İlk yardım teknikleri nelerdir
İlk Yardım mudahaleleri
HAVA YOLUNUN ACILMASI
Ağız boşluğu erişkinlerde işaret, bebeklerde ise serce parmağı kullanılarak temizlenir, yabancı cisimler varsa cıkartılır, (Takma diş, kırık diş, toprak vs) Dilin arkaya sarkarak hava yolunu kapatmaması icin: Bir elle ceneden tutulur cene yukarı ve one alınır, diğer elle alnından hafifce itilerek yaralının başı geriye doğru alınır
Boyun zedelenmesi duşunulen yaralılarda, baş geriye doğru itilmez,alt cene yukarı doğru cekilir
HAVA YOLUNDAKİ YABANCI CİSİMLERİN CIKARILMASI:
Yaralıya suni solunum yaparken, her hava ufleyişte yaralının goğsunun yukselip, yukselmediğine bakmamız gerekir Suni solunuma rağmen yaralının goğsu yukselmiyorsa hava yolu tıkalıdır ve verilen hava akciğerlere gitmiyordur Bu durumda tıkalı hava yolu en kısa zamanda acılmalıdır Bunun icin bilinci acık bir kişide;
Yaralı erişkin ise yuzustu başı biraz aşağıda olacak şekilde yatırılır, kurek kemiklerinin arasına yumrukla vurulur
Yaralı bebekse yuzu aşağı gelecek, karnı kolumuzun ustune denk gelecek şekilde kolumuza yatırılır ve sırtına vurulur
Bunların dışında bazen gunluk hayatta hava yoluna yabancı cisimler kacabilir Hava yolu kısmen tıkalı olabilir; Hasta oksurebiliyorsa ve rengi iyi ise mudahale edilmemelidir Bununla beraber hasta zayıf bir şekilde oksuruyor ve soluk almakta zorlanıyorsa acil yardım gereklidir
Nedenleri:
* Yiyecekler(Hava yolu tıkanıklıkları, genellikle yemek yeme sırasında gorulur)
* Takma dişler
* Yabancı cisim (Oyuncaklar,kucuk cisimler vb)
Belirti ve bulgular :
1Kısmi tıkanmada:
Eğer hava gecişi iyi ise kişinin bilinci yerindedir
Guclu bir şekilde oksurur, oğurur, nefes almada zorluğu
vardır Konuşabilir veya ses cıkarabilir
Eğer hava gecişi yetersiz ise,zayıf bir şekilde oksurur,
gurultulu nefes alır,şiddetli bir solunum sıkıntısı mevcuttur
2Tam tıkanmada:
Nefes alamaz, konuşamaz, oksuremez, boynunu baş parmakları ve diğer parmakları ile tutar (boğulma işareti) ve daha sonra bilincini yitirir
Ne yapılmalı: Hava gecişi iyi olan kısmi hava yolu tıkanmalarında herhangi bir mudahale yapılmaz Sadece kişi oksurmesi icin yonlendirilir Eğer oksurmesi yetmiyorsa, nefes alma zorluğu artıyorsa ve kişi bilincini kaybetmeye başlıyorsa mudahale edilmelidir Yabancı cisim ağız icinde gorunur durumda ve kolay alınabilir konumda ise kişinin boğazına parmak sokarak mudahale etmek ve takılan nesneyi daha derine kacırmamaya dikkat ederek cıkarmaya calışılmalıdır Eğer nesne yerinden cıkartılamıyorsa Hemlich Manevrası uygulanmalıdır
HEIMLICH MANEVRASI
Yetişkinde:
Hastanın arkasına gecin ve kollarınızı hastanın beline dolayın Bir yumruğunuzu, başparmağınız avuc icinde olacak şekilde hastanın gobeğinin ust bolgesine koyup, kaburgaların ve goğus kemiğinin altına yerleştirin Diğer elinizle yumruğunuzu sıkıca kavrayın ve hızla iceri ve yukarı doğru bastırıp cekin
Bu işlem tıkanıklık giderilinceye kadar 6 10 kez tekrarlanmalıdır
Eğer hasta bilincini yitirir ise ve tıkanıklık hala devam ediyorsa hastanın sırt ustu yere uzanmasını sağlayın Hastanın dizleri uzerine oturup aynı bolgeye goğuse doğru bastırıp cekerek aynı manevrayı yerde uygulayın
