Kaygılar denildiğinde gerçek bir tehlikenin varlığı yahut gerçekleşmesi ihtimaline karşı gelişen dert durumu biçiminde açıklanabilir. Kişiler onlarca şeyden korkar karanlık, yükseklik , örtülü alan üzere örnekler verilebilir. İnsanlık tarihi boyunca dehşetler hem şahsî hem toplumsal olarak her türlü emel için kullanılmıştır. Savaşlarda bile ses çıkarmak, geceleri kişi sayısından ziyade ateş yakıp sayıca aldatmalar üzere onlarca dehşet oluşturma formülü vardır.
Pekala hiç karanlık nedeniyle ölen biri gördünüz mü?
Dikkat edilirse beşerler en ziyade gördükleri değil göremedikleri vakit endişeye kapılırlar. Kimi endişe nedenleri ise görünmez. Ama etrafımızda yarattığı etkiyi , yıkımı, tahribatı gördüğümüzde korkmaya başlarız.
Sanayi devrimi ve tıbbın gelişmesinden evvel (buna sağlıklı kanalizasyon sistemleri ve hijyen koşulları da dahil olmak üzere) beşerler birçok farklı mikroba maruz kalır ve birçoğu vefatla sonuçlanırdı. Mahsusen 1900 lü yıllardan itibaren bu gelişmeler yaşanmıştır. Ne kadar sağlıklı olduğu bir kenara bırakılırsa 1900 ‘de yerküre nüfusu 1782000000(bir milyar yediyüzsekseniki milyon)’du. 118 yılda bu sayı neredeyse 7 milyara dayanmış durumda. İnsanlık tarihinin milyon yıldaki gelişimi göz önüne alınınca son yüzyıldaki artış külliyen sıhhat sistemi ve illetlerden korunmaya bağlı olduğu düşünülebilinir. Besine kolay ulaşma, ak içme suları da bir sair nedendir.
Bahisten çok ziyade kopmadan tarihte kişilerin ismini bilmeden en çok korktuğu , tarihin en zalim ,vahşi,acımasız katiliyle sizleri tanıştırmak isterim :
Yersinia Pestis.
Yersinia Gram Negatif bir bakteridir. Yerküre tarihinde 3 buyuk pandemiye neden olmuştur.Bu bakteri gün ışığına ve dezenfektanlara hassastır. Lakin karanlık ve mahsusen nemli kemirgen yuvalarını çok sever. Kişide hastalık yapması için bir kemirgenin kanını emen pirenin insanın kanını emmesi gerekmektedir. Yani aslında kemirgenler ara konak olmaktadır. Asıl bulaş pireler aracılığıyladır.
Kişilere bulaştıktan sonra lenf nodlarına masraf, yerleşir ve iltihabi reaaksiyona neden olur. Yaygın damar içi kan pıhtılaşmasına neden olur ve sonucunda tedavi olunmazsa ekseriyetle ölümcüldür. 3 alt tipi mevcuttur. Hıyarcıklı veba , septisemik ve pnömonik. Pandemilerde görülen tipi hıyarcıklı vebadır.
Illetin çıkış nedeni tam olarak bilinmemektedir. Ama çeşitli teoriler bulunmaktadır. Birincisi kafkaslardaki ceneviz kolonisi Caffa’yı ele geçirmek isteyen tatarların kaledeki direnci kırmak için vebalı ölüleri surlardan içeri atmalarıyla basladığıdır. Birçok tarihçi bunu veba salgınının neden olarak kabul etmektedir.
O periyodun kişilerinde ise umum olarak ilahın berbat kişileri cezalandırdığı görüşü hakimdir. Alman tabiat filozofu Albert do Cologne ‘ye nazaran ise bu vaka Jupiter Mars ve Saturn’un tıpkı hızada olmasından kaynaklanan bir doğal felaketti.
