Kanserden Korunmak Mumkun mu?
Kanser uzerine yapılan araştırmalar, bir kısım risk faktorlerinin hastalığın gelişmesini arttırdığını ortaya koymaktadır Bu risk faktorlerinin bazılarından korunmak ise mumkundur
Kanserde risk faktorleri ve korunma yolları
Unutulmaması gerekenler;
Kanser herkeste orta cıkabilir
Kanser hasara bağlı olarak oluşmaz
Kanser bulaşıcı değildir, fakat bazı virus ve bakteri enfeksiyonları kanser riskini arttırabilir
Bir veya daha fazla risk faktorune sahip olanlarda mutlaka kanser gelişecek değildir
Bazı kişiler risk faktorlerine karşı daha duyarlıdırlarYaş ilerledikce kanser riski artıyor
Yaş, kanser gelişiminde en onemli risk faktorudur Yaşın ilerlemesiyle birlikte vucutta anarşi yaratan hucrelere karşı vucudumuzun savunması yetersiz kalmakta bu ise kanser hucrelerinin coğalmasını kolaylaştırmaktadır Kanserlerin buyuk bir kısmı 65 yaş ve uzerinde gelişmekte ise de, her yaşta kanser gelişebileceği unutulmamalıdır Yaş ilerledikce kanser riski artmaktadır Kadınlarda meme ve ureme organlarına ait kanserler; erkeklerde prostat ve akciğer kanserleri ileri yaşlarda daha cok gorulmektedir Sigara icilen ortamda bulunulması kanseri riskini yaklaşık 1,5 kat arttırıyor
Kanserin yol actığı tum olumlerin yuzde 30'u sigara ve diğer tutun urunlerine bağlıdır Gunde 110 adet sigara icmekle akciğer kanseri riski icmeyenlere gore yuzde 20 artarken, iki paket icildiğinde bu rakam yuzde 80'e varmaktadır Ote yandan sigara icilmese bile sigara icilen ortamda bulunulması da (pasif icicilik) akciğer kanseri riskini yaklaşık 1,5 kat arttırmaktadır Yaklaşık 20 yıl gunde bir paket sigara icmiş birinin akciğer kanserine yakalanma riski sigarayı bıraktıktan sonraki 10 yıl icerisinde ancak yarıya inmektedir Sigara icmeyi bırakmak kanser ve diğer kalp, damar ve akciğer hastalıklarının oluşma ihtimalini azaltmak icin yapılabilecek en onemli korunmadır Bu amacla doktorunuza başvurduğunuzda sigarayı bırakma sırasında ihtiyacınız olacak psikolojik ve ilac (nikotin bantları, sakızları) desteğini sağlayacaktır
Sigaranın akciğer kanserleri başta olmak uzere boğaz, yemek borusu, mesane, pankreas, bobrek, rahim ağzı ve meme kanserlerinin oluşumunda cok onemli rol oynar Tutunun icinde bulunan nikotinin yanı sıra nikel, kadmiyum, katran, monoksit, arsenik ve radon gibi cok sayıda kanserojen madde, p53 tumor baskılayıcı geni mutasyona uğratarak, kanserin oluşmasına neden olmaktadır Pasif iciciler de risk altındadır Cocuk kanserlerinin en onemli nedeni anne babanın sigara icmesidir Hatta hamilelikte sigara kullanımı cocuk losemilerinin en onemli nedenidirKızartmalar ve yağlı yiyeceklerden kacının
Beslenme duzenindeki yanlışlıklar, kansere zemin hazırlarlar Yediklerimiz, yiyecekleri nasıl tukettiğimiz, hatta nasıl sakladığımız ve pişirdiğimiz dahi onemlidir Calışmalar yuksek yağ icerikli beslenme tarzının meme, bağırsak, prostat ve rahim kanseri riskini arttırdığını gostermektedir Kızartma yağları kesinlikle tekrar kullanılmamalıdır Yağlardan alınan kalori gunluk kalori alımının yuzde 30'unu gecmemelidir
Ote yandan lifli gıdalara ağırlık verilmeli, rafine gıdalardan olabildiğince uzak durulmalıdır Ozellikle taze sebze ve meyveler ve son yıllarda ulkemizde de tuketimi giderek yaygınlaşan tam işlememiş tahıl urunleri tercih edilmelidir Fume gıdalardan kacınılmalıdır
