Kolon ve rektum, sindirim sisteminin kalın bağırsak denen kısmını oluşturur. Son 20 cm’lik kısmı rektum, buradan ince bağırsaklara kadar olan kısmı ise kolon olarak isimlendirilir. Yekun yaklaşık 1,5 m uzunluğundadır. Kolonun rektumla birleştiği mahal sigmoid kolondur. Kolonun ince bağırsakla birleştiği alana çekum ismi verilir. Kısmen sindirilmiş azıklar ince bağırsaktan kolona gelir. Kolon su ve mineralleri besinden ayırır, geri kalanı anüsten atılmak üzere depolar.
Kolondan başlayan kansere kolon kanseri, rektumdan başlayan kansere rektal kanser denir. Kolon ve rektum kanserleri bu organların iç yüzeyini örten tabakayı oluşturan hücrelerden gelişir. Sıhhat Bakanlığı'nın istatistiklerine nazaran en sık görülen birinci 5 kanser arasındadır. Her yaşta görülebilmelerine karşın en sık 50 yaşından sonra gözlenmektedir. Ortalama görülme yaşı 63’dür. Kadın-erkek arasında görüme sıklığı açısından pek bir fark yoktur. Kolorektal kanser kolon ve rektumun dışına çıktığında, kanser hücreleri umumide yakındaki lenf bezlerinde bulunabilir. Kanser hücreleri bu lenf bezlerine ulaşabilirse başka bezlere, karaciğer ve uzak organlara ulaşabilir.
Risk Faktörleri
Kolorektal kanserin kesin sebebi bilinmemektedir. Kolorektal kanser için kimi risk faktörleri vardır:
Yaş: Kolorektal kanser, umumide yaşlılarda görülür. Hastaların %90’ı 50 yaşından sonra tanı alır. Ortalama yaş 60’lı yaşlardır.
Polipler: Polip düzgün huylu bir tümördür. Kolon yahut rektumun iç duvarından kaynaklanırlar. 50 yaşın üzerindeki kişilerde yaygındır. Birtakım polipler (adenomlar) kanserleşebilir. Bu durumda, kanserleşme riski nedeniyle polip çıkartılmalı ve sistemli aralıklara denetim edilmelidir. Poliplerin erken tanısı ve alınması, kolorektal kanser riskini azaltır.
Ailede kolorektal kanser hikayesi: Bir kişinin yakın akrabalarında (anne, peder, kız yahut erkek kardeş, çocuklar) kolorektal kanser hikayesi varsa bu illete bilhassa daha genç yaşta yakalanma riski artar.
Genetik bozukluklar: Ayan genlerdeki değişiklikler kolorektal kanser riskini arttırır. Herediter nonpolipozis kolon kanser (HNPCC) kalıtımsal (genetik) kolorektal kanserin en yaygın tipidir. Tüm kolorektal kanser vakalarının %2’sini oluşturur. HNPCC genindeki değişiklikler nedeniyle olur. Değişmiş HNPCC genli hastaların %75’inde kolorektal kanser gelişir, kanserin ortalama tanı yaşı 44’dür.
Familyal adenomatöz polipozis (FAP) kolon ve rektumda kalıtımsal poliplerle karakterize nadir bir durumudur. APC isminde kişisel bir gendeki değişiklikler sonucu olur. Tedavisi kalın bağırsağın tamamının çıkarılmasıdır. FAP tedavi edilmez ise 40 yaş civarında kolorektal kanser gelişir. FAP tüm kolorektal kanser vakalarının %1’den azını oluşturur.
Daha evvelce kolorektal kanser geçirmiş olmak: Kolorektal kanser hikayesi olan bir insanda tekrar kolorektal kanser gelişebilir. Yumurtalık, rahim ve göğüs kanseri hikayesi olan hatunlarda kolorektal kanser riski artmıştır.
Ülseratif kolit yahut Crohn illeti: Bağırsakta ismi geçen iltihabi marazı olanlarda kolorektal kanser riski artmıştır. Bu bireylerde sıradan topluluğa nazaran 10 kat artmış risk mevcuttur.
Diyet: Hayvansal yağdan güçlü, kalsiyum, folat ve liften yoksul diyetle beslenenlerde kolorektal kanser riski artmıştır. Meyve ve zerzevattan yoksul beslenmek de riski artırır.
Sigara: Sigara içen hastalarda polip ve kolorektal kanser riski artmıştır.
