Kaza Namazı Nedir
kaza namazı hakkında Bilinmesi Gerekenler
Vaktinde kılamayıp kazaya kalan namazları altı vakti bulan veya daha cok olan bir kimse kaza namazları arasında bir sıra gozetmediği gibi, kaza namazları ile vakit namazları arasında da bir sıra takibi yapmaz Namaz kılmanın mekruh olduğu uc kerahet vaktinin dışında istediği ve musait olduğu her zaman kılabilir Cunku kaza namazları icin belli bir vakit yoktur Mesela, vaktinde kılınamamış olan bir ikindi namazı yatsıdan sonra, bir yatsı namazı da oğleden sonra kılınabilir
Kaza namazlarını kılarken vakti belirlemeye gerek yoktur Bu cok zor olacağından kolay olanı yapmak daha uygundur Bir kaza namazı şoyle niyet edilerek kılınır:
Mesela: Vaktine yetişip de kılamadığım ilk oğle namazınıyahut son oğle namazım Allah rızası icin kılmaya niyet ettimBoylece kazaya kalmış olan namazlar, ya ilk kazaya kalmış olanından başlanmış olur veya en son kazaya kalmış olanından başlanmış olur ki, her iki halde de belli bir duzene gore gecmiş namazlar kılınarak azalmış olur
Daha kolay olması bakımından Uzerimde olan bir oğle veya ikindi namazını kaza ediyorumşeklinde niyet etmek de yeterlidir
Bir vaktin namazı kaza edileceği zaman once bir ezan okunur, sonra ikamet getirilerek kılınır Birden fazla kaza namazı kılınacağı zaman da hepsi icin bir ezan kafi gelirken, her farz namazı icin ayrı ayrı ikamet getirmek sunnettir
Kazaya kalmış olan namazların kac vakit olduğunu kesin olarak bilemeyen kimse, galip tahminine gore hareket eder Sayı bakımından tam bir tahmin yapamıyorsa, uzerinde kaza namazı kalmadığı kanaatine varıncaya kadar kılar
Aynı namazları kazaya kalmış olanlar bu namazı cemaatle kılabilirler Fakat farklı farklı namazları kılmaya kalkanlar tek bir cemaat olamazlar; ayrı ayrı kılmaları gerekir
Kaza namazlarını, mumkunse evde kılmayı tercih etmelidir Şayet bu namazlar mazeretsiz olarak kazaya bırakılmışsa bir gunah sayılacağından bunu teşhir etmek uygun olmaz
Kur'anı Kerim'de şoyle buyurulur: Oyle erkekler vardır ki, onları ne bir ticaret, ne bir alışveriş, Allah'ı anmaktan, namazı dosdoğru kılmaktan ve zekat vermekten alıkoyamaz Onlar, dehşetinden kalblerin ve gozlerin ters doneceği gunden korkarlar (enNUr, 2437)
Hz Peygamber'e hangi amelin daha faziletli olduğu sorulunca; ilk vaktinde kılınan namazdırcevabını vermiştir
(bk EbU Davud, Salat, 9; Tirmizi, Mevarit, 13; Ahmed b Hanbel, Musned, VI, 374, 375, 440)
Hendek Savaşı'nda RasUlullah (sas)'i, muşrikler dort vakit namazdan alıkoymuşlar, hatta gecenin de bir bolumu gecmişti Sonunda Allah elcisi, Bilali Habeşi'ye ezan okumasını emir buyurdu Bilal ezan okudu, sonra kamet getirdi ve oğleyi kıldılar Sonra kamet getirerek ikindiyi, sonra yine kamet getirerek akşam namazını, sonra tekrar kamet getirerek yatsıyı kıldılar EbU Said elHudri (ra) bu sırada Su ayetin indiğini nakleder: Allah kafirleri ofkeleriyle geri