Bunda da başarılı olamadıysanız yuzustu başı biraz aşağıda olacak şekilde yatırılır, kurek kemiklerinin arasına yumrukla vurulur Burada solunum ve dolaşım kontrol edilir Gerekirse takviye yapılır Hala başarılı olunamadı ise, sırtustu pozisyonunda manevraya devam edilir Solunum ve dolaşım durmuş ise suni solunum ve kalp masajı da yapılır
Aşırı şişmanlarda ve ilerlemiş gebeliği olanlarda HEİMLİCH MANEVRASI biraz daha yukarı bolgeden goğus hamlesi biciminde uygulanmalıdır
8 9 yaşına kadar olan cocuklarda batından itme tek elle yapılır
Kucuk cocuklarda ve Bebeklerde;
Ağız icini kontrol edin, eğer gorebiliyorsanız yabancı cismi cıkartmaya calışın Eğer cıkartamıyorsanız, bir elinizle goğsunden tutarak bebeği yuzu yere bakacak şekilde dizinizin ustune yatırın Kurek kemikleri arasına diğer elinizin ayasıyla 5 kez cok sert olmayacak şekilde vurun
5 kez goğus hamlesi uygulayın (işaret ve orta parmakla)
Gerekiyorsa suni solunum yaptırmaya başlayın
Başarılı oluncaya veya tıbbi yardım gelinceye kadar bu işlemlere sırasıyla devam edin
SOLUNUM
Genel Bilgiler:
Atmosferde %20 oranında bulunan oksijen butun doku ve hucrelerin yaşaması icin şarttır Eğer oksijen kesilirse kalpte saniyeler icinde duzensiz atımlar gelişir Oksijen eksikliğinde beyinde 46 dakika icinde geri donuşumsuz, hasarlar ortaya cıkar
Oksijenin atmosferden alınıp hucrelere iletilmesi temelde iki sisteme bağlıdır: Solunum ve dolaşım
Solunum atmosferdeki havanın akciğerlere alınıp verilmesidir Bununla birlikte oksijen akciğerlerdeki hava keseciklerinden kana gecer Hucrelerde normalde oluşan karbondioksit kandan keseciklere gecer ve nefes verirken dışarı atılır
Dolaşımda oksijenden zengin kan kalbin pompalaması ile vucuda dağılırken oksijenden fakir kan kalbe geri doner
Erişkin bir insan dakikada 1218 defa solunum yapar, bu sayı cocuklarda 2026 defadır
Herhangi bir kazada once yaralının şuuruna , hava yolunun acıklığına ve solunumuna bakılır
Bir kişinin nefes alıp verdiği 3 şekilde anlaşılır;
BAK:Goğus hareketlerine bakılır, goğus her nefes alışta şişer ve nefes verirken iner
DİNLE: Kulağımızı hastanın ağız ve burnuna yaklaştırıp solunum sesini dinleriz
HİSSET: Yanağımızı hastanın ağız ve burnuna yaklaştırıp hava hareketlerini hissederiz Eğer goğus hareketi yoksa ve solunum sesini duyamıyorsak, acilen hastaya mudahale etmek icin once hastanın solunum yolunu acmamız gerekir
Karşılaşılan ilk problem hava yolunun tıkanması olabilir ve bu tıkanma acılırsa başka bir şeye gerek kalmadan hasta rahatlayabilir
SOLUNUMUN SAĞLANMASI:
Hava yolu acılmasına rağmen yaralı nefes alıp vermiyorsa acilen suni solunum uygulamasına başlanır
İlkyardımcı, Suni solunumu beş şekilde yapabilir:
1Ağızdan ağıza
2Ağızdan buruna (ağızda ciddi yaralanma olanlar ya da cenesi kilitlenenlerde)
3Ağızdan ağızla buruna birlikte (bebeklerde)
4Holger Nielsen metodu
5Silvester metodu
Ağızdan ağıza suni solunum metodu:
