İRRİTABL BAĞIRSAK SENDROMU (SPASTİK KOLON )
İBS NEDİR?
İBS yapısal (organik) değil fonksiyonel bir bozukluk olarak kıymetlendirilir. Ağrı, şişkinlik ve dışkılama alışkanlığında bozukluk olan kimselerde yapılan tetkikler sonucunda rastgele bir organik bozukluk yahut patolojik bulgu olmaması ekseriyetle IBS’yi düşündürür. Bu nedenle tabibe ayrıntılı haber vererek şikayetleri lisana getirmek teşhisi epey kolaylaştıran bir yoldur.
İBS, daha sonra önemli rahatsızlıklara dönüşme (kanser, vb) üzere bir risk taşımamakla bir arada, hastaların ömür kalitesini önemli formda etkilemektedir. Çok sık görülen bir rahatsızlık olmasına karşın, tabibe başvurmadan, bunu bir hayat biçimi olarak kabul edenlerin sayısı hayli ziyadedir. Halbuki IBS hastaları belirtiler nedeniyle işe-okula gidememe, toplumsal yaşantılarına ara verme-erteleme, tatillerini yarıda bırakma üzere meseleleri çok sık yaşarlar.
ABD’de yapılan bir araştırmaya nazaran IBS soğuk algınlığından sonra işe-okula gidememe nedenleri arasında 2. sırada konum almaktadır. Başkaca yeniden yapılan bir çalışmada IBS hastalarının ömür kalitelerinin ileri seviyede böbrek yetmezliği hastaları kadar bozulmuş olduğu ortaya çıkmıştır. Bu nedenle rahatsızlıkları lisana getirmek ve bir tabibe başvurmak çok kıymetlidir.
İBS, tüm topluluklarda ve her 2 cinste de görülmektedir. Daha evvel yapılan açıklamalarda hatunlarda erkeklere nazaran daha sık görüldüğü tez edilse de son yapılan çalışmalarda erkeklerde görülme sıklığının az olmasının sebebinin, şikayetleri nedeniyle tabibe başvuran erkeklerin daha az olmasından kaynaklanabileceği açıklanmıştır. Rahatsızlıklar umum olarak 45 yaş öncesinde görülmeye başlar. Toplulukta görülme sıklığı ortalama %10 olarak kabul edilebilir. Bu orantının gelişmiş memleketlerde daha ziyade olduğu bilinmektedir. Ama gelişmiş memleketlerde daha sık görülmesinin nedeni sahiden marazın daha sık oluşu ile mi, yoksa şahısların sıhhatlerine daha çok değer vermeleri ve şikayetlerini daha âlâ tabir etmeleri, ya da ömür kalitelerinin yükselmesi ile mi ilgili olduğunu söylemek pek mümkün değildir. Memleketimizin değişik kesimlerinde yapılan çalışmalarda topluluktaki sıklığının %6.3-19.1 arasında olduğu sağlanmıştır. Ortalama olarak devletimizdeki sıklığının garp toplumlarındakine emsal biçimde %10 olduğunu söyleyebiliriz.
İBS NEDENLERİ
Uzun yıllar yapılan araştırmalara karşın IBS’nin nedeni tam olarak belirlenememiştir. Hastalarda yapılan tetkikler sonucunda organik olarak külliyen sıradan olunması, ruhsal, fizyolojik ve beslenme biçiminden kaynaklanan nedenlere bağlı olabileceğini düşündürmektedir. Şahıstan insana şikayetlerin artma nedenleri farklılık gösterse de, sindirim sistemi ile ilgili bir bozukluk olduğundan, yiyecekler büyük ehemmiyet taşımaktadır. Bununla bir arada en sık görülen tetikleyiciler:
• Liften gayrikâfi beslenme
• Belli yiyeceklere karşı hassasiyet ( Yiyecek İntoleransı)
• Gerilim
• Sigara
• Alkol
• Adet periyodu
• Öğün atlama ve birden çok yemek yeme
• Antibiyotik tasarrufu ve başka ilaçlar
Başkaca umumi hasta eğilimlerinden yola çıkarak mevsimsel değişiklikler, soğuk hava üzere nedenlerin de IBS belirtilerini tetiklediği öngörülebilir.