cevirdi Hic bir şey elde edemediler İman edenlere savaşta Allah'ın yardımı yetti Allah mutlak kudret sahibidir her şeye galiptir(elAhzab, 3325) Ancak Hen dek Savaşı sırasında, henuz korku namazı ile ilgili ayet inmemişti Yuce Allah bu ayette şoyle buyurur: Eğer korku icinde bulunursanız, yaya olarak veya binekli iken namazını kılın Guven icinde bulunduğunuzda da bilmediğiniz şeyleri size oğrettiği şekilde Allah'ı zikredin(elBakara, 2239; bk enNisa 4101103)
Hz Peygamber bazı gazvelerinde, daha sonra ashabı kiram mecusilerle yaptıkları savaşlarda korku namazıkılmışlar Duşman korkusu yuzunden namazı kazaya bırakma yolunu tercih etmemişlerdir Korku namazı EbU Hanife ve imam Muhammed'e gore, duşman, sel baskını, yangın vb korkulu zamanlarda başvurulacak olan ve kıyamete kadar yururlukte bulunan bir namazdır Bu durum İslam'ın namaza ve onun cemaatle kılınışına verdiği onemi gostermektedir Olum tehlikesi gibi ağır şartlar oluşmadıkca, guc yettiği olcu ve şekilde, ayakta, oturarak, yatarak, gerektiğinde yalnız, başın iması ile namazın kılınmasının istenmesi, namazın belirlenmiş olan vakti icinde kılınmasını sağlamak amacına yoneliktir
RasUlullah (sas), namazın ancak iki durumda kazaya kalması halinde mu'minin ozurlu sayılacağını ifade etmek uzere şoyle buyurmuştur: Kim uyur kalır veya unutarak namazı vaktinde kılmamış bulunursa, onu hatırlayınca kılsın(Tirmizi, Salat, 16, Mevakit, 53; İbn Mace, Salat, 10) Burada yalnız uyku ve unutma halinde vaktinde kılınamayan namazın kazasından soz edildiği icin ibn Hazm gibi bazı bilginler bir mazeret olmaksızın namazını kasten kılmayanların, daha sonra bunu kaza edemeyeceklerini fakat bunun yerine Allah'a tevbe ve istiğfar etmenin daha uygun olacağını soylemişledir (İbn Ruşd, Bidayetu'lMuctehid, Terc Ahmed Meylani, İstanbul 1973, I, 268)
Ancak İslam fakihlerinin buyuk coğunluğuna gore zamanında kılınamayan farz namazların kazası da farzdır Cunku uyku veya unutma gibi bir ozur halinde bile kaza gerekince, bir ozru olmaksızın namazını vaktinde kılmayanlara da kaza etmeleri oncelikle gerekir Ayrıca, namazı geciktirmekten dolayı Allah'a tevbe ve istiğfar edilir Namazı kaza etmeden yapılacak tevbe gecerli olmaz Cunku tevbenin on şartlarından birisi, once ma'siyetten vazgecmektir (İbnu'lHumam, age, I, 485 vd; İbn Abidin, age, II, 6267)
EbU Bekir ibnu'lArabi'ye gore RasUlullah (sas) yolculuklarında, uc defa uyuyarak, sabah namazını ashabı kiramla kaza etmiştir Bunlardan birisi Hayber Gazası donuşudur EbU Hureyre'den nakledildiğine gore, Allah'ın RasUlu konaklama yerinde, uyku basınca istirahate cekilmiş ve Bilal (ra)'e kendilerini sabah namaz icin uyandırmasını bildirmiştir Bilal, nafile namaz kılmış, sabah yaklaşınca da, hayvanına dayalı olarak uyuya kalmış Guneş yuzlerine vuruncaya kadar aşırı yorgunluktan ne RasUlullah (sas) ve ne de sahabeden hicbiri uyanmamışlardı İlk uyanan