En sık kullanılan ve hastayaralıya en faydalı yontemdir Hasta sırtustu yatırılıp başı geriye doğru hafifce itilir İlkyardımcı hastanın yan tarafına gecer Başı alından tutan elin baş ve işaret parmakları hastanın burun deliklerini kapatır İlkyardımcı derin bir nefes alır ve ağzını hastanın acık olan ağzına direkt dayayarak nefesini hastaya verir Sonra ağzını cekip hastanın nefes vermesine fırsat tanır Erişkin bir insana dakikada 12 defa olmak uzere her 5 saniyede bir suni solunum yapılır Bebeklere ise dakikada 20 defa, her 3 saniyede bir yapılmalıdır Bebeğe nefes verirken goğus hareketleri izlenmelidir
Ağızdan buruna suni solunum uygulama:
Hastanın dişleri kilitlenmiş acılamıyorsa, veya kazadan dolayı ağız cevresinde yaralanma varsa, kısacası ağızdan ağıza metodu uygulanamıyorsa bu metod secilmelidir
Bu metodda hasta yine aynı pozisyondadır, ilkyardımcı bu defa hastanın cenesinden tutup ağzını kapatır ve burnundan hava verir
Suni solunum sırasında mideye hava dolabilir, bu gibi hallerde hastayı yana cevirerek gobek ile kaburgalar arasına hafifce bastırılarak hava boşaltılabilir
Ağızdan ağız ve buruna birliktesuni solunum uygulama:
Ozellikle kucuk cocuklar ve bebeklerde uygulanması mumkun olan bir metottur Bebeklerin solunum sayısı daha fazla, ağız, burun ve akciğerleri daha kucuk olduğundan bebeklere yapılacak suni solunum ağız ve burundan birlikte sık aralıklı, daha az gucte nefes verilerek yapılır Verilecek hava miktarı goğsun kalkmasına yetecek kadardır
Sırttan bastırma, dirseklerden kaldırma metodu ( Holger Nielsen metodu )
Ağız ve burun yaralanmalarında bu metot uygulanır Bu metot da hasta yuzukoyun yatırılıp, elleri başı hizasında birleştirilir, başı yana cevrilir ve ellerinin uzerine yatırılır İlkyardımcı yaralının baş tarafına gecer, yaralının dirseklerinden tutup 2530 cm kaldırır, bu şekilde yaralı nefes almış olur, sonra yavaşca yerine bırakıp sırtından bastırır, bu şekilde de yaralı nefes vermiş olur
Silvester metodu:Bu metodda hasta sırtustu yatırılır, ilkyardımcı yaralının baş tarafına gecer, ellerinden tutup her iki yana ve yukarıya doğru acar, bu şekilde yaralı nefes almış olur, sonra yaralının ellerini bırakmadan goğsunden bastırır, bu şekilde yaralı nefes vermiş olur
Bu metotlar dışında sağlık personelinin uyguladığı ve bir ağızlık ya da bir kese yardımı ile yaptığı suni solunum tipleri de vardır Ancak bu uygulamalar profesyonel ekiplerce yapılır
DOLAŞIMIN SAĞLANMASI:
Kalp, kanı tum organlara ritmik olarak pompalar ve kendi elektrik aktivitesini oluşturur
Erişkin bir insanın kalbi dakikada 6080 arasında atar Bebeklerde dakikada 160 kalp atımı, cocuklar icin de 120 atım normaldir
Bir insanın kalbinin calışıp calışmadığını anlamak icin; nabız atışlarına bakılır Nabız en iyi boyunda bulunan şah damarından anlaşılır, kalbe yakındır ve tansiyon 50 mmHg basıncına duşse bile bu damardan nabız hissedilir Halbuki bu kadar duşuk bir tansiyonda el bileğinden nabız alınmayabilir Kalbin durduğu sanılarak yanlışlıkla kalp masajına başlanabilir Bebeklerde nabza koltukaltına yakın kolun ic kısmından daha rahat bakılır
Doğru kriterlerle kalbin calışmadığı tespit edilirse,acilen kalp masajı uygulamasına başlamak gerekir