Belirtiler
Bağırsak alışkanlıklarında değişiklikler
İshal, kabızlık, bağırsakta tam boşalmama hissi
Dışkıda kan (parlak ya da koyu kırmızı)
Sıradanda olduğundan daha ince dışkılama
Umum abdominal rahatsızlık ( gaz, kramplar, şişkinlik)
Bilinen bir neden olmaksızın kilo kaybı
Daima yorgunluk
Bulantı ,kusma
Kalın bağırsak kanserlerindeki bulgu ve belirtiler, tümörün evresine nazaran değişir. Tümör bağırsak içene hakikat büyürken bulgu vermezken, tam tıkandığında oluşan, hastanın gazını ve dışkısını çıkaramadığı duruma kadar değişen belirtiler verebilir. Burada klinik açıdan kıymetli bir durum sağ taraftaki bağırsak çapının soldan daha geniş olması ve geçişle ilgili belirtilerin daha geç olmasıdır. Kalın bağırsağın sağ tarafındaki tümörlerde gözlenen belirtiler dışkı ile birlikte fark edilmeyen kan kaybı ve bu kanamaya bağlı kansızlık, halsizlik, nefes darlığı, çabuk yorulma, dışkılama alışkanlarında değişikliktir. Devir hengam kabızlık ve ishal atakları, karın ağrısı, karında şişkinlik, kilo kaybı başka bulgulardır. Kalın bağırsak tümörlerinin en sık yerleşim noktası sol tarafdır, burası da kalın bağırsağın dar mahallerindendir. Bu yüzden sol taraf tümörlerinde bağırsak tıkanıkları önümüze daha çok çıkmaktadır.
Rektum tarafında yani makata yakın kısımdaki tümörlerde en sık bulgu, dışkıya kan bulaşmasıdır. Burada dikkat edilecek durumlardan birisi hemoroid denen illette da dışkıda kan gözlenir ve kişi bu durumu karıştırarak teşhis ve tedaviyi geciktirebilir. Dışkılama alışkanlıklarında değişiklik, dışkı çapının incelmesi, kabızlık, dışkılama sonrası tam boşalamama, karında şişkinlik gözlenen öteki bulgulardır. Bu bulgulardan şüphelendiğinizde doktora başvurmalısınız. Geç periyotta kalın bağırsak kanserlerinin istenmeyen durumlarından biri barsağın tam tıkanmasıdır. Bundan öteki oluşabilecek durumlar arasında büyük damarın duvarının yıkılması sonucu önemli kanamalar, tümörün bağırsak duvarını delmesi, buna bağlı kalın bağırsaktaki mikropların karın zarına yayılması, karın boşluğunda likit toplanması formundadır.
Çoğunlukla bu belirtiler kansere bağlı değildir. Gayrı öbür sıhhat sorunları bu belirtilere yol açabilir. Ama bunlardan rastgele birine sahip insanların, erken tanı ve tedavi için doktora başvurması önerilir. Umumide kanserin erken devirlerinde ağrı olmaz. Ağrı olmasını beklemeden doktora başvurmak kanserin erken tanısında kıymetlidir.
Tanı
Başka kanserlerde olduğu üzere kolon kanserleri de düzgünce büyüyene kadar belirti vermezler. Bu nedenle hedef, daha kanserde belirti yokken tümörü ortaya koymak olmalıdır. Belirtiler gelişmeden evvel bir kişinin kanser için taranması poliplerin ve kanserin erken tanınmasında yardımcı olur. Poliplerin erkenden tanınıp çıkartılması, kolorektal kanseri önleyebilir. Erken tanı konulduğunda, kolorektal kanserin tedavisi daha aktif olabilir. Bu nedenle, 50 yaş üstündeki şahıslar izlenmeli ve kolorektal kanser için artmış riski olan bireyler daha erken tarama programına alınmalıdır.
Erken tanıda kullanılan tarama testleri şunlardır:
Dışkıda bilinmeyen kan testi: Kanserler ve polipler kanadığından bu test ile dışkıda az ölçüde kanı saptamak mümkündür. Fakat hemoroid üzere kanser dışı kanama nedenleri de bu testte olumluluğa yol açabilir.
Sigmoidoskopi: Rektum ve sigmoid kolon denen bağırsağın son 60 cm’lik kısmı görüntülenir. Polip tespit edilirse polipektomi denilen bir süreçle çıkartılmasına imkan sağlar.