RasUlullah olmuş ve Bilal'ı uyarmıştır Kafilenin ilerlemesinden bir muddet sonra Ashab'a abdest almaları emredilmiş, Hz Peygamber iki rek'at namaz kılmış, sonra Bilal kamet getirmiş ve sabah namazı cemaatle kaza edilmiştir Sonra Allah elcisi şoyle buyurmuştur: Her kim namazını unutursa, onu hatırladığı zaman hemen kılsın Cunku, Allah: Beni anman icin namaz kıl(Taha, 20 14) buyurdu(Muslim, Mesacid, 309; Ebu Davud, Salat, 11; Tirmizi, Tefsiru SUre, 20; İbn Mace, Salat, 10; Ahmed b Hanbel, Musned, IV, 47)
Ebu Katade ve İmran b Husayn'ın ayrı ayrı naklettiği başka bir yolculukta da uyku sebebiyle sabah namazı RasUlullah (sas) tarafından guneş doğup beyazlaştıktan sonra kaza olarak kılınmıştır Burada, olayı rivayet edenler hangi yolculuk olduğunu belirtmedikleri icin, hadisciler, bunun Hayber, Tebuk, Hudeybiye veya Ceyşu'lUmera gazasına ait olabileceğini ifade etmişlerdir (bk Buhari, Teyemmum, 6; Menakıb, 25; Muslim, Mesacid, 311, 312; Sahihi Muslim Terceme ve Şerhi, IV, 19551963)
Aşağıdaki uc vakitte ne kazaya kalmış farz namazlar, ne vitir gibi vacip namaz ve ne hazırlanmış durumdaki cenaze namazı kılınamaz Daha once okunmuş olan secde ayetinden dolayı tilavet secdeside yapılamaz
1 Guneşin doğmasından, kırkelli dakika gecip, yukselmesine kadar
2 Guneşin tam başımızın uzerinde bulunduğu vakit Buna zeval anı denir
3 Guneşin sararmasından, yani gozleri kamaştırmaz bir hale geldiğinden itibaren, batıncaya kadar olan vakit
kaza namazı hakkında Bilinmesi Gerekenler
Vaktinde kılamayıp kazaya kalan namazları altı vakti bulan veya daha cok olan bir kimse kaza namazları arasında bir sıra gozetmediği gibi, kaza namazları ile vakit namazları arasında da bir sıra takibi yapmaz Namaz kılmanın mekruh olduğu uc kerahet vaktinin dışında istediği ve musait olduğu her zaman kılabilir Cunku kaza namazları icin belli bir vakit yoktur Mesela, vaktinde kılınamamış olan bir ikindi namazı yatsıdan sonra, bir yatsı namazı da oğleden sonra kılınabilir
Kaza namazlarını kılarken vakti belirlemeye gerek yoktur Bu cok zor olacağından kolay olanı yapmak daha uygundur Bir kaza namazı şoyle niyet edilerek kılınır:
Mesela: Vaktine yetişip de kılamadığım ilk oğle namazınıyahut son oğle namazım Allah rızası icin kılmaya niyet ettimBoylece kazaya kalmış olan namazlar, ya ilk kazaya kalmış olanından başlanmış olur veya en son kazaya kalmış olanından başlanmış olur ki, her iki halde de belli bir duzene gore gecmiş namazlar kılınarak azalmış olur
Daha kolay olması bakımından Uzerimde olan bir oğle veya ikindi namazını kaza ediyorumşeklinde niyet etmek de yeterlidir
Bir vaktin namazı kaza edileceği zaman once bir ezan okunur, sonra ikamet getirilerek kılınır Birden fazla kaza namazı kılınacağı zaman da hepsi icin bir ezan kafi gelirken, her farz namazı icin ayrı ayrı ikamet getirmek sunnettir
