İnkılap Tarihi Ders Notları
Inkilap Tarihi Ders Notlari Inkilap Tarihi
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ders notlarıİnkılap Tarihi Ders Notları Üniversite
1.ÜNİTE İNKILAP (DEVRİM) KAVRAMI
AİLE : İnsanoğlu aklını kullanıp geliştirirken kendi benliğininde farkına varmaya başladı ve aile kavramı ortaya çıktı.
Aile à İlk toplumsal birlik.
Not: İlk ailelerde yeni doğan çocuğun bütün topluluğun ortak malı sayılması aile kavramının ortaya çıkmadığını gösterir.
KABİLE (BOY) : Ailelerin ortak çıkarlar doğrultusunda tek bir güçlü ailenin egemenliği altına girmesi ile oluşmuştur.
Kabile à İlk siyasal birlik.
DEVLET : Belirli bir kültür düzeyine erişmiş toplumların ortaya çıkardığı siyasal yapıdır.
Öğeleri à 1-Ülke
2-Halk
3-Egemenlik
KÜLTÜR : Bir insan topluluğunun belirli bir zamanda her alanda ürettiği maddi manevi değerler toplamıdır. Ekonomi-Bilim-Sanat-Din öğeleridir.
UYGARLIK (MEDENİYET) : Kültürün yerleşik düzene geçerek kentleşmiş toplumlarda üretilmesi ve belli toplulukların bu tür kültürlerin arasında benzerlik bulunmasına uygarlık adı verilir. Tarihte bilinen ilk devlet SÜMERLER’dir. Ardından MISIRLILAR gelir. Bu devletlerin ortak özellikleri din devleti olmalarıdır.
NOT : Bir devletin en önemli görevi hukuk kuralları koyarak vatandaşlarının can güvenliğini korumasıdır.
NOT : Roma imparatorluğu küçük bir devlet den avrupa ve kuzey afrikada toprakları olan ve hukuk kurallarının egemen olduğu büyük bir devlet haline geldi.
AYDINLANMA ÇAĞININ SEBEPLERİ : Batıda ortaçağın sonlarına doğru bir uyanış başlamıştır. Bu uyanışta ;
1. Kapalı ve içine dönük ekonomik yaşamın coğrafi keşiflerinin etkisiyle kırılması.
2. Batı insanının para ekonomisine geçişi
3. ilk çağın büyük düşünürlerinin yapıtlarının tekrar değerlendirilmesi.
4. Aklın gidere özgürleşmesi.
AYDINLANMA ÇAĞININ ÖZELLİKLERİ :
1. Temelinde eşitlik vardır.
2. İnsanların devlet gücü üzerinde hakkı olduğu görüşü ortaya çıktı.
3. Bu döneme en büyük katkıyı fransız düşünürleri yapmıştır.
Var olan duruma ilk tepki bir ingiliz kolonisi olan kuzey amerikalılardan geldi.
AMERİKALILAR :
İlk bağımsızlık savaşı
İlk (yazılı) anayasa
Tarihin bilinen en uzun ömürlü anayasası
FRANSIZLAR :
1789 Fransız ihtilali
Milliyetçilik (ulusculuk) akımı doğdu
İNKILAP MODELLERİ
İHTİLAL : Halkın bazı güçlü önderlerin öncülüğünde mevcut siyasal düzeni zorla yıkmasıdır.
İNKILAP (DEVRİM) : İhtilalle birlikte yıkılan düzenin yerine gelişmeye açık ve çağın gerçeklerine uygun yeni bir düzen kurulması.
BÜTÜN İNKILAPLARDA ORTAK OLAN ÖZELLİKLER :
1. Şiddet zorlama. 2. Yenileşme yada topyekün değişme.
NOT : İhtilal inkılabın ön aşamasıdır.
RUS DEVRİMİ : 1917’de yaşanan bu devrim toplumun bütün kesimlerince benimsenmediği için başarılı olamamıştır.
TÜRK DEVRİMİ : Karmaşık bir yapı vardır. Bir taraftan kurtuluş savaşı yürütülürken diğer taraftan ulusal bir devlet kuruldu. İhtilal ve inkılap süreci birlikte yaşandı.
NOT : Türk devrimi diğer devrimlerden etkilenmekle beraber yapılanlar ulusal bir kalıba dökülüp yeni bir model oluşturmuştur.
EVRİM : Toplumsal kurumların kendiliğinden hissedilmeden zaman koşullarına uygun olarak değişmesidir.
REFORM YADA ISLAHAT : Devlet yapısının bazı alanlarda işlerliğini yitirmesi sonucunda yapılan düzeltmelerdir.
HÜKÜMET DARBESİ : Yönetim kadrolarının iş göremez hale gelmesi sonucunda askeri gücü elinde bulunduranların mevcut yönetimi değiştirip zorla iş başına gelmesidir.
NOT : İnkılaplarda büyük bir kültür değişikliği hedeflenir bilim,sanat,ekonomi,hukuk ve siyaset topyekün değişime uğrar fakat din ve ahlak öğesi devrim dışı kalır.
2.ÜNİTE TÜRK İNKILABINA YOL AÇAN NEDENLER
TÜRKLER
İSLAMİYETTEN ÖNCE İSLAMİYETTEN SONRA
-Orta asyada yaşıyorlardı -Türkler, Emeviler döneminde
-Göktanrı inancı vardı. İslamiyeti kabul etmek istedilersede
-Devlet kardeşler arasında ortak Emevilerin Arap milliyetçiliği dolayı-
yönetilmekteydi. Sıyla benimseyemediler
Yöneticilere KAĞAN yada -Türkler islamiyet’i Abbasiler döne-
HAKAN adı veriliyordu. Minde kabul ettiler.
İslamiyeti benimseyen Türklerin
dukları ilk devlet SELÇUKLU
devletidir.
Ardından ANADOLU SELÇUKLU
devleti kurulmuştur.
Not: Bu dönemde engin hoşgörü
Ortamında YUNUS EMRE, HACI
BEKTAŞ VELİ, MEVLANA gibi
Düşünürler yetişmiştir.
-Anadolu Selçuklu devleti Moğol
istilaları dolayısıyla yıkılınca,
BEYLİKLER dönemi başladı Bunlar
İçinde en önemlisi OSMANLI
BEYLİĞİDİR.
OSMANLI TOPLUM VE DEVLET DÜZENİ : Osmanlı devleti toplum düzeni olarak Anadolu Selçuklu modelini benimsemişlerdir. Bunun dışında bizans vesasani devletleride model alınmıştır.
OSMANLI DEVLETİ YAPISI :
Yöneticilere BEY yada SULTAN denilirdi.
YILDIRIM BEYAZIT döneminden itibaren şehzade kendine rakip gördüğü kardeşlerini öldürmeye başladı.
FATİH SULTAN MEHMET döneminden itibaren budurum yasallaşarak saltanat yasası yada KANUNNAME, haline geldi.
· Padişahın yanında, onun mührünü taşıyan fakat hiçbir can ve mal güvencesi olmayan sadrazam yada veziriazam bulunmaktaydı.
· Osmanlı devletinde din işlerinden sorumlu kişiye şeyhülislam adı verilirken, din bilginlerine genel olarak ulema adı verilmekteydi.
