I.İnönü Muharebesi ( 6 – 10 Ocak 1921 ) Hakkında Bilgi
I. Inönü Muharebesi ( 6 – 10 Ocak 1921 )
Sebepleri
1. Yunanlıları bursa üzerinden Eskişehir yönelerek demiryollarının kontrolünü ele geçirmek istemeleri
2. Eskişehir batı cephesi ile Ankara’yı birbirine bağlayan demiryolu üzerinde stratejik bir noktada bulunmakta idi.
3. bu sırada Çerkez Ethem'in düzenli orduya katılmamak için isyan etmesinden yunanlıların faydalanmak istemeleri.
4. yunanlıların güçlerini göstermek ve itilaf devletlerinin, daha çok desteğini kazanmak istemesi.
5. Türk ordusunun kuvvetlenmesine fırsat vermemek için yunanlılar bursa üzerinden Eskişehir, uşak üzerinden afyon istikametine saldırıya geçtiler. ( 6 Ocak 1921 ) 9 Ocakta İnönü mevzilerinin önüne geldiler. İnönü mevzilerimiz önünde yapılan savaşta Türk ordusu yunan ordusunu bozguna uğrattı. Yunanlılar bursa istikametinde geri çekildiler.
Sonuçları
1. Yunanlıların ilerleyişi durduruldu.
2. Daha iyi hazırlanmak için, zaman kazanıldı.
3. Milli duyguları coşan Türk halkının kurtuluş ümidi daha da arttı.
4. Düzenli orduya olan güven ve katılım arttı.
5. Kuva-yi milliye dönemi son buldu.
6. cephe komutanı İsmet bey generalliğe yükseldi.
7. Çerkez Ethem ve kardeşlerinin isyanı bastırıldı.
8. TBMM ile ilişkilerde çekingen davranan Sovyet Rusya, TBMM ile ilişkilerine önem verdi. Moskova antlaşması imzalandı. (16 Mart 1921 )
9. Sevr’in Türk milletine kolayca kabul ettirilemeyeceği gösterildi.
10. İtilaf devletleri arasında görüş ayrılıkları iyice su yüzüne çıktı.
11. İtilaf devletleri Sevr antlaşması şartlarının yeniden gözden geçirilmesini görüşmek için TBMM hükümetini Londra da topladıkları konferansa davet ettiler.
12. Yeni bir devletin kurulduğunu göstermek ve yaptığı işleri hukuki zemine oturtmak için TBMM ilk anayasasını kabul etti. ( 20 Ocak 1921 )
1921 Anayasası
1921 Anayasası, Mustafa Kemal’in değişik tarihlerde TBMM’ye verdiği önergelerden oluşmuştur.
Bu anayasa olağan üstü durum için hazırlanmış kısa ve öz bir anayasadır. (23 Maddelik)
Bu sebeple temel hak ve hürriyetler yer almamıştır.
Bu Anayasaya Göre;
1. Hakimiyet kayıtsız, şartsız millete aittir.
2. Kanun yapmak, yürütmek ve uygulamak yetkileri TBMM’dedir.
3. Devlet yönetiminin tek organda topladığı ve kuvvetler birliği ilkesinin kabul ettiği anlaşılmaktadır.
4. Milletvekili seçimleri iki yılda bir yapılır.
5. Şer’i hükümlerin uygulama yetkisi TBMM’ye aittir.
6. Şer’i hükümlerin uygulanması yetkisi TBMM’ye ait olması Şeriat esaslarının kabul edilmediğini ve din istismarının önlemek istendiğini göstermektedir.
Bu madde 1921 Anayasasının laik bir laik bir anayasa olmadığını gösterir.
LONDRA KONFERANSI ( 23 ŞUBAT – 12 MART 1921 )
Londra Konferansı’nın Toplanma Sebepleri
· I. İnönü zaferi üzerine, itilaf devletleri arasında görüş ayrılığının ortaya çıkması.
* İtalya ve Fransa'nın TBMM hükümetiyle barış yapmakta lotekli olmaları, İngiltere'yi de etkilemiş ve böylece İngiltere'nin girişimiyle Londra Konferansının toplanması kararlaştırılmıştır.
* Doğu cephesinde Ermenilere karşı zafer kazanılması.
* Sovyet Rusya ile TBMM arasındaki dostluk ilişkilerinin gelişmesi.