Kolonoskopi: Tüm kolonun iç duvarı görüntülenir, varsa polipler çıkartılabilir.
Rektumun parmakla muayenesi: Tabip vazelinle kayganlaştırarak eldivenli parmağı ile rektumu muayene eder.
Çift kontrastlı baryumlu kolon grafisi: Makattan beyaz opak husus verildikten sonra çekilen sinemalarla tümörü göstermeyi sağlar. Büyük tümörleri göstermede yararlıdır fakat kolonoskopi kadar emniyetli değildir.
Tarama ve tanı hakkında araştırmalar: Polipler ve kolorektal kanserin saptanması konusunda yeni teknikler denenmektedir. Bunlardan biri kolonun bilgisayarlı taraması, gayrısı dışkı örneklerinde yapılan genetik testlerdir. Bu testler şimdi rutin tasarrufa girmemiştir.
Risk kümelerine girmeyen hastalara, 50 yaşından başlayarak gaytada bilinmeyen kan taraması, 50 yaşın üzerinde ise en azından 5 yılda bir sigmoidoskopi, 10 yılda bir kolonoskopi yapılması önerilmektedir. Risk öbeğinde olan hastalardan; daha evvel polip çıkarılmış olan hastalar bu süreçten sonra 1-3 yıl içinde tekrar kolonoskopi yaptırmalıdır. Ana peder üzere yakın akrabalarında kalın bağırsak kanseri tanısı konmuş olanlar 40 yaşından evvel yahut akrabasına tanı konulduğu yaştan en geç 8-10 yıl evvel taramayı başlatmalıdır. Kalıtsal non-polipozis kolorektal kanser için genetik test yaptırılmalıdır. Ailesel adenomatoz polipozis (FAP) olarak isimlendirilen hastalık olan bireyler genetik danışmanlık almalı ve 10-15 yaşından itibaren kolonoskopi ile takip edilmelidir. Göğüs, hatun genital organ kanseri olan bireyler 40 yaşından sonra, ülseratif koliti olan kimseler ise tanı aldıktan sonra periyodik olarak kolonoskopi yaptırmalıdır. Kolorektal kanser belirti ve bulguları olan kimselerde, bunların kanser ya da sair bir nedene bağlı olduğunun saptanması gereklidir. Hekim, kişinin aile hikayesini, medikal özgeçmişini sorgular. Tarama kısmındaki testlerden bir ya da daha ziyadesi uygulanır. Kalın bağırsak kanserlerinin teşhisi rektoskopi, sigmoidoskopi yahut kolonoskopi ile tümörün görülmesi ve alınacak biopside kanserli dokunun gösterilmesi ile olur. Tetkiklerde anormal bir bulgu saptanırsa (polip gibi) kanser hücrelerini saptamak için biyopsi kaidedir. Sıklıkla anormal alan kolonoskopi yahut sigmoidoskopi ile çıkartılır. Patolog tarafından çıkartılan doku mikroskop altında kanser hücrelerinin varlığı açısından incelenir.
Tedavi
Kalın bağırsak kanserlerinin tedavisinde cerrahi, radyasyon ve kemoterapi esas kullanılan tedavi prosedürleridir. Tedavi, tümörün yerleşim bölgesi ve evresine nazaran değişmektedir. Tedaviye başlamadan evvel hastalar marazın evresini, tedavi seçeneklerini, tedavi yan tesirlerini, tedavinin olağan ömürleri üzerindeki olumsuz tesirlerini, tedavinin maliyeti ve kendisi için iyi olabilecek yeni klinik çalışmaların varlığını sorgulayabilir.
Cerrahi: Cerrahi tedavi, kanserin tedavisinde ana basamağı oluşturur. Fakat bunun için kanser uzak organlara (karaciğer, akciğer, dimağ, kemik vb.) yayılmamış olmalıdır. Cerrahi formülde tümörlü kısım etraftaki sağlam dokuyla bir arada çıkartılır. Bunun yanında bağırsağı vücuda bağlayan mezenter denilen doku ve lenf bezleri de çıkartılır. Rektum kanserlerinde tümör kalın bağırsağın sol tarafının bir kısmı ile birlikte alınır ve iki uç birbirine birleştirilir. Birleştirmenin mümkün olmadığı durumlarda cerrah, sağlam bağırsağın ucunu karın duvarına ağızlaştırır, öteki ucu kapatır. Buna kolostomi denir. Kişisel kolostomi torbaları vasıtasıyla dışkı dışarı alınır. Birçok hastada bu durum muvakkattir, cerrahi sonrası kolon yahut rektum uygunlaşması tamamlanınca kapatılır. Rektum alt nahiyelerinde makata çok yakın kısımlarda tümörü olan hastalarda kolostomi kalıcı olabilir. Son yıllarda mahsusen karaciğere ve akciğere yayılan bağırsak tümörlerinde o kesimdeki tümörü külliyen çıkartıldığı durumlarda da artık cerrahi tedavi uygulanmakta ve sonuçlar çok yüz güldürücü olmaktadır.