· Fatih döneminde başlanan saltanat yasası uygulaması 17.yy’dan sonra değiştirilerek devletin en yaşlı kişisinin padişah olmasına karar verildi.
OSMANLI EKONOMİSİ : Osmanlı devletinde bütün topraklar devletin malı sayılırdı. Devlet toprağı işletmek için sipahi adı verilen bir kişiyi görevlendirirdi.
· Sipahi devletten maaş almaz köylüden topladığı vergilerle geçinirdi kazancının bir kısmıylada devlete asker yetiştirirdi köylüde devlete vergi vermezdi.
OSMANLI TOPLUM DÜZENİ : Osmanlı devletinde halk Müslümanlar ve Müslüman olmayanlar (gayrimüslim) olmak üzere ikiye ayrılırdı. İki halk arasında büyük bir ayrım olmamakla beraber gayrimüslim erkekler cizye adı verilen bir vergi verirlerdi.
NOT ®DEVŞİRME USULÜ : Ailelerine bazı ayrıcalıklar tanınarak Müslümanlaştırılıp osmanlı hizmetine alınan gayrimüslim erkek çocuklardır.
OSMANLI DEVLETİNİN GERİLEME NEDENLERİ :
Coğrafi keşiflerin olumsuz etkisi.
Rönesans (Bilim) ve Reform(Din) hareketleri
1648 Vestfalya ant, ile Avrupa’da din birliği sağlandı. (30 yıl Savaşları bitti)
Rusya’nın açık ve sıcak denizlere inme politikası
Denetim gücünün zayıflaması ile AYAN denilen kişilerin DİRLİK denilen büyük toprakları ele geçirmesi (Toprak sisteminin bozulması)
18 yy’da Rusya,Avusturya,Venedik ve İran’la devam eden savaşlar.
Fransız ihtilalinden sonra ortaya çıkan milliyetçilik akımı.
NOT : Osmanlı devletinden ayrılan ilk ulus 1812’de Sırplar (özerk ordular)
1829 Edirne Antlaşması ilede yunanlılar tam bağımsız oldular.
Araplarda Vahhabi Ayaklanmalarını çıkardılar.
OSMANLI DEVLETİNDE ISLAHAT HAREKETLERİ : Osmanlı devletinde yeniliklere yönelme düşüncesinin ilk denemesi matbaanın kullanılması olmuştur.
Osmanlı devletinde ıslahat hareketlerinin temel amacı devleti parçalanmaktan kurtarmaktı. Özellikle ordu düzeltilmeye çalışıldı.
3. SELİM :
Kurmak istediği düzene NİZAM-I CEDİT (Yeni düzen) adını verdi.
Modern bir ordu kurdu.
Avrupada diplomatik temsilcilikler açtı.
2. MAHMUT : 2. MAHMUT tahta çıkınca ayanlarla SENED-İ İTTİFAK denilen (1808) bir sözleşme imzaladı. Fakat daha sonra belgeyi dikkate almayarak ayanların siyasal güçlerini yok etti.
İÇ OLAYLAR :
1826’ da Yeniçeri Ocağını kapattı.
Bakanlıklar Kuruldu.
· İtfaiye örgütü kuruldu.
Posta teşkilatı kuruldu.
Harbiye ve tıbbiye açıldı.
Memurların can ve malları devlet güvencesi altına alındı.
DIŞ OLAYLAR :
1806-1812 Osmanlı – Rus savaşı
1812 Sırbistan’ın özerk olması.
Yunanistan’ın bağımsızlığı
Sırp, Yunan, Arnavutluk ayaklanmaları
Mısır valisi Mehmet Ali paşa’nın ayaklanmaları.
ABDÜLMECİT DÖNEMİ :
TANZİMAT FERMANI (3.KASIM.1839) :
Amaç : Yurttaş ile devlet arasındaki ilişkiyi sağlamlaştırmaktı.
Özellikleri :
Hukuk devletine doğru bir gidiş başladı.
Tüm yurttaşları kapsayan bir ceza yasası yapıldı.
Vergi adaleti sağlandı.
Askerlik süresi kısaltıldı.
Bağımsız mahkemelerin kurulması gündeme geldi.
Hukuk devleti için ön şart olan vatandaşın can güvenliği devlet garantisi altına alındı.
ISLAHAT FERMANI (1856) : 1853-1856 Yılları arasında devam eden kırım savaşında rusyaya karşı ingiltere ve fransadan yardım alarak savaşı kazandık bunun üzerine gerek dışardan gelen istekler gerekse borçluluk duygusundan ıslahat fermanı ilan edildi. Bu fermanla müslüman ve gayri müslim vatandaşlar arasında tam eşitlik sağlandı. (Vergi adaleti sağlandı gayrimüslimler devlet hizmetine alınmaya başlandılar.)
MEŞRUTİYET DÖNEMİ :
Paşidaşın yetkilerini anayasa ile sınırlaması.
NOT : Islahatların istenilen sonuca ulaşmaması siyasal niteliğe sahip olmamalarından kaynaklanıyordu. Abdülmecitten sonra tahta geçen Abdülaziz yenilik tarafları bir kişi olmadığından döneminde ortaya çıkan genç osmanlılar adlı örgüt Abdülazizi tahtan indirdi. Abdülazizin taht dan indirilmesi modern Türk ordusunun siyasal yaşama ilk müdahalesi olarak bilinir.
GENÇ OSMANLILARIN ÖZELLİKLERİ :
Anayasalı bir monarşi istiyorlardı.
Halkın yönetime katılması ile bir osmanlılık ruhu doğacağından ve böylece insanların devlet birliğini bozma girişimlerinin biteceğini düşünüyorlardı.
Padişahın yanında halkın seçtiği bir meclisin bulunup yönetime katılmasını istiyorlardı.
· Türk tarihinde siyasal özgürlükler uğruna ilk mücadeleyi veren gruptur.
2. ABDÜLHAMİT :
1. MEŞRUTİYET (23.ARALIK.1876) :
· 1876 Tarihinde KANUN-İ ESASİ adıyla bir anayasa ilan edildi.
Anayasanın Özellikleri :
Egemenlik Osmanlı ailesine aitti.
Son söz padişaha aitti.
Yurttaşların siyasal parti kurma ve toplantı özgürlükleri yoktu.
Meclis-i Mebusan ve Meclis-i Ayan olmak üzere iki kanatlı bi meclis açıldı. Meclis-i Mebusan ‘ın üyelerini halk, Meclis-i Ayan’ın üyelerini padişah seçerdi.
Yasama,yürütme,yargı yetkileri padişaha aitti.
Yargı güvenliği kesin değildi (113.madde sebebiyle)
1877-1878 tarihleri arasında çıkan osmanlı-rus savaşını rusyanın istanbul’a kadar girmesi
üzerine osmanlı devleti savaşı kaybettiğini kabul etti. 1878 yılında önce Ayastefanos (Yeşilköy) Aynı yıl hafifletilerek Berlik Antlaşması imzalandı.
BERLİN ANTLAŞMASI (1878) :
Balkanlarda Makedonya ve Arnavutluk ile Bulgaristan küçük bir bölümü bize kaldı.