Bilinen en büyük veba salgınlarından biri 1347’de Mısır’da başlayan veba (kara ölüm/black death/peste noir) salgını gemiler vasıtasıyla Akdeniz limanlarından Avrupa’ya yayılmış, kitle vefatları sonucunda köyler ve kentler haritadan silinmiş ve 10 yılda 60 milyon insan (Avrupa’nın üçte biri) ölmüş, 75 milyon insan marazdan etkilenmiştir. Sayı olarak tam kesin malumat yoktur fakat tarihçiler avrupa kıtasının üçte birinin bu salgından etkilendiğine kanaat getirmiştirler.
Haritada 1. Veba salgınının İtalyadan başladığı ve Norveç kıyılarına kadar ilerlediği gösterilmektedir. Ama veba norveçte çok ziyade mevte neden olmamıştır. Vebanın birinci görüldüğü ve tahminen de en çok zarar verdiği konum olan İtalya`da resmi talimatlarla veba kurbanlarının eşyaları ve yatakları gömülmüş, haneleri dumanla dezenfekte edilmiş ve sirkeyle temizlenmiştir. Sıhhat heyetleri kent dışında toplu cenaze merasimleri düzenlemişlerdir.
Hekimler daha çok hastalık kapma ihtimalleri olduğu için daha çok önlem almak zorundadırlar ve umumide gömlek ve eldiven giymekte, tarçın ve bitkilerle ıslatılmış burun torbaları takmaktadırlar.
Kara Irtihal yalnızca vefata neden olmakla kalmamış birçok farklı açıdan insan hayatını etkilemiştir. Ölümlerin birçok yoksullardan olması ile birlikte aristokrat kesimde ölümlerden etkilenmiştir.
Başkaca Veba Tarihçisi Robert Gottfied’e nazaran ‘’Kara mevt olmasaydı Avrupa tozlu ve ağaçsız etiyopya’ya dönüşecekti ‘’. Demektedir. Birkaç istisna dışında avrupanın büyük ormanları veba salgını sonrası ortaya çıkmıştır.
Bir kıtanın belkide insanlık tarihini değiştiren vakaların nedeninin gözle görünmeyen bir mikrobun neden olması ne ironik. Hitlerin , Napolyon’un fethedemediği Rusya’yı fethedebilen,2. Yerküre savaşından çok daha çokça insan öldüren bir mini katilden bahsettik.
Pekala hiç karanlık nedeniyle ölen biri gördünüz mü?
Dikkat edilirse beşerler en ziyade gördükleri değil göremedikleri vakit endişeye kapılırlar. Kimi endişe nedenleri ise görünmez. Ama etrafımızda yarattığı etkiyi , yıkımı, tahribatı gördüğümüzde korkmaya başlarız.
Sanayi devrimi ve tıbbın gelişmesinden evvel (buna sağlıklı kanalizasyon sistemleri ve hijyen koşulları da dahil olmak üzere) beşerler birçok farklı mikroba maruz kalır ve birçoğu vefatla sonuçlanırdı. Mahsusen 1900 lü yıllardan itibaren bu gelişmeler yaşanmıştır. Ne kadar sağlıklı olduğu bir kenara bırakılırsa 1900 ‘de yerküre nüfusu 1782000000(bir milyar yediyüzsekseniki milyon)’du. 118 yılda bu sayı neredeyse 7 milyara dayanmış durumda. İnsanlık tarihinin milyon yıldaki gelişimi göz önüne alınınca son yüzyıldaki artış külliyen sıhhat sistemi ve illetlerden korunmaya bağlı olduğu düşünülebilinir. Besine kolay ulaşma, ak içme suları da bir sair nedendir.
Bahisten çok ziyade kopmadan tarihte kişilerin ismini bilmeden en çok korktuğu , tarihin en zalim ,vahşi,acımasız katiliyle sizleri tanıştırmak isterim :
Yersinia Pestis.