Uzak Doğu ulkelerindeki yuksek mide kanseri sıklığından isli balık yeme geleneğinin sorumlu olduğu kabul edilmektedir Etleri pişirmede yeterince iyi yanmamış mangal ateşi kullanılması da bazı kanser yapıcı kimyasal maddelerin oluşmasına neden olmaktadır Aynı risk yuksek miktarda nitrit iceren salam, sosis gibi şarkuteri urunleri icin de gecerlidir Aşırı tuz tuketimi kansere zemin hazırlayabilir
Tuzun kendisi kanser yapmasa da, mide yuzeyinin yapısını bozarak kanserojen maddelerin etkisine ortam hazırlamaktadır Yine tuzun bol miktarda kullanıldığı turşularda nitrozamin denilen maddeler kanser oluşmasında onemlidirler Yapılan araştırmalar, dondurarak saklama yonteminin tercih edildiği ulkelerde mide kanseri gorulme sıklığının yuzde 64 oranında azaldığını gostermektedir“Fast fooda dikkat
Yapılan araştırmalar aşırı karbonhidratlı ve yuksek ısıda pişirilen biskuvi ceşitlerinin, ozellikle de cocuklara yonelik olanlarının, kanser acısından cok daha tehlikeli olabileceğini gostermektedir Patates kızartmaları, tuzlu krakerler, yuksek ısıda pişmiş biskuviler, katkılı konserveler, yağlı ve iyice pişmiş et icerikli fast food'lar da tehlikeli yiyeceklerdir
Kuflenmiş gıdalar icerdikleri mantar zehirleri ile karaciğer kanserine neden olabilmektedirSebze ve meyveler iyi yıkanmalı
Tarım ilaclarının ozellikle bilincsiz kullanımı bircok kanser turu icin risk faktorudur Ustelik bu tarım ilacları sebze meyveleri yıkamakla da cıkmamaktadırlar Kabuklarını ayıklasanız da cekirdeklerine kadar girdiği icin buyuk bir tehlike arz ederler Dunyada kanserin artma nedenlerinin başında tarım ilaclarının bilincsiz kullanımı gelmektedir
Surekli kırmızı et yiyen kişilerin kanser olma riski, ayda bir kez kırmızı et yiyenlere gore 25 kat daha fazladır Protein ihtiyacını karşılamak icin kırmızı et yerine balık, tavuk, hindi etinin tercih edilmesi gerekirObezite de onemli bir risk faktoru
Fiziksel aktivitenin azalması ve şişmanlık, kanser turlerinde artışına neden olur Bilimsel calışmalar meme, rahim, barsak, yemek borusu ve bobrek kanserlerinde şişmanlığın bir risk faktoru olduğu gostermektedir Bu risk artışı şişmanlığa bağlı olarak ostrojen artışı ile bağlantılı olduğu duşunulmektedir Bu nedenle ozellikle şişmanlığın engellenmesi ve fiziksel aktivitenin artırılması kanserin oluşumunun engellenmesinde onemli bir faktor olarak kabul edilir Alkol bağımlılığı tehlike canı anlamına geliyor
Kronik alkol bağımlılığı, başta karaciğer kanseri olmak uzere, ozellikle sigara ile birlikte tuketildiğinde ağız, boğaz, yemek borusu, gırtlak ve mide kanserine neden olabilir Eğer ickiden vazgecemiyorsanız kendinizi gunde 2 kadehle sınırlamalı ve sigarayı da bırakmalısınızBeslenme alışkanlıklarınız değiştirin
Ulusların beslenme alışkanlıklarını ve belli kanserlerin gorulme sıklığını dikkate alınarak yapılan calışmalar, yuksek yağ ve protein, duşuk lif iceren gıdalar yenmesinin kalın bağırsak, meme, rahim, pankreas ve prostat kanserleri riskini artırdığını ortaya koymuşlardır Yanlış beslenmenin butun kanserlerin yuzde 35'inden sorumlu olduğuna inanılmaktadır İdeal bir diyet, dengeli ve her gun en az 5 oğun sebze ve meyve, hububat, ekmek, tahıl (gerekli liflerin sağlanması icin) ve duşuk yağ iceren yiyeceklerin alınması oldukca onemlidir Fazla yağlı gıdalarla beslenme, alkol kullanımı, menopoz sonrası kilo almak meme kanseri riskini arttırmaktadır Bebekleri emzirme, genc yaşlardan itibaren duzenli egzersiz yapmak ve bazı vitaminler meme kanserinden korunmada faydası olabilir
Diyet ile yeterli miktarda sebze ve meyve tuketmeyen insanların kansere yakalanma oranı, tuketenlere gore iki kat daha fazladır