IBS BELİRTİLERİ
IBS’nin en değerli belirtilerini 4 ana öbekte toplayabiliriz. Bunlar:
• Karın Ağrısı: Künt bir ağrı formunda yahut kramplar formunda oluşur. Ağrılar dalgalar halinde gelir masraf. Umumiyetle yemeklerden sonra çok ağır hissedilir. Gaz çıkarma yahut tuvalet gereksinimini giderme ile rahatlama hissedilir.
• Şişkinlik: IBS hastaları, alışılagelmiş şahıslara nazaran daha ziyade gaz üretmeseler de gaz barsaktan çıkamadığı için rahatsızlık yaratır. Ekseriyetle yemekten derhal sonra başlayarak gün boyunca barsaktan gürültülü sesler gelmesi, karın nahiyesinde sıkışıklık ve giysilerin rahatsız etmesi üzere durumlar ile devam eder.
• Barsak Alışkanlığı Bozukluğu ( Kabızlık ve/veya İshal) : IBS hastalarında en sık görülen belirtilerdendir. Dışkı küçük, katı ve mukusla(barsak mukozasından salgılanan sümüksü bir madde) kaplı olabilir. Barsak duvarındaki mukus üreten bezler ağır hareket eden, saatlerce barsak içinde kalan küçük katı dışkı parçacıklarıyla uzun temas sonrasında ölçüsüz uyarılır ve bu yüzden çok mukus salgılarlar. Bazen yalnızca mukus da çıkarılabilir.
• Şikayetlerin altında yatan organik bir sebebe rastlanmaması
IBS TEDAVİSİ
IBS’yi külliyen ortadan kaldırıcı bir tedavi yoktur. Lakin tedavi, belirtilerin şiddetini azaltmaya ve tekrarlamasını önlemeye yönelik olarak başarılı olmaktadır. Emel hastaların günlük hayatlarını sürdürmeleri ve ömür kalitelerinin bozulmamasının sağlanmasıdır. Bu nedenle şikayetler olduğu periyotta doktor tarafından önerilen ilaçlar kullanılmalıdır.
Daha evvelki yıllarda belirtilerin çok çeşitli olması nedeniyle her belirti için farklı ilaç tasarrufu önerilebilmekteydi. Fakat günümüzde hem kabızlığı gidermeye hem de barsaklardaki ölçüsüz hassaslık ve şişkinlik hissini gidermeye yönelik olarak tıpkı ilaç kullanılabilmektedir. Bu cins birtakım ilaçlarda etken husus olarak kullanılan Trimebutin, IBS belirtilerinin tümü ile başa çıkmada bilhassa tesirli olmaktadır.
İlaç tedavisinin yanında bireylerin bilhassa yedikleri besinlere dikkat etmeleri de rahatsızlığı azaltıcı bir ögedir. IBS hastalarına umumiyetle diyet önerilmez, çünkü diyetlerin hastalarda şişkinliği artırdığı yahut gerilime yol açarak tetikleyici olduğu cephesinde kimi inanışlar mevcuttur. Cambridge Addenbrooke Hastanesi’nde yiyecek intoleransı(hassasiyeti) olan hastalar üzerinde yapılan araştırmada IBS hastalarında şikayetleri mahsusen artıran birtakım yiyecekler saptanmıştır. Bunlar sırasıyla buğday, mısır, süt, peynir, yulaf, kahve, çavdar, yumurta, çay ve narenciyedir. Bu yiyeceklerden uzak durmak marazın tedavisini kolaylaştıracaktır. Elbette en değerli tetikleyicilerden biri olan gerilim ile başa çıkmaya çalışmak da insanlara yarar getirecektir.
Rahatsızlığınızı Artırdığını Düşündüğünüz Yiyeceklerden Uzak Durun
IBS hastalarının şahıstan şahsa değişmekle bir arada birtakım yiyeceklere hassasiyet gösterdiği gözlenmiştir. Bu nedenle rahatsızlığınızı arttırdığını düşündüğünüz yiyecekleri belirleyerek bu yiyeceklerden uzak durmaya çalışmak yarar getirecektir. Şayet şimdi bu türlü bir tespitiniz yoksa rahatsızlığınızın başladığı devirlerde hangi yiyecekleri tüketmiş olduğunuzu not ederek bir vade sonra, bu yiyecekleri belirleyebilirsiniz. Fakat hekiminize istişareden bilhassa ana azıkları kesmek vücudunuzu güçsüz bırakabileceğinden, elde ettiğiniz sonuçları hekiminizle paylaşmakta yarar vardır.