Sırbistan, Romanya ve Karadağ tam bağımsız oldu.
Kıbrıs Adası’nın yönetimi İngilizlere bırakıldı.
Bosna-Hersek ‘in yönetimi Avusturya-Macaristan İmp’na bırakıldı.
Kars, Arkadah, Batum Ruslara bırakıldı.
Bulgasitan hemen hemen tam bağımsız oldu.
İSTİBDAT DÖNEMİ : 1877-1878 Osmanlı Rus savaşını bahane eden ikinci Abdülhamitin baskı yönetimi dönemidir. 30 yıl süren bu dönemde meclis tatilde olduğu için Abdülhamit yetkilerini kullanarak diktatörlük kurdu.
Bu dönemde,
Doğu Rumeli girit ve mısır kaybedildi.
Düyün-i Umumiye (genel borçlar) idaresi kuruldu. (Bu idare alacaklı devletler tarafından kuruldu.)
Batı esaslarına göre öğretim yapan okullar açıldı.
İstibdat rejimine karşı Jöntürkler adlı bir grup ortaya çıktı. Daha sonra bütün gizli
Örgütleri çatısı altında toplayarak ittihat ve Terakki Cemiyeti haline dönüştü.
2.MEŞRÜTİYET (23.TEMMUZ.1908) : 1908 Yılında Rus çarı ile İngiliz kralı Revalde Osmanlı topraklarını paylaşmak amacıyla görüşmeye oturdular. (Reval görüşmeleri). Bu durumun duyulması üzerine ittihat ve terakki cemiyeti üyeleri bir ayaklanma başlattı. Padişah ayaklanmayı bastıramayınca meşrutiyeti tekrar ilan etmek zorunda kaldı.
31.MART OLAYI : Meşrutiyetin tekrar ilanı üzerine durumdan rahatsız olan İngiltere İstanbul gazeteleinden birisi olan volkan gazetesine soktuğu casus Derviş Vahdet ‘i yoluyla meşrutiyetin şeriata aykırı olduğunu yaydı. 31.MART.1909 tarihinde ayaklanmayı padişah bastıramadı ittihatçıların selanikten gönderdiği Hareket ordusu bastırdı. Padişah suçlu bulunarak taht ‘dan indirildi.
NOT : 31 Mart ayaklanması Türk tarihinde bilinen rejime karşı ilk ayaklanmadır.
1909 Anayasa Değişiklikleri :
Siyasal parti kurma ve toplantı hakkı tanındı.
Mebusan meclisinin yetkileri artırıldı.
Hükümetin meclise karşı sorumluluğu kabul edildi.
Yargı güvensizliği yaratan 113.Madde kaldırıldı.
Padişahın yasama yetkisi daraltıldı.
1911 TRABLUSGARP SAVAŞI :
Sebep : İtalyanın sömürge arayışı sırasında Trablusgarp ‘ı işgal etmesi.
Gelişme : Osmanlı devleti sadece olayı protesto etti. Çünkü Trablusgarp ‘a gönderebileceği bir donanması yoktu. Başta Mustafa Kemal olmak üzere bazı genç subaylar Trablusgarp ‘a gittilersede balkan savaşlarının başlaması üzere geri çağırıldılar ve savaşı kaybettik.
Sonuç : 1912 Yılında İtalya ile UŞİ antlaşması imzalandı. Bu antlaşmaya göre
Trablusgarp İtalyanlara bırakıldı.
Rodos ve 12 adanın yönetimi balkan savaşları bitinceye kadar İtalya ‘ya bırakıldı.
NOT : Bu antlaşma ile kuzey Afrikadaki son toprağımızda kaybedildi.
BİRİNCİ BALKAN SAVAŞI (1912) :
Neden: Sırplar , Bulgarlar , Karadağlılar ve Yunanlıların Makedonyayı ele geçirmek istemesi.
Gelişme : Osmanlı devleti dört cephede savaşmak durumunda kaldığı için başarısız oldu.
Sonuç :
Arnavutluk bağımsızlığını ilan etti.
Makedonya ve Trakya balkan devletleri arasında paylaşıldı.
1913 yılında londra ön barışı imzalandı. Buna göre,
1. Batı sınırımız midye ve enes çizgisine çekildi.
2. İmroz ve Bozcaada dışındaki bütün ege adaları Yunanlılara verildi.
İKİNCİ BALKAN SAVAŞI :
Birinci balkan savaşına katılan devletlerin içinde bulunduğu grup fazla pay alan Bulgaristan’a savaş açtı.Osmanlı devleti karışıklıktan yararlanarak Edirne ve Kırklareli’yi geri aldı.
NOT : Birinciye katılmayıp ikinciye katılan devlet ise Romanya’dır.
İTTİHAT VE TERAKKİ PARTİSİNİN DİKTATÖRLÜĞÜNÜN BAŞLAMASI :
Birinci Balkan savaşındaki toprak kayıplarından yöneticileri sorumlu tutan ittihatçılar 23.Ocak.1913 tarihinde hükümet binasını basarak ele geçirdiler. Bu olaya Bab-i Ali baskını adı verilir.
3. ÜNİTE :
OSMANLI DEVLETİNİN SONA ERME SÜRECİNE GİRMESİ :
1. DÜNYA SAVAŞI : Türkçülük Akımı : İttihat Terakki partisinin savunduğu bir akımdır. Partililer Osmanlı bir toplum yapısını benimsiyorlar fakat her türlü yeniliğin Türkçülüğün ışığı altında yapılmasını savunuyorlardı.
NOT : Bu akımın önde gelen lideri Ziya GÖKALP’ tir.
NOT : Türkçülük akımı ilk önce dil alanında başlamıştır.
İslamcılık Akımı : Devletin başına gelen bütün felaketlerin sebebinin İslam kurallarından uzaklaşmak olduğunu savunanların ortaya çıkardığı bir akımdır.
Osmanlıcılık Akımı : Tanzimat ile uygulamaya konulan fakat köklerini 2.Mahmut zamanında bulan bir akımdır. Saray ve çevresi tarafından desteklenmiştir. Bu akıma göre dinleri ulusları inançları ne olursa olsun herkez osmanlı sayılırdı.
Kişisel Girişim ve Yerinde Yöneticilik Akımı (Teşebbüs-i Şahsi ve Adem-i Merkezcilik) :
Prens Sabahattin tarafından ortaya atılan bu akım kişisel girişime değer veriyordu. Osmanlı insanına her türlü özgürlüklerin tanınması ve halkın federasyona benzer bir yapı içinde yaşaması öneriliyordu.
Almanya’ya Yanaşma : Almanya Ortaçağda parçalanmış fakat Milliyetçilik akımının etkisiyle 1800’lerin sonlarında tekrar birleşmişti. Bu devletler arasında en güçlüsü olan Prusya başbakanı Bismark’ın önderliğinde birleşik Alman imparatorluğunu kurdular.
NOT : Almanyanın birleşmesi sırasında Fransa ve Avusturya ile önemli savaşlar yapılmıştır. Alman imparatorluğu kurulduktan sonra imparator olan 2.Wilhelm Almanyanın deniz aşırı ülkelere açılmasını ve yeni pazarlar elde etmesini savunmuştur. 2.Wilhelm Osmanlı devleti üzerinde egemenlik kurmak istedi.
