İlk Turk İslam Devletleri hangileridir
1)HARZEMŞAHLAR
Ceyhun ırmağının Aral golune dokulduğu yerin guney kesimleri Harezm (Harzem) adıyla anılır Oteden beri burada hukum surenlere Harzemşah (Harezmşah) denilmiştir Harzemşahlar sulalesinin atası AnuşTegin isminde, Begdili Turk zumresine mensup bir kişidir Anuş tegin Selcuklu Sultanı Melikşah'ın saray hizmetinde bulunuyordu Oğlu Kudbeddin Muhammed, Selcuklulara bağlı kalarak, Harzemşah unvanı ile bu bolgenin valiliğini ustlenmiştir (10971128) Daha sonra başa gecen Atsız ve İlArslan devirlerinde hem Irak Selcukluları hem de KaraHıtaylarla mucadele edildi Nitekim İlArslan, Sultan Sencer'in olumu uzerine bağımsızlığını ilan etti (1157)
Harzemşahların en buyuk hukumdarı Alaaddin Tekiş'tir (1172 1200) Tekiş, once KaraHıtaylar'ı, ardından son Selcuklu Hukumdarı II Tuğrul'u yendi Harzemşahlar kısa surede sınırlarını Doğu Anadolu'dan Maveraunnehir'e kadar genişlettiler Adeta Selcuklu devletinin varisi oldular Karahanlı ve Karahıtay devletlerine son verdiler Ancak bu parlak donem uzun surmedi 1220'de butun ulke Cengiz Moğolları'nın istilasına uğradı Celaleddin Harzemşah devleti yeniden toparlamak icin uğraştıysa da başarılı olamadı Olumu uzerine Harzemşahlar Devleti tamamen ortadan kalktı (1231)
2)EYYUBİLER (11711348)
Haleb Atabeyi Nureddin Mahmut'un komutanlarından Selahaddin, Haclılarla işbirliği yapmakla Mısır'daki Fatımi devletine son vermişti (1171) Burada guclu bir idare kuran Selahaddin, Nurettin Mahmut'un olumunden sonra bağımsızlığını ilan etti (1174) Kurduğu devlet babasının adından dolayı EyyUbiler olarak bilinir Selahattin EyyUbi, emrinde bulunan Turk askerleriyle beraber Haclılara karşı cetin mucadeleler verdi Unlu Hıttin savaşı ile Haclıları Kudus'ten cıkardı ve İslam dunyasında bir efsane haline geldi (1187) Nitekim bir Arap şairi Selahattin EyyUbi'nin Halep'i de alması uzerine Arap milleti, Turklerin devletiyle yuceldi Ehli Salib (Haclılar) davası EyyUb'un oğlu tarafından perişan edildidemiştir
EyyUbi Devleti'nin sınırları kısa surede Mısır, Suriye, Guneydoğu Anadolu ve Arabistan'ın guneyine kadar genişledi Ancak Selahattin EyyUbi'nin olumu uzerine devlet hanedan uyeleri tarafından paylaşıldı(1193) Mısır'daki asıl kol, ordu komutanlarından Aybeg tarafından yıkıldı ve yerine MemlUkler devleti kuruldu (1250) Hama kolu ise 1348'e kadar varlığını devam ettirmiştir
3)MEMLUKLER (12501517)
MemlUk kelime manasıyla beyaz kole demektir Ancak bu soz zamanla bir terimi ifade eder olmuştur Savaş esiri veya satın alınanların oluşturduğu hukumdarın muhafız birliklerine bu isim verilmiştir İlk defa Abbasi halifeleri Turk asıllı MemlUkleri kullanmış, zamanla bunlar guclenerek kendi devletlerini kurmuşlardır Mısır'da kurulan Tolunoğulları ve Ihşidiler boyle ortaya cıkmışlardır
İşte Mısır' da kurulan MemlUk Devleti'nin kurucusu İzzettin Aybeg de, MemlUk adı verilen askeri komutanlardan biriydi EyyUbilerin son hukumdarı olunce tahta, karısı Şeceruddur gecmişti Ancak bu durum hoş karşılanmadığından komutanlardan İzzettin Aybeg ile evlendi Ordu, İzzettin Aybeg'i sultan ilan etti Boylece EyyUbi hanedanına son verilmiş oluyordu (1250)MemlUkler, Haclıları ve o zamana kadar yenilemeyen Moğolları durdurarak İslam dunyasının koruyuculuğunu ustlenmişlerdir Aybeg'den sonra tahta cıkan Kotuz, MoğolErmeni ve Haclı muttefik ordusunu AynCallUd Savaşı'nda bozguna uğratmıştır(1260) Bir Kıpcak Turk'u olan Baybars, Suriye'yi Haclılardan kurtarmış, Moğollara karşı başarılar kazanmıştır Moğolların Abbasi halifesini oldurmesi uzerine, aynı aileden birini halife ilan ederek , halifeliği Mısır'a taşımıştır Doneminin en guclu devleti haline gelen MemlUklar arasında zamanla ic cekişmeler başlamış ve bu durumdan faydalanan Cerkes kolemenleri devleti ele gecirmiştir (1382) Nitekim Yavuz Sultan Selim, Mısır'ı alarak bu devletin varlığına son vermiştir (1517)
