Tekrar kimi danışanlar bedenlerinin genişlediğini yahut büyüdüğünü ya da küçüldüğünü tabir edebilirler. Bir danışanımız yük hissini "Kendimi ameliyattan çıkmış üzere hissediyorum." halindeki kelamları ile tabir etmişti. Bir çok hasta kolunuzu kaldırır mısınız dediğimde kollarını kaldıramayacak kadar ağır hissederler yahut çok yavaş kaldırabilirler.
Niyet Sürecinde Meydana Gelen Değişiklikler
Hipnozda fikir süreci yavaşlar ve niyet derinleşir.
DİKKATTE MEYDANA GELEN DEĞİŞİMLER
Seçici dikkat ve konsantrasyon hipnoz esnasında ağırdır. Örneğin şu anda bu satırları okurken şayet dikkatinizi yöneltirseniz etrafta bir çok ses olduğunun farkına varabilirsiniz. Az evvel yoldan geçen otomobilin sesine üstteki satırları okurken ne kadar dikkat ediyordunuz? Yoksa artık mi dikkat etmeye başladınız? Bu satırları okurken dikkatiniz otomobilin sesinde değildi. Dikkatiniz bir seçme süreci yaptı ve bu satırlara odaklanmayı seçti. İşte buna seçici dikkat denilir. Hipnoz durumunda da benzeri bir seçici dikkat sistemi epeyce güzel çalışır. Bundan ötürü beşerler algı alanlarında bulunan kimi şeylere dikkatlerini vermeyi, birtakım şeylere ise vermemeyi tercih ederler.
Duygusal Değişiklikler
Hipnozla insanların his durumunda değişiklikler meydana getirmek mümkündür. O denli ki insanların bazen seans boyunca tek bir duyguyu yaşaması ve hissetmesi sağlanabilir.
Hipnozda telkin edilen ve yaşatılan duygusal değişiklikler, hipnozdan sonrada devam etme eğilimindedirler.
Hipnozda Beş Duyu
Hipnozda 5 duyu daha hassas çalışır. Lakin kimileri hipnotistin sesini çok daha uzaktan geliyormuş üzere algılamaya başlayabilirler.
İmajinasyon Güçünde Artma
Hipnozda insanın imajlar yaratma, ağırlaştırma
ve sürdürme gücü artar (Hammond 1990).
Hatta imajlar hallüsinasyonlar kadar canlı olabilir.
İmajlar hipnoterapide;
1.Hastaların kendilerini tasvirlendirmelerinde
(semboller yardımıyla),
2.Yaratıcı güçlerinin terapide kullanılmasında,
3.Kişisel gelişim ve sorun çözmede kullanılabilirler.
Hafıza Süreçlerindeki Değişiklikler
Hudut sistemi her şeyi kaydedebilir. Bundan ötürü çok uzak olan çocukluk yıllarına ilişkin anılarımız hipnozda net bir biçimde canlandırılabilir. Hipnozda bu formda hafıza gücünün artması hipermnezi (hypermnesia) olarak isimlendirilir. Lakin Hipnoz ile unutulmuş her şeyin hatırlanması da mümkün olmayabilir.
Vakit Algısında Değişiklikler (Time Distortion)
Hipnoz bittikten sonra hastalardan birinci istediğim şey saatin kaç olduğunu saate bakmadan varsayım etmeleridir. Kolay kolay hakikat iddiada bulunamazlar. Zira vakit algısı hipnozda dış olaylarla değil de içsel yaşantılara kıyaslanarak meydana getirilir. Vakit algısı içsel yaşantıların suratını kazanır. İçsel yaşantılar yavaş olduğu için hipnozdaki şahsa hipnozda kaldığı müddet çok az gelir.
Hipnozda Konuşma
Konuşma yavaş, monoton ve duraklamalı olabilir.
Sonuçlar :
Hipnoz durumunda meydana gelen değişiklikler hipnoz durumunun değişik göstergeleri olarak kıymetlendirilebilir. Anlaşılacağı üzere bir değil bir çok göstergemiz bulunmaktadır. Tıpkı bir kokpit üzere. Nasıl ki bir kokpitte hangi göstergenin ne manaya geldiğini yolcuların bilmesi pek karşılaşılan bir durum değil ise hipnoz durumunda olan bir insanın da bu göstergeleri hakikat biçimde yorumlayarak hipnozda olup olmadığı sonucunu çıkarması kolay değildir.
Tüm bu hipnoz belirtilerini-göstergelerini şu maksatlar için kullanabiliriz.
-Hasta ile ahenk ve işbirliğini geliştirmek.
-Hastanın kapalı yeteneklerini tedavide kullanarak onu etkilemek ve olumlu uyumlu davranışların ortaya çıkarmak.
-Hipnozun tabiatında bulunan tüm anlattığımız fenomenler hipnotist tarafından telkinle ne kadar ağırlaştırılırsa hipnoz o kadar derinleştirilmiş olur.
