Hz Osman nasıl halife oldu,
Hz Osmanın halifeliği
Hz Osman (ra)'ın secimi, kendisinden onceki iki halifenin de seciminden farklı bir bicimde olmuştur 1 HzOmer'in suikast sonucu yaralanmasından sonra, etrafındakiler ondan yerine bir halife adayı gostermeseni istediler O da: Eğer istihlaf etmeyecek olursam, benden daha hayırh olan (RasUlullah) de istihlafı terk etmişti Edecek olursam, benden hayırlı olan (EbU Bekir) de istihlaf etmiştidiye cevaplandırdı Bundan sonra: Bu işe, RasUlullah'ın kendilerinden hoşnut olarak ayrıldığı şu altı kişiden daha layık kimse bulamıyorumdiyerek onların isimlerini şoylece sıralamıştır: Ali, Osman, Zubeyr, Talha, Sa'd b Ebi Vakkas, Abdurrahman b Avf (r anhum) Bu altı kişiden kendi aralarından halifeyi secmeleri icin kendilerine uc gunluk bir sure tanıdı Ayrıca goruşmelerine katılmak, fakat oy kullanmamak şartıyla, ensarın yaşlılarını; Hz Hasan'ı, Abdullah b Abbas'ı ve kendi oğlu Abdullah'ı da aralarına almalarını istedi Hz Omer'in vefat ve defninden sonra toplanan bu şUra heyeti, Abdurrahman b Avf'ın ihtilafı azaltacak bir teklifini kabul ederek, ucu kendi istekleriyle reylerini, şu şekilde kullandılar: Zubeyr, Hz Ali'ye; Talha, Osman'a; Sa'd de Abdurrahman b Avf'a, Bundan sonra Abdurrahman b Avf, Hz Osman ile Hz Ali'ye Arkadaşlar, hangimiz adaylıktan vazgecerse secme işini ona bırakalımdedi Hz Ali ile Hz Osman'ın sustuklarım goren Abdurruhman, onlara: Oyle ise bununla uğraşmayı bana bırakıyor musunuz? Cunku ben size rakiplik etmiyorum Allah şahittir ki ben ikinizden bu işe daha layık olanınızı secmeye calışacağımdedi Onlar da: Evetdediler Uc gun uc gece butun halk tabakalarıyla ilişki kuran, hatta Medine'ye girip cıkan kervanlara da bu konuda sorular soran Hz Abdurrahman, umumi arzuyu anladı ve son olarak toplantısını yaptı Bu toplantıda once Hz Ali'ye: Ya Ali, eğer ben seni emir secersem, İslam ummetine muhakkak adil davranırsın
Eğer Osman'ı secersem, muhakkak onun da sozunu dinler, emirlerine itaat edersindedi Sonra Hz Osman'a da aynı sozleri soyledikten ve bu şekilde her ikisinden de soz aldıktan sonra, Hz Osman'a: Ey Osman, elini uzatdedi ve ona bey'at etti Hz Ali de, bey'at ettikten sonra kapılar acıldı ve halk da bey'at etti (İbn Sa'd, age, III, 612; İbnu'lEsir, age, III, 34 vd; İbn Kuteybe, age, I, 2630; Tecridi Sarih Tercumesi, IX, 360I; Kandehlevi, II, 6279; Şibli, Asrı Saadet, V, 101; elMaverdi, age, 14) dHz Ali'nin Halife Secilmesi: Medine'de toplanan isyancılar arasından bir kac kişi tarafından Hz Osman (ra)'ın şehid edilmesi, İslam Devleti'nin başkasının kalması sonucunu doğurmuştu Hz Osman (ra)'ın şehid edilmesinden sonra isyancılar, bir kısmı Hz Ali'ye, bir kısmı Sahabe'nin daha başka ileri gelenlerine, başkanlık icin bey'at etmek uzere başvurmuşlar ve hepsinden red cevabı almışlardı Bir cıkmaza duşen isyancılar sonunda, bir gunluk sure icerisinde bir halife adayına bey'at edilmeyecek olursa Hz Ali'yi bir kac ileri gelen sahabi ile birlikte oldureceklerini bildirdiler Bunun uzerine Sahabenin ısrarı karşısında Hz Ali, halifeliği kabul etmek zorunda kaldı İsyancıların halifeliği kabul etmesi icin Hz Ali'ye başvurmalarının birinde, Hz Ali