Kıllanma (Hirsutizm) Nedir?
Androjen hormon fazlalığına bağlı, yüzde, karında ve göğüste ince renksiz tüylerin (vellus tipi tüylerin) daha kalın ve uzun (terminal kılı) hale gelmesiyle oluşan hastalığa kıllanma (hirsutizm) denir.
Kıllanma, bir kıl hastalığı değildir. Vucütta artmış olan androjen hormonlarının ciltte, 5-Alfa redüktas enzim aktivitesinin artması ile testosteron hormonunun daha aktif hali olan Di-hidro testosterona dönüşmesi sonucu kıllanmada, yağ bezlerinde ve aknelerde (sivilcelerde) artış olur.
Kıl gelişimi nasıldır?
Kıl, devamlı gelişim göstermez. Aktif ve inaktif dönemleri vardır.
1-Anagen Fazı: büyüme dönemi
2-Katagen Fazı: gerileme dönemi
3-Telogen Fazı: istirahat dönemi
Kadında aşırı testosteron aktivitesi kıl gelişiminde anagen fazını (büyüme fazını) hızlandırır. Kız çocuğunda ergenlik çağındaki (13-14 yaşları) vellus tipi ince ve renksiz tüylerin, testosteron ve onun ciltteki aktif şekli olan DHT’nin (di-hidro testosteron) etkisi ile kalın (terminal) kıllara dönüşümü sonucu kıllanma (hirsutizm) olur.
KILLANMANIN ve ANDROJEN HORMONLARININ ARTIŞININ NEDENLERİ
1-Kadınlarda kıllanmayı oluşturan nedenlerin %95’i androjen artışıdır. Bunun esas nedeni yumurtlama tembelliğine bağlı yumurtalık teka hücrelerinde androstendion denen hormonların üretiminin artışına bağlıdır.
2-Androstendion hormonu daha sonra testosteron hormonuna döner. Kadınlarda normolde testosteronun %25’ini overler üretirken, yumurtlama tembelliğine bağlı androstendion artışı olunca testosteronda 2 kat artmış olur.
3-Testosteron hormonuda ciltte daha aktif olan ve kıllanma, sivilce ve yağlanmayı artıran DHT (di hidro testosteron) hormonuna döner.
Kandaki testosteron ne kadardır?
Testosteronun %80’i SHBG’e (seks hormon bağlayan globülin), %19’u albuminlere bağlıdır. %1’i ise serbest dolaşımda aktif olarak bulunur. Kıllanması olan kadınlarda serbest testosteron miktarı %1’den %2’ye çıkar. Bunun için; kıllanma araştırmalarında hem total hem de serbest testosteron hormon seviyelerine bakılması gerekir. Kıllanmayı yapan serbest testosteron miktarıdır.
Kadında kıllanma yapan hastalıklar nelerdir?
1-Poli Kistik Over Sendurumu (PCOS): Kadındaki kıllanmaların %95’i bu hastalık nedeniyle oluşur. Yumurtlamanın olmayışına bağlı androjen artışının getirdiği kıllanmanın nedeni yukarıdaki paragraflarda anlatıldı.
2-Hiperinsülinnemi: İnsülin rezistansı nedir? Hiper insülinemi niçin olur? Verilen bir insüline karşı glukoz cevabının azalması insülin rezistansı olarak adlandırılır. Yani glukoz, insülin etkisi ile, hücre içine girmesi gerekirken, girmez ve kanda glukoz artar.
İnsülin Rezistansı=Sendurum X = Metabolik Sendurum Nedir?
a) Trigliseridler 150mg/dl üzerinde olması
b) HDL Kolesterolün 50 mg/dl’nin altında olması
c) Kadında bel çevresinin 85cm’nin üzerinde olması
d) AKŞ (açlık kan şekeri) 110 mg/dl ve üzerinde olması
e) Tansiyonun 130/80’nin üzerinde olması
Bu tip kadınlarda da aşırı kıllanma olur.
Kanda insülinin artışı nasıl kıllanma yapar?
İnsülin, IGF-1 aktivitesini artırır ve yumurtalıklardaki teka hücrelerinde andrsotendion hormon yapımını artırır. Androstendion daha sonra testosterona bu hormonda daha sonra DHT hormona dönüşerek kıllanmayı artırır. İnsülin artışının, kıllanma artışına yol açan 2nci neden ise insülin karaciğerde SHBG (seks hormon bağlayan globilin) yapımını azaltır. Böylece testosteron bağlanması azalacağı için serbest testosteron miktarı artmış olur.
KILLANMAYA PCOS DIŞINDA BAŞKA HANGİ HASTALIKLAR NEDEN OLUR?