Sık sık lakin az yiyin
Sindirim sisteminizi büyük ana yemekler ile yormak yanına sık sık ancak az yemeye çaba gösterebilirsiniz. Böylelikle 3 ana öğün ile çok yemek mahalline, öğünleri bölerek tüm güne yayabilirsiniz. Bu öğünlerden sonuncusu olan akşam yemeği en hafif öğün olmalıdır. Başkaca yemeği uyku saatinden birkaç saat evvel yemek rahatlatıcı bir ögedir.
Nizamlı Yemek Yiyin
Yemek saatlerinin düzenlenmesi ve öğün atlamadan beslenmek barsakların nizamlı çalışmasını sağlar. Mahsusen kahvaltı, barsaklarınızı çalışmak üzere uyaran değerli bir öğündür. Bu nedenle bir meyva yahut küçük bir sandviç ile bu öğünde kesinlikle birşeyler yenmesi gerekir.
Bol Su İçin
Su, kabızlığı önlemede hayli tesirlidir. Başkaca IBS’ li hastaların sık sık yaşadığı ishal de likit kaybını artırır. Bu nedenle günde en az 8-10 bardak su içerek sindirime yardımcı olabilirsiniz.
Gaz Yapan Yiyecekleri Az Tüketin
Mahsusen ağır gaz şikayeti olan hastaların, baklagilleri, fasulye, bezelye, nohut, vb yiyecekleri daha az tüketmesi bu şikayetin azalmasını sağlayacaktır.
Daha Çok Egzersiz Yapın
Egzersiz yapmanın IBS belirtileri üzerinde tesirli olduğu bilinmektedir. Bu nedenle mümkün olduğunca hareketi artırarak , yürüyüş, hafif koşular, yüzme üzere aktivitelere vakit ayırmanız hem belirtileri azaltacak hem de sağlıklı ömür istikrarınızı himayenize yardımcı olacaktır.
Sigarayı Bırakmaya Çalışın
Sigaranın, öteki pek çok zararları ile bir arada sindirim sistemi üzerinde de olumsuz tesirleri vardır. Bu nedenle şayet sigara kullanıyorsanız, en azından atak periyotlarında azaltmak hayatınızı kolaylaştıracaktır.
Alkol alımında limitleri aşmamaya çalışın
Ziyade alkol alımı barsakları olumsuz tarafta tesirler. Bu nedenle hafif alkollü içecekleri tercih etmek ve çoka kaçmamak gerekir.
Gerilimden uzak durmaya çalışın
Gerilim, artık ağır günlük hayatın bir kesimi haline geldiyse de küçük tedbirler ile hayatımızdan uzaklaştırmamız gereken bir öge olduğu tartışılmaz bir gerçek. Mahsusen IBS’nin kıymetli tetikleyicileri arasında bulunan gerilimden uzak durmak için deneyebileceğiniz birkaç sistem olabilir:
• Yemeklerinizi sakin ortamlarda, yavaş yavaş yiyin
• Gerilim ile başa çıkmanızı kolaylaştıracak metotlar kullanın: Meditasyon, yoga yahut en azından sevdiğiniz bir müzik eşliğinde aktivitelerinizi gerçekleştirme üzere...
• Masaj: Mümkünse tüm vücudunuza uygulanacak bir masaj ile rahatlayabilirsiniz. Lakin IBS ile ilgili belirtiler sırasında da karnınızı dairesel hareketler ile ovarak kendi kendinize masaj yapabilirsiniz. Belirtilerin azalması geriliminizi de azaltacaktır.
Bilhassa Tercih Edebileceğiniz Yiyecekler
• Meyve ve sebzeler (Narenciye hariç)
• Kepekli pirinç, pirinç unu
• Tahıllar
• Su
• Bitkisel çaylar
• Tavuk
• Balık
• Patates, patates unu
• Doğal yoğurt
• Ayçiçeği çekirdeği ve balkabağı çekirdeği, keten tohumu, susam
• Bol su
Kaçınmanız Gereken Yiyecek ve İçecekler
• Peynir
• Süt
• Kafein içeren içecekler ( Çay, kahve, kola)
• Çikolata
• Haddinden fazla şekerli, çok yağlı, şiddetli baharatlı ve mayalı yiyecekler
• Al et
• Kuru meyve
• Alkollü içecekler
• Suni tatlandırıcılı, diyet yiyecek ve içecekler
• Buğday ve elenmemiş buğday unundan yapılmış yiyecekler(beyaz ekmek, beyaz makarna, bisküviler, kurabiyeler, kekler, börekler)
İBS NEDİR?