Amaçları :
İngiliz sömürgelerinde yaşanan müslümanları halefinin gücünü kullanarak kışkırtmak ve huzursuzluk çıkarmak.
Süveyş kanalını ve ortadoğudan asyaya uzanan yolları denetim altına almak.
Fazla Alman nüfusunu batı Anadolu’ya yerleştirerek Anadoluda bir Alman kolonisi kurmak.
Bu amaçları gerçekleştirmek amacıyla Osmanlıyı kendi yanına çekti özellikle Osmanlı ordusundaki pek çok birliğin Alman subayların denetimi altına verilmesini sağladı.
BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI :
Nedenleri :
Alman imparatorluğunun kurulması İngiltere ve Fransa’nın kurdukları dengeyi bozdu.
Almanya’nın denizlere egemen olması İngiltere ve Fransa’nın gerginliğini artırdı.
Rusyanın balkanlarda izlediği Panslavizm ve Panortodoksluk politikası. Sılav ırakları : Ruslar,Polonyalalılar,Çekler,Slovaklar,Slovenler,H ırvatlar,Sırplar ve Bulgarlar’dır.
Sırpların Bosna Hersek’te ayaklanma çıkarması Rusya’nın Avusturya Macaristan imparatorluğu ile arasının açılmasına sebep oldu. İngiltere Rusya’yı Almanya Avusturya Macaristan’ı destekledi.
Fransa’nın Alsa-Loren bölgesini Almanyadan geri almak istemesi.
İtalya ve Alman’ya arasındaki yakınlaşma
İTİLAF (ANLAŞMA) İTTİFAK (BAĞLAŞMA)
İNGİLTERE -ALMANYA
FRANSA -AVUSTURYA-MACARİSTAN İMP.
RUSYA -İTALYA
(İtalya sonrasında taraf değiştiriyor.)
Savaşı başlatan kıvılcım Avusturya ve Macaristan Veliahtının Saray Bosna’da Sırplılar tarafından öldürülmesi oldu.
Avrupa Cepheleri : Batıda Almanlar Fransa İngiltere karşısında zorlanıyorlardı özellikle İtalya’nın taraf değiştirmesi Avusturya Macaristan ordularının kuzey İtalya’da yayılmalarına sebep oldu ve cepheler genişledi.
OSMANLI DEVLETİNİN SAVAŞA GİRMESİ
NOT : İtilaf devletleri Osmanlı’nın savaşa giremsini istemiyorlardı hatta Kapütilasyonların kaldırılmasına razı oldular.
Sebep : Enver Paşa Almanya ile gizli bir anlaşma imzalamıştı bunun üzerine Akdenizde tatbikat yapan iki Alman savaş gemisi İngilizler den kaçarak Osmanlı’ya sığındılar Osmanlı gemileri satın aldığını açıkladı Karadenize açılıp Rus limanlarını bombalattı.
OSMANLI ÜLKESİNDE AÇILAN CEPHELER :
1. Doğu (Kafkas) Cephesi : Bu cephede Ruslar ile savaşılmıştır. Enver Paşa Kars,Ardahan ve Batum’u geri almak ve Kafkasyadaki Müslümanları birleştirmek istiyordu. Hazırlıksız yapılan saldırılar 100.000 askerin donarak Şehit olmasına sebep oldu Ruslar Erzurum,Muş,Bitlis,Trabzon ve Erzincan’ı işgal ettiler fakat Rusya’da ihtilal çıkınca savaştan çekilmek zorunda kaldılar. 3.Mart.1918 tarihinde Brest-Litowsk Antlaşması imzalandı. Buna göre ,
Doğu Cephesi kapandı.
Ruslar Kars Ardahan ve Batumu geri verdiler.
2. Çanakkale Cephesi :
Amaç : İngiltere ve Fransa’nın Rusya’ya yardım götürme isteği.
Rusya’ya yardım götürürken boğazlardan geçilirse İstanbul düşecek Osmanlı devletide tarihe karışacaktı. İngiltere ve Fransa bu amaçla önce denizden saldırıya başladılar fakat Nusret mayın gemisinin boğaza mayın döşemesiyle başarısız olup geri çekildiler daha sonra sonra gelibolu yarımadasından karaya çıkmaya çalıştılar.
NOT : Osmanlı devletinin başarılı olabilmesi için Almanya’dan yardım alması gerekiyordu bu yardım Bulgaristan’ı savaşa çekerek mümkün olabilirdi. Bunun için Dimetoka’yı Bulgaristan’a bırakmak zorunda kaldık. Bu olaydan sonra Almanya’dan yardım gelmeye başladı antlaşma devletleri Çanakkale’yi boşaltmak zorunda kaldılar.
Sonuç
Savaşın süresi uzadı.
Rusya’ya yardım ulaştırılamadığı için ihtilal başarılı oldu.
3. Irak Kanal Filistin Cepheleri :
Irak Cephesi : Savaşın ilk yıllarında İngilizlere karşı başarılı olunmuştur fakat İngilizlerin karşı harekatıyla Osmanlı ordusu elde ettiği yerlerden çekilmiş ve bağdat’ı İngilizlere bırakmıştır.
Kanal ve Filistin Cepheleri : Kanal cephesi Almanlar’ın isteği üzerine açılmıştır. İngilizler’le savaşılmıştır fakat Araplar’ın ihaneti üzerine başarısız olunmuştur. Bu sırada ateşkes imzalanarak savaşta bitmiştir.
4. Baliçya Cephesi : Almanya ve Avusturya Macaristan ordularının Ruslar’la yaptığı savaşlarda destek amacıyla katıldığımız cephedir.
SAVAŞIN BİTİŞİ : Rusya’nın savaştan çekilmesi ile Almanya’nın planları gerçekleşemedi çünkü anlaşma grubunda Yunanistan savaşa katılmıştı Almanya kurduğu denizaltı filosuyla İngiltere ve Fransa’ya malzeme taşıyan Amerikan gemilerini batırmaya başladı. Bunun üzerine 1917 yılında ABD Anlaşma grubunda savaşa katıldı. Savaşa girdikten sonra ABD cumhurbaşkanı kendi adı ile ünlenen Wilson ilkelerini yayınladı bu ilkeler ;
Savaştan sonra hiçbir devlet savaşı kazansada toprak kazancı sağlamayacak.
Başka devletlerin egemenliği altında yaşayan uluslar kendi geleceklerini tayin edebilecekler.
Yenenler yenilenlerden savaş tazminatı almayacak.
Bütün bu işleri düzenleyecek uluslar arası bir örgüt kurulacaktı. (Milletler cemiyeti)
Bu ilkelere güvenen Bulgaristan ilk bırakışmayı imzalayarak savaştan çekildi, ikinci bırakışmayı Osmanlı devleti, üçüncüyü Avusturya Macaristan İmp. Son olarak Almanya imzalayarak savaş bitti. Sonuçta sadece yenen değil yenilen devletlerdede ağır toplumsal ve ekonomik bunalımlar meydana geldi.
