Hücre Zarı Ve Organeller
Hücre Zarı Ve Organelleri Nelerdir?
Hücre Zarı Ve Organelleri Hakkında Bilgi
Hücre zarı
"Sitoplazmik hücre zarı" da denir. Hücreyi dış ortamdan ayıran, seçici geçirgen canlı yapıdır. Hücreyi çevreleyen birim zar ortalama olarak 75 Angström (75x10-7 mm) kalınlığındadır. Birim zar içte ve dışta birer protein tabakası ile ortada bir lipid katından yapılmıştır. Elektron mikroskobu çalışmaları, zarların lipoproteinlerden yapılmış mozaik şeklindeki fonksiyonel birimler olarak incelenmesinin daha uygun olacağını göstermektedir. Hücre zarı hücreye şekil vermekle kalmaz, besin maddelerinin ve artık maddelerin hücreye giriş çıkışını da ayarlar. Zar aynı zamanda hücrenin koruyucusudur.
HÜCRE ZARININ GÖREVİ
Hücreyi dıştan sarar.
Dış etkilerden korur.
Hücreyi dağılmaktan korur.
Hücreye şekil verir.
Madde alışverişini sağlar.(semi-permeabl=seçici-geçirgen).
STOPLAZMA
Hücre içindeki sıvıya verilen isim. Sıvı , akışkan ve kolloideal bir yapısı vardır. Ne çok katı ne de çok sıvıdır. İçinde canlı ve cansız moleküller vardır.
İçinde organeller , su, proteinler, yağlar, karbonhidratlar, tuzlar, vitaminler, hormonlar ve çeşitli iyonlar vardır.
ENDOPLAZMIK RETIKULUM
Çekirdek zarı ile hücre zarı arasındaki geçitlere EPR denir.(boru sistemi=otobanlar). Hem bitki hem de hayvanlarda bulunur. Zarlı bir organeldir. Üzerinde ribozom olanlara Granüllü EPR denir. Üzerinde ribozom olmayanlara ise Granülsüz EPR denir.
Görevleri:
Geçici depo görevi görür.
Granüllü EPR nin Görevi: Protein sentezinin yapıldığı yerdir.
Granülsüz EPR nin Görevi: Yağ sentezinin yapıldığı yerdir.
Bazı organeller bunlardan oluşur.(çekirdek zarı, koful, lizozom, mitekondri, golgi.)
Madde taşınmasında görevlidir.
Bitki ve hayvan hücresinde var yalnız prokaryot hücrede yoktur.
RIBOZOM
Hücrenin en küçük organelidir ve zarsızdır. Protein ve RNA’nın birleşiminden meydana gelmiştir. İki birimden oluşur.1) %65-70 prt , 2) %35-40 RNA. Ribozomlar yan yana gelerek POLİZOM’ları oluşturur.
Görevi: Protein sentezinin yapıldığı yerdir. Viruslar hariç bütün canlılarda bulunur. Amino asitler (a.a.) birbirine burada birbirine bağlanır. Bunun sonucunda protein molekülleri meydana gelir.
Çekirdekte, mitekondride, kloroplastta ve EPR üzerinde bulunur.
GOLGI (DIKTIYOZOM)
Stoplazma içinde yassı keseciklerden meydana gelmiş , yassı keseciklerden oluşmuş, zarlı bir organeldir. Serbest halde bulunur. Prokaryot hücrede yoktur.
Her türlü salgının yapılıp paketlendiği yerdir. (ambalaj fabrikası). Bazı durumlarda lizozomu oluşturabilir. Süt bezinde , ter bezinde ve tükürük bezinde bol bulunur.
LIZOZOM
0.4 mikron büyüklüğünde, zarlı, içinde sindirim enzimleri bulunan bir organeldir. Golgiden meydana gelir. Besinlerin sindiriminde ve hücreye giren yabancı partiküllerin imhasında görev alır. Bu olaylar fagositoz ve pinositoz ile gerçekleşir. Hücre bazı durumlarda kendi kendini imha eder(sindirir). Bu olaya OTOLİZ denir. Canlı vücudundaki yaşlanmış hücreleri ortadan kaldırır. İnsan vücudunda 100 trilyon hücre vardır. Altı ayda bir insan vücudu otomatik olarak kendi kendini yeniler. Bazı hücreler bir ayda , bazıları ise altı ayda değişir. Bu lizozom enzimi vasıtasıyla olmaktadır.