* Güney cephesindeki Fransızlara karşı başarı elde edilmesi.
* İtilaf devletleri, Londra konferansındaki Sevr’i biraz değiştirerek Türk tarafına kabul ettirmek istemişlerdir.
* İtilaf devletlerinin Osmanlı hükümetinin yanında TBMM hükümetinin temsilcisinin de Londra konferansına katılmasını istemelerindeki amaçları, Türk tarafı arasında ikilik çıkartarak birbirine düşürmek idi.
* Mustafa Kemal Türk milletinin asıl temsilcisinin TBMM hükümeti olduğunu söyleyerek konferansa doğrudan çağrılmadıkça katılmayacaklarını bildirdi. Bunun üzerine; TBMM hükümeti İtalya aracılığı ile konferansa çağrıldı.
* TBMM hükümetinin Londra konferansına katılmaktaki amacı barışçı olmadıkları hakkında yapılan propagandaları önlemek, milletler arası platformda TBMM yi kabul ettirmek, Misak-ı Milliyi Dünya kamuoyuna açıkça anlatmak idi.konferansta ilk söz hakkı verilen İstanbul hükümetinin temsilcisi sadrazam Tevfik paşa, “Söz hakkı Türk milletinin gerçek temsilcisi olan TBMM hükümetinin temsilcisine aittir.” Diyerek sözü TBMM nin temsilcisi Bekir Sami beye bırakmıştır.Bekir Sami bey misak-ı milliden asla vazgeçmeyeceklerini söyleyerek Anadolu'nun boşaltılmasını istedi. Yunanlılar ise ne Anadolu’nun boşaltılmasını nede Sevr'in değiştirilmesini istediler.Bekir Sami bey İngiltere, Fransa ve İtalya temsilcileri ile ayrı ayrı sözleşmeler yaptı. Ancak bunlar TBMM tarafında Misak-ı Milliye aykırı oldukları gerekçesiyle reddedildi.
* Fransa ve TBMM hükümeti Londra da başlayan görüşmeleri konferanstan sonra da devam ettirdi. Fransa görüşmelerde bulunmak için Ankara’ya temsilci gönderdi. Yapılan bu görüşmeler Ankara antlaşması zemini hazırladı.
Londra Konferansının Sonuçları
* itilaf devletleri TBMM’yi resmen tanımış oldu.
* Türk milletinin Sevr i kabul etmeyeceği bir defa daha vurgulandı.
* TBMM ilk defa milletler arası bir konferansta temsil edildi.
* Yunan ordusu Ankara'ya doğru saldırıya geçmek için zaman kazandı.
* İtilaf devletleri arasındaki görüş ayrılıkları iyice belirginleşti.
SOVYET RUSYA İLE İLİŞKİLER VE MOSKOVA ANLAŞMASI ( 16 MART 1921)
Sovyet Rusya, Bolşevik ( Komünist ) rejimi ülkesinde yerleştirmek için çaba harcamaktaydı.
Türk milletinin itilaf devletleri ile yaptığı mücadele, TBMM ve Sovyet Rusya'yı birbirine yaklaştırdı.
Sovyet Rusya'nın TBMM ye yaklaşmasında ki asıl amacı Türkiye de komünizmi yerleştirmek ve güneyde kendisine bağlı bir tampon bölge oluşturmak idi.TBMM’nin Sovyet Rusya'ya yaklaşmasındaki amacı ise, doğudaki bu güçlü koşusundan emin olmak acil ihtiyacı olan silah, cephane ve para yardımını sağlamak idi.
Sovyet Rusya İngilizlerin boğazlar ve İstanbul yerleşmesini istemiyordu.
Doğuda Ermenilerin batıda yunanlıların mağlup edilmesi ve TBMM hükümetinin Londra konferansına çağırılması Sovyet Rusya'nın TBMM nin geleceği ile ilgili tereddütlerini ortadan kaldırdı.
Taraflar arasında karşılıklı elçiler ve temsilciler gidip gelmekte idi.
Bu ilişkiler sonucunda TBMM hükümeti ile Sovyet Rusya arasında Moskova antlaşması imzalandı.
Moskova Antlaşmasının Hükümleri
· taraflardan birini tanımadığı antlaşmayı diğeri de tanımayacak. Böylece Rusya Sevr'i kabul etmiş oluyordu.