Inkilap Tarihi Ders Notlari Inkilap Tarihi
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ders notlarıİnkılap Tarihi Ders Notları Üniversite
1.ÜNİTE İNKILAP (DEVRİM) KAVRAMI
AİLE : İnsanoğlu aklını kullanıp geliştirirken kendi benliğininde farkına varmaya başladı ve aile kavramı ortaya çıktı.
Aile à İlk toplumsal birlik.
Not: İlk ailelerde yeni doğan çocuğun bütün topluluğun ortak malı sayılması aile kavramının ortaya çıkmadığını gösterir.
KABİLE (BOY) : Ailelerin ortak çıkarlar doğrultusunda tek bir güçlü ailenin egemenliği altına girmesi ile oluşmuştur.
Kabile à İlk siyasal birlik.
DEVLET : Belirli bir kültür düzeyine erişmiş toplumların ortaya çıkardığı siyasal yapıdır.
Öğeleri à 1-Ülke
2-Halk
3-Egemenlik
KÜLTÜR : Bir insan topluluğunun belirli bir zamanda her alanda ürettiği maddi manevi değerler toplamıdır. Ekonomi-Bilim-Sanat-Din öğeleridir.
UYGARLIK (MEDENİYET) : Kültürün yerleşik düzene geçerek kentleşmiş toplumlarda üretilmesi ve belli toplulukların bu tür kültürlerin arasında benzerlik bulunmasına uygarlık adı verilir. Tarihte bilinen ilk devlet SÜMERLER’dir. Ardından MISIRLILAR gelir. Bu devletlerin ortak özellikleri din devleti olmalarıdır.
NOT : Bir devletin en önemli görevi hukuk kuralları koyarak vatandaşlarının can güvenliğini korumasıdır.
NOT : Roma imparatorluğu küçük bir devlet den avrupa ve kuzey afrikada toprakları olan ve hukuk kurallarının egemen olduğu büyük bir devlet haline geldi.
AYDINLANMA ÇAĞININ SEBEPLERİ : Batıda ortaçağın sonlarına doğru bir uyanış başlamıştır. Bu uyanışta ;
1. Kapalı ve içine dönük ekonomik yaşamın coğrafi keşiflerinin etkisiyle kırılması.
2. Batı insanının para ekonomisine geçişi
3. ilk çağın büyük düşünürlerinin yapıtlarının tekrar değerlendirilmesi.
4. Aklın gidere özgürleşmesi.
AYDINLANMA ÇAĞININ ÖZELLİKLERİ :
1. Temelinde eşitlik vardır.
2. İnsanların devlet gücü üzerinde hakkı olduğu görüşü ortaya çıktı.
3. Bu döneme en büyük katkıyı fransız düşünürleri yapmıştır.
Var olan duruma ilk tepki bir ingiliz kolonisi olan kuzey amerikalılardan geldi.
AMERİKALILAR :
İlk bağımsızlık savaşı
İlk (yazılı) anayasa
Tarihin bilinen en uzun ömürlü anayasası
FRANSIZLAR :
1789 Fransız ihtilali
Milliyetçilik (ulusculuk) akımı doğdu
İNKILAP MODELLERİ
İHTİLAL : Halkın bazı güçlü önderlerin öncülüğünde mevcut siyasal düzeni zorla yıkmasıdır.
İNKILAP (DEVRİM) : İhtilalle birlikte yıkılan düzenin yerine gelişmeye açık ve çağın gerçeklerine uygun yeni bir düzen kurulması.
BÜTÜN İNKILAPLARDA ORTAK OLAN ÖZELLİKLER :
1. Şiddet zorlama. 2. Yenileşme yada topyekün değişme.
NOT : İhtilal inkılabın ön aşamasıdır.
RUS DEVRİMİ : 1917’de yaşanan bu devrim toplumun bütün kesimlerince benimsenmediği için başarılı olamamıştır.
TÜRK DEVRİMİ : Karmaşık bir yapı vardır. Bir taraftan kurtuluş savaşı yürütülürken diğer taraftan ulusal bir devlet kuruldu. İhtilal ve inkılap süreci birlikte yaşandı.
NOT : Türk devrimi diğer devrimlerden etkilenmekle beraber yapılanlar ulusal bir kalıba dökülüp yeni bir model oluşturmuştur.
EVRİM : Toplumsal kurumların kendiliğinden hissedilmeden zaman koşullarına uygun olarak değişmesidir.
REFORM YADA ISLAHAT : Devlet yapısının bazı alanlarda işlerliğini yitirmesi sonucunda yapılan düzeltmelerdir.
HÜKÜMET DARBESİ : Yönetim kadrolarının iş göremez hale gelmesi sonucunda askeri gücü elinde bulunduranların mevcut yönetimi değiştirip zorla iş başına gelmesidir.
NOT : İnkılaplarda büyük bir kültür değişikliği hedeflenir bilim,sanat,ekonomi,hukuk ve siyaset topyekün değişime uğrar fakat din ve ahlak öğesi devrim dışı kalır.
2.ÜNİTE TÜRK İNKILABINA YOL AÇAN NEDENLER
TÜRKLER
İSLAMİYETTEN ÖNCE İSLAMİYETTEN SONRA
-Orta asyada yaşıyorlardı -Türkler, Emeviler döneminde
-Göktanrı inancı vardı. İslamiyeti kabul etmek istedilersede
-Devlet kardeşler arasında ortak Emevilerin Arap milliyetçiliği dolayı-
yönetilmekteydi. Sıyla benimseyemediler
Yöneticilere KAĞAN yada -Türkler islamiyet’i Abbasiler döne-
HAKAN adı veriliyordu. Minde kabul ettiler.
İslamiyeti benimseyen Türklerin
dukları ilk devlet SELÇUKLU
devletidir.
Ardından ANADOLU SELÇUKLU
devleti kurulmuştur.
Not: Bu dönemde engin hoşgörü
Ortamında YUNUS EMRE, HACI
BEKTAŞ VELİ, MEVLANA gibi
Düşünürler yetişmiştir.
-Anadolu Selçuklu devleti Moğol
istilaları dolayısıyla yıkılınca,
BEYLİKLER dönemi başladı Bunlar
İçinde en önemlisi OSMANLI
BEYLİĞİDİR.
OSMANLI TOPLUM VE DEVLET DÜZENİ : Osmanlı devleti toplum düzeni olarak Anadolu Selçuklu modelini benimsemişlerdir. Bunun dışında bizans vesasani devletleride model alınmıştır.
OSMANLI DEVLETİ YAPISI :
Yöneticilere BEY yada SULTAN denilirdi.
YILDIRIM BEYAZIT döneminden itibaren şehzade kendine rakip gördüğü kardeşlerini öldürmeye başladı.
FATİH SULTAN MEHMET döneminden itibaren budurum yasallaşarak saltanat yasası yada KANUNNAME, haline geldi.
· Padişahın yanında, onun mührünü taşıyan fakat hiçbir can ve mal güvencesi olmayan sadrazam yada veziriazam bulunmaktaydı.
· Osmanlı devletinde din işlerinden sorumlu kişiye şeyhülislam adı verilirken, din bilginlerine genel olarak ulema adı verilmekteydi.