Bazı vitaminler, belirli kanserlere karşı koruyucu etki gosterebilir Buna rağmen vitaminlerin doğal kaynaklardan alınması tercih edilmelidir Yuksek yağlı diyetler meme, rahim ve prostat kanseri ile bağlantılı olabilmektedir Yuksek oranda soya icerikli yiyeceklerin tuketilmesi, insanlarda meme, bağırsak ve prostat kanserine karşı koruyucu olabilir Bu durumun soya iceriğinde bulunan “Genisteine adlı maddenin kanser hucre buyumesi icin gerekli proteinlerin uretimini engellemesine bağlanmaktadır
Ultraviyole ışınları ve radyoaktif maddeler: Ultraviyole radyasyon; guneş, solaryum deride erken yaşlanma ve hasar oluşturarak cilt kanserine neden olabilir Cilt kanserinden korunmak icin ozellikle cocukluk cağında duzenli guneşten koruyucu krem kullanmak, guneş ışınlarının en tehlikeli olduğu saatlerde (11:0015:00 arasında) guneşe cıkmamak, şapka, uzun kollu giyecekler giyerek guneşten korunmak gerekmektedir Cildinizdeki benlere dikkat etmeli, herhangi bir buyume, ciltten kabarıklık, renkte koyulaşma veya sınırlarında duzensizlik fark edildiğinde beklemeden uzman doktora başvurmak
Pillere dikkat
Kanserin ortaya cıkmasından sorumlu onemli bir neden ise giderek artan cevre kirliliğidir
İnsanoğlu toprağı kazıp pek cok madeni yeryuzune cıkarmakta, ne var ki aslında yeryuzunde bulunmaması gereken bu madenlerin atıklarını zararsızlaştırmada aynı duyarlılığı gostermemektedir Her gun kullanılıp cope atılan pillerbunun en basit ornekleridir Cevre kirliliğinin kanser oluşumuna katkısı ozon tabakasının incelmesi ve mesleki faktorleri de işin icine kattığımızda yuzde10'u bulmaktadır Stratosferik ozonun azalması ultraviyole ışınlarının zararlı etkilerini artırmıştır ve ultraviyolenin cilt kanserine neden olucu etkisi kesindir
Prof Dr Yavuz Baykal
Kanser uzerine yapılan araştırmalar, bir kısım risk faktorlerinin hastalığın gelişmesini arttırdığını ortaya koymaktadır Bu risk faktorlerinin bazılarından korunmak ise mumkundur
Kanserde risk faktorleri ve korunma yolları
Unutulmaması gerekenler;
Kanser herkeste orta cıkabilir
Kanser hasara bağlı olarak oluşmaz
Kanser bulaşıcı değildir, fakat bazı virus ve bakteri enfeksiyonları kanser riskini arttırabilir
Bir veya daha fazla risk faktorune sahip olanlarda mutlaka kanser gelişecek değildir
Bazı kişiler risk faktorlerine karşı daha duyarlıdırlarYaş ilerledikce kanser riski artıyor
Yaş, kanser gelişiminde en onemli risk faktorudur Yaşın ilerlemesiyle birlikte vucutta anarşi yaratan hucrelere karşı vucudumuzun savunması yetersiz kalmakta bu ise kanser hucrelerinin coğalmasını kolaylaştırmaktadır Kanserlerin buyuk bir kısmı 65 yaş ve uzerinde gelişmekte ise de, her yaşta kanser gelişebileceği unutulmamalıdır Yaş ilerledikce kanser riski artmaktadır Kadınlarda meme ve ureme organlarına ait kanserler; erkeklerde prostat ve akciğer kanserleri ileri yaşlarda daha cok gorulmektedir Sigara icilen ortamda bulunulması kanseri riskini yaklaşık 1,5 kat arttırıyor
Kanserin yol actığı tum olumlerin yuzde 30'u sigara ve diğer tutun urunlerine bağlıdır Gunde 110 adet sigara icmekle akciğer kanseri riski icmeyenlere gore yuzde 20 artarken, iki paket icildiğinde bu rakam yuzde 80'e varmaktadır Ote yandan sigara icilmese bile sigara icilen ortamda bulunulması da (pasif icicilik) akciğer kanseri riskini yaklaşık 1,5 kat arttırmaktadır Yaklaşık 20 yıl gunde bir paket sigara icmiş birinin akciğer kanserine yakalanma riski sigarayı bıraktıktan sonraki 10 yıl icerisinde ancak yarıya inmektedir Sigara icmeyi bırakmak kanser ve diğer kalp, damar ve akciğer hastalıklarının oluşma ihtimalini azaltmak icin yapılabilecek en onemli korunmadır Bu amacla doktorunuza başvurduğunuzda sigarayı bırakma sırasında ihtiyacınız olacak psikolojik ve ilac (nikotin bantları, sakızları) desteğini sağlayacaktır