Kemoterapi: Kemoterapi, kanser hücrelerini öldürmek için antikanser ilaçları kullanmaktır. Sistemik tedavi olarak isimlendirilir, zira ilaçlar kan dolaşımına geçerek vücuttaki kanser hücrelerini öldürür. Kolon kanserinin birtakım evrelerinde ve vücudun sair mekanına sıçramış olduğu durumlarda sıklıkla kullanılan bir tedavidir. Antikanser ilaçlar ağız ya da damar yoluyla verilebilir. Hastalar hastanede ayaktan hasta olarak nadiren de yatarak bu tedavileri alabilirler. Hastalar kemoterapiyi tek başına ya da, cerrahi, radyoterapi ile kombine olarak alabilirler. Cerrahi öncesi verilen kemoterapiye neoadjuvant kemoterapi denir, cerrahi öncesi büyük tümörlerin küçülmesi amaçlanır. Cerrahi sonrası verilen kemoterapiye adjuvant kemoterapi denir ve cerrahi sonrası kalan kanser hücrelerini yok etmek, kanserin kolon rektum ya da vücudun farklı bir ortamda tekrarlamasını önlemek amaçlanır. Kemoterapi ilerlemiş marazı olan bireylere de uygulanabilir.
Radyasyon Tedavisi: Radyoterapi olarak da isimlendirilir. İyonize radyasyonla tümör hücrelerinin tahribatına yol açan lokal bir tedavidir. Tedavi edilen yerdeki kanser hücrelerini yüksek kuvvetli ışınlarla öldürmek amaçlanır. Radyoterapi, ameliyat öncesinde tümörün küçültülmesi hedefiyle yahut ameliyat sonrası nüksleri önlemek için kemoterapi ile birlikte verilebilir. Radyoterapi umumiyetle rektum kanserlerinde ve bunların kimi evrelerinde kullanılmaktadır.
Kolondan başlayan kansere kolon kanseri, rektumdan başlayan kansere rektal kanser denir. Kolon ve rektum kanserleri bu organların iç yüzeyini örten tabakayı oluşturan hücrelerden gelişir. Sıhhat Bakanlığı'nın istatistiklerine nazaran en sık görülen birinci 5 kanser arasındadır. Her yaşta görülebilmelerine karşın en sık 50 yaşından sonra gözlenmektedir. Ortalama görülme yaşı 63’dür. Kadın-erkek arasında görüme sıklığı açısından pek bir fark yoktur. Kolorektal kanser kolon ve rektumun dışına çıktığında, kanser hücreleri umumide yakındaki lenf bezlerinde bulunabilir. Kanser hücreleri bu lenf bezlerine ulaşabilirse başka bezlere, karaciğer ve uzak organlara ulaşabilir.
Risk Faktörleri
Kolorektal kanserin kesin sebebi bilinmemektedir. Kolorektal kanser için kimi risk faktörleri vardır:
Yaş: Kolorektal kanser, umumide yaşlılarda görülür. Hastaların %90’ı 50 yaşından sonra tanı alır. Ortalama yaş 60’lı yaşlardır.
Polipler: Polip düzgün huylu bir tümördür. Kolon yahut rektumun iç duvarından kaynaklanırlar. 50 yaşın üzerindeki kişilerde yaygındır. Birtakım polipler (adenomlar) kanserleşebilir. Bu durumda, kanserleşme riski nedeniyle polip çıkartılmalı ve sistemli aralıklara denetim edilmelidir. Poliplerin erken tanısı ve alınması, kolorektal kanser riskini azaltır.
Ailede kolorektal kanser hikayesi: Bir kişinin yakın akrabalarında (anne, peder, kız yahut erkek kardeş, çocuklar) kolorektal kanser hikayesi varsa bu illete bilhassa daha genç yaşta yakalanma riski artar.