4)Tolunoğulları (875905)
Abbasi Halifeliği sınırları icerisinde kurulan mustakil ilk Turk devletinin kurucusu Tolunoğlu Ahmet'tir Oğuz Turklerinden olan Tolun, Halife Mu'tasım zamanında cesareti ve bilgisi ile un yapmış bir kişiydi
Aynı şekilde cesur ve kulturlu olan oğlu Ahmet, ordu komutanı iken, Mısır'a vali tayin edilmişti Ahmed Mısır'ı başarıyla yonetmiş ve kuvvetli bir ordu kurmuştu Bağdat ile arası acılınca bağımsızlığını ilan etti (875884) Mısır maliyesini duzeltip, halkı darlıktan kurtardığı icin oldukca seviliyordu Kısa zamanda Suriye ve Cukurova yoresini ele gecirdi Ahmet'ten sonra yerine gecen oğlu Humareveyh zamanında devletin sınırları Toroslara ve Irak'a kadar genişledi Ancak onun yerine gecenler devleti koruyamadılar Nihayet 905 yılında Abbasi kuvvetleri Mısır'a girerek Tolunoğullarına son verdiler
5)Ihşidiler (935969)
Mısır'da kurulan ikinci Turk devletidir Devletin kurucusu Maveraunnehir Turk beyleri sulalesinden olan Muhammed Ebubekir adında bir komutandır Babası Toğac, Tolunoğullarının hizmetinde bulunmuştur Mısır valisi iken bağımsızlığını ilan eden Muhammed Ebubekir (935), once topraklarını Dicle'ye kadar genişletti Daha sonra İslam'ın mubarek şehirleri olan Mekke ve Medine'yi devletine bağladı Olumunden sonra oğulları başa gectiyse de asıl idare kolesi Kafur'un elindeydi Kafur'un olumuyle başlayan ic mucadelelerden faydalanan Fatimiler, Mısır'ı zaptederek Ihşidilere (Akşitler) son verdiler (969)
1)HARZEMŞAHLAR
Ceyhun ırmağının Aral golune dokulduğu yerin guney kesimleri Harezm (Harzem) adıyla anılır Oteden beri burada hukum surenlere Harzemşah (Harezmşah) denilmiştir Harzemşahlar sulalesinin atası AnuşTegin isminde, Begdili Turk zumresine mensup bir kişidir Anuş tegin Selcuklu Sultanı Melikşah'ın saray hizmetinde bulunuyordu Oğlu Kudbeddin Muhammed, Selcuklulara bağlı kalarak, Harzemşah unvanı ile bu bolgenin valiliğini ustlenmiştir (10971128) Daha sonra başa gecen Atsız ve İlArslan devirlerinde hem Irak Selcukluları hem de KaraHıtaylarla mucadele edildi Nitekim İlArslan, Sultan Sencer'in olumu uzerine bağımsızlığını ilan etti (1157)
Harzemşahların en buyuk hukumdarı Alaaddin Tekiş'tir (1172 1200) Tekiş, once KaraHıtaylar'ı, ardından son Selcuklu Hukumdarı II Tuğrul'u yendi Harzemşahlar kısa surede sınırlarını Doğu Anadolu'dan Maveraunnehir'e kadar genişlettiler Adeta Selcuklu devletinin varisi oldular Karahanlı ve Karahıtay devletlerine son verdiler Ancak bu parlak donem uzun surmedi 1220'de butun ulke Cengiz Moğolları'nın istilasına uğradı Celaleddin Harzemşah devleti yeniden toparlamak icin uğraştıysa da başarılı olamadı Olumu uzerine Harzemşahlar Devleti tamamen ortadan kalktı (1231)
2)EYYUBİLER (11711348)
Haleb Atabeyi Nureddin Mahmut'un komutanlarından Selahaddin, Haclılarla işbirliği yapmakla Mısır'daki Fatımi devletine son vermişti (1171) Burada guclu bir idare kuran Selahaddin, Nurettin Mahmut'un olumunden sonra bağımsızlığını ilan etti (1174) Kurduğu devlet babasının adından dolayı EyyUbiler olarak bilinir Selahattin EyyUbi, emrinde bulunan Turk askerleriyle beraber Haclılara karşı cetin mucadeleler verdi Unlu Hıttin savaşı ile Haclıları Kudus'ten cıkardı ve İslam dunyasında bir efsane haline geldi (1187) Nitekim bir Arap şairi Selahattin EyyUbi'nin Halep'i de alması uzerine Arap milleti, Turklerin devletiyle yuceldi Ehli Salib (Haclılar) davası EyyUb'un oğlu tarafından perişan edildidemiştir