İBS yapısal (organik) değil fonksiyonel bir bozukluk olarak kıymetlendirilir. Ağrı, şişkinlik ve dışkılama alışkanlığında bozukluk olan kimselerde yapılan tetkikler sonucunda rastgele bir organik bozukluk yahut patolojik bulgu olmaması ekseriyetle IBS’yi düşündürür. Bu nedenle tabibe ayrıntılı haber vererek şikayetleri lisana getirmek teşhisi epey kolaylaştıran bir yoldur.
İBS, daha sonra önemli rahatsızlıklara dönüşme (kanser, vb) üzere bir risk taşımamakla bir arada, hastaların ömür kalitesini önemli formda etkilemektedir. Çok sık görülen bir rahatsızlık olmasına karşın, tabibe başvurmadan, bunu bir hayat biçimi olarak kabul edenlerin sayısı hayli ziyadedir. Halbuki IBS hastaları belirtiler nedeniyle işe-okula gidememe, toplumsal yaşantılarına ara verme-erteleme, tatillerini yarıda bırakma üzere meseleleri çok sık yaşarlar.
ABD’de yapılan bir araştırmaya nazaran IBS soğuk algınlığından sonra işe-okula gidememe nedenleri arasında 2. sırada konum almaktadır. Başkaca yeniden yapılan bir çalışmada IBS hastalarının ömür kalitelerinin ileri seviyede böbrek yetmezliği hastaları kadar bozulmuş olduğu ortaya çıkmıştır. Bu nedenle rahatsızlıkları lisana getirmek ve bir tabibe başvurmak çok kıymetlidir.
İBS, tüm topluluklarda ve her 2 cinste de görülmektedir. Daha evvel yapılan açıklamalarda hatunlarda erkeklere nazaran daha sık görüldüğü tez edilse de son yapılan çalışmalarda erkeklerde görülme sıklığının az olmasının sebebinin, şikayetleri nedeniyle tabibe başvuran erkeklerin daha az olmasından kaynaklanabileceği açıklanmıştır. Rahatsızlıklar umum olarak 45 yaş öncesinde görülmeye başlar. Toplulukta görülme sıklığı ortalama %10 olarak kabul edilebilir. Bu orantının gelişmiş memleketlerde daha ziyade olduğu bilinmektedir. Ama gelişmiş memleketlerde daha sık görülmesinin nedeni sahiden marazın daha sık oluşu ile mi, yoksa şahısların sıhhatlerine daha çok değer vermeleri ve şikayetlerini daha âlâ tabir etmeleri, ya da ömür kalitelerinin yükselmesi ile mi ilgili olduğunu söylemek pek mümkün değildir. Memleketimizin değişik kesimlerinde yapılan çalışmalarda topluluktaki sıklığının %6.3-19.1 arasında olduğu sağlanmıştır. Ortalama olarak devletimizdeki sıklığının garp toplumlarındakine emsal biçimde %10 olduğunu söyleyebiliriz.
İBS NEDENLERİ
Uzun yıllar yapılan araştırmalara karşın IBS’nin nedeni tam olarak belirlenememiştir. Hastalarda yapılan tetkikler sonucunda organik olarak külliyen sıradan olunması, ruhsal, fizyolojik ve beslenme biçiminden kaynaklanan nedenlere bağlı olabileceğini düşündürmektedir. Şahıstan insana şikayetlerin artma nedenleri farklılık gösterse de, sindirim sistemi ile ilgili bir bozukluk olduğundan, yiyecekler büyük ehemmiyet taşımaktadır. Bununla bir arada en sık görülen tetikleyiciler:
• Liften gayrikâfi beslenme
• Belli yiyeceklere karşı hassasiyet ( Yiyecek İntoleransı)
• Gerilim
• Sigara
• Alkol
• Adet periyodu
• Öğün atlama ve birden çok yemek yeme
• Antibiyotik tasarrufu ve başka ilaçlar
Başkaca umumi hasta eğilimlerinden yola çıkarak mevsimsel değişiklikler, soğuk hava üzere nedenlerin de IBS belirtilerini tetiklediği öngörülebilir.
IBS BELİRTİLERİ
IBS’nin en değerli belirtilerini 4 ana öbekte toplayabiliriz. Bunlar:
• Karın Ağrısı: Künt bir ağrı formunda yahut kramplar formunda oluşur. Ağrılar dalgalar halinde gelir masraf. Umumiyetle yemeklerden sonra çok ağır hissedilir. Gaz çıkarma yahut tuvalet gereksinimini giderme ile rahatlama hissedilir.