Yersinia Gram Negatif bir bakteridir. Yerküre tarihinde 3 buyuk pandemiye neden olmuştur.Bu bakteri gün ışığına ve dezenfektanlara hassastır. Lakin karanlık ve mahsusen nemli kemirgen yuvalarını çok sever. Kişide hastalık yapması için bir kemirgenin kanını emen pirenin insanın kanını emmesi gerekmektedir. Yani aslında kemirgenler ara konak olmaktadır. Asıl bulaş pireler aracılığıyladır.
Kişilere bulaştıktan sonra lenf nodlarına masraf, yerleşir ve iltihabi reaaksiyona neden olur. Yaygın damar içi kan pıhtılaşmasına neden olur ve sonucunda tedavi olunmazsa ekseriyetle ölümcüldür. 3 alt tipi mevcuttur. Hıyarcıklı veba , septisemik ve pnömonik. Pandemilerde görülen tipi hıyarcıklı vebadır.
Illetin çıkış nedeni tam olarak bilinmemektedir. Ama çeşitli teoriler bulunmaktadır. Birincisi kafkaslardaki ceneviz kolonisi Caffa’yı ele geçirmek isteyen tatarların kaledeki direnci kırmak için vebalı ölüleri surlardan içeri atmalarıyla basladığıdır. Birçok tarihçi bunu veba salgınının neden olarak kabul etmektedir.
O periyodun kişilerinde ise umum olarak ilahın berbat kişileri cezalandırdığı görüşü hakimdir. Alman tabiat filozofu Albert do Cologne ‘ye nazaran ise bu vaka Jupiter Mars ve Saturn’un tıpkı hızada olmasından kaynaklanan bir doğal felaketti.
Bilinen en büyük veba salgınlarından biri 1347’de Mısır’da başlayan veba (kara ölüm/black death/peste noir) salgını gemiler vasıtasıyla Akdeniz limanlarından Avrupa’ya yayılmış, kitle vefatları sonucunda köyler ve kentler haritadan silinmiş ve 10 yılda 60 milyon insan (Avrupa’nın üçte biri) ölmüş, 75 milyon insan marazdan etkilenmiştir. Sayı olarak tam kesin malumat yoktur fakat tarihçiler avrupa kıtasının üçte birinin bu salgından etkilendiğine kanaat getirmiştirler.
Haritada 1. Veba salgınının İtalyadan başladığı ve Norveç kıyılarına kadar ilerlediği gösterilmektedir. Ama veba norveçte çok ziyade mevte neden olmamıştır. Vebanın birinci görüldüğü ve tahminen de en çok zarar verdiği konum olan İtalya`da resmi talimatlarla veba kurbanlarının eşyaları ve yatakları gömülmüş, haneleri dumanla dezenfekte edilmiş ve sirkeyle temizlenmiştir. Sıhhat heyetleri kent dışında toplu cenaze merasimleri düzenlemişlerdir.
Hekimler daha çok hastalık kapma ihtimalleri olduğu için daha çok önlem almak zorundadırlar ve umumide gömlek ve eldiven giymekte, tarçın ve bitkilerle ıslatılmış burun torbaları takmaktadırlar.
Kara Irtihal yalnızca vefata neden olmakla kalmamış birçok farklı açıdan insan hayatını etkilemiştir. Ölümlerin birçok yoksullardan olması ile birlikte aristokrat kesimde ölümlerden etkilenmiştir.
Başkaca Veba Tarihçisi Robert Gottfied’e nazaran ‘’Kara mevt olmasaydı Avrupa tozlu ve ağaçsız etiyopya’ya dönüşecekti ‘’. Demektedir. Birkaç istisna dışında avrupanın büyük ormanları veba salgını sonrası ortaya çıkmıştır.
Bir kıtanın belkide insanlık tarihini değiştiren vakaların nedeninin gözle görünmeyen bir mikrobun neden olması ne ironik. Hitlerin , Napolyon’un fethedemediği Rusya’yı fethedebilen,2. Yerküre savaşından çok daha çokça insan öldüren bir mini katilden bahsettik.