· Fatih döneminde başlanan saltanat yasası uygulaması 17.yy’dan sonra değiştirilerek devletin en yaşlı kişisinin padişah olmasına karar verildi.
OSMANLI EKONOMİSİ : Osmanlı devletinde bütün topraklar devletin malı sayılırdı. Devlet toprağı işletmek için sipahi adı verilen bir kişiyi görevlendirirdi.
· Sipahi devletten maaş almaz köylüden topladığı vergilerle geçinirdi kazancının bir kısmıylada devlete asker yetiştirirdi köylüde devlete vergi vermezdi.
OSMANLI TOPLUM DÜZENİ : Osmanlı devletinde halk Müslümanlar ve Müslüman olmayanlar (gayrimüslim) olmak üzere ikiye ayrılırdı. İki halk arasında büyük bir ayrım olmamakla beraber gayrimüslim erkekler cizye adı verilen bir vergi verirlerdi.
NOT ®DEVŞİRME USULÜ : Ailelerine bazı ayrıcalıklar tanınarak Müslümanlaştırılıp osmanlı hizmetine alınan gayrimüslim erkek çocuklardır.
OSMANLI DEVLETİNİN GERİLEME NEDENLERİ :
Coğrafi keşiflerin olumsuz etkisi.
Rönesans (Bilim) ve Reform(Din) hareketleri
1648 Vestfalya ant, ile Avrupa’da din birliği sağlandı. (30 yıl Savaşları bitti)
Rusya’nın açık ve sıcak denizlere inme politikası
Denetim gücünün zayıflaması ile AYAN denilen kişilerin DİRLİK denilen büyük toprakları ele geçirmesi (Toprak sisteminin bozulması)
18 yy’da Rusya,Avusturya,Venedik ve İran’la devam eden savaşlar.
Fransız ihtilalinden sonra ortaya çıkan milliyetçilik akımı.
NOT : Osmanlı devletinden ayrılan ilk ulus 1812’de Sırplar (özerk ordular)
1829 Edirne Antlaşması ilede yunanlılar tam bağımsız oldular.
Araplarda Vahhabi Ayaklanmalarını çıkardılar.
OSMANLI DEVLETİNDE ISLAHAT HAREKETLERİ : Osmanlı devletinde yeniliklere yönelme düşüncesinin ilk denemesi matbaanın kullanılması olmuştur.
Osmanlı devletinde ıslahat hareketlerinin temel amacı devleti parçalanmaktan kurtarmaktı. Özellikle ordu düzeltilmeye çalışıldı.
3. SELİM :
Kurmak istediği düzene NİZAM-I CEDİT (Yeni düzen) adını verdi.
Modern bir ordu kurdu.
Avrupada diplomatik temsilcilikler açtı.
2. MAHMUT : 2. MAHMUT tahta çıkınca ayanlarla SENED-İ İTTİFAK denilen (1808) bir sözleşme imzaladı. Fakat daha sonra belgeyi dikkate almayarak ayanların siyasal güçlerini yok etti.
İÇ OLAYLAR :
1826’ da Yeniçeri Ocağını kapattı.
Bakanlıklar Kuruldu.
· İtfaiye örgütü kuruldu.
Posta teşkilatı kuruldu.
Harbiye ve tıbbiye açıldı.
Memurların can ve malları devlet güvencesi altına alındı.
DIŞ OLAYLAR :
1806-1812 Osmanlı – Rus savaşı
1812 Sırbistan’ın özerk olması.
Yunanistan’ın bağımsızlığı
Sırp, Yunan, Arnavutluk ayaklanmaları
Mısır valisi Mehmet Ali paşa’nın ayaklanmaları.
ABDÜLMECİT DÖNEMİ :
TANZİMAT FERMANI (3.KASIM.1839) :
Amaç : Yurttaş ile devlet arasındaki ilişkiyi sağlamlaştırmaktı.
Özellikleri :
Hukuk devletine doğru bir gidiş başladı.
Tüm yurttaşları kapsayan bir ceza yasası yapıldı.
Vergi adaleti sağlandı.
Askerlik süresi kısaltıldı.
Bağımsız mahkemelerin kurulması gündeme geldi.
Hukuk devleti için ön şart olan vatandaşın can güvenliği devlet garantisi altına alındı.
ISLAHAT FERMANI (1856) : 1853-1856 Yılları arasında devam eden kırım savaşında rusyaya karşı ingiltere ve fransadan yardım alarak savaşı kazandık bunun üzerine gerek dışardan gelen istekler gerekse borçluluk duygusundan ıslahat fermanı ilan edildi. Bu fermanla müslüman ve gayri müslim vatandaşlar arasında tam eşitlik sağlandı. (Vergi adaleti sağlandı gayrimüslimler devlet hizmetine alınmaya başlandılar.)
MEŞRUTİYET DÖNEMİ :
Paşidaşın yetkilerini anayasa ile sınırlaması.
NOT : Islahatların istenilen sonuca ulaşmaması siyasal niteliğe sahip olmamalarından kaynaklanıyordu. Abdülmecitten sonra tahta geçen Abdülaziz yenilik tarafları bir kişi olmadığından döneminde ortaya çıkan genç osmanlılar adlı örgüt Abdülazizi tahtan indirdi. Abdülazizin taht dan indirilmesi modern Türk ordusunun siyasal yaşama ilk müdahalesi olarak bilinir.
GENÇ OSMANLILARIN ÖZELLİKLERİ :
Anayasalı bir monarşi istiyorlardı.
Halkın yönetime katılması ile bir osmanlılık ruhu doğacağından ve böylece insanların devlet birliğini bozma girişimlerinin biteceğini düşünüyorlardı.
Padişahın yanında halkın seçtiği bir meclisin bulunup yönetime katılmasını istiyorlardı.
· Türk tarihinde siyasal özgürlükler uğruna ilk mücadeleyi veren gruptur.
2. ABDÜLHAMİT :
1. MEŞRUTİYET (23.ARALIK.1876) :
· 1876 Tarihinde KANUN-İ ESASİ adıyla bir anayasa ilan edildi.
Anayasanın Özellikleri :
Egemenlik Osmanlı ailesine aitti.
Son söz padişaha aitti.
Yurttaşların siyasal parti kurma ve toplantı özgürlükleri yoktu.
Meclis-i Mebusan ve Meclis-i Ayan olmak üzere iki kanatlı bi meclis açıldı. Meclis-i Mebusan ‘ın üyelerini halk, Meclis-i Ayan’ın üyelerini padişah seçerdi.
Yasama,yürütme,yargı yetkileri padişaha aitti.
Yargı güvenliği kesin değildi (113.madde sebebiyle)
1877-1878 tarihleri arasında çıkan osmanlı-rus savaşını rusyanın istanbul’a kadar girmesi
üzerine osmanlı devleti savaşı kaybettiğini kabul etti. 1878 yılında önce Ayastefanos (Yeşilköy) Aynı yıl hafifletilerek Berlik Antlaşması imzalandı.
BERLİN ANTLAŞMASI (1878) :
Balkanlarda Makedonya ve Arnavutluk ile Bulgaristan küçük bir bölümü bize kaldı.