Anne karnındaki bebeğin parmaklarının arasının parçalanması, kurbağanın kuyruğunun kopması, spermin baş (akrozom) kısmında da bulunur ve yumurta kabuğunu parçalamada görev alır. Prokaryot hücrede yok, bitki hücresinde benzeri(fitozom) var hayvan hücresinde vardır. (bunlar ser verir sır vermez).
Soru :
Aşağıdaki organellerde bir maddenin salgılanıp, salgılandıktan sonra hücre dışına çıkıncaya kadar hangi yapılardan sırası ile geçer ?
I)Golgi II)Ribozom III) EPR IIII)Lizozom
Cevap : II-III-I-IIII
SENTROZOM
İnsan ve hayvan hücrelerinde vardır. İki çubuğun birleşmesi ile meydana gelmiştir. Bunlar proteinden oluşmuştur. Her bir sentriol içinde dokuz tane çubukçuk vardır.
Hücre bölünmesinde görevlidir. İğ iplikçiklerini oluşturur. Spermin kuyruğunda ve çekirdeğe en yakın yerde bulunur. Sinir , alyuvar, prokaryot ve BİTKİ hücrelerinde yoktur. Bitki hücrelerinde sentrozomun görevini; stoplazmik yapılardan oluşmuş, microtübüller veya microflamentler üstlenmişlerdir.
MİTEKONDRİ
Çift zarlı, oval veya disk şeklindedir. Bütün bitki ve hayvan hücrelerinde bulunur. Prokaryot canlılar, alyuvar hücreleri ve bitkilerin floeminde yoktur. İç yüzeyinde oksijenli solunum için enzimler vardır. Kendine özgül DNA,RNA, ribozom ve ETS si var. Mitekondri iç sıvısına Matriks denir. Mitekondri iç zarına Krista denir. Enerji ihtiyacı olan hücrelerde sayısı fazladır.
Enerji üretim merkezidir. Oksijenli solunum reaksiyonu sonucu ATP(enerji) elde edilir.
Glikoz Mitekondri krebs(matriks) ETS(krista) ATP
Glikoz + 02 6C02 + 6H20 + 38ATP ENERJİ
Enerji ihtiyacı olan hücreler;sinir , kas, beyin, sperm .....
PLASTİTLER
Bitkilerde bulunur. Hayvan hücresi ve prokaryot canlılarda yoktur.
a)LÖKOPLAST: Beyaz renkli plastiddir. Işık görmeyen kısımlarında bulunur. Çift zarlıdır. Bitkinin kök , tohum ve gövdesinde vardır. Besin depo ederler. Işıkta kaldıklarında renk değişimi gözlenir.
b)KROMOPLAST:Kök, gövde, yaprak, meyve ve çiçekte bulunur. Bitkilere rengini veren pigmentlerdir. Bu renkler birbirine dönüşür.
Karoten----Havuç---=Turuncu
Likopin----Domates---=Kırmızı
Ksantofil---Sarı----=Limon
c)KLOROPLAST:Yeşil renkli plastiddir. Çift zarlıdır. Bitkilerin yeşil kısımları, yaprakları, otsu bitkilerin dal ve gövdelerinde vardır. İç zar kıvrım oluşturmuştur.
İç zara Grana denir. Granalar bir araya gelerek granumları oluşturur. Kloroplast iç sıvısına Stroma denir. Granalar içinde golf sopası şeklinde Klorofil pigmentleri vardır. Klorofil bitkiye yeşil rengini verir. Klorofil güneş ışığını absorbe(soğurma=emme) eder. Güneş ışığını kimyasal enerjiye çevirir ve depolar.