• Şişkinlik: IBS hastaları, alışılagelmiş şahıslara nazaran daha ziyade gaz üretmeseler de gaz barsaktan çıkamadığı için rahatsızlık yaratır. Ekseriyetle yemekten derhal sonra başlayarak gün boyunca barsaktan gürültülü sesler gelmesi, karın nahiyesinde sıkışıklık ve giysilerin rahatsız etmesi üzere durumlar ile devam eder.
• Barsak Alışkanlığı Bozukluğu ( Kabızlık ve/veya İshal) : IBS hastalarında en sık görülen belirtilerdendir. Dışkı küçük, katı ve mukusla(barsak mukozasından salgılanan sümüksü bir madde) kaplı olabilir. Barsak duvarındaki mukus üreten bezler ağır hareket eden, saatlerce barsak içinde kalan küçük katı dışkı parçacıklarıyla uzun temas sonrasında ölçüsüz uyarılır ve bu yüzden çok mukus salgılarlar. Bazen yalnızca mukus da çıkarılabilir.
• Şikayetlerin altında yatan organik bir sebebe rastlanmaması
IBS TEDAVİSİ
IBS’yi külliyen ortadan kaldırıcı bir tedavi yoktur. Lakin tedavi, belirtilerin şiddetini azaltmaya ve tekrarlamasını önlemeye yönelik olarak başarılı olmaktadır. Emel hastaların günlük hayatlarını sürdürmeleri ve ömür kalitelerinin bozulmamasının sağlanmasıdır. Bu nedenle şikayetler olduğu periyotta doktor tarafından önerilen ilaçlar kullanılmalıdır.
Daha evvelki yıllarda belirtilerin çok çeşitli olması nedeniyle her belirti için farklı ilaç tasarrufu önerilebilmekteydi. Fakat günümüzde hem kabızlığı gidermeye hem de barsaklardaki ölçüsüz hassaslık ve şişkinlik hissini gidermeye yönelik olarak tıpkı ilaç kullanılabilmektedir. Bu cins birtakım ilaçlarda etken husus olarak kullanılan Trimebutin, IBS belirtilerinin tümü ile başa çıkmada bilhassa tesirli olmaktadır.
İlaç tedavisinin yanında bireylerin bilhassa yedikleri besinlere dikkat etmeleri de rahatsızlığı azaltıcı bir ögedir. IBS hastalarına umumiyetle diyet önerilmez, çünkü diyetlerin hastalarda şişkinliği artırdığı yahut gerilime yol açarak tetikleyici olduğu cephesinde kimi inanışlar mevcuttur. Cambridge Addenbrooke Hastanesi’nde yiyecek intoleransı(hassasiyeti) olan hastalar üzerinde yapılan araştırmada IBS hastalarında şikayetleri mahsusen artıran birtakım yiyecekler saptanmıştır. Bunlar sırasıyla buğday, mısır, süt, peynir, yulaf, kahve, çavdar, yumurta, çay ve narenciyedir. Bu yiyeceklerden uzak durmak marazın tedavisini kolaylaştıracaktır. Elbette en değerli tetikleyicilerden biri olan gerilim ile başa çıkmaya çalışmak da insanlara yarar getirecektir.
Rahatsızlığınızı Artırdığını Düşündüğünüz Yiyeceklerden Uzak Durun
IBS hastalarının şahıstan şahsa değişmekle bir arada birtakım yiyeceklere hassasiyet gösterdiği gözlenmiştir. Bu nedenle rahatsızlığınızı arttırdığını düşündüğünüz yiyecekleri belirleyerek bu yiyeceklerden uzak durmaya çalışmak yarar getirecektir. Şayet şimdi bu türlü bir tespitiniz yoksa rahatsızlığınızın başladığı devirlerde hangi yiyecekleri tüketmiş olduğunuzu not ederek bir vade sonra, bu yiyecekleri belirleyebilirsiniz. Fakat hekiminize istişareden bilhassa ana azıkları kesmek vücudunuzu güçsüz bırakabileceğinden, elde ettiğiniz sonuçları hekiminizle paylaşmakta yarar vardır.