Sırbistan, Romanya ve Karadağ tam bağımsız oldu.
Kıbrıs Adası’nın yönetimi İngilizlere bırakıldı.
Bosna-Hersek ‘in yönetimi Avusturya-Macaristan İmp’na bırakıldı.
Kars, Arkadah, Batum Ruslara bırakıldı.
Bulgasitan hemen hemen tam bağımsız oldu.
İSTİBDAT DÖNEMİ : 1877-1878 Osmanlı Rus savaşını bahane eden ikinci Abdülhamitin baskı yönetimi dönemidir. 30 yıl süren bu dönemde meclis tatilde olduğu için Abdülhamit yetkilerini kullanarak diktatörlük kurdu.
Bu dönemde,
Doğu Rumeli girit ve mısır kaybedildi.
Düyün-i Umumiye (genel borçlar) idaresi kuruldu. (Bu idare alacaklı devletler tarafından kuruldu.)
Batı esaslarına göre öğretim yapan okullar açıldı.
İstibdat rejimine karşı Jöntürkler adlı bir grup ortaya çıktı. Daha sonra bütün gizli
Örgütleri çatısı altında toplayarak ittihat ve Terakki Cemiyeti haline dönüştü.
2.MEŞRÜTİYET (23.TEMMUZ.1908) : 1908 Yılında Rus çarı ile İngiliz kralı Revalde Osmanlı topraklarını paylaşmak amacıyla görüşmeye oturdular. (Reval görüşmeleri). Bu durumun duyulması üzerine ittihat ve terakki cemiyeti üyeleri bir ayaklanma başlattı. Padişah ayaklanmayı bastıramayınca meşrutiyeti tekrar ilan etmek zorunda kaldı.
31.MART OLAYI : Meşrutiyetin tekrar ilanı üzerine durumdan rahatsız olan İngiltere İstanbul gazeteleinden birisi olan volkan gazetesine soktuğu casus Derviş Vahdet ‘i yoluyla meşrutiyetin şeriata aykırı olduğunu yaydı. 31.MART.1909 tarihinde ayaklanmayı padişah bastıramadı ittihatçıların selanikten gönderdiği Hareket ordusu bastırdı. Padişah suçlu bulunarak taht ‘dan indirildi.
NOT : 31 Mart ayaklanması Türk tarihinde bilinen rejime karşı ilk ayaklanmadır.
1909 Anayasa Değişiklikleri :
Siyasal parti kurma ve toplantı hakkı tanındı.
Mebusan meclisinin yetkileri artırıldı.
Hükümetin meclise karşı sorumluluğu kabul edildi.
Yargı güvensizliği yaratan 113.Madde kaldırıldı.
Padişahın yasama yetkisi daraltıldı.
1911 TRABLUSGARP SAVAŞI :
Sebep : İtalyanın sömürge arayışı sırasında Trablusgarp ‘ı işgal etmesi.
Gelişme : Osmanlı devleti sadece olayı protesto etti. Çünkü Trablusgarp ‘a gönderebileceği bir donanması yoktu. Başta Mustafa Kemal olmak üzere bazı genç subaylar Trablusgarp ‘a gittilersede balkan savaşlarının başlaması üzere geri çağırıldılar ve savaşı kaybettik.
Sonuç : 1912 Yılında İtalya ile UŞİ antlaşması imzalandı. Bu antlaşmaya göre
Trablusgarp İtalyanlara bırakıldı.
Rodos ve 12 adanın yönetimi balkan savaşları bitinceye kadar İtalya ‘ya bırakıldı.
NOT : Bu antlaşma ile kuzey Afrikadaki son toprağımızda kaybedildi.
BİRİNCİ BALKAN SAVAŞI (1912) :
Neden: Sırplar , Bulgarlar , Karadağlılar ve Yunanlıların Makedonyayı ele geçirmek istemesi.
Gelişme : Osmanlı devleti dört cephede savaşmak durumunda kaldığı için başarısız oldu.
Sonuç :
Arnavutluk bağımsızlığını ilan etti.
Makedonya ve Trakya balkan devletleri arasında paylaşıldı.
1913 yılında londra ön barışı imzalandı. Buna göre,
1. Batı sınırımız midye ve enes çizgisine çekildi.
2. İmroz ve Bozcaada dışındaki bütün ege adaları Yunanlılara verildi.
İKİNCİ BALKAN SAVAŞI :
Birinci balkan savaşına katılan devletlerin içinde bulunduğu grup fazla pay alan Bulgaristan’a savaş açtı.Osmanlı devleti karışıklıktan yararlanarak Edirne ve Kırklareli’yi geri aldı.
NOT : Birinciye katılmayıp ikinciye katılan devlet ise Romanya’dır.
İTTİHAT VE TERAKKİ PARTİSİNİN DİKTATÖRLÜĞÜNÜN BAŞLAMASI :
Birinci Balkan savaşındaki toprak kayıplarından yöneticileri sorumlu tutan ittihatçılar 23.Ocak.1913 tarihinde hükümet binasını basarak ele geçirdiler. Bu olaya Bab-i Ali baskını adı verilir.
3. ÜNİTE :
OSMANLI DEVLETİNİN SONA ERME SÜRECİNE GİRMESİ :
1. DÜNYA SAVAŞI : Türkçülük Akımı : İttihat Terakki partisinin savunduğu bir akımdır. Partililer Osmanlı bir toplum yapısını benimsiyorlar fakat her türlü yeniliğin Türkçülüğün ışığı altında yapılmasını savunuyorlardı.
NOT : Bu akımın önde gelen lideri Ziya GÖKALP’ tir.
NOT : Türkçülük akımı ilk önce dil alanında başlamıştır.
İslamcılık Akımı : Devletin başına gelen bütün felaketlerin sebebinin İslam kurallarından uzaklaşmak olduğunu savunanların ortaya çıkardığı bir akımdır.
Osmanlıcılık Akımı : Tanzimat ile uygulamaya konulan fakat köklerini 2.Mahmut zamanında bulan bir akımdır. Saray ve çevresi tarafından desteklenmiştir. Bu akıma göre dinleri ulusları inançları ne olursa olsun herkez osmanlı sayılırdı.
Kişisel Girişim ve Yerinde Yöneticilik Akımı (Teşebbüs-i Şahsi ve Adem-i Merkezcilik) :
Prens Sabahattin tarafından ortaya atılan bu akım kişisel girişime değer veriyordu. Osmanlı insanına her türlü özgürlüklerin tanınması ve halkın federasyona benzer bir yapı içinde yaşaması öneriliyordu.
Almanya’ya Yanaşma : Almanya Ortaçağda parçalanmış fakat Milliyetçilik akımının etkisiyle 1800’lerin sonlarında tekrar birleşmişti. Bu devletler arasında en güçlüsü olan Prusya başbakanı Bismark’ın önderliğinde birleşik Alman imparatorluğunu kurdular.
NOT : Almanyanın birleşmesi sırasında Fransa ve Avusturya ile önemli savaşlar yapılmıştır. Alman imparatorluğu kurulduktan sonra imparator olan 2.Wilhelm Almanyanın deniz aşırı ülkelere açılmasını ve yeni pazarlar elde etmesini savunmuştur. 2.Wilhelm Osmanlı devleti üzerinde egemenlik kurmak istedi.