Kazaya kalmış olan namazların kac vakit olduğunu kesin olarak bilemeyen kimse, galip tahminine gore hareket eder Sayı bakımından tam bir tahmin yapamıyorsa, uzerinde kaza namazı kalmadığı kanaatine varıncaya kadar kılar
Aynı namazları kazaya kalmış olanlar bu namazı cemaatle kılabilirler Fakat farklı farklı namazları kılmaya kalkanlar tek bir cemaat olamazlar; ayrı ayrı kılmaları gerekir
Kaza namazlarını, mumkunse evde kılmayı tercih etmelidir Şayet bu namazlar mazeretsiz olarak kazaya bırakılmışsa bir gunah sayılacağından bunu teşhir etmek uygun olmaz
Kur'anı Kerim'de şoyle buyurulur: Oyle erkekler vardır ki, onları ne bir ticaret, ne bir alışveriş, Allah'ı anmaktan, namazı dosdoğru kılmaktan ve zekat vermekten alıkoyamaz Onlar, dehşetinden kalblerin ve gozlerin ters doneceği gunden korkarlar (enNUr, 2437)
Hz Peygamber'e hangi amelin daha faziletli olduğu sorulunca; ilk vaktinde kılınan namazdırcevabını vermiştir
(bk EbU Davud, Salat, 9; Tirmizi, Mevarit, 13; Ahmed b Hanbel, Musned, VI, 374, 375, 440)
Hendek Savaşı'nda RasUlullah (sas)'i, muşrikler dort vakit namazdan alıkoymuşlar, hatta gecenin de bir bolumu gecmişti Sonunda Allah elcisi, Bilali Habeşi'ye ezan okumasını emir buyurdu Bilal ezan okudu, sonra kamet getirdi ve oğleyi kıldılar Sonra kamet getirerek ikindiyi, sonra yine kamet getirerek akşam namazını, sonra tekrar kamet getirerek yatsıyı kıldılar EbU Said elHudri (ra) bu sırada Su ayetin indiğini nakleder: Allah kafirleri ofkeleriyle geri cevirdi Hic bir şey elde edemediler İman edenlere savaşta Allah'ın yardımı yetti Allah mutlak kudret sahibidir her şeye galiptir(elAhzab, 3325) Ancak Hen dek Savaşı sırasında, henuz korku namazı ile ilgili ayet inmemişti Yuce Allah bu ayette şoyle buyurur: Eğer korku icinde bulunursanız, yaya olarak veya binekli iken namazını kılın Guven icinde bulunduğunuzda da bilmediğiniz şeyleri size oğrettiği şekilde Allah'ı zikredin(elBakara, 2239; bk enNisa 4101103)
Hz Peygamber bazı gazvelerinde, daha sonra ashabı kiram mecusilerle yaptıkları savaşlarda korku namazıkılmışlar Duşman korkusu yuzunden namazı kazaya bırakma yolunu tercih etmemişlerdir Korku namazı EbU Hanife ve imam Muhammed'e gore, duşman, sel baskını, yangın vb korkulu zamanlarda başvurulacak olan ve kıyamete kadar yururlukte bulunan bir namazdır Bu durum İslam'ın namaza ve onun cemaatle kılınışına verdiği onemi gostermektedir Olum tehlikesi gibi ağır şartlar oluşmadıkca, guc yettiği olcu ve şekilde, ayakta, oturarak, yatarak, gerektiğinde yalnız, başın iması ile namazın kılınmasının istenmesi, namazın belirlenmiş olan vakti icinde kılınmasını sağlamak amacına yoneliktir