İlk Yardım mudahaleleri
HAVA YOLUNUN ACILMASI
Ağız boşluğu erişkinlerde işaret, bebeklerde ise serce parmağı kullanılarak temizlenir, yabancı cisimler varsa cıkartılır, (Takma diş, kırık diş, toprak vs) Dilin arkaya sarkarak hava yolunu kapatmaması icin: Bir elle ceneden tutulur cene yukarı ve one alınır, diğer elle alnından hafifce itilerek yaralının başı geriye doğru alınır
Boyun zedelenmesi duşunulen yaralılarda, baş geriye doğru itilmez,alt cene yukarı doğru cekilir
HAVA YOLUNDAKİ YABANCI CİSİMLERİN CIKARILMASI:
Yaralıya suni solunum yaparken, her hava ufleyişte yaralının goğsunun yukselip, yukselmediğine bakmamız gerekir Suni solunuma rağmen yaralının goğsu yukselmiyorsa hava yolu tıkalıdır ve verilen hava akciğerlere gitmiyordur Bu durumda tıkalı hava yolu en kısa zamanda acılmalıdır Bunun icin bilinci acık bir kişide;
Yaralı erişkin ise yuzustu başı biraz aşağıda olacak şekilde yatırılır, kurek kemiklerinin arasına yumrukla vurulur
Yaralı bebekse yuzu aşağı gelecek, karnı kolumuzun ustune denk gelecek şekilde kolumuza yatırılır ve sırtına vurulur
Bunların dışında bazen gunluk hayatta hava yoluna yabancı cisimler kacabilir Hava yolu kısmen tıkalı olabilir; Hasta oksurebiliyorsa ve rengi iyi ise mudahale edilmemelidir Bununla beraber hasta zayıf bir şekilde oksuruyor ve soluk almakta zorlanıyorsa acil yardım gereklidir
Nedenleri:
* Yiyecekler(Hava yolu tıkanıklıkları, genellikle yemek yeme sırasında gorulur)
* Takma dişler
* Yabancı cisim (Oyuncaklar,kucuk cisimler vb)
Belirti ve bulgular :
1Kısmi tıkanmada:
Eğer hava gecişi iyi ise kişinin bilinci yerindedir
Guclu bir şekilde oksurur, oğurur, nefes almada zorluğu
vardır Konuşabilir veya ses cıkarabilir
Eğer hava gecişi yetersiz ise,zayıf bir şekilde oksurur,
gurultulu nefes alır,şiddetli bir solunum sıkıntısı mevcuttur
2Tam tıkanmada:
Nefes alamaz, konuşamaz, oksuremez, boynunu baş parmakları ve diğer parmakları ile tutar (boğulma işareti) ve daha sonra bilincini yitirir
Ne yapılmalı: Hava gecişi iyi olan kısmi hava yolu tıkanmalarında herhangi bir mudahale yapılmaz Sadece kişi oksurmesi icin yonlendirilir Eğer oksurmesi yetmiyorsa, nefes alma zorluğu artıyorsa ve kişi bilincini kaybetmeye başlıyorsa mudahale edilmelidir Yabancı cisim ağız icinde gorunur durumda ve kolay alınabilir konumda ise kişinin boğazına parmak sokarak mudahale etmek ve takılan nesneyi daha derine kacırmamaya dikkat ederek cıkarmaya calışılmalıdır Eğer nesne yerinden cıkartılamıyorsa Hemlich Manevrası uygulanmalıdır
HEIMLICH MANEVRASI
Yetişkinde:
Hastanın arkasına gecin ve kollarınızı hastanın beline dolayın Bir yumruğunuzu, başparmağınız avuc icinde olacak şekilde hastanın gobeğinin ust bolgesine koyup, kaburgaların ve goğus kemiğinin altına yerleştirin Diğer elinizle yumruğunuzu sıkıca kavrayın ve hızla iceri ve yukarı doğru bastırıp cekin
Bu işlem tıkanıklık giderilinceye kadar 6 10 kez tekrarlanmalıdır
Eğer hasta bilincini yitirir ise ve tıkanıklık hala devam ediyorsa hastanın sırt ustu yere uzanmasını sağlayın Hastanın dizleri uzerine oturup aynı bolgeye goğuse doğru bastırıp cekerek aynı manevrayı yerde uygulayın