onlara bu işe kendilerinin değil, Bedir Ashabı ile ŞUra ehlinin yetkili olduğunu bildirdi Hz Ali'ye coğunluk bey'at etmekle birlikte, bey'at etmeyenler de vardı Bu bey'at etmeyenler arasında sahabeden olan kimseler de bulunuyordu Hatta Şam halkı, başta Muaviye olmak uzere, toptan bey'at etmemişti Boylelikle, Hz Ali'nin halifeliği coğunluğunun bey'atı ile gercekleşmiş oluyordu (İbn Sa'd age, III, 312; İbnu'lEsir age, III 98; İbn Kuteybe age, I, 4752; Şibli Asrı Saadet, V, 76; Ashabı Kiram, I; 307) Raşid halifelerin başa gecme şekilleri ile ilgili acıklamalar, kısaca bunlardan ibarettir Bu dort halife hakkında Hz Peygamber'in ovucu, değerlerini acıklayıcı pek cok hadisi vardır (Mesela bk: Buhari Fedailu's sahabi nNebeviyye, 7, 8, 9; Muslim, Fedailu'sSahabe; EbU DavUd, Sunne 8; Darimi, Sunen, Ru'ya 13, vs)
Ashab da bu kanaatleri paylaşıyordu Ondan sonra gelenler de bazı fırkaların dışında hepsi hakkında olumlu duşunur Onları başa gecme şekillerinin meşrUluğu kadar, uygulamalarının da İslam'ın ozune tam anlamıyla uygunluk gosterdiği acıkca kabul edilir Bu nedenle Raşid Halifeler donemi uygulamaları, her yonuyle kaynak kabul edilmiştir Bu arada Raşid halifelerin siyasi uygulamalarında da İslam idare hukukunun cok onemli noktalarını acıklığa kavuşturdukları şuphesizdir Hz Peygamber (sas)'in peygamber olmasıyla başlayan Saadet Asrı, Hz Ali'nin şehid edilmesiyle sona erer Bu parlak donem, muslumanların yalnızca ovundukleri tarihi bir miras değildir Aynı zamanda cağlar boyunca İslam toplumlarının boyasıyla boyanmak istediklerieşsiz bir donemdir Cunku bu cağın insanları İnsanların yararına cıkartılmış, Allah'a inanmaları nedeniyle, iyilikleri emreden, kotuluklerden vazgecirmeye calışan en hayırlı bir ummetti(Alu İmran, 3110) Hz Ali'nin başa gecmesine rağmen Şam valisi Muaviye b Ebi Sufyan Hz Osman'ın katillerinin bulunmasını ileri surerek, ona bey'at etmekten kacınmıştır Mesele Hz Ali'nin şehid edilmesi, sonradan Hz Hasan'ın halifelikten Muaviye lehine feragati uzerine, belirli bir sure icin siyasi planda da olsa kapanmış oluyordu Hz Hasan, Muaviye'den sonra halifeliğe kendisi gecmek şartıyla feragatte bulunmuştu Ancak bir sure sonra Hz Hasan'ın vefatıyla, Muaviye'nin kendisinden sonra oğlu Yezid'i veliahd tayin edip, onun icin hayattayken bey'at alması, Raşid Halifeler donemine son vermiş oldu Artık nebevi hilafetin yerini meliklik (krallık) almış oluyordu Bu durum boylece sonuna kadar devam etti; devlet başkanlığı belirli ailelerin tekelinde kalmış oldu
Zaman zaman başa gecen bazı yoneticiler adil uygulamalarda bulundular; Şeriat hukumlerinin dışına cıkmadılar Bu arada İslam'a aykırı bir suru iş yapıldı Devlet eliyle yapılan İslam'a aykırı bu uygulamalar, zamanla arttı; bazan da azaldı Fakat gunahkarlıklarına rağmen bu yoneticiler, İslam dışı bir duzeni arzulamış veya butunuyle İslam'a aykırı hukumler getirmiş değildirler İlk olarak halifeliğin tartışılabilir olculer icerisinde bile olsa, melikliğe veya saltanata donuşmesi, elbette ki İslam'dan onemli bir sapmadır Siyasi hayatta başlayan bu sapmalar artmış ve bunlar yakın bir tarihte kelimenin tam anlamıyla İslam toplumunun ozunun değişmesiile sonuclanmıştır
