Kısa bir tanım yapmak gerekirse, Kara delik; uzayda bulunan ve ışığın dahi kaçamadığı çok çok güçlü bir çekim gücüne sahip olan kozmik gökcismidir Einstein’ın genel görelilik kuramıyla tanımlanmış olan kara delikler ışık yaymadığı için kara olarak nitelendirilir
Kara Delikler Ne Kadar Büyüktür?
Kara delikler çeşitli büyüklüklerde olabilirler, fakat temel olarak 3 çeşit kara delik vardır Kara deliklerin kütlesi ve büyüklüğü onların türünü belirler En küçük kara delikler ilksel kara delikler olarak bilinir Bilimciler, bu tür kara deliklerin bir atom kadar küçük olduklarını ancak büyük bir dağ kadar büyük bir kütleye sahip olduklarını düşünüyorlar En yaygın kara delik tipi ise yıldızsal olarak isimlendirilen ortabüyüklükteki kara deliklerdir Bir yıldızsal kara deliğinin kütlesi Güneş’in kütlesinden yaklaşık 20 kat daha büyük olabilir ve yaklaşık olarak 16 km çapındaki bir topun içerisine yerleştirilebilir Samanyolu Galaksi‘sinde düzinelerce yıldızsal kara delik bulunabilir En büyük kara delikler ise “süper kütleli olarak isimlendirilir Bu kara delikler bir milyon tane Güneş’in bileşiminden daha büyük kütlelidirler ve çapı, yaklaşık olarak Güneş Sistemi büyüklüğünde olan bir topun içerisine yerleştirilebilir Bilimsel deliller; büyük galaksilerin her birinin merkezinde bir tane süper kütleli kara delik bulunduğunu gösteriyor Samanyolu Galaksimizin merkezinde olduğu düşünülen süper kütleli kara deliğin ismi ise Sagittarius A‘dır Bu kara delik, yaklaşık 4 milyon tane Güneş’in kütlesine eşit bir kütleye sahiptir ve yaklaşık bir güneş büyüklüğünde çapı olan bir topun içerisine yerleştirilebilir
Kara Delikler Nasıl Oluşurlar?
İlksel kara deliklerin evrenin ilk zamanlarında, Büyük Patlama’dan (Big Bang) hemen sonra oluştuğu düşünülüyor Yıldızsal kara delikleri ise; çok büyük kütleli bir yıldızın kendi merkezine doğru patlaması (çöküşü) sonucu oluşurlar
Bu çöküş aynı zamanda bir süpernovaya ya da uzaya doğru patlayan yıldız patlamalarına sebep olur Süper kütleli kara delikler için ise; bilimciler bu kara deliklerin içerisinde bulundukları galaksiler ile aynı anda oluştuklarını düşünüyorlar Bu kara deliklerin büyüklüğü içerisinde bulundukları galaksinin kütlesine ve büyüklüğüne bağlıdır Kara Delikler “KaraKaranlık ise, Bilimciler Bunların Var Olduklarını Nasıl Biliyorlar? Işığı kara deliğin merkezine doğru çeken çok büyük bir çekim gücüne sahip olmalarından kaynaklı olarak kara delikler, görülemezler Fakat bilimciler; kara deliklerin etrafındaki yıldızlara ve gazlara uygulanan güçlü çekim kuvvetinin etkilerini görebiliyorlar Eğer bir yıldız, uzayda belli bir noktada dönüyorsa, bilimciler yıldızların bir kara delik etrafında dönüp dönmediğini yıldızın hareketinden anlayabiliyorlar Bir yıldız ve kara delik birbirlerine çok yakın dönüyorlarsa, yüksek enerjili bir ışık ortaya çıkıyor Bilimsel aygıtlar oluşan bu yüksek enerjili ışığı saptayabiliyor Bir kara deliğin çekimi bazen yıldızların dışındaki gazları çekebilecek kadar güçlü olabilir ve etrafında birikim halkası (İng accretion disk) denilen bir halka büyütür Birikim halkasındaki gaz, kara delik içerisine doğru spiral (sarmal) yaptıkça, gaz çok yüksek sıcaklıklara ısınır ve bütün yönlerde Xray ışını yayar NASA teleskopları Xray ışınının ölçümünü yaparlar Astronomlar bu bilgiyi kara deliğin özellikleri hakkında bilgi elde etmek için kullanırlar
Dünya’yı Bir Kara Delik Yok Edebilir Mi?