Bunda da başarılı olamadıysanız yuzustu başı biraz aşağıda olacak şekilde yatırılır, kurek kemiklerinin arasına yumrukla vurulur Burada solunum ve dolaşım kontrol edilir Gerekirse takviye yapılır Hala başarılı olunamadı ise, sırtustu pozisyonunda manevraya devam edilir Solunum ve dolaşım durmuş ise suni solunum ve kalp masajı da yapılır
Aşırı şişmanlarda ve ilerlemiş gebeliği olanlarda HEİMLİCH MANEVRASI biraz daha yukarı bolgeden goğus hamlesi biciminde uygulanmalıdır
8 9 yaşına kadar olan cocuklarda batından itme tek elle yapılır
Kucuk cocuklarda ve Bebeklerde;
Ağız icini kontrol edin, eğer gorebiliyorsanız yabancı cismi cıkartmaya calışın Eğer cıkartamıyorsanız, bir elinizle goğsunden tutarak bebeği yuzu yere bakacak şekilde dizinizin ustune yatırın Kurek kemikleri arasına diğer elinizin ayasıyla 5 kez cok sert olmayacak şekilde vurun
5 kez goğus hamlesi uygulayın (işaret ve orta parmakla)
Gerekiyorsa suni solunum yaptırmaya başlayın
Başarılı oluncaya veya tıbbi yardım gelinceye kadar bu işlemlere sırasıyla devam edin
SOLUNUM
Genel Bilgiler:
Atmosferde %20 oranında bulunan oksijen butun doku ve hucrelerin yaşaması icin şarttır Eğer oksijen kesilirse kalpte saniyeler icinde duzensiz atımlar gelişir Oksijen eksikliğinde beyinde 46 dakika icinde geri donuşumsuz, hasarlar ortaya cıkar
Oksijenin atmosferden alınıp hucrelere iletilmesi temelde iki sisteme bağlıdır: Solunum ve dolaşım
Solunum atmosferdeki havanın akciğerlere alınıp verilmesidir Bununla birlikte oksijen akciğerlerdeki hava keseciklerinden kana gecer Hucrelerde normalde oluşan karbondioksit kandan keseciklere gecer ve nefes verirken dışarı atılır
Dolaşımda oksijenden zengin kan kalbin pompalaması ile vucuda dağılırken oksijenden fakir kan kalbe geri doner
Erişkin bir insan dakikada 1218 defa solunum yapar, bu sayı cocuklarda 2026 defadır
Herhangi bir kazada once yaralının şuuruna , hava yolunun acıklığına ve solunumuna bakılır
Bir kişinin nefes alıp verdiği 3 şekilde anlaşılır;
BAK:Goğus hareketlerine bakılır, goğus her nefes alışta şişer ve nefes verirken iner
DİNLE: Kulağımızı hastanın ağız ve burnuna yaklaştırıp solunum sesini dinleriz
HİSSET: Yanağımızı hastanın ağız ve burnuna yaklaştırıp hava hareketlerini hissederiz Eğer goğus hareketi yoksa ve solunum sesini duyamıyorsak, acilen hastaya mudahale etmek icin once hastanın solunum yolunu acmamız gerekir
Karşılaşılan ilk problem hava yolunun tıkanması olabilir ve bu tıkanma acılırsa başka bir şeye gerek kalmadan hasta rahatlayabilir
SOLUNUMUN SAĞLANMASI:
Hava yolu acılmasına rağmen yaralı nefes alıp vermiyorsa acilen suni solunum uygulamasına başlanır
İlkyardımcı, Suni solunumu beş şekilde yapabilir:
1Ağızdan ağıza
2Ağızdan buruna (ağızda ciddi yaralanma olanlar ya da cenesi kilitlenenlerde)
3Ağızdan ağızla buruna birlikte (bebeklerde)
4Holger Nielsen metodu
5Silvester metodu
Ağızdan ağıza suni solunum metodu:
