Pandemi sürecinde olduğumuz günlerin birtakım olumsuz getirileri olduğu kadar olumlu taraflarıyla da hayatımıza kıymetli ölçüde etkilemektedir. Az çok tüm dünyada benzeri olumsuz izlerin yaşanmasının yanı sıra bardağın dolu tarafında; hayatımızı ve kişilerarası bağlarımızı gözden geçirme fırsatı, özgürce yapılan küçük seçimlerin bile ne büyük manaya geldiğinin farkındalığı, kendimizle baş başa kalabilmemiz var. Olumsuz tesirin en başında kuşkusuz; Covid19 virüsünün hayatı tehdit etmesiyle yaşattığı tasa halidir.
Korku, tüm başka hisler üzere fonksiyonel bir histir. Bedensel reaksiyonların de eşlik ettiği tasa duygusu harekete geçiricidir. Hiç tasa yoksa hareket, hazırlık, çalışma, tahlil yolları arayışı da yoktur. Korkunun varlığı değil; ne seviyede hissedildiği ve ne derece yönetilebildiği kıymetlidir. Tasa, geleceğe yöneliktir ve gelecek bilinmezliğinden dolayı meçhuldür. Bu belirsizlik durumu, düşünsel olarak ihtimaller üzerinden senaryolar ortaya çıkartır. Bu kurgular aslında kişinin hissettiği tasa hissinden kurtulmak için ürettiği tahlillerdir. Fakat akla gelen senaryolar tam manasıyla besbelliliğe ulaştırmadığından tahlil olamaz ve daha yüksek korkuya da neden olabilir; bu durum kısır döngü oluşturur. Belirsizlik haline tahammül edememek; korkuyu besleyip büyüten en büyük etkendir.
Tasa; bir tehlike yahut ömrümüzü tehdit eden bir durum karşısında ona verilen manaya istinaden yaşanabilirken; büsbütün zihnimizden geçen niyetler ve senaryolar üzerinden de ortaya çıkabilir. Birebir durum, kimi tarafından dert oluştururken; bir diğeri için çok rahat sıradan bir durum olarak kıymetlendirilebilir ve hiç telaş uyandırmayabilir.
Koronavirüs günlerinde yaşanan korku, geleceğe yönelik ve şahsa has tehlike algısından farklıdır; zira herkes için gerçek bir tehdit ögesi bulunmaktadır. Pandemi sürecinin başlangıcında, virüse dair çok fazla bilinmezlik olduğundan ve ani esaslı değişime mecbur bıraktığından ve ömrü vefatla tehdit etmesi faktörleriyle ortak bir telaş hali yaşandı. Korku idaresiyle ve ahenk sağlama konusundaki beceriklilikle bazıları daha az bazıları daha fazla ve uzun periyodik korku yaşamış / yaşamaktadır. Tasa duygusu, vücudu tehlike karşısında kendini müdafaa ve savunma maksadıyla alarm sistemini devreye sokar. Vücut alarma geçtiğinde; nefes alış-veriş hızlanır, çarpıntı, ağrı ve kaslarda gerginlik, sıcak basması, ateş yükselmesi, halsizlik üzere belirtiler yaşanabilir. Koronavirüsün de belirtileriyle benzerliği nedeniyle hastalığa dair değerlendirmede artış tasayı ateşler. Bu durum tüm seçenekleri göz önünde bulundurarak düşünmeye mani teşkil eder; aksiye yönelen ve kusurlu sonuçlara varılan felaketleştirici bir fikir stili aktive olur.
Zihnimizden milyonlarca niyet gelir geçer, bu fikirleri denetim etmeye çalışmak yorucudur; bu fikir hareketliliğine gökyüzündeki bulutların hareket edişi üzere izlemeliyiz. Her aklımızdan geçen niyet gerçekmiş yahut gerçek olacakmış üzere algılamak aldatıcıdır. Yüksek dert varken aklınıza gelen en makus felaket senaryoları, daha evvelki tecrübelere, sezgilere dayandırılarak; ‘’Aklıma geldi, kesin başıma gelecek. ‘’Hep makus şeyler beni bulur.’’ üzere cümlelerin telaşınızı beslemekten öteki bir fonksiyonu yoktur. Fikirlerimiz, telaşın ortaya çıkışının ve şiddetinin ana belirleyicisidir.
Telaşınızı Yönetebilmek için İpuçları:
✓ Kaygılandıran mevzudan uzaklaşmak
Koronavirüs hakkında daima ve çok fazla bilgi arayışına/ulaşımına orta vermek değerlidir. Daima bu bahiste duyum almak, konuşmak daima maruz kalmaktır ve tahammülünüzü azaltır. Bilgi kaynaklarında seçici olmak ve her gün hastalık haberlerini, olay sayıları, kentlerdeki durumları takip ediyorsak; daha seyrek hale dönüştürülebilir. Aile ve arkadaşları ile de sohbetlerde bu mevzudan uzak durmak değerlidir, farklı ve daha beğenilen hususlardan konuşmak zihinsel bir mola sağlar. Bilhassa dert çok yüksekse; bir mühlet haberlerden bilgi alma kanallarından uzak kalmak daha düzgün bir seçenektir.