* Sovyet Rusya misak-ı milliyi kabul edecek. Misak-ı milli ilk defa güçlü bit batılı devlet tarafından kabul edilmekte.
* Çarlık Rusya ile Osmanlı devleti arasında yapılmış olan antlaşmalar hükümsüz sayılacak. İki ülkede de köklü rejim değişikliklerinin olduğu görülüyor.
* Kapitülasyonların kaldırıldığı Sovyet Rusya kabul edecek. Rusya’ya kapitülasyonlar 1774 küçük kaynarca antlaşması ile verilmiştir. Rusya kapitülasyonları kaldıran ilk devlettir.
* Batum Gürcistan bırakılacak. Batum misak-ı milli sınırlarımız içinde idi bu durumda misak-ı milliden ilk taviz verilmiş oluyordu.
* Nahçivan Azerbaycan idaresinde özerk bir bölge olacaktı.
* Hars, Ardahan ve Artvin Türkiye de kalacak şekilde Türk – Sovyet sınırı belirlenecek.
* Taraflar hakim oldukları topraklarda karşı tarafın hükümeti üstlenmek amacıyla örgüt ve grupların kurulmasına yada gerçekleşmesine müsaade etmeyecek. Sovyet – Rusya'nın Türkiye'ye yönelik komünizm propagandasının ve faaliyetlerinin engellenmesi amaçlanmıştır.
* Bu antlaşma şartlarının Gürcistan, Ermenistan, ve Azerbaycan tarafından da kabul edilmesi için, Sovyet Rusya teşebbüste bulunacaktı.
Afganistan ile Dostluk Antlaşması
· Moskova’da TBMM temsilcileri ile Afganistan temsilcisi arasında dostluk ve kardeşlik antlaşması imza edildi.
* Afganistan TBMM hükümetini tanıyan ilk Müslüman ülkedir.
* Hint Müslümanları da aralarında para toplayarak bunları Türk milli mücadelesini desteklemek için göndermişlerdir.
* Afganistan Ankara'ya elçi gönderen ilk İslam ülkesidir.
* İstiklal marşının kabul edilmesi ( 12 Mart 1921 )
I. Inönü Muharebesi ( 6 – 10 Ocak 1921 )
Sebepleri
1. Yunanlıları bursa üzerinden Eskişehir yönelerek demiryollarının kontrolünü ele geçirmek istemeleri
2. Eskişehir batı cephesi ile Ankara’yı birbirine bağlayan demiryolu üzerinde stratejik bir noktada bulunmakta idi.
3. bu sırada Çerkez Ethem'in düzenli orduya katılmamak için isyan etmesinden yunanlıların faydalanmak istemeleri.
4. yunanlıların güçlerini göstermek ve itilaf devletlerinin, daha çok desteğini kazanmak istemesi.
5. Türk ordusunun kuvvetlenmesine fırsat vermemek için yunanlılar bursa üzerinden Eskişehir, uşak üzerinden afyon istikametine saldırıya geçtiler. ( 6 Ocak 1921 ) 9 Ocakta İnönü mevzilerinin önüne geldiler. İnönü mevzilerimiz önünde yapılan savaşta Türk ordusu yunan ordusunu bozguna uğrattı. Yunanlılar bursa istikametinde geri çekildiler.
Sonuçları
1. Yunanlıların ilerleyişi durduruldu.
2. Daha iyi hazırlanmak için, zaman kazanıldı.
3. Milli duyguları coşan Türk halkının kurtuluş ümidi daha da arttı.
4. Düzenli orduya olan güven ve katılım arttı.
5. Kuva-yi milliye dönemi son buldu.
6. cephe komutanı İsmet bey generalliğe yükseldi.
7. Çerkez Ethem ve kardeşlerinin isyanı bastırıldı.
8. TBMM ile ilişkilerde çekingen davranan Sovyet Rusya, TBMM ile ilişkilerine önem verdi. Moskova antlaşması imzalandı. (16 Mart 1921 )
9. Sevr’in Türk milletine kolayca kabul ettirilemeyeceği gösterildi.
10. İtilaf devletleri arasında görüş ayrılıkları iyice su yüzüne çıktı.