Hz Osmanın halifeliği
Hz Osman (ra)'ın secimi, kendisinden onceki iki halifenin de seciminden farklı bir bicimde olmuştur 1 HzOmer'in suikast sonucu yaralanmasından sonra, etrafındakiler ondan yerine bir halife adayı gostermeseni istediler O da: Eğer istihlaf etmeyecek olursam, benden daha hayırh olan (RasUlullah) de istihlafı terk etmişti Edecek olursam, benden hayırlı olan (EbU Bekir) de istihlaf etmiştidiye cevaplandırdı Bundan sonra: Bu işe, RasUlullah'ın kendilerinden hoşnut olarak ayrıldığı şu altı kişiden daha layık kimse bulamıyorumdiyerek onların isimlerini şoylece sıralamıştır: Ali, Osman, Zubeyr, Talha, Sa'd b Ebi Vakkas, Abdurrahman b Avf (r anhum) Bu altı kişiden kendi aralarından halifeyi secmeleri icin kendilerine uc gunluk bir sure tanıdı Ayrıca goruşmelerine katılmak, fakat oy kullanmamak şartıyla, ensarın yaşlılarını; Hz Hasan'ı, Abdullah b Abbas'ı ve kendi oğlu Abdullah'ı da aralarına almalarını istedi Hz Omer'in vefat ve defninden sonra toplanan bu şUra heyeti, Abdurrahman b Avf'ın ihtilafı azaltacak bir teklifini kabul ederek, ucu kendi istekleriyle reylerini, şu şekilde kullandılar: Zubeyr, Hz Ali'ye; Talha, Osman'a; Sa'd de Abdurrahman b Avf'a, Bundan sonra Abdurrahman b Avf, Hz Osman ile Hz Ali'ye Arkadaşlar, hangimiz adaylıktan vazgecerse secme işini ona bırakalımdedi Hz Ali ile Hz Osman'ın sustuklarım goren Abdurruhman, onlara: Oyle ise bununla uğraşmayı bana bırakıyor musunuz? Cunku ben size rakiplik etmiyorum Allah şahittir ki ben ikinizden bu işe daha layık olanınızı secmeye calışacağımdedi Onlar da: Evetdediler Uc gun uc gece butun halk tabakalarıyla ilişki kuran, hatta Medine'ye girip cıkan kervanlara da bu konuda sorular soran Hz Abdurrahman, umumi arzuyu anladı ve son olarak toplantısını yaptı Bu toplantıda once Hz Ali'ye: Ya Ali, eğer ben seni emir secersem, İslam ummetine muhakkak adil davranırsın
Eğer Osman'ı secersem, muhakkak onun da sozunu dinler, emirlerine itaat edersindedi Sonra Hz Osman'a da aynı sozleri soyledikten ve bu şekilde her ikisinden de soz aldıktan sonra, Hz Osman'a: Ey Osman, elini uzatdedi ve ona bey'at etti Hz Ali de, bey'at ettikten sonra kapılar acıldı ve halk da bey'at etti (İbn Sa'd, age, III, 612; İbnu'lEsir, age, III, 34 vd; İbn Kuteybe, age, I, 2630; Tecridi Sarih Tercumesi, IX, 360I; Kandehlevi, II, 6279; Şibli, Asrı Saadet, V, 101; elMaverdi, age, 14) dHz Ali'nin Halife Secilmesi: Medine'de toplanan isyancılar arasından bir kac kişi tarafından Hz Osman (ra)'ın şehid edilmesi, İslam Devleti'nin başkasının kalması sonucunu doğurmuştu Hz Osman (ra)'ın şehid edilmesinden sonra isyancılar, bir kısmı Hz Ali'ye, bir kısmı Sahabe'nin daha başka ileri gelenlerine, başkanlık icin bey'at etmek uzere başvurmuşlar ve hepsinden red cevabı almışlardı Bir cıkmaza duşen isyancılar sonunda, bir gunluk sure icerisinde bir halife adayına bey'at edilmeyecek olursa Hz Ali'yi bir kac ileri gelen sahabi ile birlikte oldureceklerini bildirdiler Bunun uzerine Sahabenin ısrarı karşısında Hz Ali, halifeliği kabul etmek zorunda kaldı İsyancıların halifeliği kabul etmesi icin Hz Ali'ye başvurmalarının birinde, Hz Ali onlara bu işe