6C02 + 6H20 Besin + 02 = FOTOSENTEZ
(C6H1206)
02
Besin
Kloroplast Mitekondri
Fotosentez Solunum
C02
H20
PEROKSİZOM
Hücrelerde zehir etkisi yapan Hidrojen Peroksit(H202)in H20 ve1/2 02ye dönüştüren , katalaz enzimi taşıyan organeldir.
Mantar, yüksek yapılı bitkiler, hayvan hücreleri,özellikle karaciğer, kalp, kas ve böbrek hücrelerinde bulunur. Tek katlı zarlı, küre şeklindedir. İçinde dört çeşit enzim vardır. Üçü H202yi diğeri isi katalaz enzimini parçalar.
KOFUL(VAKUOL)
Zarlı bir organeldir. Prokaryot hücrede yoktur. İçinde sıvı vardır. EPR ve Golgiden meydana gelmiştir. Üç tipi vardır;
I)BOŞALTIM KOFULU: Tek hücreli canlılarda vardır. Fazla suyu kasılma hareketi ile dışarı atarlar. Kontraktil, Vurgan, Vurgun koful da denir.
II)BESİN(SİNDİRİM) KOFULU: Hücre tarafından dışarıdan alınan katı partikülleri koful içine alıp sindiren yapıya denir. Burada lizozomlar görev alır.
III)DEPO KOFULU: Bitkilerde boşaltım değişik şekillerde olmakta bunlardan birincisi ;Bazı bitkiler reçine salgısıyla boşaltım yaparlar, bazıları terleme ile bazıları da koful dediğimiz yerde biriktirerek kristalleştirir.
Genel manada iki tip koful vardır. Bitki ve Hayvan.
BİTKİ KOFULU HAYVAN KOFULU
1)Bitki hücresinde koful yaşlı ise tek, 1)Hayvan hücrelerinde koful küçük ve çok
genç ise birden fazla olabilir. sayıdadır.
2)Yaşlı kofulda stoplazma az, genç 2)Hücrelerde turgor ayarlanmasını sağlar.
bitki kofulunda fazladır. 3)Çekirdek ortaya yakın bölgelerde bulunur
3)Yaşlı kofulda çekirdek kenarda, genç
kofulda ortaya yakın bulunur.
4)Bitkilerde koful zarına Tonoplast denir.
HÜCRE ÇEPERİ
Bitkilerde hücre zarının dışında, bazı bakterilerde ve prokaryot canlılarda vardır. Hayvan hücrelerinde yoktur. Yapısında selüloz vardır. Cansız, esnek, geçirgen ve üzerinde GEÇİTLER(delik) vardır. Bitkilerde odunsu kısmı oluşturur. Bitkilerin dik durmasını sağlar. Ayrıca koruma ve desteklik sağlar.
HÜCRE ZARI OLUŞUMLARI
Bazı canlılarda hücre zarının dışında çıkıntılar vardır. Bazılarında emme görevi görür(mikrovillus), bazılarında ise kamçı(flagellum) ve sil görevini görür.
ÇEKİRDEK(NUCLEUS)
Çift zarlı ve EPRden meydana gelmiştir. Üzerinde porları vardır ve büyüktür. İçinde yönetici molekül olan DNA, RNA vardır. RNA bir yerde yoğunlaşır.(NUCLEOLUS). Protein yapısı sitoplazmadan daha yoğundur.
Görevi; I)Hücrenin yönetim merkezidir.
II)Hayatsal faaliyetleri kontrol eder.
III)Üremeyi sağlar.
IIII)Kalıtımı sağlar.
Çekirdeğin temel yapısı kromatindir. Çünkü kalıtsal materyaldir. Kromozomlar DNA ve proteinden meydana gelmiştir. Kromozom iki kısımdır. Sentromerle birbirine bağlanır.
Çekirdek zarına Karyolemma, Çekirdek sıvısına Karyoplazma veya Karyolenf denir. Çekirdek plazmasında; %50 su, %30 prt, %10 DNA, % 1 RNA ve diğerleri....vardır.