EyyUbi Devleti'nin sınırları kısa surede Mısır, Suriye, Guneydoğu Anadolu ve Arabistan'ın guneyine kadar genişledi Ancak Selahattin EyyUbi'nin olumu uzerine devlet hanedan uyeleri tarafından paylaşıldı(1193) Mısır'daki asıl kol, ordu komutanlarından Aybeg tarafından yıkıldı ve yerine MemlUkler devleti kuruldu (1250) Hama kolu ise 1348'e kadar varlığını devam ettirmiştir
3)MEMLUKLER (12501517)
MemlUk kelime manasıyla beyaz kole demektir Ancak bu soz zamanla bir terimi ifade eder olmuştur Savaş esiri veya satın alınanların oluşturduğu hukumdarın muhafız birliklerine bu isim verilmiştir İlk defa Abbasi halifeleri Turk asıllı MemlUkleri kullanmış, zamanla bunlar guclenerek kendi devletlerini kurmuşlardır Mısır'da kurulan Tolunoğulları ve Ihşidiler boyle ortaya cıkmışlardır
İşte Mısır' da kurulan MemlUk Devleti'nin kurucusu İzzettin Aybeg de, MemlUk adı verilen askeri komutanlardan biriydi EyyUbilerin son hukumdarı olunce tahta, karısı Şeceruddur gecmişti Ancak bu durum hoş karşılanmadığından komutanlardan İzzettin Aybeg ile evlendi Ordu, İzzettin Aybeg'i sultan ilan etti Boylece EyyUbi hanedanına son verilmiş oluyordu (1250)MemlUkler, Haclıları ve o zamana kadar yenilemeyen Moğolları durdurarak İslam dunyasının koruyuculuğunu ustlenmişlerdir Aybeg'den sonra tahta cıkan Kotuz, MoğolErmeni ve Haclı muttefik ordusunu AynCallUd Savaşı'nda bozguna uğratmıştır(1260) Bir Kıpcak Turk'u olan Baybars, Suriye'yi Haclılardan kurtarmış, Moğollara karşı başarılar kazanmıştır Moğolların Abbasi halifesini oldurmesi uzerine, aynı aileden birini halife ilan ederek , halifeliği Mısır'a taşımıştır Doneminin en guclu devleti haline gelen MemlUklar arasında zamanla ic cekişmeler başlamış ve bu durumdan faydalanan Cerkes kolemenleri devleti ele gecirmiştir (1382) Nitekim Yavuz Sultan Selim, Mısır'ı alarak bu devletin varlığına son vermiştir (1517)
4)Tolunoğulları (875905)
Abbasi Halifeliği sınırları icerisinde kurulan mustakil ilk Turk devletinin kurucusu Tolunoğlu Ahmet'tir Oğuz Turklerinden olan Tolun, Halife Mu'tasım zamanında cesareti ve bilgisi ile un yapmış bir kişiydi
Aynı şekilde cesur ve kulturlu olan oğlu Ahmet, ordu komutanı iken, Mısır'a vali tayin edilmişti Ahmed Mısır'ı başarıyla yonetmiş ve kuvvetli bir ordu kurmuştu Bağdat ile arası acılınca bağımsızlığını ilan etti (875884) Mısır maliyesini duzeltip, halkı darlıktan kurtardığı icin oldukca seviliyordu Kısa zamanda Suriye ve Cukurova yoresini ele gecirdi Ahmet'ten sonra yerine gecen oğlu Humareveyh zamanında devletin sınırları Toroslara ve Irak'a kadar genişledi Ancak onun yerine gecenler devleti koruyamadılar Nihayet 905 yılında Abbasi kuvvetleri Mısır'a girerek Tolunoğullarına son verdiler
5)Ihşidiler (935969)
Mısır'da kurulan ikinci Turk devletidir Devletin kurucusu Maveraunnehir Turk beyleri sulalesinden olan Muhammed Ebubekir adında bir komutandır Babası Toğac, Tolunoğullarının hizmetinde bulunmuştur Mısır valisi iken bağımsızlığını ilan eden Muhammed Ebubekir (935), once topraklarını Dicle'ye kadar genişletti Daha sonra İslam'ın mubarek şehirleri olan Mekke ve Medine'yi devletine bağladı Olumunden sonra oğulları başa gectiyse de asıl idare kolesi Kafur'un elindeydi Kafur'un olumuyle başlayan ic mucadelelerden faydalanan Fatimiler, Mısır'ı zaptederek Ihşidilere (Akşitler) son verdiler (969)