Amaçları :
İngiliz sömürgelerinde yaşanan müslümanları halefinin gücünü kullanarak kışkırtmak ve huzursuzluk çıkarmak.
Süveyş kanalını ve ortadoğudan asyaya uzanan yolları denetim altına almak.
Fazla Alman nüfusunu batı Anadolu’ya yerleştirerek Anadoluda bir Alman kolonisi kurmak.
Bu amaçları gerçekleştirmek amacıyla Osmanlıyı kendi yanına çekti özellikle Osmanlı ordusundaki pek çok birliğin Alman subayların denetimi altına verilmesini sağladı.
BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI :
Nedenleri :
Alman imparatorluğunun kurulması İngiltere ve Fransa’nın kurdukları dengeyi bozdu.
Almanya’nın denizlere egemen olması İngiltere ve Fransa’nın gerginliğini artırdı.
Rusyanın balkanlarda izlediği Panslavizm ve Panortodoksluk politikası. Sılav ırakları : Ruslar,Polonyalalılar,Çekler,Slovaklar,Slovenler,H ırvatlar,Sırplar ve Bulgarlar’dır.
Sırpların Bosna Hersek’te ayaklanma çıkarması Rusya’nın Avusturya Macaristan imparatorluğu ile arasının açılmasına sebep oldu. İngiltere Rusya’yı Almanya Avusturya Macaristan’ı destekledi.
Fransa’nın Alsa-Loren bölgesini Almanyadan geri almak istemesi.
İtalya ve Alman’ya arasındaki yakınlaşma
İTİLAF (ANLAŞMA) İTTİFAK (BAĞLAŞMA)
İNGİLTERE -ALMANYA
FRANSA -AVUSTURYA-MACARİSTAN İMP.
RUSYA -İTALYA
(İtalya sonrasında taraf değiştiriyor.)
Savaşı başlatan kıvılcım Avusturya ve Macaristan Veliahtının Saray Bosna’da Sırplılar tarafından öldürülmesi oldu.
Avrupa Cepheleri : Batıda Almanlar Fransa İngiltere karşısında zorlanıyorlardı özellikle İtalya’nın taraf değiştirmesi Avusturya Macaristan ordularının kuzey İtalya’da yayılmalarına sebep oldu ve cepheler genişledi.
OSMANLI DEVLETİNİN SAVAŞA GİRMESİ
NOT : İtilaf devletleri Osmanlı’nın savaşa giremsini istemiyorlardı hatta Kapütilasyonların kaldırılmasına razı oldular.
Sebep : Enver Paşa Almanya ile gizli bir anlaşma imzalamıştı bunun üzerine Akdenizde tatbikat yapan iki Alman savaş gemisi İngilizler den kaçarak Osmanlı’ya sığındılar Osmanlı gemileri satın aldığını açıkladı Karadenize açılıp Rus limanlarını bombalattı.
OSMANLI ÜLKESİNDE AÇILAN CEPHELER :
1. Doğu (Kafkas) Cephesi : Bu cephede Ruslar ile savaşılmıştır. Enver Paşa Kars,Ardahan ve Batum’u geri almak ve Kafkasyadaki Müslümanları birleştirmek istiyordu. Hazırlıksız yapılan saldırılar 100.000 askerin donarak Şehit olmasına sebep oldu Ruslar Erzurum,Muş,Bitlis,Trabzon ve Erzincan’ı işgal ettiler fakat Rusya’da ihtilal çıkınca savaştan çekilmek zorunda kaldılar. 3.Mart.1918 tarihinde Brest-Litowsk Antlaşması imzalandı. Buna göre ,
Doğu Cephesi kapandı.
Ruslar Kars Ardahan ve Batumu geri verdiler.
2. Çanakkale Cephesi :
Amaç : İngiltere ve Fransa’nın Rusya’ya yardım götürme isteği.
Rusya’ya yardım götürürken boğazlardan geçilirse İstanbul düşecek Osmanlı devletide tarihe karışacaktı. İngiltere ve Fransa bu amaçla önce denizden saldırıya başladılar fakat Nusret mayın gemisinin boğaza mayın döşemesiyle başarısız olup geri çekildiler daha sonra sonra gelibolu yarımadasından karaya çıkmaya çalıştılar.
NOT : Osmanlı devletinin başarılı olabilmesi için Almanya’dan yardım alması gerekiyordu bu yardım Bulgaristan’ı savaşa çekerek mümkün olabilirdi. Bunun için Dimetoka’yı Bulgaristan’a bırakmak zorunda kaldık. Bu olaydan sonra Almanya’dan yardım gelmeye başladı antlaşma devletleri Çanakkale’yi boşaltmak zorunda kaldılar.
Sonuç
Savaşın süresi uzadı.
Rusya’ya yardım ulaştırılamadığı için ihtilal başarılı oldu.
3. Irak Kanal Filistin Cepheleri :
Irak Cephesi : Savaşın ilk yıllarında İngilizlere karşı başarılı olunmuştur fakat İngilizlerin karşı harekatıyla Osmanlı ordusu elde ettiği yerlerden çekilmiş ve bağdat’ı İngilizlere bırakmıştır.
Kanal ve Filistin Cepheleri : Kanal cephesi Almanlar’ın isteği üzerine açılmıştır. İngilizler’le savaşılmıştır fakat Araplar’ın ihaneti üzerine başarısız olunmuştur. Bu sırada ateşkes imzalanarak savaşta bitmiştir.
4. Baliçya Cephesi : Almanya ve Avusturya Macaristan ordularının Ruslar’la yaptığı savaşlarda destek amacıyla katıldığımız cephedir.
SAVAŞIN BİTİŞİ : Rusya’nın savaştan çekilmesi ile Almanya’nın planları gerçekleşemedi çünkü anlaşma grubunda Yunanistan savaşa katılmıştı Almanya kurduğu denizaltı filosuyla İngiltere ve Fransa’ya malzeme taşıyan Amerikan gemilerini batırmaya başladı. Bunun üzerine 1917 yılında ABD Anlaşma grubunda savaşa katıldı. Savaşa girdikten sonra ABD cumhurbaşkanı kendi adı ile ünlenen Wilson ilkelerini yayınladı bu ilkeler ;
Savaştan sonra hiçbir devlet savaşı kazansada toprak kazancı sağlamayacak.
Başka devletlerin egemenliği altında yaşayan uluslar kendi geleceklerini tayin edebilecekler.
Yenenler yenilenlerden savaş tazminatı almayacak.
Bütün bu işleri düzenleyecek uluslar arası bir örgüt kurulacaktı. (Milletler cemiyeti)
Bu ilkelere güvenen Bulgaristan ilk bırakışmayı imzalayarak savaştan çekildi, ikinci bırakışmayı Osmanlı devleti, üçüncüyü Avusturya Macaristan İmp. Son olarak Almanya imzalayarak savaş bitti. Sonuçta sadece yenen değil yenilen devletlerdede ağır toplumsal ve ekonomik bunalımlar meydana geldi.