RasUlullah (sas), namazın ancak iki durumda kazaya kalması halinde mu'minin ozurlu sayılacağını ifade etmek uzere şoyle buyurmuştur: Kim uyur kalır veya unutarak namazı vaktinde kılmamış bulunursa, onu hatırlayınca kılsın(Tirmizi, Salat, 16, Mevakit, 53; İbn Mace, Salat, 10) Burada yalnız uyku ve unutma halinde vaktinde kılınamayan namazın kazasından soz edildiği icin ibn Hazm gibi bazı bilginler bir mazeret olmaksızın namazını kasten kılmayanların, daha sonra bunu kaza edemeyeceklerini fakat bunun yerine Allah'a tevbe ve istiğfar etmenin daha uygun olacağını soylemişledir (İbn Ruşd, Bidayetu'lMuctehid, Terc Ahmed Meylani, İstanbul 1973, I, 268)
Ancak İslam fakihlerinin buyuk coğunluğuna gore zamanında kılınamayan farz namazların kazası da farzdır Cunku uyku veya unutma gibi bir ozur halinde bile kaza gerekince, bir ozru olmaksızın namazını vaktinde kılmayanlara da kaza etmeleri oncelikle gerekir Ayrıca, namazı geciktirmekten dolayı Allah'a tevbe ve istiğfar edilir Namazı kaza etmeden yapılacak tevbe gecerli olmaz Cunku tevbenin on şartlarından birisi, once ma'siyetten vazgecmektir (İbnu'lHumam, age, I, 485 vd; İbn Abidin, age, II, 6267)
EbU Bekir ibnu'lArabi'ye gore RasUlullah (sas) yolculuklarında, uc defa uyuyarak, sabah namazını ashabı kiramla kaza etmiştir Bunlardan birisi Hayber Gazası donuşudur EbU Hureyre'den nakledildiğine gore, Allah'ın RasUlu konaklama yerinde, uyku basınca istirahate cekilmiş ve Bilal (ra)'e kendilerini sabah namaz icin uyandırmasını bildirmiştir Bilal, nafile namaz kılmış, sabah yaklaşınca da, hayvanına dayalı olarak uyuya kalmış Guneş yuzlerine vuruncaya kadar aşırı yorgunluktan ne RasUlullah (sas) ve ne de sahabeden hicbiri uyanmamışlardı İlk uyanan RasUlullah olmuş ve Bilal'ı uyarmıştır Kafilenin ilerlemesinden bir muddet sonra Ashab'a abdest almaları emredilmiş, Hz Peygamber iki rek'at namaz kılmış, sonra Bilal kamet getirmiş ve sabah namazı cemaatle kaza edilmiştir Sonra Allah elcisi şoyle buyurmuştur: Her kim namazını unutursa, onu hatırladığı zaman hemen kılsın Cunku, Allah: Beni anman icin namaz kıl(Taha, 20 14) buyurdu(Muslim, Mesacid, 309; Ebu Davud, Salat, 11; Tirmizi, Tefsiru SUre, 20; İbn Mace, Salat, 10; Ahmed b Hanbel, Musned, IV, 47)
Ebu Katade ve İmran b Husayn'ın ayrı ayrı naklettiği başka bir yolculukta da uyku sebebiyle sabah namazı RasUlullah (sas) tarafından guneş doğup beyazlaştıktan sonra kaza olarak kılınmıştır Burada, olayı rivayet edenler hangi yolculuk olduğunu belirtmedikleri icin, hadisciler, bunun Hayber, Tebuk, Hudeybiye veya Ceyşu'lUmera gazasına ait olabileceğini ifade etmişlerdir (bk Buhari, Teyemmum, 6; Menakıb, 25; Muslim, Mesacid, 311, 312; Sahihi Muslim Terceme ve Şerhi, IV, 19551963)
Aşağıdaki uc vakitte ne kazaya kalmış farz namazlar, ne vitir gibi vacip namaz ve ne hazırlanmış durumdaki cenaze namazı kılınamaz Daha once okunmuş olan secde ayetinden dolayı tilavet secdeside yapılamaz
1 Guneşin doğmasından, kırkelli dakika gecip, yukselmesine kadar
2 Guneşin tam başımızın uzerinde bulunduğu vakit Buna zeval anı denir
3 Guneşin sararmasından, yani gozleri kamaştırmaz bir hale geldiğinden itibaren, batıncaya kadar olan vakit