Hücre Zarı Ve Organelleri Nelerdir?
Hücre Zarı Ve Organelleri Hakkında Bilgi
Hücre zarı
"Sitoplazmik hücre zarı" da denir. Hücreyi dış ortamdan ayıran, seçici geçirgen canlı yapıdır. Hücreyi çevreleyen birim zar ortalama olarak 75 Angström (75x10-7 mm) kalınlığındadır. Birim zar içte ve dışta birer protein tabakası ile ortada bir lipid katından yapılmıştır. Elektron mikroskobu çalışmaları, zarların lipoproteinlerden yapılmış mozaik şeklindeki fonksiyonel birimler olarak incelenmesinin daha uygun olacağını göstermektedir. Hücre zarı hücreye şekil vermekle kalmaz, besin maddelerinin ve artık maddelerin hücreye giriş çıkışını da ayarlar. Zar aynı zamanda hücrenin koruyucusudur.
HÜCRE ZARININ GÖREVİ
Hücreyi dıştan sarar.
Dış etkilerden korur.
Hücreyi dağılmaktan korur.
Hücreye şekil verir.
Madde alışverişini sağlar.(semi-permeabl=seçici-geçirgen).
STOPLAZMA
Hücre içindeki sıvıya verilen isim. Sıvı , akışkan ve kolloideal bir yapısı vardır. Ne çok katı ne de çok sıvıdır. İçinde canlı ve cansız moleküller vardır.
İçinde organeller , su, proteinler, yağlar, karbonhidratlar, tuzlar, vitaminler, hormonlar ve çeşitli iyonlar vardır.
ENDOPLAZMIK RETIKULUM
Çekirdek zarı ile hücre zarı arasındaki geçitlere EPR denir.(boru sistemi=otobanlar). Hem bitki hem de hayvanlarda bulunur. Zarlı bir organeldir. Üzerinde ribozom olanlara Granüllü EPR denir. Üzerinde ribozom olmayanlara ise Granülsüz EPR denir.
Görevleri:
Geçici depo görevi görür.
Granüllü EPR nin Görevi: Protein sentezinin yapıldığı yerdir.
Granülsüz EPR nin Görevi: Yağ sentezinin yapıldığı yerdir.
Bazı organeller bunlardan oluşur.(çekirdek zarı, koful, lizozom, mitekondri, golgi.)
Madde taşınmasında görevlidir.
Bitki ve hayvan hücresinde var yalnız prokaryot hücrede yoktur.
RIBOZOM
Hücrenin en küçük organelidir ve zarsızdır. Protein ve RNA’nın birleşiminden meydana gelmiştir. İki birimden oluşur.1) %65-70 prt , 2) %35-40 RNA. Ribozomlar yan yana gelerek POLİZOM’ları oluşturur.
Görevi: Protein sentezinin yapıldığı yerdir. Viruslar hariç bütün canlılarda bulunur. Amino asitler (a.a.) birbirine burada birbirine bağlanır. Bunun sonucunda protein molekülleri meydana gelir.
Çekirdekte, mitekondride, kloroplastta ve EPR üzerinde bulunur.
GOLGI (DIKTIYOZOM)
Stoplazma içinde yassı keseciklerden meydana gelmiş , yassı keseciklerden oluşmuş, zarlı bir organeldir. Serbest halde bulunur. Prokaryot hücrede yoktur.
Her türlü salgının yapılıp paketlendiği yerdir. (ambalaj fabrikası). Bazı durumlarda lizozomu oluşturabilir. Süt bezinde , ter bezinde ve tükürük bezinde bol bulunur.
LIZOZOM
0.4 mikron büyüklüğünde, zarlı, içinde sindirim enzimleri bulunan bir organeldir. Golgiden meydana gelir. Besinlerin sindiriminde ve hücreye giren yabancı partiküllerin imhasında görev alır. Bu olaylar fagositoz ve pinositoz ile gerçekleşir. Hücre bazı durumlarda kendi kendini imha eder(sindirir). Bu olaya OTOLİZ denir. Canlı vücudundaki yaşlanmış hücreleri ortadan kaldırır. İnsan vücudunda 100 trilyon hücre vardır. Altı ayda bir insan vücudu otomatik olarak kendi kendini yeniler. Bazı hücreler bir ayda , bazıları ise altı ayda değişir. Bu lizozom enzimi vasıtasıyla olmaktadır.