Not: Kıllanmanın %95 nedeni Poli kistik over sendurumu gibi yumurtalıklardaki androjen yapımının artmasından kaynaklanır. Aşağıda anlatılacak hastalıklar, kadında kıllanmanın sadece %1 ila 5’ini oluşturan nadir hastalıklardır. Bu hastalıklar şunlardır;
1- Böbrek üstü bezindeki (adrenal gland) aktivite artışı buna en iyi örnek cushing sendurumu’dur.
2- Tümörler: overlerde veya böbrek üstü bezinde androjen salgılayan tümörlrr oldukca nadirdir.
3- Enzim eksiklikleri 21 Hidroksilaz ve 11 Beta hidroksiloz enzim defekleri.
4- Gebelik: gebelikte hormonların artışına bağlı olarak kıllanma artabilir.
5- Menapoz: Menopozda inaktif östrojen olan E1’in ciltte testosterona dönüşmesi sonucu oluşur.
KILLANMADA İSTENECEK LABORATUVAR TESTLERİ NELERDİR?
1- Testosteron (hem total hem serbest)
2- 17-OH progesteron
3- DHEAS
4- Prolaktin
5- Troid testleri (saç dökülmesi varsa)
6- Hiperinsülinemi düşünülüyorsa (hasta obezse) insülin tetikleri ve 2 saatlik 75 gramlık glukoz yükleme testi
7- Ultrasonografi
8- Tümör düşünüyorsa; daha ileri tetkikler
KILLANMA TEDAVİSİ NASILDIR?
Burada bahsedilecek olan tedavi kıllanmanın %95 nedenini oluşturan over (yumurtalık) kaynaklı kıllanmanın tedavisidir.
1- Doğum kontrol hapları (oral kontraseptifler) : kıllanma tedavisinde şu şekilde etkileri vardır.
a) Artmış olan LH’yı düşürürler.
b) SHBG (seks hormon bağlayan globinlerin) yapımını artırırlar. Böylece dolaşımdaki serbest testosteron azalmış olur.
c) Ciltte; 5 alfa redüktaz enzim aktivitesini azaltarak daha aktif testosteron olan DHT’nin yapımını azaltır.
2- Tümöral bir nedene bağlı kıllanma varsa bununla ilgili özel tedaviler yapılır.
Androjen hormon fazlalığına bağlı, yüzde, karında ve göğüste ince renksiz tüylerin (vellus tipi tüylerin) daha kalın ve uzun (terminal kılı) hale gelmesiyle oluşan hastalığa kıllanma (hirsutizm) denir.
Kıllanma, bir kıl hastalığı değildir. Vucütta artmış olan androjen hormonlarının ciltte, 5-Alfa redüktas enzim aktivitesinin artması ile testosteron hormonunun daha aktif hali olan Di-hidro testosterona dönüşmesi sonucu kıllanmada, yağ bezlerinde ve aknelerde (sivilcelerde) artış olur.
Kıl gelişimi nasıldır?
Kıl, devamlı gelişim göstermez. Aktif ve inaktif dönemleri vardır.
1-Anagen Fazı: büyüme dönemi
2-Katagen Fazı: gerileme dönemi
3-Telogen Fazı: istirahat dönemi
Kadında aşırı testosteron aktivitesi kıl gelişiminde anagen fazını (büyüme fazını) hızlandırır. Kız çocuğunda ergenlik çağındaki (13-14 yaşları) vellus tipi ince ve renksiz tüylerin, testosteron ve onun ciltteki aktif şekli olan DHT’nin (di-hidro testosteron) etkisi ile kalın (terminal) kıllara dönüşümü sonucu kıllanma (hirsutizm) olur.
KILLANMANIN ve ANDROJEN HORMONLARININ ARTIŞININ NEDENLERİ
1-Kadınlarda kıllanmayı oluşturan nedenlerin %95’i androjen artışıdır. Bunun esas nedeni yumurtlama tembelliğine bağlı yumurtalık teka hücrelerinde androstendion denen hormonların üretiminin artışına bağlıdır.
2-Androstendion hormonu daha sonra testosteron hormonuna döner. Kadınlarda normolde testosteronun %25’ini overler üretirken, yumurtlama tembelliğine bağlı androstendion artışı olunca testosteronda 2 kat artmış olur.
3-Testosteron hormonuda ciltte daha aktif olan ve kıllanma, sivilce ve yağlanmayı artıran DHT (di hidro testosteron) hormonuna döner.
Kandaki testosteron ne kadardır?