Genetik bozukluklar: Ayan genlerdeki değişiklikler kolorektal kanser riskini arttırır. Herediter nonpolipozis kolon kanser (HNPCC) kalıtımsal (genetik) kolorektal kanserin en yaygın tipidir. Tüm kolorektal kanser vakalarının %2’sini oluşturur. HNPCC genindeki değişiklikler nedeniyle olur. Değişmiş HNPCC genli hastaların %75’inde kolorektal kanser gelişir, kanserin ortalama tanı yaşı 44’dür.
Familyal adenomatöz polipozis (FAP) kolon ve rektumda kalıtımsal poliplerle karakterize nadir bir durumudur. APC isminde kişisel bir gendeki değişiklikler sonucu olur. Tedavisi kalın bağırsağın tamamının çıkarılmasıdır. FAP tedavi edilmez ise 40 yaş civarında kolorektal kanser gelişir. FAP tüm kolorektal kanser vakalarının %1’den azını oluşturur.
Daha evvelce kolorektal kanser geçirmiş olmak: Kolorektal kanser hikayesi olan bir insanda tekrar kolorektal kanser gelişebilir. Yumurtalık, rahim ve göğüs kanseri hikayesi olan hatunlarda kolorektal kanser riski artmıştır.
Ülseratif kolit yahut Crohn illeti: Bağırsakta ismi geçen iltihabi marazı olanlarda kolorektal kanser riski artmıştır. Bu bireylerde sıradan topluluğa nazaran 10 kat artmış risk mevcuttur.
Diyet: Hayvansal yağdan güçlü, kalsiyum, folat ve liften yoksul diyetle beslenenlerde kolorektal kanser riski artmıştır. Meyve ve zerzevattan yoksul beslenmek de riski artırır.
Sigara: Sigara içen hastalarda polip ve kolorektal kanser riski artmıştır.
Belirtiler
Bağırsak alışkanlıklarında değişiklikler
İshal, kabızlık, bağırsakta tam boşalmama hissi
Dışkıda kan (parlak ya da koyu kırmızı)
Sıradanda olduğundan daha ince dışkılama
Umum abdominal rahatsızlık ( gaz, kramplar, şişkinlik)
Bilinen bir neden olmaksızın kilo kaybı
Daima yorgunluk
Bulantı ,kusma
Kalın bağırsak kanserlerindeki bulgu ve belirtiler, tümörün evresine nazaran değişir. Tümör bağırsak içene hakikat büyürken bulgu vermezken, tam tıkandığında oluşan, hastanın gazını ve dışkısını çıkaramadığı duruma kadar değişen belirtiler verebilir. Burada klinik açıdan kıymetli bir durum sağ taraftaki bağırsak çapının soldan daha geniş olması ve geçişle ilgili belirtilerin daha geç olmasıdır. Kalın bağırsağın sağ tarafındaki tümörlerde gözlenen belirtiler dışkı ile birlikte fark edilmeyen kan kaybı ve bu kanamaya bağlı kansızlık, halsizlik, nefes darlığı, çabuk yorulma, dışkılama alışkanlarında değişikliktir. Devir hengam kabızlık ve ishal atakları, karın ağrısı, karında şişkinlik, kilo kaybı başka bulgulardır. Kalın bağırsak tümörlerinin en sık yerleşim noktası sol tarafdır, burası da kalın bağırsağın dar mahallerindendir. Bu yüzden sol taraf tümörlerinde bağırsak tıkanıkları önümüze daha çok çıkmaktadır.
Rektum tarafında yani makata yakın kısımdaki tümörlerde en sık bulgu, dışkıya kan bulaşmasıdır. Burada dikkat edilecek durumlardan birisi hemoroid denen illette da dışkıda kan gözlenir ve kişi bu durumu karıştırarak teşhis ve tedaviyi geciktirebilir. Dışkılama alışkanlıklarında değişiklik, dışkı çapının incelmesi, kabızlık, dışkılama sonrası tam boşalamama, karında şişkinlik gözlenen öteki bulgulardır. Bu bulgulardan şüphelendiğinizde doktora başvurmalısınız. Geç periyotta kalın bağırsak kanserlerinin istenmeyen durumlarından biri barsağın tam tıkanmasıdır. Bundan öteki oluşabilecek durumlar arasında büyük damarın duvarının yıkılması sonucu önemli kanamalar, tümörün bağırsak duvarını delmesi, buna bağlı kalın bağırsaktaki mikropların karın zarına yayılması, karın boşluğunda likit toplanması formundadır.