Anne karnındaki bebeğin parmaklarının arasının parçalanması, kurbağanın kuyruğunun kopması, spermin baş (akrozom) kısmında da bulunur ve yumurta kabuğunu parçalamada görev alır. Prokaryot hücrede yok, bitki hücresinde benzeri(fitozom) var hayvan hücresinde vardır. (bunlar ser verir sır vermez).
Soru :
Aşağıdaki organellerde bir maddenin salgılanıp, salgılandıktan sonra hücre dışına çıkıncaya kadar hangi yapılardan sırası ile geçer ?
I)Golgi II)Ribozom III) EPR IIII)Lizozom
Cevap : II-III-I-IIII
SENTROZOM
İnsan ve hayvan hücrelerinde vardır. İki çubuğun birleşmesi ile meydana gelmiştir. Bunlar proteinden oluşmuştur. Her bir sentriol içinde dokuz tane çubukçuk vardır.
Hücre bölünmesinde görevlidir. İğ iplikçiklerini oluşturur. Spermin kuyruğunda ve çekirdeğe en yakın yerde bulunur. Sinir , alyuvar, prokaryot ve BİTKİ hücrelerinde yoktur. Bitki hücrelerinde sentrozomun görevini; stoplazmik yapılardan oluşmuş, microtübüller veya microflamentler üstlenmişlerdir.
MİTEKONDRİ
Çift zarlı, oval veya disk şeklindedir. Bütün bitki ve hayvan hücrelerinde bulunur. Prokaryot canlılar, alyuvar hücreleri ve bitkilerin floeminde yoktur. İç yüzeyinde oksijenli solunum için enzimler vardır. Kendine özgül DNA,RNA, ribozom ve ETS si var. Mitekondri iç sıvısına Matriks denir. Mitekondri iç zarına Krista denir. Enerji ihtiyacı olan hücrelerde sayısı fazladır.
Enerji üretim merkezidir. Oksijenli solunum reaksiyonu sonucu ATP(enerji) elde edilir.
Glikoz Mitekondri krebs(matriks) ETS(krista) ATP
Glikoz + 02 6C02 + 6H20 + 38ATP ENERJİ
Enerji ihtiyacı olan hücreler;sinir , kas, beyin, sperm .....
PLASTİTLER
Bitkilerde bulunur. Hayvan hücresi ve prokaryot canlılarda yoktur.
a)LÖKOPLAST: Beyaz renkli plastiddir. Işık görmeyen kısımlarında bulunur. Çift zarlıdır. Bitkinin kök , tohum ve gövdesinde vardır. Besin depo ederler. Işıkta kaldıklarında renk değişimi gözlenir.
b)KROMOPLAST:Kök, gövde, yaprak, meyve ve çiçekte bulunur. Bitkilere rengini veren pigmentlerdir. Bu renkler birbirine dönüşür.
Karoten----Havuç---=Turuncu
Likopin----Domates---=Kırmızı
Ksantofil---Sarı----=Limon
c)KLOROPLAST:Yeşil renkli plastiddir. Çift zarlıdır. Bitkilerin yeşil kısımları, yaprakları, otsu bitkilerin dal ve gövdelerinde vardır. İç zar kıvrım oluşturmuştur.
İç zara Grana denir. Granalar bir araya gelerek granumları oluşturur. Kloroplast iç sıvısına Stroma denir. Granalar içinde golf sopası şeklinde Klorofil pigmentleri vardır. Klorofil bitkiye yeşil rengini verir. Klorofil güneş ışığını absorbe(soğurma=emme) eder. Güneş ışığını kimyasal enerjiye çevirir ve depolar.