kendilerinin değil, Bedir Ashabı ile ŞUra ehlinin yetkili olduğunu bildirdi Hz Ali'ye coğunluk bey'at etmekle birlikte, bey'at etmeyenler de vardı Bu bey'at etmeyenler arasında sahabeden olan kimseler de bulunuyordu Hatta Şam halkı, başta Muaviye olmak uzere, toptan bey'at etmemişti Boylelikle, Hz Ali'nin halifeliği coğunluğunun bey'atı ile gercekleşmiş oluyordu (İbn Sa'd age, III, 312; İbnu'lEsir age, III 98; İbn Kuteybe age, I, 4752; Şibli Asrı Saadet, V, 76; Ashabı Kiram, I; 307) Raşid halifelerin başa gecme şekilleri ile ilgili acıklamalar, kısaca bunlardan ibarettir Bu dort halife hakkında Hz Peygamber'in ovucu, değerlerini acıklayıcı pek cok hadisi vardır (Mesela bk: Buhari Fedailu's sahabi nNebeviyye, 7, 8, 9; Muslim, Fedailu'sSahabe; EbU DavUd, Sunne 8; Darimi, Sunen, Ru'ya 13, vs)
Ashab da bu kanaatleri paylaşıyordu Ondan sonra gelenler de bazı fırkaların dışında hepsi hakkında olumlu duşunur Onları başa gecme şekillerinin meşrUluğu kadar, uygulamalarının da İslam'ın ozune tam anlamıyla uygunluk gosterdiği acıkca kabul edilir Bu nedenle Raşid Halifeler donemi uygulamaları, her yonuyle kaynak kabul edilmiştir Bu arada Raşid halifelerin siyasi uygulamalarında da İslam idare hukukunun cok onemli noktalarını acıklığa kavuşturdukları şuphesizdir Hz Peygamber (sas)'in peygamber olmasıyla başlayan Saadet Asrı, Hz Ali'nin şehid edilmesiyle sona erer Bu parlak donem, muslumanların yalnızca ovundukleri tarihi bir miras değildir Aynı zamanda cağlar boyunca İslam toplumlarının boyasıyla boyanmak istediklerieşsiz bir donemdir Cunku bu cağın insanları İnsanların yararına cıkartılmış, Allah'a inanmaları nedeniyle, iyilikleri emreden, kotuluklerden vazgecirmeye calışan en hayırlı bir ummetti(Alu İmran, 3110) Hz Ali'nin başa gecmesine rağmen Şam valisi Muaviye b Ebi Sufyan Hz Osman'ın katillerinin bulunmasını ileri surerek, ona bey'at etmekten kacınmıştır Mesele Hz Ali'nin şehid edilmesi, sonradan Hz Hasan'ın halifelikten Muaviye lehine feragati uzerine, belirli bir sure icin siyasi planda da olsa kapanmış oluyordu Hz Hasan, Muaviye'den sonra halifeliğe kendisi gecmek şartıyla feragatte bulunmuştu Ancak bir sure sonra Hz Hasan'ın vefatıyla, Muaviye'nin kendisinden sonra oğlu Yezid'i veliahd tayin edip, onun icin hayattayken bey'at alması, Raşid Halifeler donemine son vermiş oldu Artık nebevi hilafetin yerini meliklik (krallık) almış oluyordu Bu durum boylece sonuna kadar devam etti; devlet başkanlığı belirli ailelerin tekelinde kalmış oldu
Zaman zaman başa gecen bazı yoneticiler adil uygulamalarda bulundular; Şeriat hukumlerinin dışına cıkmadılar Bu arada İslam'a aykırı bir suru iş yapıldı Devlet eliyle yapılan İslam'a aykırı bu uygulamalar, zamanla arttı; bazan da azaldı Fakat gunahkarlıklarına rağmen bu yoneticiler, İslam dışı bir duzeni arzulamış veya butunuyle İslam'a aykırı hukumler getirmiş değildirler İlk olarak halifeliğin tartışılabilir olculer icerisinde bile olsa, melikliğe veya saltanata donuşmesi, elbette ki İslam'dan onemli bir sapmadır Siyasi hayatta başlayan bu sapmalar artmış ve bunlar yakın bir tarihte kelimenin tam anlamıyla İslam toplumunun ozunun değişmesiile sonuclanmıştır