Çoğunlukla bu belirtiler kansere bağlı değildir. Gayrı öbür sıhhat sorunları bu belirtilere yol açabilir. Ama bunlardan rastgele birine sahip insanların, erken tanı ve tedavi için doktora başvurması önerilir. Umumide kanserin erken devirlerinde ağrı olmaz. Ağrı olmasını beklemeden doktora başvurmak kanserin erken tanısında kıymetlidir.
Tanı
Başka kanserlerde olduğu üzere kolon kanserleri de düzgünce büyüyene kadar belirti vermezler. Bu nedenle hedef, daha kanserde belirti yokken tümörü ortaya koymak olmalıdır. Belirtiler gelişmeden evvel bir kişinin kanser için taranması poliplerin ve kanserin erken tanınmasında yardımcı olur. Poliplerin erkenden tanınıp çıkartılması, kolorektal kanseri önleyebilir. Erken tanı konulduğunda, kolorektal kanserin tedavisi daha aktif olabilir. Bu nedenle, 50 yaş üstündeki şahıslar izlenmeli ve kolorektal kanser için artmış riski olan bireyler daha erken tarama programına alınmalıdır.
Erken tanıda kullanılan tarama testleri şunlardır:
Dışkıda bilinmeyen kan testi: Kanserler ve polipler kanadığından bu test ile dışkıda az ölçüde kanı saptamak mümkündür. Fakat hemoroid üzere kanser dışı kanama nedenleri de bu testte olumluluğa yol açabilir.
Sigmoidoskopi: Rektum ve sigmoid kolon denen bağırsağın son 60 cm’lik kısmı görüntülenir. Polip tespit edilirse polipektomi denilen bir süreçle çıkartılmasına imkan sağlar.
Kolonoskopi: Tüm kolonun iç duvarı görüntülenir, varsa polipler çıkartılabilir.
Rektumun parmakla muayenesi: Tabip vazelinle kayganlaştırarak eldivenli parmağı ile rektumu muayene eder.
Çift kontrastlı baryumlu kolon grafisi: Makattan beyaz opak husus verildikten sonra çekilen sinemalarla tümörü göstermeyi sağlar. Büyük tümörleri göstermede yararlıdır fakat kolonoskopi kadar emniyetli değildir.
Tarama ve tanı hakkında araştırmalar: Polipler ve kolorektal kanserin saptanması konusunda yeni teknikler denenmektedir. Bunlardan biri kolonun bilgisayarlı taraması, gayrısı dışkı örneklerinde yapılan genetik testlerdir. Bu testler şimdi rutin tasarrufa girmemiştir.
Risk kümelerine girmeyen hastalara, 50 yaşından başlayarak gaytada bilinmeyen kan taraması, 50 yaşın üzerinde ise en azından 5 yılda bir sigmoidoskopi, 10 yılda bir kolonoskopi yapılması önerilmektedir. Risk öbeğinde olan hastalardan; daha evvel polip çıkarılmış olan hastalar bu süreçten sonra 1-3 yıl içinde tekrar kolonoskopi yaptırmalıdır. Ana peder üzere yakın akrabalarında kalın bağırsak kanseri tanısı konmuş olanlar 40 yaşından evvel yahut akrabasına tanı konulduğu yaştan en geç 8-10 yıl evvel taramayı başlatmalıdır. Kalıtsal non-polipozis kolorektal kanser için genetik test yaptırılmalıdır. Ailesel adenomatoz polipozis (FAP) olarak isimlendirilen hastalık olan bireyler genetik danışmanlık almalı ve 10-15 yaşından itibaren kolonoskopi ile takip edilmelidir. Göğüs, hatun genital organ kanseri olan bireyler 40 yaşından sonra, ülseratif koliti olan kimseler ise tanı aldıktan sonra periyodik olarak kolonoskopi yaptırmalıdır. Kolorektal kanser belirti ve bulguları olan kimselerde, bunların kanser ya da sair bir nedene bağlı olduğunun saptanması gereklidir. Hekim, kişinin aile hikayesini, medikal özgeçmişini sorgular. Tarama kısmındaki testlerden bir ya da daha ziyadesi uygulanır. Kalın bağırsak kanserlerinin teşhisi rektoskopi, sigmoidoskopi yahut kolonoskopi ile tümörün görülmesi ve alınacak biopside kanserli dokunun gösterilmesi ile olur. Tetkiklerde anormal bir bulgu saptanırsa (polip gibi) kanser hücrelerini saptamak için biyopsi kaidedir. Sıklıkla anormal alan kolonoskopi yahut sigmoidoskopi ile çıkartılır. Patolog tarafından çıkartılan doku mikroskop altında kanser hücrelerinin varlığı açısından incelenir.