6C02 + 6H20 Besin + 02 = FOTOSENTEZ
(C6H1206)
02
Besin
Kloroplast Mitekondri
Fotosentez Solunum
C02
H20
PEROKSİZOM
Hücrelerde zehir etkisi yapan Hidrojen Peroksit(H202)in H20 ve1/2 02ye dönüştüren , katalaz enzimi taşıyan organeldir.
Mantar, yüksek yapılı bitkiler, hayvan hücreleri,özellikle karaciğer, kalp, kas ve böbrek hücrelerinde bulunur. Tek katlı zarlı, küre şeklindedir. İçinde dört çeşit enzim vardır. Üçü H202yi diğeri isi katalaz enzimini parçalar.
KOFUL(VAKUOL)
Zarlı bir organeldir. Prokaryot hücrede yoktur. İçinde sıvı vardır. EPR ve Golgiden meydana gelmiştir. Üç tipi vardır;
I)BOŞALTIM KOFULU: Tek hücreli canlılarda vardır. Fazla suyu kasılma hareketi ile dışarı atarlar. Kontraktil, Vurgan, Vurgun koful da denir.
II)BESİN(SİNDİRİM) KOFULU: Hücre tarafından dışarıdan alınan katı partikülleri koful içine alıp sindiren yapıya denir. Burada lizozomlar görev alır.
III)DEPO KOFULU: Bitkilerde boşaltım değişik şekillerde olmakta bunlardan birincisi ;Bazı bitkiler reçine salgısıyla boşaltım yaparlar, bazıları terleme ile bazıları da koful dediğimiz yerde biriktirerek kristalleştirir.
Genel manada iki tip koful vardır. Bitki ve Hayvan.
BİTKİ KOFULU HAYVAN KOFULU
1)Bitki hücresinde koful yaşlı ise tek, 1)Hayvan hücrelerinde koful küçük ve çok
genç ise birden fazla olabilir. sayıdadır.
2)Yaşlı kofulda stoplazma az, genç 2)Hücrelerde turgor ayarlanmasını sağlar.
bitki kofulunda fazladır. 3)Çekirdek ortaya yakın bölgelerde bulunur
3)Yaşlı kofulda çekirdek kenarda, genç
kofulda ortaya yakın bulunur.
4)Bitkilerde koful zarına Tonoplast denir.
HÜCRE ÇEPERİ
Bitkilerde hücre zarının dışında, bazı bakterilerde ve prokaryot canlılarda vardır. Hayvan hücrelerinde yoktur. Yapısında selüloz vardır. Cansız, esnek, geçirgen ve üzerinde GEÇİTLER(delik) vardır. Bitkilerde odunsu kısmı oluşturur. Bitkilerin dik durmasını sağlar. Ayrıca koruma ve desteklik sağlar.
HÜCRE ZARI OLUŞUMLARI
Bazı canlılarda hücre zarının dışında çıkıntılar vardır. Bazılarında emme görevi görür(mikrovillus), bazılarında ise kamçı(flagellum) ve sil görevini görür.
ÇEKİRDEK(NUCLEUS)
Çift zarlı ve EPRden meydana gelmiştir. Üzerinde porları vardır ve büyüktür. İçinde yönetici molekül olan DNA, RNA vardır. RNA bir yerde yoğunlaşır.(NUCLEOLUS). Protein yapısı sitoplazmadan daha yoğundur.
Görevi; I)Hücrenin yönetim merkezidir.
II)Hayatsal faaliyetleri kontrol eder.
III)Üremeyi sağlar.
IIII)Kalıtımı sağlar.
Çekirdeğin temel yapısı kromatindir. Çünkü kalıtsal materyaldir. Kromozomlar DNA ve proteinden meydana gelmiştir. Kromozom iki kısımdır. Sentromerle birbirine bağlanır.
Çekirdek zarına Karyolemma, Çekirdek sıvısına Karyoplazma veya Karyolenf denir. Çekirdek plazmasında; %50 su, %30 prt, %10 DNA, % 1 RNA ve diğerleri....vardır.