✓ İç sesimizi oluşturan fikirleri fark etmek
Aklımızdan geçen kanıları durdurmaya çalışmak yerine gelip süreksiz olduğunun şuurunda onları izlemek. Geçmiş tecrübelerin, korku hissinin fikirleri aksiye yönlendirebileceğinin farkında olarak bilimsel somut bilgileri göz önünde bulundurulmalıdır. Öğretiler, deneyimler, sık tekrarlayan kanılar, iç ses oluşturur; bu iç ses daima berbat şeyler olacağını söylüyorsa bile bunu duyun, fark edin. Öğrenilebilecek olan; iç sesinize kulak verin ve bu sadece aklınızdan geçen bir niyet mi yoksa gerçek mi diye sorgulayın. Bu ayrıma varmadan reaksiyon vermemeyi deneyin.
✓ Yalnızca memnunluğu değil tüm hisleri kabul etmek
Hayatın içinde sadece memnunluk, âlâ hissetme hali yoktur. Her cins his beşere ve yaşama dair olağandır. O nedenle olumlu olmayan hislerden kaçınmak yahut korkmak var olan bir gerçeğin inkarıdır. İnkar ettiğimiz şeyi yönetmek hayli da zordur. Bu hislerin varlığını kabul etmek ön şarttır; acı, ıstırap, kaygı, tasa, pişmanlık üzere istenmeyen hislerin hepsi hayatın içinde beşere ilişkin doğal hislerdir.
✓ Nefes ve Vücut Gevşeme İdmanları Uygulamak
Bu idmanlar, nefes denetimiyle başlayarak tüm vücudu denetim etmeyi sağlar. Korku durumunda alarma geçen vücut reaksiyonları kişiyi paniğe sokarken vücudu rahatlatmayı öğrenmek duygusal rahatlamayı sağlar. Günlük-haftalık rutininize yerleştirebilirseniz, hayat olaylarına toleransınız ve gücünüz artacaktır.
✓ Toplumsal Dayanak Kanallarını Genişletmek
Pandemi sürecinde toplumsallaşma kısıtlılığı olsa da; telefon, teknoloji kanalıyla da olsa toplumsal bağlantısı sürdürmek kıymetlidir. İnsan toplumsal bir varlıktır, toplumsal münasebetlerin varlığını hayatınızda devam ettirmek şahsa dayanak olan ruhsal sağlamlığı arttıran bir faktördür.
Korku, tüm başka hisler üzere fonksiyonel bir histir. Bedensel reaksiyonların de eşlik ettiği tasa duygusu harekete geçiricidir. Hiç tasa yoksa hareket, hazırlık, çalışma, tahlil yolları arayışı da yoktur. Korkunun varlığı değil; ne seviyede hissedildiği ve ne derece yönetilebildiği kıymetlidir. Tasa, geleceğe yöneliktir ve gelecek bilinmezliğinden dolayı meçhuldür. Bu belirsizlik durumu, düşünsel olarak ihtimaller üzerinden senaryolar ortaya çıkartır. Bu kurgular aslında kişinin hissettiği tasa hissinden kurtulmak için ürettiği tahlillerdir. Fakat akla gelen senaryolar tam manasıyla besbelliliğe ulaştırmadığından tahlil olamaz ve daha yüksek korkuya da neden olabilir; bu durum kısır döngü oluşturur. Belirsizlik haline tahammül edememek; korkuyu besleyip büyüten en büyük etkendir.
Tasa; bir tehlike yahut ömrümüzü tehdit eden bir durum karşısında ona verilen manaya istinaden yaşanabilirken; büsbütün zihnimizden geçen niyetler ve senaryolar üzerinden de ortaya çıkabilir. Birebir durum, kimi tarafından dert oluştururken; bir diğeri için çok rahat sıradan bir durum olarak kıymetlendirilebilir ve hiç telaş uyandırmayabilir.