Testosteronun %80’i SHBG’e (seks hormon bağlayan globülin), %19’u albuminlere bağlıdır. %1’i ise serbest dolaşımda aktif olarak bulunur. Kıllanması olan kadınlarda serbest testosteron miktarı %1’den %2’ye çıkar. Bunun için; kıllanma araştırmalarında hem total hem de serbest testosteron hormon seviyelerine bakılması gerekir. Kıllanmayı yapan serbest testosteron miktarıdır.
Kadında kıllanma yapan hastalıklar nelerdir?
1-Poli Kistik Over Sendurumu (PCOS): Kadındaki kıllanmaların %95’i bu hastalık nedeniyle oluşur. Yumurtlamanın olmayışına bağlı androjen artışının getirdiği kıllanmanın nedeni yukarıdaki paragraflarda anlatıldı.
2-Hiperinsülinnemi: İnsülin rezistansı nedir? Hiper insülinemi niçin olur? Verilen bir insüline karşı glukoz cevabının azalması insülin rezistansı olarak adlandırılır. Yani glukoz, insülin etkisi ile, hücre içine girmesi gerekirken, girmez ve kanda glukoz artar.
İnsülin Rezistansı=Sendurum X = Metabolik Sendurum Nedir?
a) Trigliseridler 150mg/dl üzerinde olması
b) HDL Kolesterolün 50 mg/dl’nin altında olması
c) Kadında bel çevresinin 85cm’nin üzerinde olması
d) AKŞ (açlık kan şekeri) 110 mg/dl ve üzerinde olması
e) Tansiyonun 130/80’nin üzerinde olması
Bu tip kadınlarda da aşırı kıllanma olur.
Kanda insülinin artışı nasıl kıllanma yapar?
İnsülin, IGF-1 aktivitesini artırır ve yumurtalıklardaki teka hücrelerinde andrsotendion hormon yapımını artırır. Androstendion daha sonra testosterona bu hormonda daha sonra DHT hormona dönüşerek kıllanmayı artırır. İnsülin artışının, kıllanma artışına yol açan 2nci neden ise insülin karaciğerde SHBG (seks hormon bağlayan globilin) yapımını azaltır. Böylece testosteron bağlanması azalacağı için serbest testosteron miktarı artmış olur.
KILLANMAYA PCOS DIŞINDA BAŞKA HANGİ HASTALIKLAR NEDEN OLUR?
Not: Kıllanmanın %95 nedeni Poli kistik over sendurumu gibi yumurtalıklardaki androjen yapımının artmasından kaynaklanır. Aşağıda anlatılacak hastalıklar, kadında kıllanmanın sadece %1 ila 5’ini oluşturan nadir hastalıklardır. Bu hastalıklar şunlardır;
1- Böbrek üstü bezindeki (adrenal gland) aktivite artışı buna en iyi örnek cushing sendurumu’dur.
2- Tümörler: overlerde veya böbrek üstü bezinde androjen salgılayan tümörlrr oldukca nadirdir.
3- Enzim eksiklikleri 21 Hidroksilaz ve 11 Beta hidroksiloz enzim defekleri.
4- Gebelik: gebelikte hormonların artışına bağlı olarak kıllanma artabilir.
5- Menapoz: Menopozda inaktif östrojen olan E1’in ciltte testosterona dönüşmesi sonucu oluşur.
KILLANMADA İSTENECEK LABORATUVAR TESTLERİ NELERDİR?
1- Testosteron (hem total hem serbest)
2- 17-OH progesteron
3- DHEAS
4- Prolaktin
5- Troid testleri (saç dökülmesi varsa)
6- Hiperinsülinemi düşünülüyorsa (hasta obezse) insülin tetikleri ve 2 saatlik 75 gramlık glukoz yükleme testi
7- Ultrasonografi
8- Tümör düşünüyorsa; daha ileri tetkikler
KILLANMA TEDAVİSİ NASILDIR?
Burada bahsedilecek olan tedavi kıllanmanın %95 nedenini oluşturan over (yumurtalık) kaynaklı kıllanmanın tedavisidir.
1- Doğum kontrol hapları (oral kontraseptifler) : kıllanma tedavisinde şu şekilde etkileri vardır.
a) Artmış olan LH’yı düşürürler.
b) SHBG (seks hormon bağlayan globinlerin) yapımını artırırlar. Böylece dolaşımdaki serbest testosteron azalmış olur.
c) Ciltte; 5 alfa redüktaz enzim aktivitesini azaltarak daha aktif testosteron olan DHT’nin yapımını azaltır.
2- Tümöral bir nedene bağlı kıllanma varsa bununla ilgili özel tedaviler yapılır.