11. İtilaf devletleri Sevr antlaşması şartlarının yeniden gözden geçirilmesini görüşmek için TBMM hükümetini Londra da topladıkları konferansa davet ettiler.
12. Yeni bir devletin kurulduğunu göstermek ve yaptığı işleri hukuki zemine oturtmak için TBMM ilk anayasasını kabul etti. ( 20 Ocak 1921 )
1921 Anayasası
1921 Anayasası, Mustafa Kemal’in değişik tarihlerde TBMM’ye verdiği önergelerden oluşmuştur.
Bu anayasa olağan üstü durum için hazırlanmış kısa ve öz bir anayasadır. (23 Maddelik)
Bu sebeple temel hak ve hürriyetler yer almamıştır.
Bu Anayasaya Göre;
1. Hakimiyet kayıtsız, şartsız millete aittir.
2. Kanun yapmak, yürütmek ve uygulamak yetkileri TBMM’dedir.
3. Devlet yönetiminin tek organda topladığı ve kuvvetler birliği ilkesinin kabul ettiği anlaşılmaktadır.
4. Milletvekili seçimleri iki yılda bir yapılır.
5. Şer’i hükümlerin uygulama yetkisi TBMM’ye aittir.
6. Şer’i hükümlerin uygulanması yetkisi TBMM’ye ait olması Şeriat esaslarının kabul edilmediğini ve din istismarının önlemek istendiğini göstermektedir.
Bu madde 1921 Anayasasının laik bir laik bir anayasa olmadığını gösterir.
LONDRA KONFERANSI ( 23 ŞUBAT – 12 MART 1921 )
Londra Konferansı’nın Toplanma Sebepleri
· I. İnönü zaferi üzerine, itilaf devletleri arasında görüş ayrılığının ortaya çıkması.
* İtalya ve Fransa'nın TBMM hükümetiyle barış yapmakta lotekli olmaları, İngiltere'yi de etkilemiş ve böylece İngiltere'nin girişimiyle Londra Konferansının toplanması kararlaştırılmıştır.
* Doğu cephesinde Ermenilere karşı zafer kazanılması.
* Sovyet Rusya ile TBMM arasındaki dostluk ilişkilerinin gelişmesi.
* Güney cephesindeki Fransızlara karşı başarı elde edilmesi.
* İtilaf devletleri, Londra konferansındaki Sevr’i biraz değiştirerek Türk tarafına kabul ettirmek istemişlerdir.
* İtilaf devletlerinin Osmanlı hükümetinin yanında TBMM hükümetinin temsilcisinin de Londra konferansına katılmasını istemelerindeki amaçları, Türk tarafı arasında ikilik çıkartarak birbirine düşürmek idi.
* Mustafa Kemal Türk milletinin asıl temsilcisinin TBMM hükümeti olduğunu söyleyerek konferansa doğrudan çağrılmadıkça katılmayacaklarını bildirdi. Bunun üzerine; TBMM hükümeti İtalya aracılığı ile konferansa çağrıldı.
* TBMM hükümetinin Londra konferansına katılmaktaki amacı barışçı olmadıkları hakkında yapılan propagandaları önlemek, milletler arası platformda TBMM yi kabul ettirmek, Misak-ı Milliyi Dünya kamuoyuna açıkça anlatmak idi.konferansta ilk söz hakkı verilen İstanbul hükümetinin temsilcisi sadrazam Tevfik paşa, “Söz hakkı Türk milletinin gerçek temsilcisi olan TBMM hükümetinin temsilcisine aittir.” Diyerek sözü TBMM nin temsilcisi Bekir Sami beye bırakmıştır.Bekir Sami bey misak-ı milliden asla vazgeçmeyeceklerini söyleyerek Anadolu'nun boşaltılmasını istedi. Yunanlılar ise ne Anadolu’nun boşaltılmasını nede Sevr'in değiştirilmesini istediler.Bekir Sami bey İngiltere, Fransa ve İtalya temsilcileri ile ayrı ayrı sözleşmeler yaptı. Ancak bunlar TBMM tarafında Misak-ı Milliye aykırı oldukları gerekçesiyle reddedildi.
* Fransa ve TBMM hükümeti Londra da başlayan görüşmeleri konferanstan sonra da devam ettirdi. Fransa görüşmelerde bulunmak için Ankara’ya temsilci gönderdi. Yapılan bu görüşmeler Ankara antlaşması zemini hazırladı.