Kara delikler evrende başıboş dolaşmaz ve gezegenleri rastgele olarak yutmazlar Kara delikler de uzaydaki diğer nesneler gibi çekim yasalarını takip ederler Dünya’yı etkilemesi için bir kara deliğin yörüngesi Güneş Sistemine çok yakın olmalıdır, ki bu durum pek muhtemel değildir Eğer Güneş ile aynı kütledeki bir kara delik Güneş ile yer değiştirseydi, Dünya buna kapılmazdıGüneş kadar kütlesi olan bir kara delik Güneş ile aynı çekim gücüne sahip olurdu Ve böylesi bir durumda, şu an Güneş etrafında dönen gezegenler kara delik etrafında dönüyor olurdu
Güneş Bir Kara Deliğe Dönüşebilir Mi? Güneş, bir kara deliğe dönüşebilecek kadar yeterli kütleye sahip değildir Milyarlarca yıl içerisinde, Güneş “yaşamının sonuna geldiğinde, kırmızı deve (İng red giant star) dönüşür Sonrasında, “yakıtının hepsini tükettiğinde, dış katmanından kurtulur ve gezegensi bulut (en planetary nebula) olarak isimlendirilen akkor bir gaz halkasına dönüşür En sonunda da, Güneş’ten geriye; soğuyan bir beyaz cüce (İng white dwarf star) kalır
Tanımlar: Kütle: Bir nesnedeki madde miktarıdır
Kırmızı Dev: Güneş’ten daha büyük bir yıldızdır ve kırmızıdır çünkü daha düşük sıcaklıktadır
Beyaz Cüce: Yaklaşık olarak Dünya büyüklüğünde olan küçük bir yıldızdır ve yıldız “yaşamının son evrelerinden birisidir
Kara Delikler Ne Kadar Büyüktür?
Kara delikler çeşitli büyüklüklerde olabilirler, fakat temel olarak 3 çeşit kara delik vardır Kara deliklerin kütlesi ve büyüklüğü onların türünü belirler En küçük kara delikler ilksel kara delikler olarak bilinir Bilimciler, bu tür kara deliklerin bir atom kadar küçük olduklarını ancak büyük bir dağ kadar büyük bir kütleye sahip olduklarını düşünüyorlar En yaygın kara delik tipi ise yıldızsal olarak isimlendirilen ortabüyüklükteki kara deliklerdir Bir yıldızsal kara deliğinin kütlesi Güneş’in kütlesinden yaklaşık 20 kat daha büyük olabilir ve yaklaşık olarak 16 km çapındaki bir topun içerisine yerleştirilebilir Samanyolu Galaksi‘sinde düzinelerce yıldızsal kara delik bulunabilir En büyük kara delikler ise “süper kütleli olarak isimlendirilir Bu kara delikler bir milyon tane Güneş’in bileşiminden daha büyük kütlelidirler ve çapı, yaklaşık olarak Güneş Sistemi büyüklüğünde olan bir topun içerisine yerleştirilebilir Bilimsel deliller; büyük galaksilerin her birinin merkezinde bir tane süper kütleli kara delik bulunduğunu gösteriyor Samanyolu Galaksimizin merkezinde olduğu düşünülen süper kütleli kara deliğin ismi ise Sagittarius A‘dır Bu kara delik, yaklaşık 4 milyon tane Güneş’in kütlesine eşit bir kütleye sahiptir ve yaklaşık bir güneş büyüklüğünde çapı olan bir topun içerisine yerleştirilebilir
Kara Delikler Nasıl Oluşurlar?