Sık sık lakin az yiyin
Sindirim sisteminizi büyük ana yemekler ile yormak yanına sık sık ancak az yemeye çaba gösterebilirsiniz. Böylelikle 3 ana öğün ile çok yemek mahalline, öğünleri bölerek tüm güne yayabilirsiniz. Bu öğünlerden sonuncusu olan akşam yemeği en hafif öğün olmalıdır. Başkaca yemeği uyku saatinden birkaç saat evvel yemek rahatlatıcı bir ögedir.
Nizamlı Yemek Yiyin
Yemek saatlerinin düzenlenmesi ve öğün atlamadan beslenmek barsakların nizamlı çalışmasını sağlar. Mahsusen kahvaltı, barsaklarınızı çalışmak üzere uyaran değerli bir öğündür. Bu nedenle bir meyva yahut küçük bir sandviç ile bu öğünde kesinlikle birşeyler yenmesi gerekir.
Bol Su İçin
Su, kabızlığı önlemede hayli tesirlidir. Başkaca IBS’ li hastaların sık sık yaşadığı ishal de likit kaybını artırır. Bu nedenle günde en az 8-10 bardak su içerek sindirime yardımcı olabilirsiniz.
Gaz Yapan Yiyecekleri Az Tüketin
Mahsusen ağır gaz şikayeti olan hastaların, baklagilleri, fasulye, bezelye, nohut, vb yiyecekleri daha az tüketmesi bu şikayetin azalmasını sağlayacaktır.
Daha Çok Egzersiz Yapın
Egzersiz yapmanın IBS belirtileri üzerinde tesirli olduğu bilinmektedir. Bu nedenle mümkün olduğunca hareketi artırarak , yürüyüş, hafif koşular, yüzme üzere aktivitelere vakit ayırmanız hem belirtileri azaltacak hem de sağlıklı ömür istikrarınızı himayenize yardımcı olacaktır.
Sigarayı Bırakmaya Çalışın
Sigaranın, öteki pek çok zararları ile bir arada sindirim sistemi üzerinde de olumsuz tesirleri vardır. Bu nedenle şayet sigara kullanıyorsanız, en azından atak periyotlarında azaltmak hayatınızı kolaylaştıracaktır.
Alkol alımında limitleri aşmamaya çalışın
Ziyade alkol alımı barsakları olumsuz tarafta tesirler. Bu nedenle hafif alkollü içecekleri tercih etmek ve çoka kaçmamak gerekir.
Gerilimden uzak durmaya çalışın
Gerilim, artık ağır günlük hayatın bir kesimi haline geldiyse de küçük tedbirler ile hayatımızdan uzaklaştırmamız gereken bir öge olduğu tartışılmaz bir gerçek. Mahsusen IBS’nin kıymetli tetikleyicileri arasında bulunan gerilimden uzak durmak için deneyebileceğiniz birkaç sistem olabilir:
• Yemeklerinizi sakin ortamlarda, yavaş yavaş yiyin
• Gerilim ile başa çıkmanızı kolaylaştıracak metotlar kullanın: Meditasyon, yoga yahut en azından sevdiğiniz bir müzik eşliğinde aktivitelerinizi gerçekleştirme üzere...
• Masaj: Mümkünse tüm vücudunuza uygulanacak bir masaj ile rahatlayabilirsiniz. Lakin IBS ile ilgili belirtiler sırasında da karnınızı dairesel hareketler ile ovarak kendi kendinize masaj yapabilirsiniz. Belirtilerin azalması geriliminizi de azaltacaktır.
Bilhassa Tercih Edebileceğiniz Yiyecekler
• Meyve ve sebzeler (Narenciye hariç)
• Kepekli pirinç, pirinç unu
• Tahıllar
• Su
• Bitkisel çaylar
• Tavuk
• Balık
• Patates, patates unu
• Doğal yoğurt
• Ayçiçeği çekirdeği ve balkabağı çekirdeği, keten tohumu, susam
• Bol su
Kaçınmanız Gereken Yiyecek ve İçecekler
• Peynir
• Süt
• Kafein içeren içecekler ( Çay, kahve, kola)
• Çikolata
• Haddinden fazla şekerli, çok yağlı, şiddetli baharatlı ve mayalı yiyecekler
• Al et
• Kuru meyve
• Alkollü içecekler
• Suni tatlandırıcılı, diyet yiyecek ve içecekler
• Buğday ve elenmemiş buğday unundan yapılmış yiyecekler(beyaz ekmek, beyaz makarna, bisküviler, kurabiyeler, kekler, börekler)