Sigaranın akciğer kanserleri başta olmak uzere boğaz, yemek borusu, mesane, pankreas, bobrek, rahim ağzı ve meme kanserlerinin oluşumunda cok onemli rol oynar Tutunun icinde bulunan nikotinin yanı sıra nikel, kadmiyum, katran, monoksit, arsenik ve radon gibi cok sayıda kanserojen madde, p53 tumor baskılayıcı geni mutasyona uğratarak, kanserin oluşmasına neden olmaktadır Pasif iciciler de risk altındadır Cocuk kanserlerinin en onemli nedeni anne babanın sigara icmesidir Hatta hamilelikte sigara kullanımı cocuk losemilerinin en onemli nedenidirKızartmalar ve yağlı yiyeceklerden kacının
Beslenme duzenindeki yanlışlıklar, kansere zemin hazırlarlar Yediklerimiz, yiyecekleri nasıl tukettiğimiz, hatta nasıl sakladığımız ve pişirdiğimiz dahi onemlidir Calışmalar yuksek yağ icerikli beslenme tarzının meme, bağırsak, prostat ve rahim kanseri riskini arttırdığını gostermektedir Kızartma yağları kesinlikle tekrar kullanılmamalıdır Yağlardan alınan kalori gunluk kalori alımının yuzde 30'unu gecmemelidir
Ote yandan lifli gıdalara ağırlık verilmeli, rafine gıdalardan olabildiğince uzak durulmalıdır Ozellikle taze sebze ve meyveler ve son yıllarda ulkemizde de tuketimi giderek yaygınlaşan tam işlememiş tahıl urunleri tercih edilmelidir Fume gıdalardan kacınılmalıdır
Uzak Doğu ulkelerindeki yuksek mide kanseri sıklığından isli balık yeme geleneğinin sorumlu olduğu kabul edilmektedir Etleri pişirmede yeterince iyi yanmamış mangal ateşi kullanılması da bazı kanser yapıcı kimyasal maddelerin oluşmasına neden olmaktadır Aynı risk yuksek miktarda nitrit iceren salam, sosis gibi şarkuteri urunleri icin de gecerlidir Aşırı tuz tuketimi kansere zemin hazırlayabilir
Tuzun kendisi kanser yapmasa da, mide yuzeyinin yapısını bozarak kanserojen maddelerin etkisine ortam hazırlamaktadır Yine tuzun bol miktarda kullanıldığı turşularda nitrozamin denilen maddeler kanser oluşmasında onemlidirler Yapılan araştırmalar, dondurarak saklama yonteminin tercih edildiği ulkelerde mide kanseri gorulme sıklığının yuzde 64 oranında azaldığını gostermektedir“Fast fooda dikkat
Yapılan araştırmalar aşırı karbonhidratlı ve yuksek ısıda pişirilen biskuvi ceşitlerinin, ozellikle de cocuklara yonelik olanlarının, kanser acısından cok daha tehlikeli olabileceğini gostermektedir Patates kızartmaları, tuzlu krakerler, yuksek ısıda pişmiş biskuviler, katkılı konserveler, yağlı ve iyice pişmiş et icerikli fast food'lar da tehlikeli yiyeceklerdir
Kuflenmiş gıdalar icerdikleri mantar zehirleri ile karaciğer kanserine neden olabilmektedirSebze ve meyveler iyi yıkanmalı
Tarım ilaclarının ozellikle bilincsiz kullanımı bircok kanser turu icin risk faktorudur Ustelik bu tarım ilacları sebze meyveleri yıkamakla da cıkmamaktadırlar Kabuklarını ayıklasanız da cekirdeklerine kadar girdiği icin buyuk bir tehlike arz ederler Dunyada kanserin artma nedenlerinin başında tarım ilaclarının bilincsiz kullanımı gelmektedir
Surekli kırmızı et yiyen kişilerin kanser olma riski, ayda bir kez kırmızı et yiyenlere gore 25 kat daha fazladır Protein ihtiyacını karşılamak icin kırmızı et yerine balık, tavuk, hindi etinin tercih edilmesi gerekirObezite de onemli bir risk faktoru