İlksel kara deliklerin evrenin ilk zamanlarında, Büyük Patlama’dan (Big Bang) hemen sonra oluştuğu düşünülüyor Yıldızsal kara delikleri ise; çok büyük kütleli bir yıldızın kendi merkezine doğru patlaması (çöküşü) sonucu oluşurlar
Bu çöküş aynı zamanda bir süpernovaya ya da uzaya doğru patlayan yıldız patlamalarına sebep olur Süper kütleli kara delikler için ise; bilimciler bu kara deliklerin içerisinde bulundukları galaksiler ile aynı anda oluştuklarını düşünüyorlar Bu kara deliklerin büyüklüğü içerisinde bulundukları galaksinin kütlesine ve büyüklüğüne bağlıdır Kara Delikler “KaraKaranlık ise, Bilimciler Bunların Var Olduklarını Nasıl Biliyorlar? Işığı kara deliğin merkezine doğru çeken çok büyük bir çekim gücüne sahip olmalarından kaynaklı olarak kara delikler, görülemezler Fakat bilimciler; kara deliklerin etrafındaki yıldızlara ve gazlara uygulanan güçlü çekim kuvvetinin etkilerini görebiliyorlar Eğer bir yıldız, uzayda belli bir noktada dönüyorsa, bilimciler yıldızların bir kara delik etrafında dönüp dönmediğini yıldızın hareketinden anlayabiliyorlar Bir yıldız ve kara delik birbirlerine çok yakın dönüyorlarsa, yüksek enerjili bir ışık ortaya çıkıyor Bilimsel aygıtlar oluşan bu yüksek enerjili ışığı saptayabiliyor Bir kara deliğin çekimi bazen yıldızların dışındaki gazları çekebilecek kadar güçlü olabilir ve etrafında birikim halkası (İng accretion disk) denilen bir halka büyütür Birikim halkasındaki gaz, kara delik içerisine doğru spiral (sarmal) yaptıkça, gaz çok yüksek sıcaklıklara ısınır ve bütün yönlerde Xray ışını yayar NASA teleskopları Xray ışınının ölçümünü yaparlar Astronomlar bu bilgiyi kara deliğin özellikleri hakkında bilgi elde etmek için kullanırlar
Dünya’yı Bir Kara Delik Yok Edebilir Mi?
Kara delikler evrende başıboş dolaşmaz ve gezegenleri rastgele olarak yutmazlar Kara delikler de uzaydaki diğer nesneler gibi çekim yasalarını takip ederler Dünya’yı etkilemesi için bir kara deliğin yörüngesi Güneş Sistemine çok yakın olmalıdır, ki bu durum pek muhtemel değildir Eğer Güneş ile aynı kütledeki bir kara delik Güneş ile yer değiştirseydi, Dünya buna kapılmazdıGüneş kadar kütlesi olan bir kara delik Güneş ile aynı çekim gücüne sahip olurdu Ve böylesi bir durumda, şu an Güneş etrafında dönen gezegenler kara delik etrafında dönüyor olurdu
Güneş Bir Kara Deliğe Dönüşebilir Mi? Güneş, bir kara deliğe dönüşebilecek kadar yeterli kütleye sahip değildir Milyarlarca yıl içerisinde, Güneş “yaşamının sonuna geldiğinde, kırmızı deve (İng red giant star) dönüşür Sonrasında, “yakıtının hepsini tükettiğinde, dış katmanından kurtulur ve gezegensi bulut (en planetary nebula) olarak isimlendirilen akkor bir gaz halkasına dönüşür En sonunda da, Güneş’ten geriye; soğuyan bir beyaz cüce (İng white dwarf star) kalır
Tanımlar: Kütle: Bir nesnedeki madde miktarıdır
Kırmızı Dev: Güneş’ten daha büyük bir yıldızdır ve kırmızıdır çünkü daha düşük sıcaklıktadır
Beyaz Cüce: Yaklaşık olarak Dünya büyüklüğünde olan küçük bir yıldızdır ve yıldız “yaşamının son evrelerinden birisidir