Koronavirüs günlerinde yaşanan korku, geleceğe yönelik ve şahsa has tehlike algısından farklıdır; zira herkes için gerçek bir tehdit ögesi bulunmaktadır. Pandemi sürecinin başlangıcında, virüse dair çok fazla bilinmezlik olduğundan ve ani esaslı değişime mecbur bıraktığından ve ömrü vefatla tehdit etmesi faktörleriyle ortak bir telaş hali yaşandı. Korku idaresiyle ve ahenk sağlama konusundaki beceriklilikle bazıları daha az bazıları daha fazla ve uzun periyodik korku yaşamış / yaşamaktadır. Tasa duygusu, vücudu tehlike karşısında kendini müdafaa ve savunma maksadıyla alarm sistemini devreye sokar. Vücut alarma geçtiğinde; nefes alış-veriş hızlanır, çarpıntı, ağrı ve kaslarda gerginlik, sıcak basması, ateş yükselmesi, halsizlik üzere belirtiler yaşanabilir. Koronavirüsün de belirtileriyle benzerliği nedeniyle hastalığa dair değerlendirmede artış tasayı ateşler. Bu durum tüm seçenekleri göz önünde bulundurarak düşünmeye mani teşkil eder; aksiye yönelen ve kusurlu sonuçlara varılan felaketleştirici bir fikir stili aktive olur.
Zihnimizden milyonlarca niyet gelir geçer, bu fikirleri denetim etmeye çalışmak yorucudur; bu fikir hareketliliğine gökyüzündeki bulutların hareket edişi üzere izlemeliyiz. Her aklımızdan geçen niyet gerçekmiş yahut gerçek olacakmış üzere algılamak aldatıcıdır. Yüksek dert varken aklınıza gelen en makus felaket senaryoları, daha evvelki tecrübelere, sezgilere dayandırılarak; ‘’Aklıma geldi, kesin başıma gelecek. ‘’Hep makus şeyler beni bulur.’’ üzere cümlelerin telaşınızı beslemekten öteki bir fonksiyonu yoktur. Fikirlerimiz, telaşın ortaya çıkışının ve şiddetinin ana belirleyicisidir.
Telaşınızı Yönetebilmek için İpuçları:
✓ Kaygılandıran mevzudan uzaklaşmak
Koronavirüs hakkında daima ve çok fazla bilgi arayışına/ulaşımına orta vermek değerlidir. Daima bu bahiste duyum almak, konuşmak daima maruz kalmaktır ve tahammülünüzü azaltır. Bilgi kaynaklarında seçici olmak ve her gün hastalık haberlerini, olay sayıları, kentlerdeki durumları takip ediyorsak; daha seyrek hale dönüştürülebilir. Aile ve arkadaşları ile de sohbetlerde bu mevzudan uzak durmak değerlidir, farklı ve daha beğenilen hususlardan konuşmak zihinsel bir mola sağlar. Bilhassa dert çok yüksekse; bir mühlet haberlerden bilgi alma kanallarından uzak kalmak daha düzgün bir seçenektir.
✓ İç sesimizi oluşturan fikirleri fark etmek
Aklımızdan geçen kanıları durdurmaya çalışmak yerine gelip süreksiz olduğunun şuurunda onları izlemek. Geçmiş tecrübelerin, korku hissinin fikirleri aksiye yönlendirebileceğinin farkında olarak bilimsel somut bilgileri göz önünde bulundurulmalıdır. Öğretiler, deneyimler, sık tekrarlayan kanılar, iç ses oluşturur; bu iç ses daima berbat şeyler olacağını söylüyorsa bile bunu duyun, fark edin. Öğrenilebilecek olan; iç sesinize kulak verin ve bu sadece aklınızdan geçen bir niyet mi yoksa gerçek mi diye sorgulayın. Bu ayrıma varmadan reaksiyon vermemeyi deneyin.
✓ Yalnızca memnunluğu değil tüm hisleri kabul etmek
Hayatın içinde sadece memnunluk, âlâ hissetme hali yoktur. Her cins his beşere ve yaşama dair olağandır. O nedenle olumlu olmayan hislerden kaçınmak yahut korkmak var olan bir gerçeğin inkarıdır. İnkar ettiğimiz şeyi yönetmek hayli da zordur. Bu hislerin varlığını kabul etmek ön şarttır; acı, ıstırap, kaygı, tasa, pişmanlık üzere istenmeyen hislerin hepsi hayatın içinde beşere ilişkin doğal hislerdir.
✓ Nefes ve Vücut Gevşeme İdmanları Uygulamak
Bu idmanlar, nefes denetimiyle başlayarak tüm vücudu denetim etmeyi sağlar. Korku durumunda alarma geçen vücut reaksiyonları kişiyi paniğe sokarken vücudu rahatlatmayı öğrenmek duygusal rahatlamayı sağlar. Günlük-haftalık rutininize yerleştirebilirseniz, hayat olaylarına toleransınız ve gücünüz artacaktır.
✓ Toplumsal Dayanak Kanallarını Genişletmek
Pandemi sürecinde toplumsallaşma kısıtlılığı olsa da; telefon, teknoloji kanalıyla da olsa toplumsal bağlantısı sürdürmek kıymetlidir. İnsan toplumsal bir varlıktır, toplumsal münasebetlerin varlığını hayatınızda devam ettirmek şahsa dayanak olan ruhsal sağlamlığı arttıran bir faktördür.