Tedavi
Kalın bağırsak kanserlerinin tedavisinde cerrahi, radyasyon ve kemoterapi esas kullanılan tedavi prosedürleridir. Tedavi, tümörün yerleşim bölgesi ve evresine nazaran değişmektedir. Tedaviye başlamadan evvel hastalar marazın evresini, tedavi seçeneklerini, tedavi yan tesirlerini, tedavinin olağan ömürleri üzerindeki olumsuz tesirlerini, tedavinin maliyeti ve kendisi için iyi olabilecek yeni klinik çalışmaların varlığını sorgulayabilir.
Cerrahi: Cerrahi tedavi, kanserin tedavisinde ana basamağı oluşturur. Fakat bunun için kanser uzak organlara (karaciğer, akciğer, dimağ, kemik vb.) yayılmamış olmalıdır. Cerrahi formülde tümörlü kısım etraftaki sağlam dokuyla bir arada çıkartılır. Bunun yanında bağırsağı vücuda bağlayan mezenter denilen doku ve lenf bezleri de çıkartılır. Rektum kanserlerinde tümör kalın bağırsağın sol tarafının bir kısmı ile birlikte alınır ve iki uç birbirine birleştirilir. Birleştirmenin mümkün olmadığı durumlarda cerrah, sağlam bağırsağın ucunu karın duvarına ağızlaştırır, öteki ucu kapatır. Buna kolostomi denir. Kişisel kolostomi torbaları vasıtasıyla dışkı dışarı alınır. Birçok hastada bu durum muvakkattir, cerrahi sonrası kolon yahut rektum uygunlaşması tamamlanınca kapatılır. Rektum alt nahiyelerinde makata çok yakın kısımlarda tümörü olan hastalarda kolostomi kalıcı olabilir. Son yıllarda mahsusen karaciğere ve akciğere yayılan bağırsak tümörlerinde o kesimdeki tümörü külliyen çıkartıldığı durumlarda da artık cerrahi tedavi uygulanmakta ve sonuçlar çok yüz güldürücü olmaktadır.
Kemoterapi: Kemoterapi, kanser hücrelerini öldürmek için antikanser ilaçları kullanmaktır. Sistemik tedavi olarak isimlendirilir, zira ilaçlar kan dolaşımına geçerek vücuttaki kanser hücrelerini öldürür. Kolon kanserinin birtakım evrelerinde ve vücudun sair mekanına sıçramış olduğu durumlarda sıklıkla kullanılan bir tedavidir. Antikanser ilaçlar ağız ya da damar yoluyla verilebilir. Hastalar hastanede ayaktan hasta olarak nadiren de yatarak bu tedavileri alabilirler. Hastalar kemoterapiyi tek başına ya da, cerrahi, radyoterapi ile kombine olarak alabilirler. Cerrahi öncesi verilen kemoterapiye neoadjuvant kemoterapi denir, cerrahi öncesi büyük tümörlerin küçülmesi amaçlanır. Cerrahi sonrası verilen kemoterapiye adjuvant kemoterapi denir ve cerrahi sonrası kalan kanser hücrelerini yok etmek, kanserin kolon rektum ya da vücudun farklı bir ortamda tekrarlamasını önlemek amaçlanır. Kemoterapi ilerlemiş marazı olan bireylere de uygulanabilir.
Radyasyon Tedavisi: Radyoterapi olarak da isimlendirilir. İyonize radyasyonla tümör hücrelerinin tahribatına yol açan lokal bir tedavidir. Tedavi edilen yerdeki kanser hücrelerini yüksek kuvvetli ışınlarla öldürmek amaçlanır. Radyoterapi, ameliyat öncesinde tümörün küçültülmesi hedefiyle yahut ameliyat sonrası nüksleri önlemek için kemoterapi ile birlikte verilebilir. Radyoterapi umumiyetle rektum kanserlerinde ve bunların kimi evrelerinde kullanılmaktadır.