Londra Konferansının Sonuçları
* itilaf devletleri TBMM’yi resmen tanımış oldu.
* Türk milletinin Sevr i kabul etmeyeceği bir defa daha vurgulandı.
* TBMM ilk defa milletler arası bir konferansta temsil edildi.
* Yunan ordusu Ankara'ya doğru saldırıya geçmek için zaman kazandı.
* İtilaf devletleri arasındaki görüş ayrılıkları iyice belirginleşti.
SOVYET RUSYA İLE İLİŞKİLER VE MOSKOVA ANLAŞMASI ( 16 MART 1921)
Sovyet Rusya, Bolşevik ( Komünist ) rejimi ülkesinde yerleştirmek için çaba harcamaktaydı.
Türk milletinin itilaf devletleri ile yaptığı mücadele, TBMM ve Sovyet Rusya'yı birbirine yaklaştırdı.
Sovyet Rusya'nın TBMM ye yaklaşmasında ki asıl amacı Türkiye de komünizmi yerleştirmek ve güneyde kendisine bağlı bir tampon bölge oluşturmak idi.TBMM’nin Sovyet Rusya'ya yaklaşmasındaki amacı ise, doğudaki bu güçlü koşusundan emin olmak acil ihtiyacı olan silah, cephane ve para yardımını sağlamak idi.
Sovyet Rusya İngilizlerin boğazlar ve İstanbul yerleşmesini istemiyordu.
Doğuda Ermenilerin batıda yunanlıların mağlup edilmesi ve TBMM hükümetinin Londra konferansına çağırılması Sovyet Rusya'nın TBMM nin geleceği ile ilgili tereddütlerini ortadan kaldırdı.
Taraflar arasında karşılıklı elçiler ve temsilciler gidip gelmekte idi.
Bu ilişkiler sonucunda TBMM hükümeti ile Sovyet Rusya arasında Moskova antlaşması imzalandı.
Moskova Antlaşmasının Hükümleri
· taraflardan birini tanımadığı antlaşmayı diğeri de tanımayacak. Böylece Rusya Sevr'i kabul etmiş oluyordu.
* Sovyet Rusya misak-ı milliyi kabul edecek. Misak-ı milli ilk defa güçlü bit batılı devlet tarafından kabul edilmekte.
* Çarlık Rusya ile Osmanlı devleti arasında yapılmış olan antlaşmalar hükümsüz sayılacak. İki ülkede de köklü rejim değişikliklerinin olduğu görülüyor.
* Kapitülasyonların kaldırıldığı Sovyet Rusya kabul edecek. Rusya’ya kapitülasyonlar 1774 küçük kaynarca antlaşması ile verilmiştir. Rusya kapitülasyonları kaldıran ilk devlettir.
* Batum Gürcistan bırakılacak. Batum misak-ı milli sınırlarımız içinde idi bu durumda misak-ı milliden ilk taviz verilmiş oluyordu.
* Nahçivan Azerbaycan idaresinde özerk bir bölge olacaktı.
* Hars, Ardahan ve Artvin Türkiye de kalacak şekilde Türk – Sovyet sınırı belirlenecek.
* Taraflar hakim oldukları topraklarda karşı tarafın hükümeti üstlenmek amacıyla örgüt ve grupların kurulmasına yada gerçekleşmesine müsaade etmeyecek. Sovyet – Rusya'nın Türkiye'ye yönelik komünizm propagandasının ve faaliyetlerinin engellenmesi amaçlanmıştır.
* Bu antlaşma şartlarının Gürcistan, Ermenistan, ve Azerbaycan tarafından da kabul edilmesi için, Sovyet Rusya teşebbüste bulunacaktı.
Afganistan ile Dostluk Antlaşması
· Moskova’da TBMM temsilcileri ile Afganistan temsilcisi arasında dostluk ve kardeşlik antlaşması imza edildi.
* Afganistan TBMM hükümetini tanıyan ilk Müslüman ülkedir.
* Hint Müslümanları da aralarında para toplayarak bunları Türk milli mücadelesini desteklemek için göndermişlerdir.
* Afganistan Ankara'ya elçi gönderen ilk İslam ülkesidir.
* İstiklal marşının kabul edilmesi ( 12 Mart 1921 )