En sık kullanılan ve hastayaralıya en faydalı yontemdir Hasta sırtustu yatırılıp başı geriye doğru hafifce itilir İlkyardımcı hastanın yan tarafına gecer Başı alından tutan elin baş ve işaret parmakları hastanın burun deliklerini kapatır İlkyardımcı derin bir nefes alır ve ağzını hastanın acık olan ağzına direkt dayayarak nefesini hastaya verir Sonra ağzını cekip hastanın nefes vermesine fırsat tanır Erişkin bir insana dakikada 12 defa olmak uzere her 5 saniyede bir suni solunum yapılır Bebeklere ise dakikada 20 defa, her 3 saniyede bir yapılmalıdır Bebeğe nefes verirken goğus hareketleri izlenmelidir
Ağızdan buruna suni solunum uygulama:
Hastanın dişleri kilitlenmiş acılamıyorsa, veya kazadan dolayı ağız cevresinde yaralanma varsa, kısacası ağızdan ağıza metodu uygulanamıyorsa bu metod secilmelidir
Bu metodda hasta yine aynı pozisyondadır, ilkyardımcı bu defa hastanın cenesinden tutup ağzını kapatır ve burnundan hava verir
Suni solunum sırasında mideye hava dolabilir, bu gibi hallerde hastayı yana cevirerek gobek ile kaburgalar arasına hafifce bastırılarak hava boşaltılabilir
Ağızdan ağız ve buruna birliktesuni solunum uygulama:
Ozellikle kucuk cocuklar ve bebeklerde uygulanması mumkun olan bir metottur Bebeklerin solunum sayısı daha fazla, ağız, burun ve akciğerleri daha kucuk olduğundan bebeklere yapılacak suni solunum ağız ve burundan birlikte sık aralıklı, daha az gucte nefes verilerek yapılır Verilecek hava miktarı goğsun kalkmasına yetecek kadardır
Sırttan bastırma, dirseklerden kaldırma metodu ( Holger Nielsen metodu )
Ağız ve burun yaralanmalarında bu metot uygulanır Bu metot da hasta yuzukoyun yatırılıp, elleri başı hizasında birleştirilir, başı yana cevrilir ve ellerinin uzerine yatırılır İlkyardımcı yaralının baş tarafına gecer, yaralının dirseklerinden tutup 2530 cm kaldırır, bu şekilde yaralı nefes almış olur, sonra yavaşca yerine bırakıp sırtından bastırır, bu şekilde de yaralı nefes vermiş olur
Silvester metodu:Bu metodda hasta sırtustu yatırılır, ilkyardımcı yaralının baş tarafına gecer, ellerinden tutup her iki yana ve yukarıya doğru acar, bu şekilde yaralı nefes almış olur, sonra yaralının ellerini bırakmadan goğsunden bastırır, bu şekilde yaralı nefes vermiş olur
Bu metotlar dışında sağlık personelinin uyguladığı ve bir ağızlık ya da bir kese yardımı ile yaptığı suni solunum tipleri de vardır Ancak bu uygulamalar profesyonel ekiplerce yapılır
DOLAŞIMIN SAĞLANMASI:
Kalp, kanı tum organlara ritmik olarak pompalar ve kendi elektrik aktivitesini oluşturur
Erişkin bir insanın kalbi dakikada 6080 arasında atar Bebeklerde dakikada 160 kalp atımı, cocuklar icin de 120 atım normaldir
Bir insanın kalbinin calışıp calışmadığını anlamak icin; nabız atışlarına bakılır Nabız en iyi boyunda bulunan şah damarından anlaşılır, kalbe yakındır ve tansiyon 50 mmHg basıncına duşse bile bu damardan nabız hissedilir Halbuki bu kadar duşuk bir tansiyonda el bileğinden nabız alınmayabilir Kalbin durduğu sanılarak yanlışlıkla kalp masajına başlanabilir Bebeklerde nabza koltukaltına yakın kolun ic kısmından daha rahat bakılır
Doğru kriterlerle kalbin calışmadığı tespit edilirse,acilen kalp masajı uygulamasına başlamak gerekir
