İslam’dan önce, yani Cahiliye Dönemi olarak adlandırılan dönemde Mekke, hem dini hem de ticari açıdan önemli bir şehir olmuştur. Ancak, Mekke'nin İslam öncesi durumu, bazı yönlerden farklıydı. İşte o dönemde Mekke'nin durumu ve özellikleri:
1. Mekke’nin Coğrafi ve Stratejik Konumu
- Ticaret Yolu Üzerinde: Mekke, Orta Arabistan'ın batısında yer alıyordu ve önemli ticaret yollarının kesişim noktasındaydı. Güneyden gelen karavanlar, kuzeydeki Şam’a veya doğuda Yemen’e gitmek için Mekke'yi geçerlerdi. Bu nedenle Mekke, önemli bir ticaret merkezi olmuştur.
- Süleyman Yolu olarak bilinen yol, Yemen ile Şam arasında bir geçiş yoluydu ve Mekke bu yol üzerinde bulunuyordu. Bu stratejik konumu, Mekke’yi bölgedeki en önemli ticaret şehirlerinden biri yapmıştır.
2. Mekke’nin Dini Durumu
- Putperestlik: İslam’dan önce Mekke, çok sayıda putun ve dini inancın merkeziydi. Mekke'de, Kâbe çevresinde 360'tan fazla put bulunuyordu ve bu putlar farklı Arap kabilelerine aitti. Kâbe, tüm bu putların yer aldığı kutsal bir alan olarak kabul edilirdi. Kâbe'nin içinde, o dönemde çeşitli Tanrıların simgeleri ve heykelleri vardı. Araplar, bu putlara tapıyor ve onlardan yardım bekliyorlardı.
- Ziyaretler ve Hac: Kâbe’nin etrafındaki bu putperest inançlar, zamanla hac geleneğini de doğurmuştur. Her yıl, Arap kabileleri Mekke'ye gelir, burada Kâbe'yi ziyaret eder ve çeşitli dini ritüelleri yerine getirirdi. Ancak bu ritüeller tamamen putperest bir yapıya dayanıyordu.
- Diğer Dinler: Mekke’de aynı zamanda Yahudi ve Hristiyan nüfusu da vardı. Ancak bu topluluklar, sayıca çok değildi. Bunun dışında, Haniflik gibi, tek Tanrı inancına sahip bazı dini akımlar da vardı.
3. Mekke’deki Sosyal Yapı
- Kabilesel Düzen: Mekke, Arap yarımadasındaki diğer bölgeler gibi kabilesel bir yapıya sahipti. Mekke'nin en güçlü ve etkili kabilesi, Kureyş kabilesiydi. Kureyşliler, Mekke’nin yönetimini ellerinde bulunduruyordu ve Kâbe’nin bakımından sorumluydular. Mekke’deki sosyal hayat, kabilelerin güç mücadelesiyle şekillenmişti.
- Sosyal Sınıflar: Mekke’deki toplumsal yapı, kabileler arasında güçlü bir ayrım yaratıyordu. Kureyş kabilesi, Mekke'nin yönetimini elinde bulunduran ve ticaretle zenginleşmiş bir kabileydi. Diğer kabileler ise daha düşük sosyal statülere sahipti. Bunun yanında, köleler ve özgür insanlar arasında belirgin bir ayrım vardı.
4. Ekonomi ve Ticaret
- Ticaretin Merkezi: Mekke, stratejik konumu sayesinde önemli bir ticaret merkeziydi. Mekke’ye, hem Arap kabileleri hem de dışarıdan gelen tüccarlar gelerek burada alışveriş yapar, pazarlar kurar ve ticaret yaparlardı. Mekke, özellikle yaz ve kış ticaret yollarının üzerinde bulunuyordu.
- Hac ve Ziyaretler: Yıllık hac, Mekke'nin ekonomisinde önemli bir yer tutuyordu. İnsanlar, hac yapmak için Mekke'ye gelir, burada ticaret yapar ve çeşitli ritüelleri yerine getirirlerdi. Bu hac turizmi, Mekke'nin ticari hayatını canlı tutan bir faktördü.
- Pazarlar: Mekke'deki Ukaz Pazarı, dönemin en büyük ve en önemli pazarlarından biriydi. Burada Araplar, yıllık ticaretlerini yapar, aynı zamanda edebi ve kültürel etkinlikler düzenlerlerdi. Şairler, burada şiirlerini okur, kabileler arasında şeref ve itibar kazanırlardı.
5. Mekke’nin Sosyal ve Kültürel Durumu
- Ahlaki Değerler: Mekke'deki toplum, genel olarak geleneksel Arap kabile ahlakına dayalıydı. Ancak bu dönemde toplumsal hayat, sık sık kabileler arası çatışmalar ve rekabetle şekillenmişti. Adalet, bazen güçlü kabilelerin çıkarlarına göre şekillenirdi.
- Kadınların Durumu: İslam’dan önce, Mekke’deki bazı kabilelerde kadınların sosyal statüsü oldukça düşüktü. Kız çocukları zaman zaman hor görülür ve hatta öldürülürdü (bu duruma *bedevi Araplarında *"kız çocuklarını diri diri toprağa gömme" geleneği denirdi). Ancak, bazı kabilelerde kadınlar, evlilikte daha güçlü haklara sahip olabiliyorlardı.
6. Mekke’deki Dinî Yapılar
- Kâbe: Mekke’nin en önemli dini yapısı olan Kâbe, o dönemde de vardı ve Arapların dini hayatında merkezi bir rol oynuyordu. Ancak, Kâbe’nin içi o dönemde çeşitli putlarla doluydu. Kâbe, sadece dini bir merkez değil, aynı zamanda kabileler arasında sosyal ve kültürel bir toplanma alanıydı.