Fiziksel aktivitenin azalması ve şişmanlık, kanser turlerinde artışına neden olur Bilimsel calışmalar meme, rahim, barsak, yemek borusu ve bobrek kanserlerinde şişmanlığın bir risk faktoru olduğu gostermektedir Bu risk artışı şişmanlığa bağlı olarak ostrojen artışı ile bağlantılı olduğu duşunulmektedir Bu nedenle ozellikle şişmanlığın engellenmesi ve fiziksel aktivitenin artırılması kanserin oluşumunun engellenmesinde onemli bir faktor olarak kabul edilir Alkol bağımlılığı tehlike canı anlamına geliyor
Kronik alkol bağımlılığı, başta karaciğer kanseri olmak uzere, ozellikle sigara ile birlikte tuketildiğinde ağız, boğaz, yemek borusu, gırtlak ve mide kanserine neden olabilir Eğer ickiden vazgecemiyorsanız kendinizi gunde 2 kadehle sınırlamalı ve sigarayı da bırakmalısınızBeslenme alışkanlıklarınız değiştirin
Ulusların beslenme alışkanlıklarını ve belli kanserlerin gorulme sıklığını dikkate alınarak yapılan calışmalar, yuksek yağ ve protein, duşuk lif iceren gıdalar yenmesinin kalın bağırsak, meme, rahim, pankreas ve prostat kanserleri riskini artırdığını ortaya koymuşlardır Yanlış beslenmenin butun kanserlerin yuzde 35'inden sorumlu olduğuna inanılmaktadır İdeal bir diyet, dengeli ve her gun en az 5 oğun sebze ve meyve, hububat, ekmek, tahıl (gerekli liflerin sağlanması icin) ve duşuk yağ iceren yiyeceklerin alınması oldukca onemlidir Fazla yağlı gıdalarla beslenme, alkol kullanımı, menopoz sonrası kilo almak meme kanseri riskini arttırmaktadır Bebekleri emzirme, genc yaşlardan itibaren duzenli egzersiz yapmak ve bazı vitaminler meme kanserinden korunmada faydası olabilir
Diyet ile yeterli miktarda sebze ve meyve tuketmeyen insanların kansere yakalanma oranı, tuketenlere gore iki kat daha fazladır
Bazı vitaminler, belirli kanserlere karşı koruyucu etki gosterebilir Buna rağmen vitaminlerin doğal kaynaklardan alınması tercih edilmelidir Yuksek yağlı diyetler meme, rahim ve prostat kanseri ile bağlantılı olabilmektedir Yuksek oranda soya icerikli yiyeceklerin tuketilmesi, insanlarda meme, bağırsak ve prostat kanserine karşı koruyucu olabilir Bu durumun soya iceriğinde bulunan “Genisteine adlı maddenin kanser hucre buyumesi icin gerekli proteinlerin uretimini engellemesine bağlanmaktadır
Ultraviyole ışınları ve radyoaktif maddeler: Ultraviyole radyasyon; guneş, solaryum deride erken yaşlanma ve hasar oluşturarak cilt kanserine neden olabilir Cilt kanserinden korunmak icin ozellikle cocukluk cağında duzenli guneşten koruyucu krem kullanmak, guneş ışınlarının en tehlikeli olduğu saatlerde (11:0015:00 arasında) guneşe cıkmamak, şapka, uzun kollu giyecekler giyerek guneşten korunmak gerekmektedir Cildinizdeki benlere dikkat etmeli, herhangi bir buyume, ciltten kabarıklık, renkte koyulaşma veya sınırlarında duzensizlik fark edildiğinde beklemeden uzman doktora başvurmak
Pillere dikkat
Kanserin ortaya cıkmasından sorumlu onemli bir neden ise giderek artan cevre kirliliğidir
İnsanoğlu toprağı kazıp pek cok madeni yeryuzune cıkarmakta, ne var ki aslında yeryuzunde bulunmaması gereken bu madenlerin atıklarını zararsızlaştırmada aynı duyarlılığı gostermemektedir Her gun kullanılıp cope atılan pillerbunun en basit ornekleridir Cevre kirliliğinin kanser oluşumuna katkısı ozon tabakasının incelmesi ve mesleki faktorleri de işin icine kattığımızda yuzde10'u bulmaktadır Stratosferik ozonun azalması ultraviyole ışınlarının zararlı etkilerini artırmıştır ve ultraviyolenin cilt kanserine neden olucu etkisi kesindir
Prof Dr Yavuz Baykal
